LinVB - Wisdom

Chapter 1

1:1  Bino bokoyangelaka mokili, bolinga bosembo, bokanisa se kolanda nzela ya Mokonzi mpe boluka ye na motema bosawa.

1:2  Zambi akomilakisaka na baye bakoluka ye na mayele malamu, akomiyebisa bobele na baye baboyi koyamba ye te.

1:3  Makanisi ma nyoka nyoka makokabola bato na Nzambe, bazoba baye bameki Nzambe wa bokasi bonso bakosuka na nsoni.

1:4  Bwanya bokokoto o motema mwa moto mabe te, bokofanda o nzoto ya masumu te.

1:5  Elimo santu oyo akobokoloko biso, aboyi lokuta, akokimaka bato bazali na makanisi ma bozoba, akomibendaka nsima soko bose­mbo bozali te.

1:6  Bwanya bozali elimo akolingaka bato, mpe akotumbola moto akotukaka Nzambe, mpamba te, Nzambe ayebi mposa iye bato bakoyokaka, akokengeleke makanisi ma mitema mya bango, mpe akoyokaka maloba ma bango manso.

1:7  Ya solo, Elimo wa Mokonzi azali o bisika binso, Oyo asangisi binso ayebi maloba manso ma bato.

1:8  Oyo azangi bosembo o maloba ma ye akoki kobombama te ; Bosembo bokobunga ye te mpe bokokangisa ye.

1:9  Mokonzi akotuna moto aboyi ye mikano mya ye, akoyoka maloba ma ye manso, mpe akotumbola ye mpo ya mabe ma ye.

1:10  Na zuwa akoyokaka makambo ma­nso, ata maye malobami malembe.

1:11  Bongo bokeba na bilobaloba bya mpamba, bokengele lolemu mpo bomono Nzambe mabe te, mpo ata liloba lilobami na bonkutu likozanga etumbu te, mpe monoko mwa lokuta mokoboma molimo.

1:12  Boluka liwa na bobungi nzela, bikela bya bino bibebisa bomoi bwa bino te.

1:13  Nzambe akeli liwa te, akosepelaka na liwa lya bato te.

1:14  Akeli binso se mpo ’te bizala na bomoi : binso bikelami se mpo ya bolamu bwa biso, bizali na mbondo ya liwa te. Mboka ya Liwa ekokonzaka mokili mwa bato te,

1:15  mpo bosembo bozali na lobiko, bokosila te.

1:16  Kasi bato baboyi Nzambe bako­byangaka liwa na loboko mpe na monoko : bakoyokaka mposa ya lyango lokola mposa ya ndeko, na nsima bakoyokanaka na lyango, yango wana babongi kozala bato ba liwa.

Chapter 2

2:1  Bazalaki kobunga ntango ba lobanaki : « Bomoi bwa biso bozali bobele mokuse mpe mawa ; soko liwa likomi penepene, eloko ekobikisa moto ezali te, toyebi ata moto moko te oyo auti o mboka ya bawa.

2:2  Toyebi te ndenge nini tobotami, na nsima tokozala lokola bato babotamaki te. Mpema o zolo lya biso ezali se mo­mpepe ; makanisi ma biso lokola miloli mi­bimi o motema.

2:3  Ekufi miloli mina, nzoto ekobo­ngwana mputulu, mpe molimo mokolimwa lokola mompepe mpamba.

2:4  Mosika te bakobosana nkombo ya biso, moto moko akokanisa misala mya biso lisusu te ; bomoi bwa biso bokoleka lokola limpata, bokotika elembo te, bokolimwa lokola londende lokokimaka moi mpe lokosila mpo ya molunge mwa mwese.

2:5  Bomoi bwa biso bozali se elilingi mpamba, mokolo mwa liwa lya biso mokozonga nsima te ; bakata ndelo seko mpe nzela ya ko­zonga ezali te.

2:6  Yango wana, tosepela biloko bya mokili, tondima bisengo bya mokili lokola o ntango ya bolenge.

2:7  Tolangwa vino elengi mpe topakola nzoto malasi, tobuka fulele inso ya yambo ya bilanga.

2:8  Tomikembisa na fulele liboso ’te ibeba.

2:9  Moto moko azanga o limpati li­nene lya biso te ; bipai binso totia bilembo bya bi­se­ngo bya biso, bakabeli biso yango, balengeleli biso bongo !

2:10  Tonyokolo babola, bato ba bose­mbo, toyokela mwasi akufeli mobali ma­wa te, tomemya nsuki mpembe ya mobange te.

2:11  Bokasi bwa biso bokolingisa biso tosala maye tolingi : bato batau bazali na ntina yoko te.

2:12  Tonyokolo moto semba, mpo akotungisaka biso, akondimaka ezalela ya biso te, akopalelaka biso soko tobuki Mobeko, akofundaka biso mpo toboyi ko­la­nda nzela ya bankoko.

2:13  Akomikumisaka ’te ayebi maka­mbo ma Nzambe, mpe akomitangaka mwana wa Nza­mbe.

2:14  Na ezalela ya ye alakisi ’te aboyi makanisi ma biso, soko tomoni ye, tomiyoki lokola bato basali likambo ;

2:15  mpamba te, biso na ye tokeseni na manso tokosalaka, ezalela ya ye ekokamwisaka biso.

2:16  Akotalaka biso lokola bato mpa­mba, akokimaka nzela ya biso mpo ako­ma na mbindo te ; akosakolaka ’te bobele basemba bakobika, akomikumisaka ’te Nzambe azali tata wa ye.

2:17  Bongo totala soko maloba ma ye mazali ma solo, tomeka koyeba soko akosuka boni.

2:18  Soko moto semba azali mwana wa Nzambe, Nzambe akosalisa ye, mpe akobikisa ye o maboko ma banguna ba ye.

2:19  Tomeka ye na matumoli mpe na minyoko, bongo tokoyeba soko azali moto wa boboto, mpe soko ayebi kokanga motema.

2:20  Tokitisa ye o liwa lya nsoni mpe­nza, mpamba te, akolobaka ’te bakosalisa ye. »

2:21  Bakokanisaka bongo, kasi babu­ngami, masumu ma bango makomisi ba­ngo lolanda.

2:22  Bayebi mibombamo mya Nza­mbe te, bazali na elikya te ’te bakozwa litomba soko basali malamu ; bakondimaka te ’te bato ba motema peto bakozwa mbano.

2:23  Ya solo, Nzambe akeli moto mpo áwá te, akeli ye ndenge ye moko azali.

2:24  Kasi zabolo akotisi liwa o mokili mpo ya zuwa, liwa likokwela bato bakolanda nze­la ya zabolo.

Chapter 3

3:1  Milimo mya basemba mizali o maboko ma Nzambe ; moto moko te akoki koyokisa bango mpasi lisusu.

3:2  Bazoba bakanisi ’te bango bawei libela, batali bokei bwa bango lokola nsuka ya likama mpenza ;

3:3  mpe batiki biso mpo ’te babeba nye, nzokande bakomi o esika ya boboto.

3:4  Ata bato bakanisi ’te bazwi etu­mbu, bango bazalaki na elikya ’te bakozwa bomoi bwa seko ;

3:5  nsima ya koyoka mwa mpasi, bakozwa likabo linene, zambi Nzambe moto amekaki ba­ngo mpe amoni ’te babongi kozala epai ya ye.

3:6  Amekaki bango lokola bakomekaka wolo na móto, ayambaki bango lokola libonza lya kotumba.

3:7  Mokolo Nzambe akoya kotala bango, bakongenge, bakotambola lokola móto o kati ya matiti makauka.

3:8  Bakosambisa bato ba bikolo mpe bakoyangela bango, mpe Nzambe akozala Mokonzi wa bango seko.

3:9  Bato batiaki mitema na Nzambe, bakoyeba bosolo bwa ye, baye baboyaki ye te bakoumela o bondeko bwa ye, zambi baye Nzambe aponi, bako­zwa bolamu mpe ngolu.

3:10  Kasi baye baboyi Nzambe bako­zwa etumbu ekoki na bango, mpamba te, bakinolaki moto se­mba mpe batikaki Mokonzi.

3:11  Mawa na bato bakokinolaka Bwa­nya mpe mateya ma solo : bakolikya se mpamba, bakomiyokisa mpasi se mpamba, misala mya bango minso mizali na litomba soki te.

3:12  Basi ba bango bakozala bazoba, bana ba bango bakobeba, mpe mabe makokwela bankoko ba bango.

3:13  Kasi esengo na mwasi ekomba abo­mbi motema peto, oyo asali lisumu na babali basusu te : akozwa lifuta o mokolo Nzambe akosambisa milimo.

3:14  Esengo mpe na eniki soko asali lisumu te, mpe soko atombokeli Mokonzi o motema te : akozwa mbano ya solo mpo ya bo­tosi bwa ye, na mpe esika ya lokumu o Tempelo ya Mokonzi.

3:15  Oyo aluki kosala malamu akobota mbuma ya lonene, minsisa mya bwanya mikoki kopolo te.

3:16  Kasi bana babotami na bokali bakokola malamu te, mpe baye babotami na lisumu bakolimwa noki.

3:17  Ata baumeli mikolo miike, bakotala bango mpamba, mpe ata bakomi babange, bakozala na lokumu te.

3:18  Soko bawei noki, bakozala na elikya ya kobika te, bakozwa mabondi te o mokolo mwa likambo linene.

3:19  Solo, nsuka ya libota libe se mawa manene.

