WelBeiblNet - Judges

Chapter 1

1:1  Ar ôl i Josua farw, gofynnodd pobl Israel i'r ARGLWYDD, “Pa lwyth ddylai arwain yr ymosodiad ar y Canaaneaid?”

1:2  A dyma'r ARGLWYDD yn ateb, “Llwyth Jwda fydd yn arwain. A dw i'n mynd i roi'r tir iddyn nhw.”

1:3  Dwedodd arweinwyr llwyth Jwda wrth arweinwyr llwyth Simeon, “Dewch i'n helpu ni i ymladd y Canaaneaid sy'n byw ar y tir sydd wedi'i roi i ni. Gwnawn ni eich helpu chi wedyn.” Felly dyma'r dynion o lwyth Simeon yn mynd gyda nhw.

1:4  Dyma lwyth Jwda yn ymosod, a gwnaeth yr ARGLWYDD iddyn nhw drechu'r Canaaneaid a'r Peresiaid. Cafodd deg mil o filwyr y gelyn eu lladd yn Besec.

1:5  Yn ystod y frwydr, dyma nhw'n dod o hyd i Adoni-besec, y brenin.

1:6  Ceisiodd hwnnw ddianc, ond llwyddon nhw i'w ddal. A dyma nhw'n torri bodiau ei ddwylo a'i draed i ffwrdd.

1:7  “Dw i wedi torri bodiau dwylo a thraed saith deg o frenhinoedd,” meddai Adoni-besec. “Roedden nhw i gyd yn gorfod casglu briwsion dan fy mwrdd. A nawr mae Duw wedi talu'n ôl i mi am beth wnes i iddyn nhw.” Aethon nhw ag e i Jerwsalem, lle buodd e farw.

1:8  Roedd byddin Jwda wedi ymosod ar Jerwsalem, ei dal, lladd ei phobl, a llosgi'r ddinas yn llwyr.

1:9  Nesaf, dyma fyddin Jwda yn mynd i ymosod ar y Canaaneaid oedd yn byw yn y bryniau, y Negef i'r de, a'r iseldir yn y gorllewin.

1:10  Dyma nhw'n ymosod ar y Canaaneaid oedd yn byw yn Hebron (oedd yn arfer cael ei galw yn Ciriath-arba), a lladd dynion Sheshai, Achiman a Talmai.

1:11  Wedyn dyma nhw'n ymosod ar y bobl oedd yn byw yn Debir (oedd yn arfer cael ei galw yn Ciriath-seffer).

1:12  Roedd Caleb wedi dweud, “Bydd pwy bynnag sy'n ymosod ar dref Ciriath-seffer ac yn ei choncro yn cael priodi fy merch Achsa.”

1:13  Othniel, mab Cenas (brawd iau Caleb) wnaeth goncro'r dref, a rhoddodd Caleb ei ferch, Achsa, yn wraig iddo.

1:14  Pan briododd hi Othniel, dyma hi'n ei berswadio i adael iddi ofyn i'w thad am fwy o dir. Wrth iddi ddod i lawr oddi ar gefn ei hasyn, gofynnodd ei thad Caleb iddi, “Beth sy'n bod?”

1:15  A dyma hi'n ateb, “Dw i eisiau gofyn am rodd arall gen ti. Rwyt ti wedi rhoi tir i mi yn y Negef, ond wnei di roi ffynhonnau dŵr i mi hefyd?” A dyma Caleb yn rhoi'r ffynhonnau uchaf a'r ffynhonnau isaf iddi.

1:16  Aeth disgynyddion y Cenead, tad-yng-nghyfraith Moses, o Jericho gyda phobl Jwda, a setlo i lawr i fyw gyda nhw ger Arad yn anialwch Jwda yn y Negef.

1:17  Yna aeth dynion llwyth Jwda gyda llwyth Simeon i ymladd yn erbyn y Canaaneaid yn Seffath, a lladd pawb yno. Felly cafodd y dref ei galw yn Horma (sef ‛Dinistr‛).

1:18  Wedyn dyma lwyth Jwda yn concro Gasa, Ashcelon ac Ecron, a'r tiroedd o'u cwmpas nhw.

1:19  Roedd yr ARGLWYDD yn helpu Jwda. Dyma nhw'n llwyddo i goncro'r bryniau, ond roedden nhw'n methu gyrru allan y bobl oedd yn byw ar yr arfordir am fod ganddyn nhw gerbydau rhyfel haearn.