Chapter 4

4:1  Oyo aboti bana te, kasi azali moto wa mabongi, Nzambe na mpe bato bakokumisa ye, lokumu la ye lokosila mokolo mo­ko te.

4:2  Esika azali, bato bakomekola ndakisa ya ye, mpe soko azali lisusu te, bato bakolela ye ; o bomoi bwa seko akozwa enkoti eleki lokumu, zambi alongi etumba mpe akozwa mbano ekobeba te.

4:3  Kobota bana mingi ekopesa lito­mba te na moto aboyi Nzambe, bana babotami na lisumu bakozala lokola nzete izangi minsisa, mpo bakopikama makasi te o mabelé.

4:4  Ata bakobimisa bitapi mwa nta­ngo, bakoningana na mompepe, zambi bazali makasi te, mompepe mwa ekumbaki mokopikola bango.

4:5  Bitapi bya bango bikobukana, ata bikomeli naino te, mbuma ya bango ikokende mpamba, bakokoka kolia yango te, mpo iteli te, ikokoka na mosala moko te.

4:6  Bana babotami o nzela ya masumu, bakofunda baboti ba bango, mokolo bakokata makambo.

4:7  Nzokande moto semba akopema na boboto, ata awei ntango akomi naino mobange te.

4:8  Mobange akozwa lokumu mpo ya mibu miike mya ye te ; lokumu la moto lotali mibu mya ye te.

4:9  Lokumu la solo la moto wa nsuki mpembe, nde bwanya bwa ye, lokumu la oyo akomi mokóló, ezalela elamu ya ye.

4:10  Awa asepelisi Nzambe, Nzambe alingi ye, mpe awa afandaki o mokili mwa basumuki, Nzambe akamati ye.

4:11  Alongoli ye mpo ’te mabe mabebisa makanisi ma ye te, mpe makambo ma bokosi mabu­ngisa motema mwa ye te ;

4:12  zambi mposa ya bisengo ekomonisaka bolamu bwa solo te, mpe mposa ya nzoto ekobebisaka mitema mya bato bazali na lika­mbo te.

4:13  Bobele nsima ya mwa mibu akomi kobongo lokola moto aumeli mibu miike o mokili.

4:14  Molimo mwa ye molongobani o miso ma Mokonzi, yango wana Nzambe alongoli ye noki o mokili moye mobebi. Bato bamoni bongo batongoli yango te ; bongo bayebi te

4:15  ’te Nzambe akokabelaka bato ba ye bolingi mpe ngolu, mpe akobatelaka bango ntango inso.

4:16  Moto semba awei akokitisa bato ba bomoi baye baboyi Nzambe, ata awei o bolenge, akokitisa bato babe baumeli na bomoi.

4:17  Bango bakomono liwa lya moto wa bwanya, kasi bayebi te ntina nini Mokonzi asali ye bongo, mpe mpo nini Nzambe atii ye o esika elamu.

4:18  Emoni bato babe bongo, bakoki koseke, kasi Mokonzi akoseke bango

4:19  mokolo bawei basusu bakokinola bibembe bya bango mpe bakotiola bango lokola eloko mpamba. Mokolo Nzambe akobwaka ba­ngo mitó o nse, bakoloba lisusu te : mokolo akolongola bango o bisika bafandaki, bakosuka mpenza mpe bakoyoka mpasi ; moto moko akoyeba bango lisusu te.

4:20  Mokolo bakotanga masumu ma ba­ngo, bakolenga na nsomo, mpe mabe ma bangomei makofunda bango.

Chapter 5

5:1  Kasi moto semba akoteleme na elikya enene o miso ma bato bazalaki konyokolo ye, baye bazalaki koseke mpasi ya ye.

5:2  Bato bakomono ye, bakoyoka nsomo, bakokamwa ndenge abiki, awa bakanisaki bongo soki te.

5:3  Bakokimela na bobangi, mpe na mawa o mitema bakolobana :

5:4  « Tala wana moto oyo biso tozalaki koseke, oyo biso bazoba tokomisaki eloko ya nsoni o miso ma bato. Tokanisaki ’te bomoi bwa ye bozali se bolema, mpe totalaki liwa lya ye lokola likambo lya nsoni.

5:5  Ndenge nini atangemi sikawa o ka­ti ya bana ba Nzambe, mpe boniboni akoti sikawa o lisanga lya basantu ?

5:6  Solo, tobungi mpe totiki nzela ya bosolo, moi mwa bosembo mongengeli bi­so te, mpe mwinda mwa mwese motaneli biso te.

5:7  Tomilembisi na makambo ma bobomi mazangi bosembo, tokatisi eliki, esika nzela ezali te, kasi toyebaki nzela ya Mokonzi te !

5:8  Lofundo la biso lopesi biso lito­mba nini ? Tofundi na nkita ya biso, kasi yango ipesi biso eloko nini ?

5:9  Makambo mana manso malimwi lokola elili, lokola nsango bantoma bakomemeke na mbangu.

5:10  Manso maleki lokola masuwa mapasoli mbonge ya mai, mpe moto moko te akoki komono esika maleki, to nzela eye epaswanaki o kati ya mbonge.

5:11  Se lokola ndeke ekopimbwaka o likolo mpe ekotika elembo o nzela ata yoko te : ebeti mompepe na mapapu ma yango, epasoli mompepe na makasi ma bopimbwi bwa yango, ekatisi likolo na nsala ya yango, kasi esika eleki, ekoki komonono lisusu te.

5:12  Se lokola likula lipasoli nzela o kati ya mompepe, kasi mompepe mokozonga noki o esika ya kala, mpe bongo nzela ya likula ekomonono lisusu te.

5:13  Biso se bongo : awa tobotamaki mpe tosili towei, totiki elembo ya misala milamu ata yoko te, liwa likweli biso ntango tozalaki kosala mabe. »

5:14  Elikya ya moto aboyi Nzambe eza­li lokola mpumbulu ebendami na mompepe, lokola fulu ya mbonge ekosila na ekumbaki, lokola milinga mipanzani na mo­mpepe, ekolimwa lokola mompaya afa­ndaki se mokolo moko.

5:15  Kasi basemba bakoumela seko, bakozwa lifuta lya bango o maboko ma Mokonzi, mpe Nzambe wa bokasi bonso ako­panganaka na bango.

5:16  Yango wana bakozwa bokonzi bwa nkembo mpe enkoti ya lokumu o maboko ma Mokonzi : akobatela bango na loboko la ye la mobali, mpe akokengele bango na nguba ya ye.

5:17  Ebuneli ya Nzambe, nde zuwa ya bolingi bwa ye, akopesa bato bibuneli o maboko mpo ya kotumbola banguna ba ye.

5:18  Molato mwa ye o etumba, nde bosembo bwa ye, enkoti ya ye ya ebende, nde nguya ya ye ya kokata makambo.

5:19  Nguba ya ye, nde bosantu bwa ye nsuka te.

5:20  Mompanga mwa ye, nde nkanda ya ye enene ; elongo na ye bikelamo binso bikobunda etumba na bazangi mayele.

5:21  Minkalali mya ye mikozokisa lokola makula, lokola moto abombami o mampata mpe abendi litimbo.

5:22  Bilingongo ekobwakela bango ma­tandala na nkele, mbonge ya mbu ikotombokela ba­ngo, mpe bibale bikozindisa bango, mawa te.

5:23  Mpema ya nguya ya ye ekopemela bango, mpe ekopupola bango lokola eku­mbaki. Bobe bokokomisa mokili eliki, lisumu likokweisa ngwende ya bakonzi ba nse.

Chapter 6

6:1  Bino, bakonzi ba nse, boyoka mpe boyeba ntina ya maka­mbo, boyekola, bino bazuzi kin’o ndelo ya mokili.

6:2  Bino bato bokoyangelaka bato baike ba bikolo, bofungola matoi, awa bokomikumisaka ’te bozali ba­konzi ba bato ebele.

6:3  Mokonzi apesi bino nguya, Nzambe wa likolo apesi bino bokonzi ; ye moto akotala maye bokosalaka, mpe akoluka koyeba mikano mya bino.

6:4  Bozali basaleli ba Bokonzi bwa Nza­mbe, kasi boyangeli na bosembo te, botosi mobeko mwa Nzambe te, mpe maye ye alingi, bosali mango te.

6:5  Yango wana akobimela bino na mbalakaka na nsomo, zambi akokata makambo ma ba­nkumu na bosembo bopusi.

6:6  Bakolimbisaka bato bake mpo ya mawa, kasi bakosambisa bato banene, mawa te.

6:7  Ye Mokonzi wa banso akobangaka moto moko te, akotalaka bilongi bya bato te. Ye moto akeli ná bato banene ná bato bake, mpe akopanganaka na bango ba­nso.

6:8  Kasi bato banene, akotuna bango makasi mpenza.

6:9  Bongo, nalobi yango na bino, bakonzi ba nse, mpo ’te boyekola mateya ma bwanya mpe bokweya te.

6:10  Baye bakotosaka mibeko misantu na motema moko, bakondimama lokola basantu. Baye bakoyekola mateya mana, bakobika na mango.

6:11  Yango wana boyoka mposa ya maloba ma ngai, bolula mango mingi mpe boko­zwa mayele.

6:12  Bwanya bozali kongenge, bokobebaka te ; bato balingi bwango, bakomono bwango noki, baye baluki bwango, bakozwa bwango solo.

6:13  Bwanya bokokutana na baye balingi koyeba bwango ; bwango moko bokomilakisa na bango liboso.

6:14  Oyo akokende koluka bwango na nta ntongo, akoyoka mpasi te, akokuta bwango bofandi o monoko mwa ndako.

6:15  Oyo akomanyolaka bwango, azali na mayele solo, oyo akotika kolala mpongi mpo ya bwango, akozala motema likolo te.

6:16  Bwanya bokoluka bato babongi na bwango, bokobimela bango na boboto o nzela inso bakoleka, mpe bokosalisa bango o makanisi ma bango manso.

6:17  Moto alingi kokoma moto wa bwanya, azala liboso na mposa ya koyekola bwango.

6:18  Moto ayoki mposa ya koyekola, ye alingi bwanya solo, moto alingi bwanya, akolanda mibeko mya bwango, oyo akotosa mibeko mya bwa­ngo, akozwa bomoi bwa seko ;

6:19  bomoi bwa seko bokokomisa moto penepene na Nzambe.

6:20  Mposa ya bwanya ekopesa bongo moto bokonzi bwa ekolo.

6:21  Bongo bino, bakonzi ba bikolo, soko bosepeli na ngwende mpe montongo mwa bokonzi, bokumisa bwanya mpe bokoya­ngela seko.

6:22  Nakoyebisa bino Bwanya eloko nini, mpe ndenge nini bwanya boba­ndaki. Nakobombela bino mibombamo mya bwango te ; nakobanda kolimbola bwango ut’o ebandela, nakolakisa boyebi bwa bwango polele, nakoloba yango se na bosolo.

6:23  Zuwa likoki kotinda ngai te nabomba maye nayebi, zuwa likokani na Bwanya soki moke te.

6:24  Soko bato ba bwanya bazali mi­ngi, mokili mokobongo, mpe mokonzi wa mayele akobo­ngisa ekolo ya ye.

6:25  Bondima bongo ’te maloba ma ngai mateya bino, mpe bokozwa na mango litomba.

Chapter 7

7:1  Ngai mpe nazali se moto, nakowa lokola bato banso, nazali nkoko wa moto wa yambo oyo abimaki o mabelé. Nabandi kokoma moto o ntei ya libumu lya mama ;

7:2  sanza zomi nasanganaki na makila ma ye, nabandaki lokola mboto ebotiseli ya mobali moko, mpe na elengi ayokaki na koyebana na mwasi.

7:3  O mokolo nabotami, ngai mpe nayei o mokili mokoyambaka bato banso, nabendi mpema eye bato banso bakobendaka, nabandi komiyokisa na boleli, lokola bato banso.

7:4  Bazingi ngai na bilamba mpe babokoli ngai na mpasi.

7:5  Mokonzi moko te akobandaka bo­moi bwa ye bongo te.

7:6  Bato banso bakobanda mpe bakosukisa bomoi ndenge yoko.

7:7  Nasambeli Nzambe, yango wana bapesi ngai mayele ; nabondeli ye, mpe atindeli ngai elimo ya Bwanya.

7:8  Leka montongo mpe ngwende ya bokonzi, napusi kolinga Bwanya, ná nkita ná Bwanya, nkita ezali se mpamba.

7:9  Libanga lileki motuya likokani na Bwanya te ; soko otali yango elongo na Bwa­nya, wolo inso ya mokili ezali se zelo, mpe palata lokola potopoto.

7:10  Leka kitoko mpe bokolongonu bwa nzoto, napusi kolinga Bwa­nya, naponi Bwanya leka mwinda, zambi bongengi bwa bwango bokozima mokolo moko te.

7:11  Elongo na Bwanya, malamu ma­nso mayeli ngai, solo, Bwanya bopesaki ngai nkita enene.

7:12  Nasepelaki na biye binso Bwanya bozwelaki ngai, kasi nayebaki te ’te Bwanya bozali ntina ya byango.

7:13  Makambo ma Bwanya nayekoli na motema moko, nakoteya bato basusu mango na zuwa te, nakobombela moto moko nkita ya bwango te.

7:14  Zambi Bwanya bokozwela bato nkita nsuka te ; bato bakozwa bwango bakokoma na Nzambe bandeko ; Nzambe akondima bango mpo ya mbuma ya maye bwanya boteyaki bango.

7:15  Nzambe asalisa ngai naloba maloba ma bwanya, nabimisa se makanisi maye makokani na makabo ma ye, zambi ye moto akokambaka bwa­nya mpe akolakisaka bato ba bwa­nya nzela.

7:16  Biso tozali o maboko ma ye, na maloba ma biso lokola, mayele ma biso na boyebi maka­mbo mauti se na ye.

7:17  Apesi ngai mayele ma koyeba biloko binso, ayebisi ngai ndenge nini bisalemi mpe nguya nini ezali na byango.

7:18  Ayebisi ngai ebandela mpe nsuka ya bileko, ndenge mwese mokobongwanaka mpe mpela na elanga ikolandanaka,

7:19  ndenge mibu mikolandaka mpe minzoto mikotambolaka,

7:20  mimeseno mya bibwele, mayele ma nyama ya zamba, nguya ya bilimo, makanisi ma bato, ndenge inso ya nzete mpe nguya kani ezali o minsisa mya yango.

7:21  Nayekoli bongo makambo manso mabombami na maye mamononi polele, zambi Bwanya boye bokelaki mokili, boteyaki ngai makambo manso.

7:22  Bwanya bozali na mayele ma solo, bozali bosantu, ata bozali se moko, bokosalaka mosala o bisika mingi ; bokoki koyanola ata mituna mya kwokoso mpe kokoma bipai bi­nso, bokoyebaka makambo noki, bozali na mbindo te, bokomonoko polele, bokobongwanaka te, bokolingaka bolamu, bokoyebaka ntina ya makambo ;

7:23  moto moko akokoka bwango te, bokosalaka se malamu, bokolingaka bato banso, bozali ngbi, bopikami na bosolo mpe bofandi kimia, bokoki kosala manso mpe bokotalaka misala minso, boyebi manso mazali o nta ntei ya mitema, ata maye maleki mayele, peto to kwokoso.

7:24  Yango wana Bwanya boleki binso na mbangu, bokokotelaka binso na nguya ya bopeto bwa bwango.

7:25  Bwanya bokolakisaka nguya ya mpema ya Nzambe, mpe nkembo ya Nzambe wa bokasi bonso, yango wana eloko mbindo ekoki kobebisa bwango te.

7:26  Bozali mwinda mokoutaka na moi mwa lobiko, talatala kitoko ekolakisaka bikela binso bya Nzambe, mpe elili ya bolamu bwa ye.

7:27  Ata bozali bwango moko, boyebi kosala makambo manso, bokobongwanaka te, kasi bokobongisaka biloko binso ; ntango inso bokokotelaka mitema mya basantu, bokokomisaka bango bandeko ba Nzambe mpe baprofeta,

7:28  zambi Nzambe alingi se bato bakolukaka Bwanya.

7:29  Bwanya boleki mwese na kitoko, boleki minzoto minso, boleki bongengi bwa mwinda na mbangu ;

7:30  butu bokoyaka nsima ya mwinda mwa moi, kasi mabe ma bato makoki kolo­nga Bwanya te.

Chapter 8

8:1  Bwanya bokolakisaka bokasi bwa bwango bipai binso, mpe bokoyangelaka mokili se malamu.

8:2  Ut’o bolenge nabandi koluka mpe kolinga Bwanya, nalulaki kozwa bwango lokola mwasi wa bolongani, mpe nakomi kolula bonzenga bwa bwango.

8:3  Ut’o libandela bwanya bozali na lokumu loleki, mpo bokozalaka epai ya Nzambe, mpe Mokonzi wa bikelamo binso alingi bwango.

8:4  Nzambe abombeli Bwanya mibo­mbamo mya ye te, mpe akokokisaka misala mya ye na lisalisi lya bwango.

8:5  Mpe soko nkita ezali eloko ya kolula awa o nse, eloko nini eleki Bwanya, mokeli wa biloko binso, na motuya ?

8:6  Soko tokosalaka mosala na mayele ma biso, eloko nini ekoleka Bwanya mokeli wa bikelamo inso ?

8:7  Mabongi ma moto alingi bosembo mauti se na bwanya bwa ye, mpo bwanya bokoteyaka ndenge nini tokanga mitema, tokeba, tozala na bosembo mpe na mpiko. Mango nde mazali na ntina o bomoi bwa bato, leka masusu ma­nso.

8:8  Soko moto alingi koyeba maka­mbo mingi, ayeba ’te Bwanya boyebi ná maye maleki ná maye makoya, bokoki mpe kolimbola biyele na nsambole, boyebi mpe bilembo bya mokili, ata bisalemi naino te, na mpe makambo makokwela o eleko yoko yoko.

8:9  Bongo naponi Bwanya bo moni­nga wa bomoi bwa ngai, mpo nayebi ’te bokopesaka ngai malako malamu, mpe bokozala mobondi o mikolo mya mpasi mpe mya mawa.

8:10  Nakanisi : « Mpo ya Bwanya nako­zwa nkembo o miso ma bato, mpe ata nazali naino elenge, babange bakokumisa ngai.

8:11  Bato banene bakokamwa ntango bakomono, ndenge nakosambaka makambo na mayele.

8:12  Soko nakangi monoko, bakozila ngai, soko nabandi koloba, bakotia matoi, mpe ata nakobi koloba naino, bakotikala nye mpe bakofanda na limemye.

8:13  Mpo ya Bwanya nakozwa bomoi bwa seko, baye bakoya nsima bakobosana ngai mokolo moko te.

8:14  Nakoyangela bikolo mpe nakokonza bato ba mikili.