1:20  Cafodd tref Hebron ei rhoi i Caleb, fel roedd Moses wedi addo. Llwyddodd Caleb i yrru allan tri clan o bobl oedd yn ddisgynyddion i Anac.

1:21  Ond wnaeth llwyth Benjamin ddim gyrru allan y Jebwsiaid o Jerwsalem. Mae'r Jebwsiaid yn dal i fyw yn Jerwsalem gyda phobl llwyth Benjamin hyd heddiw.

1:22  Dyma'r ARGLWYDD yn helpu disgynyddion Joseff (sef llwythau Effraim a Manasse) pan wnaethon nhw ymosod ar Bethel.

1:23  Dyma nhw'n anfon ysbiwyr i'r dref (oedd yn arfer cael ei galw yn Lws).

1:24  Tra oedd yr ysbiwyr yn gwylio'r dref, roedden nhw wedi gweld dyn yn dod allan ohoni. “Dangos i ni sut allwn ni fynd i mewn i'r dref, a gwnawn ni arbed dy fywyd di,” medden nhw wrtho.

1:25  Dangosodd y dyn iddyn nhw sut allen nhw fynd i mewn. Felly dyma nhw'n ymosod ac yn lladd pawb yn y dref. Dim ond y dyn oedd wedi dangos y ffordd i mewn iddyn nhw, a'i deulu, gafodd fyw.

1:26  Aeth y dyn hwnnw i fyw i ardal yr Hethiaid, ac adeiladu tref yno. Galwodd y dref yn Lws, a dyna'r enw arni hyd heddiw.

1:27  Wnaeth llwyth Manasse ddim gyrru allan bobl Beth-shean a Taanach a'u pentrefi, na pobl Dor, Ibleam a Megido a'r pentrefi o'u cwmpas nhw chwaith. Roedd y Canaaneaid yn dal i wrthod symud o'r ardaloedd hynny.

1:28  Yn ddiweddarach, pan oedd Israel yn gryfach, dyma nhw yn llwyddo i orfodi'r Canaaneaid i weithio fel caethweision iddyn nhw; ond wnaethon nhw erioed lwyddo i'w gyrru nhw allan yn llwyr.

1:29  A wnaeth llwyth Effraim ddim gyrru allan y Canaaneaid oedd yn byw yn Geser. Roedden nhw'n byw gyda nhw yn Geser.

1:30  Wnaeth llwyth Sabulon ddim gyrru allan y bobl oedd yn byw yn Citron a Nahalal. Roedd y Canaaneaid yn byw gyda nhw fel caethweision.

1:31  Wnaeth llwyth Asher ddim gyrru allan y bobl oedd yn byw yn Acco a Sidon, nac yn Achlaf, Achsib, Chelba, Affec a Rechob.

1:32  Felly roedd llwyth Asher yn byw yng nghanol y Canaaneaid i gyd, am eu bod heb eu gyrru nhw allan.

1:33  Wnaeth llwyth Nafftali ddim gyrru allan y bobl oedd yn byw yn Beth-shemesh na Beth-anath, ond dyma nhw'n eu gorfodi nhw i fod yn gaethweision iddyn nhw. Roedd pobl Nafftali yn gorfod byw yng nghanol y Canaaneaid.

1:34  Cafodd llwyth Dan eu gorfodi gan yr Amoriaid i fyw yn y bryniau. Cawson nhw eu rhwystro rhag dod i lawr i fyw ar yr arfordir.

1:35  Roedd yr Amoriaid yn benderfynol o aros yn Har-cheres, Aialon, a Shaalfîm hefyd. Ond dyma lwythau meibion Joseff yn ymosod yn galed, a dyma nhw yn gorfodi'r Amoriaid i fod yn gaethweision iddyn nhw.

1:36  Roedd y ffin gyda'r Amoriaid yn rhedeg o Fwlch y Sgorpion i fyny heibio Sela.

Chapter 2

2:1  Dyma angel yr ARGLWYDD yn mynd o Gilgal i Bochîm gyda neges i bobl Israel: “Fi ddaeth â chi allan o wlad yr Aifft, a'ch arwain chi i'r tir roeddwn i wedi addo'i roi i'ch hynafiaid. Dwedais wrthoch chi, ‘Wna i byth dorri'r ymrwymiad dw i wedi'i wneud gyda chi.

2:2  Ond rhaid i chi beidio gwneud cytundeb heddwch â'r bobl sy'n byw yn y wlad yma, a rhaid i chi ddinistrio'r allorau lle maen nhw'n addoli eu duwiau.’ Ond dych chi ddim wedi gwrando arna i. Pam hynny?

2:3  Rôn i wedi'ch rhybuddio chi, ‘Os wnewch chi ddim gwrando, fydda i ddim yn gyrru'r Canaaneaid allan o'ch blaen chi. Byddan nhw'n fygythiad cyson, a byddwch yn cael eich denu gan eu duwiau nhw.’”

2:4  Pan oedd angel yr ARGLWYDD wedi dweud hyn wrth bobl Israel, dyma nhw'n torri allan i grio'n uchel.

2:5  Dyma nhw'n galw'r lle yn Bochîm, ac yn cyflwyno aberthau i'r ARGLWYDD.

2:6  Ar ôl i Josua adael i bobl Israel fynd, y bwriad oedd iddyn nhw i gyd feddiannu'r tir oedd wedi cael ei roi iddyn nhw.

2:7  Tra oedd Josua'n fyw roedden nhw wedi addoli'r ARGLWYDD. Ac roedden nhw wedi dal ati i'w addoli pan oedd yr arweinwyr eraill o'r un genhedlaeth yn dal yn fyw – y dynion oedd wedi gweld drostyn nhw eu hunain y cwbl wnaeth yr ARGLWYDD dros bobl Israel.

2:8  Ond yna dyma Josua fab Nwn, gwas yr ARGLWYDD, yn marw, yn gant a deg.

2:9  Cafodd ei gladdu ar ei dir ei hun, yn Timnath-cheres ym mryniau Effraim, i'r gogledd o Fynydd Gaash.

2:10  Pan oedd y genhedlaeth yna i gyd wedi mynd, daeth cenhedlaeth ar eu holau oedd ddim wedi cael profiad personol o'r ARGLWYDD nac wedi gweld drostyn nhw eu hunain beth wnaeth e dros Israel.

2:11  Yna dyma bobl Israel yn gwneud rhywbeth gwirioneddol ddrwg yng ngolwg yr ARGLWYDD: addoli delwau o Baal.

2:12  Dyma nhw'n troi cefn ar yr ARGLWYDD, Duw eu hynafiaid, wnaeth eu hachub nhw o wlad yr Aifft, a dechrau addoli duwiau'r bobloedd o'u cwmpas. Roedd Duw wedi digio go iawn!

2:13  Roedden nhw wedi troi cefn ar yr ARGLWYDD, a dechrau addoli Baal a'r delwau o'r dduwies Ashtart. Roedd yr ARGLWYDD yn wirioneddol flin gyda phobl Israel!

2:14  Dyma fe'n gadael i ladron ddwyn oddi arnyn nhw. Roedd y gelynion o'u cwmpas nhw yn gallu gwneud beth fynnen nhw! Doedden nhw'n gallu gwneud dim i'w rhwystro.

2:15  Pan oedd Israel yn mynd allan i ymladd, roedd yr ARGLWYDD yn eu herbyn nhw! Roedd e wedi rhybuddio mai dyna fyddai'n ei wneud. Roedd hi'n argyfwng go iawn arnyn nhw.

2:16  Yna dyma'r ARGLWYDD yn codi arweinwyr i achub pobl Israel o ddwylo eu gelynion.

2:17  Ond doedden nhw ddim yn gwrando ar eu harweinwyr. Roedden nhw'n puteinio drwy roi eu hunain i dduwiau eraill a'u haddoli nhw. Roedden nhw'n rhy barod i grwydro oddi ar y llwybr roedd eu hynafiaid wedi'i ddilyn. Roedd eu hynafiaid wedi bod yn ufudd i orchmynion yr ARGLWYDD, ond doedden nhw ddim.

2:18  Wrth i bobl Israel riddfan am fod y gelynion yn eu cam-drin nhw, roedd yr ARGLWYDD yn teimlo drostyn nhw. Roedd yn dewis arweinwyr iddyn nhw, ac yn helpu'r arweinwyr hynny i'w hachub o ddwylo eu gelynion. Wedyn roedd popeth yn iawn tra oedd yr arweinydd yn fyw,

2:19  ond ar ôl i'r arweinydd farw, byddai'r genhedlaeth nesaf yn ymddwyn yn waeth na'r un o'i blaen. Bydden nhw'n mynd yn ôl i addoli duwiau eraill ac yn gweddïo arnyn nhw. Roedden nhw mor ystyfnig, ac yn gwrthod stopio gwneud drwg.