8:15  Bakonzi ba nsomo bakolenge na boyoki nsango ya ngai ; nakosala bato ba ngai malamu, mpe nakozala motema mpiko o etumba.

8:16  Ezongi ngai o ndako, nakopema penepene na Bwanya, zambi kofanda na bwango ekole­mbisa ngai te ; kosolola na bwango ekoyokisa ngai motema mpasi te, nakoyoka bobele elengi mpe nsai o motema. »

8:17  Awa nakanisaki bongo o motema mpe namonoki ’te kozala na Bwanya ekopesa bomoi bwa seko ;

8:18  kozala penepene na bwango ekoyokisa nsai ya solo, misala mya bwango mikobota nkita nsuka te, kokende mbala na mbala epai ya bwango ekopesa mayele mingi, mpe kosolola na bwango ekokomisa ngai moto wa lokumu, yango wana nakei koluka bwango mpe naluki kozala na bwango.

8:19  Ya solo, nazalaki mwana na nzoto kitoko, nazwaki mpe molimo malamu.

8:20  Naloba kutu : awa nazalaki mwana wa motema malamu, nabotami mpe na nzoto ezangi mbe­ba.

8:21  Nzokande nayebaki ’te nakoki ko­zwa bwanya te soko Nzambe yemei akabeli ngai bwango te. Koyeba ’te likabo lyango liuti na Nzambe, yango mpe ekolakisa mayele ma moto. Yango wana nalobi na Mokonzi mpe nabondeli ye, mpe na motema monso nalobi na ye :

Chapter 9

9:1  « E Nzambe wa bankoko, yo Mokonzi wa ngolu, okelaki mokili mobimba se na liloba lya yo.

9:2  Na bwanya bwa yo okelaki moto azala nkolo wa bikelamo bya yo binso ;

9:3  ayangela mokili na bosantu mpe na bosembo mpe asambisa bato se na motema semba.

9:4  Opesa ngai Bwanya boye bokozalaka na yo, oboya ngai o kati ya bana ba yo te.

9:5  Tala, nazali mosaleli wa yo, mwana wa mosaleli wa yo, moto motau oyo akoumela mikolo mingi te ; nakoki koyeba bosembo mpe mibeko te.

9:6  Ata mwana wa bato moko abo­ngoki nye mpenza, azali se mpamba soko azangi bwa­nya boye bouti na yo.

9:7  Oponoki ngai nazala mokonzi wa bato ba ekolo ya yo, zuzi wa bana ba yo babali na basi.

9:8  Otindaki ngai natonga Tempelo o ngomba ya yo esantu, natonga altare o engumba eye yo olingi kofanda, se lokola Ema esantu obongisaki ut’o libandela.

9:9  Bwanya bozali na yo boyebi bikela bya yo binso, bozalaki na yo ntango okelaki mo­kili, boyebi maye makosepelisa yo mpe maye makokani na mibeko mya yo.

9:10  Tinda bwango ut’o likolo lya yo, ut’o ngwende ya yo ya nkembo mpo ’te bosalisa ngai mpe bolakisa ngai nzela, bongo nayeba maye makosepelisa yo,

9:11  zambi Bwanya boyebi ntina ya makambo manso, bokokamba ngai na bokebi o misala mya ngai, bokobatela ngai na nkembo ya bwango.

9:12  Mokolo mona misala mya ngai makosepelisa yo, nakoyangela ekolo ya yo na bosembo, mpe nakobongo kofanda o ngwe­nde ya tata wa ngai.

9:13  Moto nani akoki koyeba mokano mwa Nzambe ? Nani akoki koyeba maye Nza­mbe alingi ?

9:14  Makanisi ma bato mazali ma botatabani mpe mikano mya biso mikobo­ngwanaka noki.

9:15  Nzoto eye ya kokufa ekopesaka molimo bozito, ndako eye ya libazi ekopekisaka motema kokanisa malamu.

9:16  Bobele na mpasi tokoki koyeba ntina ya mambi ma nse, ata maye mazali penepene na biso, tokoyebaka mango noki te, bongo nani akoki koyeba maye mazali o likolo ?

9:17  Nani akokaki koyeba maye yo oli­ngi soko yo moko okabelaki biso Bwanya te, mpe soko otindelaki biso elimo santu wa yo ut’o likolo te ?

9:18  Bwanya bosemboli bongo nzela ya bato ba nse, bolakisi bango maye makosepelisa yo. Se Bwanya bobikisi bango. »

Chapter 10

10:1  Bwanya bobateli moto wa yambo, tata wa bato, o ntango akelami bobele ye moko, bobikisi ye mpe o ntango abukaki mobeko,

10:2  bopesi ye nguya ya koyangela mokili mobimba.

10:3  Kasi moto moko aboyaki bwanya na nkanda ya ye, mpe amibebisi awa abomaki ndeko wa ye.

10:4  Ntango mokili mozindaki na mai mpo ya ye, Bwanya bobikisi bato lisusu, na bokambi moto wa bosembo o mai o mwa libaya.

10:5  Mpe ntango bato banso bayokani mpo ya kosala mabe, mpe bakomi kokabwana, bobele Bwanya boyebaki nani aza­li moto wa bosembo, mpe bobateli ye o miso ma Nza­mbe, bosalisi ye mpo ’te akanga motema, ata alingaki mwana wa ye mingi.

10:6  Bwanya bobikisaki mpe moto wa bosembo, oyo akimaki móto mozikisaki bi­ngumba bitano ntango etumbu ekwelaki bato baboya Nzambe.

10:7  Elembo ya mabe ma bango etikali naino tee lelo : mabelé makauka makobimisaka milinga ; nzete iye ikobotaka mbuma, kasi mbuma ya yango ikotelaka te, likonzi lya mongwa litikali wana mpo ya kokundola likambo lya moto apusi ntembe.

10:8  Baye baboyi kolanda nzela ya Bwanya, bakoki koyeba bolamu lisusu te, batikeli mpe bankoko elembo ya bozoba bwa bango, mpo ’te bato babosana mabe ma bango te.

10:9  Kasi Bwanya bobikisi bato ba boyambi o mpasi ya bango.

10:10  Ntango moto wa bosembo akimi nkanda ya ndeko wa ye, Bwanya botambwisi ye o nzela semba, bolakisi ye bokonzi bonene bwa Nzambe, boyebisi ye ntina ya makambo masantu, bolongisi ye o misala mya kwokoso, bongo misala mya ye miboti mbu­ma ilamu.

10:11  Bosalisi ye ntango banyokoli ba ye balakisi lokoso, mpe bokomisi ye moto wa nkita.

10:12  Bobateli ye na banguna, bobikisi ye o maboko ma baye batielaki ye mitambo, mpe bolongisi ye o ntango ya etumba makasi, mpo ayeba ’te kolinga Nzambe eleki manso.

10:13  Bwanya bobosani moto wa bosembo te o ntango batekeki ye, kasi bolongoli ye o likama lya lisumu.

10:14  Bwanya bokei kofanda na ye esika yoko o boloko, mpe botiki ye te o ntango akangemi na minyololo, ntango azwaki naino montongo mwa bokonzi te, mpe akomaki naino mokonzi wa banyokoli ba ye te ; Bwanya bofundi batongi ba ye ba lokuta mpe bopesi ye nkembo eko­umela seko.

10:15  Bwanya bobikisi ekolo esantu, libota lizangi bobe, o maboko ma banyokoli.

10:16  Boyingeli o motema mwa mosaleli wa Mokonzi, bobangisi bakonzi banene na bile­mbo mpe na makamwisi.

10:17  Bopesi basantu lifuta lya misala mya bango mya mpasi, bokambi bango o nzela epusi kokamwisa bato, bokomi ebombamelo ya bango ntango ya moi, bongengiseli bango lokola minzoto na butu.

10:18  Bokatisi bango Mbu Etane na makolo, bolekisi bango o kati ya mai manene.

10:19  Kasi bozindisi banguna ba bango, mpe o kati ya mbonge bobwaki bango tee o bozindo bwa mai.

10:20  Yango wana basemba babotoli biloko bya bato baboyi Nzambe, bakumisi nkombo esantu ya yo, Mokonzi, na nzembo ; motema moko bakumisi bokasi bwa loboko la ye,

10:21  zambi Bwanya bofungoli monoko mwa baye bayebi koloba te, mpe bokangoli lolemu la bana bake.

Chapter 11

11:1  Bwanya botambwisi misala mya bango na maboko ma profeta mosantu.

11:2  Bakatisi eliki, esika bato bakofa­ndaka te, bapiki biema bya bango o esika nzela ezali te.

11:3  Balongi banguna mpe bakimisi bato bayeli bango etumba.

11:4  Bayoki mposa ya mai mpe babo­ndeli yo : libanga linene lipesi bango mai, mai ma libanga masilisi mposa ya bango.

11:5  Bongo eloko eye banguna bazwi na yango etumbu ekomeli bango likabo o ntei ya mpasi ya bango.

11:6  Mokili mozalaki na ebale ekokaukaka te, kasi mai makomaki potopoto esa­ngani na makila,

11:7  zambi bazwaki etumbu mpo babomaki bana, kasi yo opesi bato ba yo mai maike, ata bazalaki na elikya lisusu te.

11:8  Awa oyokisi bango mposa ya mai boye, olakisi bango ndenge nini opesaki banguna ba bango etumbu.

11:9  Na mpasi oyokisi bango, olakisi bango ngolu ya yo, bamoni etumbu nini bato baboyi Nzambe bazwaki na nkanda ya yo.