2:20  Roedd yr ARGLWYDD yn wirioneddol flin gyda phobl Israel. “Mae'r genedl yma wedi torri amodau'r ymrwymiad wnes i gyda'u hynafiaid nhw. Maen nhw wedi gwrthod gwrando arna i,

2:21  felly o hyn ymlaen wna i ddim gyrru allan y bobloedd hynny oedd yn dal heb eu concro pan fuodd Josua farw.

2:22  Cawson nhw eu gadael i brofi Israel. Rôn i eisiau gweld fyddai'r bobl yn ufuddhau i'r ARGLWYDD fel roedd eu hynafiaid wedi gwneud.”

2:23  Dyna'r rheswm pam wnaeth yr ARGLWYDD ddim gyrru'r bobloedd yna allan yn syth, na gadael i Josua eu concro nhw i gyd.

Chapter 3

3:1  Roedd yr ARGLWYDD wedi gadael y bobloedd yn y wlad er mwyn profi pobl Israel (sef y rhai oedd ddim wedi gorfod brwydro yn erbyn y Canaaneaid eu hunain).

3:2  Roedd e eisiau i bob cenhedlaeth oedd ddim wedi cael profiad o ryfela, ddysgu sut i ymladd.

3:3  Dyma'r bobloedd oedd ar ôl: Y Philistiaid a'u pum arweinydd, y Canaaneaid i gyd, y Sidoniaid a'r Hefiaid oedd yn byw yn mynydd-dir Libanus (o Fynydd Baal-hermon i Fwlch Chamath).

3:4  Cafodd y rhain eu gadael i brofi pobl Israel, er mwyn gweld fyddai'r bobl yn ufudd i'r gorchmynion roedd yr ARGLWYDD wedi'u rhoi i'w hynafiaid nhw drwy Moses.

3:5  Roedd pobl Israel wedi setlo i lawr yng nghanol y Canaaneaid, Amoriaid, Hethiaid, Peresiaid, Hefiaid a Jebwsiaid.

3:6  Roedden nhw'n priodi eu merched, ac yn rhoi eu merched eu hunain i'r Canaaneaid. Ac roedden nhw'n addoli eu duwiau nhw hefyd.

3:7  Gwnaeth pobl Israel rywbeth oedd yn ddrwg yng ngolwg yr ARGLWYDD. Dyma nhw'n anghofio'r ARGLWYDD eu Duw ac addoli delwau o Baal a pholion y dduwies Ashera.

3:8  Roedd yr ARGLWYDD yn wirioneddol flin gyda phobl Israel. Dyma fe'n gadael i Cwshan-rishathaïm, brenin Mesopotamia, eu rheoli nhw. Roedden nhw'n gaethion i Cwshan-rishathaïm am wyth mlynedd.

3:9  Pan waeddodd pobl Israel ar yr ARGLWYDD am help, dyma fe'n codi rhywun i'w hachub nhw – Othniel, mab Cenas (brawd iau Caleb).

3:10  Daeth Ysbryd yr ARGLWYDD arno, a dyma fe'n arwain Israel i frwydro yn erbyn Cwshan-rishathaïm. A dyma Othniel yn ennill y frwydr.

3:11  Ar ôl hynny, roedd heddwch yn y wlad am bedwar deg mlynedd, nes i Othniel, mab Cenas, farw.

3:12  Dyma bobl Israel, unwaith eto, yn gwneud beth oedd yn ddrwg yng ngolwg yr ARGLWYDD. Felly, o achos hyn, dyma'r ARGLWYDD yn gadael i Eglon, brenin Moab, reoli Israel.

3:13  Roedd Eglon wedi ffurfio cynghrair milwrol gyda'r Ammoniaid a'r Amaleciaid i ymosod ar Israel. Dyma nhw'n ennill y frwydr ac yn dal Jericho.

3:14  Buodd pobl Israel yn gaethion i'r brenin Eglon am un deg wyth mlynedd.

3:15  Pan waeddodd pobl Israel ar yr ARGLWYDD am help, dyma fe'n codi rhywun i'w hachub nhw. Ei enw oedd Ehwd, mab Gera, o lwyth Benjamin. Roedd yn ddyn llaw chwith. Roedd Ehwd i fod i fynd â threthi pobl Israel i Eglon, brenin Moab.

3:16  Ond cyn mynd, dyma Ehwd yn gwneud cleddyf iddo'i hun. Roedd y cleddyf tua 45 centimetr o hyd, gyda min ar ddwy ochr y llafn. Dyma fe'n strapio'r cleddyf ar ei ochr dde, o dan ei ddillad.

3:17  Yna dyma fe'n mynd â'r arian trethi i Eglon. Roedd Eglon yn ddyn tew iawn.

3:18  Ar ôl cyflwyno'r trethi i'r brenin, dyma Ehwd a'r dynion oedd wedi cario'r arian yn troi am adre.

3:19  Ond pan ddaethon nhw at y delwau cerrig yn Gilgal, dyma Ehwd yn troi yn ei ôl. A dyma fe'n dweud wrth y Brenin Eglon, “Mae gen i neges gyfrinachol i'w rhannu gyda chi, eich mawrhydi.” “Ust! Aros eiliad,” meddai Eglon; a dyma fe'n anfon ei weision i gyd allan.

3:20  Felly roedd yn eistedd ar ei ben ei hun yn yr ystafell uchaf – ystafell agored braf. Dyma Ehwd yn mynd draw ato, a dweud, “Mae gen i neges i chi gan Dduw!” Pan gododd y brenin ar ei draed,

3:21  tynnodd Ehwd ei gleddyf allan gyda'i law chwith a'i wthio i stumog Eglon.

3:22  Aeth mor ddwfn nes i'r carn fynd ar ôl y llafn, a diflannu yn ei floneg. Allai Ehwd ddim tynnu'r cleddyf allan.

3:23  Yna dyma fe'n cloi drysau'r ystafell, a dianc drwy ddringo i lawr y twll carthion o'r tŷ bach.

3:24  Pan ddaeth gweision y brenin yn ôl a darganfod fod y drysau wedi'u cloi, roedden nhw'n meddwl, “Mae'n rhaid ei fod e'n y tŷ bach.”

3:25  Ond ar ôl aros ac aros am amser hir, dyma nhw'n dechrau teimlo'n anesmwyth. Doedd e'n dal heb agor y drysau. Felly dyma nhw'n nôl allwedd a mynd i mewn. A dyna lle roedd eu meistr, yn gorwedd yn farw ar lawr!

3:26  Ond erbyn hynny roedd Ehwd wedi hen ddianc. Roedd wedi mynd heibio'r delwau cerrig, ac ar y ffordd i Seira.

3:27  Pan gyrhaeddodd Seira, dyma fe'n chwythu'r corn hwrdd ar fryniau Effraim, i alw byddin at ei gilydd. A dyma ddynion Effraim yn mynd yn ôl i lawr gydag e o'r bryniau. Ehwd oedd yn eu harwain.

3:28  “Dewch!” meddai. “Mae'r ARGLWYDD yn mynd i roi buddugoliaeth i chi yn erbyn eich gelynion, y Moabiaid!” Felly aethon nhw ar ei ôl i lawr i ddyffryn Iorddonen, a dal y rhydau lle mae pobl yn croesi drosodd i Moab. Doedden nhw ddim yn gadael i unrhyw un groesi.

3:29  Y diwrnod hwnnw, lladdon nhw tua deg mil o filwyr gorau Moab – dynion cryf i gyd. Wnaeth dim un ohonyn nhw ddianc.

3:30  Cafodd byddin Moab ei threchu'n llwyr y diwrnod hwnnw, ac roedd heddwch yn y wlad am wyth deg mlynedd.

3:31  Ar ôl Ehwd, yr un nesaf i achub Israel oedd Shamgar, mab Anat. Lladdodd Shamgar chwe chant o Philistiaid gyda ffon brocio ychen.

Chapter 4

4:1  Ond ar ôl i Ehwd farw, dyma bobl Israel, unwaith eto, yn gwneud beth oedd yn ddrwg yng ngolwg yr ARGLWYDD.

4:2  A dyma fe'n gadael i Jabin eu rheoli nhw – un o frenhinoedd Canaan, oedd yn teyrnasu yn Chatsor. Enw cadfridog ei fyddin oedd Sisera, ac roedd yn byw yn Charoseth-hagoïm.