11:10  Omeki bato ba yo lokola tata akopalelaka mwana, kasi otuni banguna lokola moko­nzi akosambisaka bato na nkanda.

11:11  Ata bazalaki penepene to mosika na bato ba yo, banguna bayoki mpasi bobele nde­nge yoko ;

11:12  mpamba te, bayoki mpasi enene, balelaki ntango bakanisi maye ma­kwelaki bango :

11:13  ntango bayoki ’te na mai, maye mazwelaki bango etumbu, ba-Israel babiki na nsima, bayebaki ’te Nzambe moto asalaki bongo.

11:14  Oyo batiaki penepene na mai mpe na nsima babwakaki, sikawa banguna bakomi koka­mwa mpe kobanga ye, zambi mposa ya mai eyokisi ba­ngo mpasi, leka basemba.

11:15  Babungi mpo ya makanisi ma bozoba mpe ma bobe, mpe bakumbameli nyama mpa­mba izangi mayele. Bongo otindeli bango etumbu ya nyama ebele izangi mayele,

11:16  mpo bayeba ’te moto akozwa etu­mbu mpo ya mabe asali.

11:17  Loboko la yo lokelaki molongo mobimba se na mabelé mpamba ; bokasi bwa loboko la yo boyokaki mpasi soki te na botindeli bango nkoi ebele na ntambwe ya nkele enene,

11:18  na nyama isusu ya nkanda enene, iyebani na bango te, nyama ikoki kobimisa mpema ya móto, to kopanza milinga mibe zonga­zo­nga na yango, to kobimisa minkalali mya nsomo o miso ma yango.

11:19  Nyama ina ibe ikoki koboma bato na mbala yoko, ata kotala yango na miso ekoki koboma moto na nsomo.

11:20  Nzokande, ata olingaki kotinda nya­ma te, okokaki kokweisa bango na mpema ya yo, kopanza bango na mpema ya makasi ma yo mpe kobengana bango na Bose­mbo bwa yo, kasi obongisi binso lokola ekokaki na bango.

11:21  Okoki kosala likambo na nguya ya yo ntango inso, mpe nani akokoka makasi ma loboko la yo ?

11:22  O miso ma yo mokili mobimba mozali se lokola mwa mbuma ekotengemisa emekeli ya bozito, lokola litanga lya mamio ma nto­ngo likwei o mabelé.

11:23  Kasi okoyokelaka banso ngolu mpo okoki kosala manso, mpe okotalaka masumu ma bato te, mpo ’te babongola mitema.

11:24  Olingi bikelamo binso bya nse, mpe oboyaki ata ekelamo yoko ya yo te ; soko oyinaki eloko yoko, mbele okelaki yango te.

11:25  Eloko eye olingaki te, ekokaki nde kobotama ? To ekoki kotikala na bomoi boniboni, soko olingi bongo te ?

11:26  Okobatelaka binso, zambi binso bizali bya yo, Mokonzi, mpe okolingaka binso bizali na bomoi.

Chapter 12

12:1  Mpema ya yo ya bomoi nsuka te ezali o bikelamo binso.

12:2  Bongo okopesaka basumuki etu­mbu se malembe malembe, okokebisaka bango, okokundolelaka bango masumu basalaki, mpo ’te baboya mabe manso, mpe bayamba yo, Mokonzi.

12:3  Bato bafandaki liboso o ekolo ya yo esantu,

12:4  oyinaki bango, mpo ya makambo ma bango ma nsomo mpe ma likundu, milulu mya molili.

12:5  Bazalaki koboma bana bake, mawa te, kolia minsuni, komele makila, kolia ná minsopo, mpe kobonza mabonza ma nsomo.

12:6  Baboti baye babe babomaki bana bazangi makasi, olingaki koboma bango na maboko ma bankoko ba biso,

12:7  mpo ’te mokili mona mokoma eko­lo ya bana ba Nzambe, eye yo olingaki mingi mpe oponoki o kati ya bikolo.

12:8  Kasi oyokeli bango mpe mawa, za­mbi bazalaki bato ; yango wana otindeli bango nzoi inene iboma bango se malembe malembe, naino babundi ba yo bakomeli ba­ngo te.

12:9  Solo, okokaki kosukisa bango o etumba na bato ba bosembo, to kosilisa bango nye na mbala yo­ko na nyama ibe to na liloba lya nkanda.

12:10  Kasi awa otumbolaki bango se malembe malembe, opesaki bango ntango ya kobo­ngola mitema. Nzokande oyebaki ’te bazalaki bo­bele bato babe, babotamaki na mabe ma bango solo, mpe balingaki kobongola mitema soki te,

12:11  mpamba te, bazalaki libota libebaki ut’o ebandela. Awa olimbisi bango masumu, olakisi ’te ozalaki kobanga moto soki te.

12:12  Nani nde akoki kotuna yo : Osali nini ? Soko yo okati likambo, nani ako­boya kondima ? Nani akopalela yo, soko obomi ekolo yo moko okelaki ? Nani akomeka kolongisa bato babe o miso ma yo ?

12:13  Nzambe mosusu lokola yo, oyo akobatelaka bato banso, azali te, mpo ’te olakisa ye ’te okokataka makambo se na bosembo.

12:14  Mokonzi to nkumu moko te akoki kopekisa yo ’te opesa moto etumbu.

12:15  Mpo ozali na bosembo, okoyangelaka molongo mobimba na bosembo ; kokitisa moto o likambo oyo akoki na etumbu te ebongi na nguya ya yo te,

12:16  zambi nguya ya yo ezangi bose­mbo te, mpe awa ozali mokonzi wa binso, ozali nta ngolu.

12:17  Okolakisaka bokasi bwa yo na baye bakotiaka ntembe na bokasi bwa yo, okokitisaka lofundo la baye bali­ngi kosala motó makasi.

12:18  Kasi okokonzaka nguya ya yo, okokataka makambo na boboto, okoyangelaka biso na motema mpio mpe na ngolu ; kasi, soko olingi, okoki kolakisa bokasi bwa yo.

12:19  Olakisi bongo bato ba ekolo ya yo mayele ’te moto semba asengeli kolinga bato banso, mpe opesi bana ba yo elikya, mpo opesi bango ntango mpe nze­la ya koboya masumu.

12:20  Solo, oyokelaki ba-Kanana, banguna ba bana ba yo, ngolu ; ata basengelaki kokufa, opesaki bango etumbu noki te, mpe opesi bango ntango mpe nzela ya kobongola mitema.

12:21  Ntembe te, olakisi biso bana ba yo motema moleki ngolu, na bilako olayelaki bankoko ba biso mpe na bondeko okataki na ba­ngo.

12:22  Bongo, mpo ya kobokolo biso, okopesaka banguna ba biso etu­mbu bo ekoki, mpo ’te, ntango tokokata maka­mbo, tokanisa bolamu bwa yo, bongo totia elikya na yo o ntango okosambisa biso.

12:23  Yango wana, baye balandaki na bo­zoba makambo mazangi bose­mbo, onyokoli bango na misala mya nsomo mya bangomei ;

12:24  mpamba te, bamibungisaki mosika o nzela ya lokuta, bakumisaki nyama ibe, batalaki ya­ngo lokola banzambe, bamikosaki lokola bana bake bazangi mayele.

12:25  Bongo osali na bango lokola bakosalaka na bana bake, opesi bango etumbu mpo bayoka nsoni.

12:26  Kasi baye batalaki bitumbu bya­ngo mpamba, bakozwa etumbu se lokola Nza­mbe­mei akoki kopesa.

12:27  Awa balembeki na nyama ina iyokisi bango mpasi, mpe bamoni ’te banzambe ba lokuta banyokoli bango, bakomi kondima Nzambe wa solo, oyo baboyaki liboso. Yango wana etumbu enene ekweli bango.

Chapter 13

13:1  Solo, bazalaki bazoba mpenza baye banso bayebaki Nza­mbe te ; ata bamonoki na miso malamu ma­nso ma mokili, bazalaki na mayele te ma koyeba OYO AZALI ; bamoni misala, kasi oyo akeli myango, bayebi ye te.

13:2  Bamoni móto, mompepe na mpema ikolekaka mbangu mbangu, bamoni minzoto o likolo mpe mai makotiyolaka makasi, bamoni miinda mya likolo, mwese na sanza, batali yango lokola banzambe bakoyangelaka mokili !

13:3  Soko bakanisaki ’te izali banza­mbe, zambi izali kitoko, bayeba ’te Oyo akeli bikelamo bina binso aleki bonene, zambi oyo akeli bina binso azali liziba lya bonzenga.

13:4  Soko bakamwaki na nguya mpe na misala mya biloko bina, bayeba ’te Oyo akeli byango, aleki byango na bokasi.

13:5  Moto amoni bikelamo bina binene mpe kitoko, akoki koyeba Oyo akeli byango.

13:6  Nzokande tokoki kokitisa bango mobimba te, zambi mbele bobungi bwa bango boutaki se na ndenge baluki koyeba Nzambe.

13:7  Awa bazalaki kotala misala mya ye, bazalaki koluka koyeba myango bobele na miso, zambi manso bazali komono maleki kitoko, solo !

13:8  Kasi ata bongo, tokoki kolongisa bango o likambo liye te :

13:9  soko bakokaki koyeba bikelamo binso, ndenge nini bayebaki Mokonzi wa byango te ?

13:10  Mawa mpenza na baye bakotiaka mitema na biloko bizangi bomoi, baye bakotalaka lokola banzambe biloko bisalemi na maboko ma bato : bikeko bya nyama bizali se wolo to palata, biloko bisalemi na ntoki, to libanga lya mpamba liye bato bakataka.