4:3  Dyma bobl Israel yn gweiddi ar yr ARGLWYDD am help am fod y Brenin Jabin wedi'u cam-drin nhw'n ofnadwy ers ugain mlynedd. Roedd naw cant o gerbydau rhyfel haearn gan ei fyddin.

4:4  Debora, gwraig Lapidoth, oedd yn arwain Israel ar y pryd. Roedd hi'n broffwydes.

4:5  Byddai'n eistedd i farnu achosion pobl Israel dan Goeden Balmwydd Debora, oedd rhwng Rama a Bethel ym mryniau Effraim. Byddai'r bobl yn dod ati yno, i ofyn iddi setlo achosion rhyngddyn nhw.

4:6  Dyma hi'n anfon am Barac fab Abinoam o Cedesh ar dir llwyth Nafftali. Ac meddai wrtho, “Mae'r ARGLWYDD, Duw Israel, yn gorchymyn i ti fynd â deg mil o ddynion o lwythau Nafftali a Sabulon i fynydd Tabor, i baratoi i fynd i ryfel.

4:7  Bydda i'n arwain Sisera, cadfridog byddin y Brenin Jabin, atat ti at afon Cison. Bydd yn dod yno gyda'i gerbydau rhyfel a'i fyddin enfawr. Ond ti fydd yn ennill y frwydr.”

4:8  Atebodd Barac, “Dw i ddim ond yn fodlon mynd os ei di gyda mi.”

4:9  “Iawn,” meddai hi, “gwna i fynd gyda ti. Ond os mai dyna dy agwedd di, fyddi di'n cael dim o'r clod. Bydd yr ARGLWYDD yn trefnu mai gwraig fydd yn delio gyda Sisera.” Felly aeth Debora gyda Barac i Cedesh.

4:10  A dyma Barac yn galw byddin at ei gilydd o lwythau Sabulon a Nafftali. Aeth deg mil o ddynion gydag e ac aeth Debora gydag e hefyd.

4:11  Roedd Heber y Cenead wedi symud i ffwrdd oddi wrth weddill y Ceneaid (disgynyddion Chobab, oedd yn perthyn drwy briodas i Moses). Roedd yn byw wrth dderwen Tsa-ananîm, heb fod yn bell o Cedesh.

4:12  Pan glywodd Sisera fod Barac fab Abinoam wedi arwain byddin at Fynydd Tabor,

4:13  dyma yntau'n galw'r fyddin gyfan oedd ganddo yn Charoseth-hagoïm at ei gilydd. Yna eu harwain, gyda'r naw cant o gerbydau rhyfel haearn, at afon Cison.

4:14  Yna dyma Debora yn dweud wrth Barac, “I ffwrdd â ti! Heddiw, mae'r ARGLWYDD yn mynd i roi Sisera yn dy ddwylo di! Mae'r ARGLWYDD ei hun wedi mynd o dy flaen di!” Felly dyma Barac yn mynd yn syth, ac yn arwain ei fyddin o ddeg mil i lawr llethrau Mynydd Tabor.

4:15  A gwnaeth yr ARGLWYDD i Sisera a'i holl gerbydau a'i fyddin banicio. Dyma Barac a'i fyddin yn ymosod arnyn nhw. (Roedd Sisera ei hun wedi gadael ei gerbyd a cheisio dianc ar droed.)

4:16  Aeth byddin Barac ar eu holau yr holl ffordd i Charoseth-hagoïm, a chafodd milwyr Sisera i gyd eu lladd – gafodd dim un ei adael yn fyw.

4:17  Yn y cyfamser, roedd Sisera wedi dianc i babell Jael, gwraig Heber y Cenead. (Roedd y Brenin Jabin o Chatsor wedi gwneud cytundeb heddwch â llwyth Heber.)

4:18  Aeth Jael allan i'w groesawu a dweud wrtho, “Tyrd yma, syr. Tyrd i orffwys yma gyda mi. Paid bod ag ofn!” Felly, aeth Sisera i mewn i'r babell, a dyma Jael yn rhoi blanced drosto.

4:19  Dyma fe'n gofyn iddi, “Ga i ddiod o ddŵr? Dw i'n marw o syched.” A dyma hi'n agor potel groen gafr o laeth a rhoi diod iddo. Yna rhoddodd y flanced drosto eto.

4:20  “Dos i sefyll wrth fynedfa'r babell,” meddai Sisera wrthi. “Os bydd rhywun yn gofyn i ti oes yna rywun yn y babell, dywed ‘Na’ wrthyn nhw.”

4:21  Roedd Sisera wedi llwyr ymlâdd ac wedi syrthio i gysgu'n drwm. A dyma Jael yn cymryd peg pabell a morthwyl a mynd at Sisera'n dawel bach. Yna dyma hi'n bwrw'r peg drwy ochr ei ben i'r ddaear, a'i ladd.

4:22  Roedd Barac wedi bod yn dilyn Sisera. Pan gyrhaeddodd, dyma Jael yn mynd allan i'w gyfarfod a dweud wrtho, “Tyrd yma i mi ddangos i ti'r dyn ti'n edrych amdano.” Aeth Barac i mewn i'r babell gyda hi, a dyna lle roedd Sisera'n gorwedd yn farw, gyda peg pabell wedi'i fwrw drwy ei ben.

4:23  Y diwrnod hwnnw, roedd Duw wedi gwneud i Israel drechu'r Brenin Jabin o Canaan.

4:24  Ac o hynny ymlaen, dyma'r Israeliaid yn taro'r Brenin Jabin yn galetach ac yn galetach, nes yn y diwedd roedden nhw wedi'i ddinistrio'n llwyr.

Chapter 5

5:1  Y diwrnod hwnnw, dyma Debora a Barac yn canu cân i ddathlu'r fuddugoliaeth:

5:2  Pan mae arweinwyr Israel yn arwain, a dynion yn gwirfoddoli'n frwd, Molwch yr ARGLWYDD!

5:3  Clywch, frenhinoedd! Gwrandwch, arweinwyr! Dw i'n canu i'r ARGLWYDD! – ie, canu mawl i'r ARGLWYDD, Duw Israel.

5:4  O ARGLWYDD, pan adewaist Seir, a chroesi gwastatir Edom, dyma'r ddaear yn crynu, a chymylau'r awyr yn tywallt y glaw.

5:5  Crynodd y mynyddoedd o flaen yr ARGLWYDD, Duw Sinai; o flaen yr ARGLWYDD, Duw Israel.

5:6  Yn nyddiau Shamgar, mab Anat, ac eto yn nyddiau Jael, roedd pobl yn osgoi'r priffyrdd ac yn teithio ar ffyrdd troellog cefn gwlad.

5:7  Roedd rhyfelwyr yn brin yn Israel, nes i ti, Debora, godi, fel mam yn amddiffyn Israel.

5:8  Roedd Israel yn dilyn duwiau newydd, a daeth gelynion i ymosod ar eu giatiau. Doedd dim tarian na gwaywffon i'w cael gan bedwar deg o unedau milwrol Israel.

5:9  Ond molwch yr ARGLWYDD! Diolch am arweinwyr Israel, a'r dynion wnaeth wirfoddoli i ymladd.

5:10  Gwrandwch bawb! – chi sy'n marchogaeth asennod gwynion, yn eistedd yn gyfforddus ar garthenni cyfrwy, a chi sy'n gorfod cerdded ar y ffordd.

5:11  Gwrandwch arnyn nhw'n canu wrth y ffynhonnau! – yn canu am y cwbl wnaeth yr ARGLWYDD, a'r cwbl wnaeth rhyfelwyr Israel. Aeth byddin yr ARGLWYDD at giatiau'r ddinas!

5:12  Deffra! deffra! Debora. Deffra! deffra! cana gân! Ar dy draed, Barac! Cymer garcharorion rhyfel, fab Abinoam!

5:13  A dyma'r dynion oedd ar gael yn dod i lawr at eu harweinwyr. Daeth pobl yr ARGLWYDD i ymuno â mi fel rhyfelwyr.

5:14  Daeth rhai o Effraim (lle bu'r Amaleciaid yn byw), a milwyr Benjamin yn eu dilyn. Daeth capteiniaid i lawr o Machir, ac uchel-swyddogion o Sabulon.

5:15  Roedd arweinwyr Issachar gyda Debora, ac yn ufudd i orchymyn Barac, yn rhuthro ar ei ôl i'r dyffryn. Ond roedd pobl llwyth Reuben yn methu penderfynu beth i'w wneud.