13:11  Ezali lokola libaya moto akati o nzete ya zamba ; alongoli liboso lomposo na mayele, mpe apapoli yango bo ebongi mpo ya kobimisa esaleli ya misala mya bato.

13:12  Akokamata biye bitikali nsima ya mosala mona bo nkoni mpo ya kolamba biloko bya kolia mpe kolendisa nzoto.

13:13  Soko etikali naino eteni ekoki na mosala moko te, zambi ezali nzete egumbami mpe mpota mpota, akobongisa yango mpo ya kolekisa ntango, akokata yango na ntoki o ntango ya bopemisi nzoto, mpe akobimisa eloko lokola ekeko ya moto,

13:14  to eloko ezali lokola mwa nyama. Akopakola yango mokobo motane mpo ya kozipa mpota inso ya nzete.

13:15  Na nsima akokende kotongela ya­ngo mwa ndako ebongi, akotia yango o efelo mpe akobaka yango na ebende.

13:16  Akosala bongo na bokebi mpo ’te ekeko ekweya te, mpo ayebi ’te yango moko ekoki komisalisa te : esengeli na lisalisi lya bato, mpo ezali bobele ekeko.

13:17  Soko akosambela mpo ya biloko, libala na bana ba ye, akoyoka nsoni te ya kobondela eloko eye ezangi bomoi ; mpo ya bokolongonu bwa nzoto akosambela eloko ezangi bokasi ;

13:18  mpo ya bomoi bwa ye, akobondela eloko ekufi ; mpo azwa bobateli, akobondela eloko ekosalisaka te, mpo ya mibembo akobondela elo­ko ekotambolaka te,

13:19  mpo ya kozwa mbongo to mosala to ata nini, akosenge makasi na eloko ezali na makasi o maboko soki moke te.

Chapter 14

14:1  To moto mosusu oyo ali­ngi kosala mobembo na masuwa : liboso lya kokatisa mbonge makasi ya mbu, akobondela eteni ya nzete eye eleki masuwa na petepete.

14:2  Mposa ya mbongo epesi bato mayele ma kotonga masuwa, bakotongaka mango na mayele ma basali ba mabaya.

14:3  Kasi yo, Tata oyo akotalaka binso, okokambaka masuwa ; yo moto opasoleli masuwa nzela o mai ma mbu, mpe ofungoleli mango nzela kitoko o kati ya mbonge.

14:4  Okolakisaka bongo ’te okoki kobikisa o ntei ya likama, ata moto ayebi mai te, akoki kokatisa mai manene.

14:5  Olingi te ’te misala mya Bwanya bwa yo mikende mpamba, yango wana bato bakobangaka te kokoto o bwato : ata bakokatisa mbonge na mwa libaya mpamba, bakobika.

14:6  Se bongo o ebandela, ntango bilombe bazalaka kokufa, ndambo ya bato babikaki na masuwa, yo moto okambi bango na bokasi bwa loboko la yo mpe otikeli mokili libota lya sika.

14:7  Bakumisa nzete eye ekosalelaka bosembo bwa yo !

14:8  Mabe mákwela ekeko mpe oyo asali yango, mabe mákwela moto mpo asali yango na mpe ekeko yango ekoumela te, mpo batangi yango ‘nza­mbe’.

14:9  Mpamba te, Nzambe akoyinaka ná mosumuki ná lisumu.

14:10  Akopesa ekeko na mpe oyo asali yango etumbu.

14:11  Ya solo, Nzambe akosilisa bikeko bya bikolo binso, zambi bikotisi mbeba enene o ntei ya bikelamo bya Nzambe, bitieli milimo mya bato libaku, mpe makolo ma bato bazangi mayele motambo.

14:12  Moto aboyi kokumisa Nzambe azwi likanisi lya kosala bikeko, mpe oyo azwi mayele ma kosala bikeko abebisi mokili.

14:13  Bikeko bizalaki o ebandela te, bikoumela mpe seko te ;

14:14  bikoti o mokili bobele mpo ya lolendo la bato ; yango wana bikosuka mpe noki.

14:15  Tata moko ayoki mawa mpo ya liwa lya mwana, asali ekeko ya mwana wa ye awaki noki ; mpe awa mwana wa ye azalaki se ebembe, abandi kokumisa yango lokola bakokumisaka Nzambe, mpe apesi bato ba libota lya ye mibeko mya kokumisa yango.

14:16  Ekomi momeseno mabe ’te bato batosa mobeko mona. Na nsima bakonzi banene batindi ’te bato ba bango bakumisa mpe bikeko bya bango.

14:17  Awa bakokaki kokumisa bango te zambi bazalaki mosika, batii elili ya bango penepene, basali ekeko ya mokonzi mpo ya kokumisa ye, basepelisa bongo oyo azali mosika lokola moto azali penepene na ba­ngo.

14:18  Ata baye bayebaki mokonzi te, bakomi kokumisa ye mpo ya mpi­ko ya moto asali ekeko ya ye.

14:19  Ntembe te, moto oyo alingaki kosepelisa mokonzi, asalaki makasi mpo ya kosala ekeko epusi kitoko ;

14:20  mpo bato basepeli na ekeko eye kitoko, bakomi kopesa lokumu lokoki na Nzambe na mokonzi oyo bazalaki kokumisa se lokola moto.

14:21  Solo, ekomeli bato motambo : o mikolo bazwaki likambo lya mpa­si to likambo na bakonzi, bapesaki libanga to nzete lokumu lokoki se na Nzambe.

14:22  Awa bazalaki koyeba Nzambe ma­lamu te, mosika te bobungi bwa bango bokotisi bango o mpasi, batangi mpasi ya bango na nko­mbo ’te boboto.

14:23  Bakobomaka bana ntango basali makambo mabombami, bakoliaka limpati lya nsomo na bolandi milulu mibe.

14:24  Bakomemyaka lisusu bomoi mpe bopeto o libala te, bakobomaka moninga na mayele mabe, to bakoyokisaka ye mpasi na bokali.

14:25  Bipai binso se makila, koboma, koyiba na kokosa, koyamba mabonza, kolula, kotomboko mpe kobuka ndai,

14:26  konyokolo bato balamu, kobosana malamu bazwi, kobebisa milimo mya bato, koyebana babali na babali, kosala bokali mpe bosoni.

14:27  Mpamba te, kokumisa bikeko bizangi bomoi ezali solo ebandela, ntina mpe nsu­ka ya mabe manso.

14:28  Basusu bakolandaka se bisengo to bakosakolaka makambo ma lokuta, basusu bazangi bosembo to bakolayaka ndai ya lokuta.

14:29  Awa batii elikya na bikeko biza­ngi bomoi, bayebi te ’te kolaya ndai bongo ekopesa bango etumbu.

14:30  Kasi etumbu ekokwela bango na nzela ibale, zambi bandimi bikeko mpe bo­ngo bawangani Nzambe, balayi ndai ya lokuta mpe babuki mibeko misantu.

14:31  Biloko bina bizali na makasi ma kopesa etumbu te, kasi etumbu ekoki na basumuki ekokwela ntango inso baye basali mabe.

Chapter 15

15:1  Kasi yo, Nzambe wa biso, oleki bolamu mpe bosolo, okoyokaka nkanda noki te, mpe okoyangelaka molóngó mobimba na ngolu.

15:2  Ata tosali masumu, tokotikala se bana ba yo, mpo tondimi ’te yo ozali Moko­nzi monene, tokosala mabe te, mpo toyebi ’te tozali bato ba yo.

15:3  Koyeba yo ezali kokomisa biso bato ba bosembo, kondima bokonzi bwa yo ezali ebandela ya bomoi bwa seko.

15:4  Biloko bisalemi na mayele mabe bibungisi biso te : ézala mosala mozangi ntina mwa baye bakopakolaka langi to bilili biye babebisi na langi ndenge na ndenge.

15:5  Komono byango ekoki koyokisa bazoba mposa ya kosala mabe, to kotinda bato ’te balinga elili mpamba ezangi bomoi.

15:6  Ná baye basali bikeko, ná baye baluli mpe bakumisi byango, balingi mabe mpe babongi na biye batii mitema.

15:7  Ndakisa esusu : mosali mbeki akopotoko mabelé na mpasi, mpe akosalaka biloko binso bise­ngeli na biso o ndako : se na mabelé mango akosalaka mbeki bo esaleli ya misala kitoko, mpe mbeki isusu mpo ya misala misusu. Kasi mosali mbeki akopesaka mbe­ki yoko yoko mosala mwa yango.

15:8  Oyo abimaki o mabelé bobele sika, akomiyokisa mpasi se mpamba na boyemi ekeko ya nzambe wa mpamba, akozonga noki o mabelé esika autaki, mokolo Nzambe akobyanga molimo mwa ye.

15:9  Awa abosani ’te liwa lya ye likomi penepene, ’te akoumela na bomoi mikolo mingi lisusu te, alingi komekana na batuli ba wolo mpe ba palata, akomekolaka baye bakotulaka mbe­ngi, mpe alingi komipesa lokumu na bosali biloko bya lokuta.

15:10  Motema mwa ye mozali se mputulu, elikya ya ye bobele mabelé mpa­mba, bomoi bwa ye mobimba bobele potopoto.

15:11  Mpamba te, awangani Oyo azalisi ye, oyo apesi ye mpema ya kosala mosala ná mpe molimo mokopesa bomoi.

15:12  Moto oyo akanisi ’te bomoi bwa biso bozali se lisano, lokola baye bakokendeke zando mpo ya kozwa mbongo, amilobeli : « Nasengeli koluka bomengo o nzela inso, ata o nzela ya mabe. »

15:13  Moto oyo ayebi, leka bato banso, ’te azali kosala mabe, awa akosalaka mbeki ya libazi mpe bikeko bya mpamba.

15:14  Kasi banguna mpe banyokoli ba bato ba ekolo ya yo, banso bamilakisi bazoba mpenza, baleki naino mwana moke na bolema.

15:15  Bakumisi mpe bikeko bya bikolo bisusu lokola banzambe, bikeko bizali na miso, kasi bikoki komono te, bizali na zolo, kasi biyebi kobe­nda mpema te, bizali na matoi, kasi bikoki koyoka eloko te, bizali na misapi o maboko, kasi biyebi kosimba eloko te, bizali na makolo, kasi biyebi kotambola te.

15:16  Mpamba te, oyo asali byango azali bobele moto, oyo ayemi byango, azali se na mpe­ma ya kodefa, moto moko te ayebi kosala nza­mbe oyo akokani na ye moko.

15:17  Awa azali moto wa kokufa, na maboko ma ye mabe ayebi se kosala eloko ezangi bomoi. Ye moko aleki biloko biye akokumisaka : ye azwi bomoi, kasi bikeko biko­zwa bwango soki te.

15:18  Kutu akokumisaka nyama iye ileki mabe, iye ileki nyama isusu na bozoba.

15:19  Moto amoni yango akoki kolinga yango soki te, zambi izali kitoko te lokola nyama isusu ; ntembe te, Nzambe akumisi mpe abenisi yango te.

Chapter 16

16:1  Yango wana nyama iye izweli bango etumbu ekoki na bango : nyama ike ebele inyokoli bango.

16:2  Kasi opesi bato ba yo etumbu eye te, okabeli bango makabo ma yo manene : opesi bango bilei elengi mpo ya kosilisa nzala, okabeli bango bisosolo ebele.

16:3  Bongo ba-Ezipeti, ata bayoki mpo­sa ya kolia, bayoki motema mpi mpo ya nyama ibe otindeli bango, mpe mposa ya kolia esileli bango. Kasi bato ba yo, nsima ya mwa mikolo mya nzala, bazwi bilei bileki elengi.

16:4  Ebongoki ’te banyokoli bayoka nzala mpenza, ekokaki ’te bana ba yo bamono ndenge banguna bayoki mpasi.

16:5  Mokolo nkanda enene na nyama ya zamba ikwelaki bato ba yo mpe bawaki na mpota ya mino ma nyoka, nkanda ya yo eumelaki tee nsuka te.

16:6  Mpo ya kokebisa bango, obangisi bango mwa moke, na nsima opesi bango elembo ekoki kobikisa bango, esalisi bango mpo batosa lisusu Mobeko mwa yo,

16:7  zambi moto atali elembo yango na miso, abiki te mpo ya nguya ya maye amoni, kasi mpo ya yo, Mobikisi se moko.

16:8  Olakisi bongo banguna polele ’te yo moto okobikisaka o mabe manso :

16:9  bango bawei mpo ya ngenge ya mapalela mpe ya nkungi ; mpe nkisi ekoki kobikisa bango ezwami te ; mpamba te, ebongoki ’te bazwa etumbu na nyama iye.

16:10  Kasi ata ngenge ya nyoka ebomi bana ba yo te, zambi osalisi mpe obikisi bango na ngolu ya yo.

16:11  Nyama yango iswi bango, mpo ’te bakundola mibeko mya yo ; kasi obikisi bango noki mpenza, mpo babosana yo te mpe bazwa bolamu bwa yo.

16:12  Babiki mpo ya matiti to monô te, kasi Liloba lya yo, Mokonzi, libikisi banso.

16:13  Yo mpenza ozali mokonzi wa bomoi mpe wa liwa, yo okokotisaka mpe okobimisaka bato o mboka ya bawa.

16:14  Moto ayebi koboma na mayele mabe, kasi ayebi kozongisa mpema te na oyo akufi, ayebi kobikisa molimo te soko mokomi o mboka ya bawa.

16:15  Moto moko te akoki kokima maboko ma yo !

16:16  Bato babe baboyaki koyeba yo, bazwi etumbu na bokasi bwa loboko la yo : mbula ya matandala ma nsomo ebeteli bango, mbula makasi enokeli bango mpe móto mosilisi bango.

16:17  Tala likambo lya kokamwa : O kati ya mai makozimisaka inso, móto mobandi kopela lisusu makasi, zambi mokili mozali kobunela bato ba bosembo.

16:18  Mbala esusu móto motiki kopela makasi, mpo ’te nyama iye otindeli bango ikufa te, bongo baye bamoni likamwisi liye linene bayeba ’te Nzambe moto azalaki kopesa bango etumbu.

16:19  Mbala esusu, ata mpe o kati ya mai, móto mobandi kopela makasi mingi, mpo ’te mobebisa bilanga bya bato banso bakosalaka mabe.

16:20  Kasi okabeli bato ba yo bilei bya banzelu, ut’o likolo otindeli bango mampa mabongi na moto moko moko, banso bayoki mango elengi mingi.

16:21  Biloko opesaki bango bilakisi ’te okolingaka bana ba yo, mpo ’te banso bayoka byango ele­ngi, bibongwani se lokola moko moko alingaki byango.

16:22  Mampa mana mazalaki lokola mbula ya mpembe to ya mata­ndala, manyangwaki te ata móto mozalaki makasi ; elakisi bango ’te bilanga bya ba­nguna bibebi na móto moye mopeli o ntango ya mbula makasi mpe ya minkalali ;

16:23  kasi móto mona motiki makasi ma kobebisa mpo ’te basemba bakoka kolia biloko.

16:24  Bikelamo binso bikotosaka yo, Mozalisi wa byango, bikolakisaka makasi mpo ya kopesa bato babe etumbu, kasi bikolembisaka makasi mpo ya baye bakotiaka elikya na yo.

16:25  Mpe bongo biloko bina bibo­ngwa­ni mbala na mbala, bisepelisi bato na makabo mauti na yo, mpe bikomi bilei lokola bato ba­se­ngeki.

16:26  Bana ba yo ba bolingo bayeba bo­ngo, Mokonzi, ’te mbuma ya bilanga ikoleisaka bato te, kasi se liloba lya yo likolendisaka bato bayambi yo.

16:27  Bongo biloko bikokaki kobeba na móto te, binyangwi noki na molunge mwa moi,

16:28  mpo bayeba ’te tosengeli kotondo Nzambe na nta ntongo, mpe kosambela yo liboso ’te moi mobima.

16:29  Kasi elikya ya mosumuki eko­nya­ngwa lokola mai mazalaki makasi, ekosopana lokola mai mazali na mosala lisusu te.

Chapter 17

17:1  Makanisi ma yo maleki bonene, koyeba mango ezali mpasi ! Yango wana bato baboyaki mateya babungi nzela.

17:2  Bato baboyi Yo bakanisaki ’te bakoki kokanga bato ba ekolo esantu, sikawa bango moko bakoti o boombo bwa molili, bakangemi o minyololo mya butu bolai, balali o ndako esika Nzambe akosalisa bango soki te.

17:3  Bakanisaki ’te bakoki kobomba masumu masalemi na bonkutu, mpe kozipa mango na elamba mpo bato babosana mango, sikawa bapanzani mpe bakomi kobanga mingi, mpe bayoki nsomo lokola bato ba­loti ndoto ya mabe.

17:4  Ata bakei kobombama, bazalaki se kobanga, bazalaki koyoka makeléle ma nsomo zongazonga na bango mpe komono bilima na bilongi bya nsomo.

17:5  Ata bapelisi móto makasi, mwi­nda mongengeli bango te, mpe ata minzoto mizalaki konge­nge makasi, mikokaki kongengisa butu bona bwa nsomo te.

17:6  Bamoni bobele móto monene, móto mwa nsomo moye mobimaki mwango moko, mpe ntango bamoni mwango lisusu te, mpo ya bobangi, bakomi kokanisa ’te bamonoki likambo lya nsomo leka liye bauti komono.

17:7  Bikelakela bya banganga nkisi bisalisi bango te, baye bafundi na bwanya bwa ba­ngo, bakomi koyoka nsoni.

17:8  Baye bazalaki kofunda ’te bakoki kolongola nsomo mpe bobulungani o mitema mya bato ba malali, bakomi bango moko kobele mpe koyoka nsomo enene.

17:9  Mpe ata eloko yoko ya kobangisa bango ezalaki te, komono nyama ike na nyoka eyokisi bango motema nsomo.

17:10  Awa bawei na nsomo, baboyi kotala ata molili moye moto moko akoki kokima te. (

17:11  )

17:12  Bobangi bokotambwisaka bato mitó, mpe bokokimisaka mayele ma ko­kanisa.

17:13  Baye batiki kokanisa na mayele bakobanga mingi, mpo bakobu­nga ntina ya bobangi bwa bango.

17:14  Kasi bango, o ntango ya butu bona bwa nsomo, boye boutaki o bozindo bwa mbo­ka ya bawa, o ntango bazalaki kolala mpongi,

17:15  bazalaki komono bilima bya nsomo, mpe mitema mya bango mikatani na mbala yoko, zambi bobangi bwa nsomo bokoteli bango na mbalakaka.

17:16  Moto nyonso, ata azalaki wapi, akweyaki o nse, mpe akangemaki o boloko ezali na monyololo te.

17:17  Ná moto wa bilanga, ná moke­ngeli wa mpata, oyo okosalaka mosala o eliki, banso bayoki mpasi ndenge yoko na mbalakaka,

17:18  mpamba te, banso bakangemaki na monyololo mwa molili. Ntango esusu bayokaki lokito la mompepe makasi, to nzembo kitoko ya ndeke o bitapi bya nzete, to lokito la mai matiyoli makasi,

17:19  to makeléle ma mabanga makwei o nse, to makolo ma nyama ileki wana, kasi imononoki te, to boleli bwa nyama ya zamba ileki nkanda, to lolaka la bato babelelani o kati ya ngomba : mana manso mabangisi bango mpe mayokisi bango nsomo o mitema.

17:20  O bisika bisusu binso bya mokili mwinda mozalaki kongenge, eloko yoko te epekisi bato bakoba misala mya bango ;

17:21  kasi epai ya bango, se butu makasi, elembo ya molili moye mokoka­nga bango nsima : bayoki nsomo o mitema leka nsomo eye molili mokoyokisaka.

Chapter 18

18:1  Nzokande mwinda mongengeli basantu ba yo. Ba-Ezipeti bayoki lolaka la ba­ngo, kasi bamoni bilongi bya bango te, bapesi bango longonya, mpo bayoki mpasi te.

18:2  Batondi bango, mpo awa basalaki bango mabe, bazongiseli bango mabe te, mpe basengi bolimbisi mpo ya mabe basalaki.

18:3  Kasi esika ya molili, otindeli bato ba yo likonzi lya móto, lizala lokola mwese o mobembo mwa bango.

18:4  Ebongoki ’te banguna bazala o kati ya molili, zambi bakangaki bana ba yo o boombo, baye otindaki o mokili mobimba mpo bapesa mwinda mwa solo mwa Mobeko mwa yo.

18:5  Bakanaki koboma bana ba ekolo ya basantu ba yo, mpe bobele mwana moko, oyo batikaki o esika ya kobombama, abikaki. Opesi bango etumbu, obomi bana ba bango ebele, mpe ozindisi bango banso na mbo­nge ya mai.

18:6  Bankoko ba biso basilaki koyeba butu bona ; mpo ’te bayoka esengo enene, zambi bayebaki na ndai nini batiaki mitema.

18:7  Bato ba ekolo ya yo bazalaki na elikya ’te basemba bakobika mpe banguna bakosuka.

18:8  Etumbu ya banguna ezalaki lokumu la biso, zambi obyangaki biso epai ya yo.

18:9  Bankoko ba bato balamu babo­nzaki mabonza na bonkutu, motema moko bandimaki mobeko moye mwa Nzambe ’te basantu bayokana solo, o ntango ya likama mpe ya kokabola biloko ; mpe babandaki koyemba nzembo ya bankoko.

18:10  O ntango ena bayoki ’te banguna baleli makasi ; lolaka la baye baleli bana loyokani mosika.

18:11  Etumbu ekwelaki ná moombo ná nkolo se ndenge yoko, bato bake na bakonzi bayokaki mpasi motindo moko.

18:12  Liwa likwelaki banso se ndenge yoko, bato ebele bakufaki ; motango mwa baye babikaki mokokaki te mpo ya kokunda bango, zambi bana ba bango ebele basilaki na mbala yoko.

18:13  Liboso baboyaki kondima, batiaki mitema na nkisi ya bango, kasi awa bana ba yambo bakufi, bandimi ’te ekolo eye ezali ekolo ya bana ba Nzambe.

18:14  Ntango mokili mobimba mokomaki kimia, mpe butu bokomaki na katikati,

18:15  Liloba lya yo lya bokasi bonso liuti o likolo epai ya ngwende ya yo ya bokonzi, lipimbwi lokola mobuni akoyokelaka moto moko mawa te o kati ya ekolo eye batombeli bobe.

18:16  Amemi mokano mwa yo lokola mompanga mopotu, awa motombwami, mobomi bato bipai binso, mozalaki kokata banda likolo tee o nse.

18:17  Na mbalakaka mamoni ma nsomo mabulinginyi bango, mpe na mbala yoko bobangi bonene bokweli bango.

18:18  Babwakemi epai na epai, lokola bato balingi bawa, mpe bayebisi ntina ya liwa lya ba­ngo ;

18:19  mpamba te, ndoto ya bango ya nsomo eyebisaki bango : basengelaki koyeba ntina ya etu­mbu ya bango liboso ’te bakufa.

18:20  Solo, etumbu ya liwa ekwelaki mpe bato ba bosembo, mpe bato ebele bawei o eliki. Kasi nkanda ya Nzambe eumelaki te,

18:21  zambi noki moto oyo azangi mbeba ayei kobatela bango, azalaki na bibuneli bikoki na mosala mwa ye : losambo na mabonza ma malasi makokitisa nkanda. Akitisi nkanda ya Nzambe mpe alembisi mpasi, alakisi bongo ’te azalaki mosaleli wa yo.

18:22  Akitisi nkanda ya Nzambe na makasi ma nzoto te, to na nguya ya bibuneli te, kasi na maloba ma ye alongi oyo akopesaka bitumbu akundoleli ye bondeko na bilako alakelaki bankoko.

18:23  O ntango bibembe bilalaki mabo­ndo mabondo, akei koteleme o kati, apekisi Nkanda kokoma epai ya bato bazalaki na bomoi.

18:24  O molato mwa ye bayemi mokili mobimba, nkombo ya lokumu ya bankoko iye ikomami o milongo minei mya mabanga ma motuya, mpe nkombo ya Nzambe ekomami o enkoti ya ye ya lokumu.

18:25  Mobomi amoni bongo, abangi mpe azongi nsima ; mpamba te, kolakisa se nkanda ekokaki mpo ya kokimisa ye.

Chapter 19

19:1  Kasi Nzambe ayokeli bato baboyi ye nkanda enene tee nsuka, zambi asili ayebaki makambo nini balingaki kosala :

19:2  batiki bato ba yo bakende, babe­ngani bango noki, na nsima babongoli makanisi mpe bakei kolanda bango.

19:3  Ntango basilisi naino mikolo mya lilaka te, mpe bazalaki naino kolela o malita ma bawei, bakomi na makanisi masusu ma bo­zoba : bakomi kolanda bango lokola bato bakimi bokimi, ata babondelaki bango ’te bake­nde.

19:4  Ebongoki ’te basala naino lika­mbo liye lya nsuka, mpe babosana maye masalemaki liboso, mpo ’te babakisa naino etumbu ya sika na minyoko mya kala.

19:5  Bongo bato ba yo bakende mobe­mbo mwa kokamwa, kasi bango banso bakufa liwa lya nsomo.

19:6  Olingaki ’te bikelamo binso bikoma bya sika, ekelamo yoko yoko etosa mibeko mya yo, se na ntina ya kobikisa bato ba yo o mabe manso.

19:7  Bamoni limpata lizipi nganda ya bango, bamoni mokili mobimi o esika ezalaki mai : Mbu Etane ekomi nzela esika bakoki koleka, mbonge ya mai ibongwani esobe mobesu.

19:8  Na loboko la yo obateli bato ba yo ntango bakatisi mbu, bamoni misala mya yo mya koka­mwa.

19:9  Bana ba yo basepeli lokola farasa ikei kolia o esobe, bapimbwi lokola bana mpata, bakumisi yo, Mokonzi, yo mobikisi wa bango.

19:10  Bakundoli naino maye makwelaki bango o ntango ya boombo, ndenge nkungi ibotamaki na nyama te, kasi ibimaki o mabelé, ndenge magbololo mabotamaki na nyama ya mai te, kasi ibimaki o ebale.

19:11  Na nsima bamoni mpe ndeke ibimaki ya ndenge ya sika. Ntango bayoki mposa ya kolia mpe basengi biloko elengi,

19:12  basepeli na bisosolo biuti na mbu.

19:13  Bitumbu bikweli ekolo ya basumuki, bibandi na bilembo bya minkalali makasi.

19:14  Ba-Sodoma bayambaki bampaya te ntango bakomi epai ya bango, kasi ba-Ezipeti bakangaki o boombo bampaya baye basalaki ba­ngo se malamu.

19:15  Ba-Sodoma basengeli kozwa etu­mbu solo, zambi bayambaki bampaya lokola banguna.

19:16  Kasi ba-Ezipeti bayambaki bato ba yo na esengo, bandimaki bango lokola bato ba ekolo ya bango moko, kasi na nsima banyokoli bango na misala mya boombo.

19:17  Yango wana miso ma bango makufaki, bamonoki eloko te, se lokola ba-Sodoma o boso bwa ndako ya moto semba, bango banso bazipamaki na molili makasi, bongo moko moko bakomaki koluka nzela ya ndako ya ye.

19:18  Bikelamo bya mokili bikobo­ngwa­naka lokola mingongo mya nzembo, kasi lolaka la nzenze lotikali se loko. Yango emononi malamu na maye masalemaki :

19:19  nyama ya mokili ibongwani nyama ya mai, iye izalaki o mai ikomi kotambola o mokili ;

19:20  móto mokomi kopela makasi o kati ya mai, mpe mai mabosani nguya ya kozimisa móto.

19:21  Nzokande miloli mizikisi nkungi te, nyama iye ike izalaki kotambola o kati ya móto, mpe minyangwisi bilei te, biye bi­uti o likolo, bilei lokola galasi ikonyangwaka noki.

19:22  E Mokonzi, otomboli mpe okumisi bato ba yo ntango inso, otiki bango te, osalisi bango mikolo minso mpe bisika binso !