5:16  Pam wnaethoch chi aros wrth y corlannau? Ai i wrando ar y bugeiliaid yn canu eu pibau i'r defaid? Oedden, roedd pobl llwyth Reuben yn methu penderfynu beth i'w wneud.

5:17  A dyma bobl Gilead hefyd yn aros yr ochr draw i'r Iorddonen Ac yna llwyth Dan – pam wnaethon nhw symud i weithio yn y dociau? Ac Asher, oedd yn byw ar yr arfordir – arhosodd yntau ger yr harbwr.

5:18  Roedd dynion Sabulon a Nafftali yn mentro'u bywydau ar faes y gâd.

5:19  Daeth brenhinoedd Canaan i ymladd yn ein herbyn, yn Taanach wrth nentydd Megido. Ond gymron nhw ddim arian oddi arnon ni.

5:20  Daeth sêr yr awyr i ymuno yn y frwydr, ac ymladd yn erbyn Sisera.

5:21  Dyma afon Cison yn eu hysgubo i ffwrdd; roedd yr afon yn eu hwynebu – afon Cison. O, saf ar yddfau'r rhai cryfion!

5:22  Roedd carnau eu ceffylau yn taro'r tir, a'u meirch yn carlamu i ffwrdd.

5:23  “Melltithiwch dref Meros!” meddai angel yr ARGLWYDD. “Melltithiwch bawb sy'n byw yno, am iddyn nhw beidio dod i ymladd brwydr yr ARGLWYDD – ymladd yn erbyn arwyr y gelyn.”

5:24  Mae Jael yn haeddu ei hanrhydeddu, sef gwraig Heber y Cenead. Mae hi'n haeddu anrhydedd mwy nag unrhyw wraig sy'n byw mewn pabell.

5:25  Gofynnodd Sisera am ddŵr, a rhoddodd iddo laeth; a phowlen hardd o gaws colfran.

5:26  Gyda peg pabell yn ei llaw chwith a morthwyl yn y llaw dde, trawodd Sisera a malu ei benglog – bwrw'r peg drwy ochr ei ben!

5:27  Syrthiodd wrth ei thraed. Syrthio, a gorwedd yn llipa. Gorwedd ar lawr wrth ei thraed, yn llipa a difywyd – yn farw!

5:28  Wrth y ffenest roedd ei fam yn disgwyl; mam Sisera'n gweiddi yn ei gofid: “Pam mae e mor hir yn dod nôl? Pam nad oes sŵn carnau a cherbyd yn cyrraedd?”

5:29  Ac mae'r gwragedd doeth o'i chwmpas yn ateb, a hithau'n meddwl yr un fath,

5:30  “Mae'n siŵr eu bod nhw'n casglu trysorau, a merch neu ddwy i bob dyn ei threisio! Dillad lliwgar, hardd i Sisera; dillad gwych o ddefnydd wedi'i frodio, a sgarff neu ddau i'w gwisgo!”

5:31  O ARGLWYDD, boed i dy elynion i gyd ddarfod yr un fath! Ond boed i'r rhai sy'n dy garu di ddisgleirio'n llachar fel yr haul ganol dydd! Ar ôl hynny, roedd heddwch yn y wlad am bedwar deg o flynyddoedd.

Chapter 6

6:1  Dyma bobl Israel, unwaith eto, yn gwneud rhywbeth gwirioneddol ddrwg yng ngolwg yr ARGLWYDD. Felly dyma fe'n gadael i Midian eu rheoli nhw am saith mlynedd.

6:2  Roedd y Midianiaid mor greulon nes i lawer o bobl Israel ddianc i'r mynyddoedd i fyw mewn cuddfannau ac ogofâu a lleoedd saff eraill.

6:3  Bob tro y byddai pobl Israel yn plannu cnydau, byddai'r Midianiaid, yr Amaleciaid a phobl eraill o'r dwyrain yn ymosod arnyn nhw.

6:4  Roedden nhw'n cymryd y wlad drosodd ac yn dinistrio'r cnydau i gyd, yr holl ffordd i Gasa. Roedden nhw'n dwyn y defaid, yr ychen a'r asynnod a gadael dim i bobl Israel ei fwyta.

6:5  Pan oedden nhw'n dod gyda'u hanifeiliaid a'u pebyll, roedden nhw fel haid o locustiaid! Roedd cymaint ohonyn nhw, roedd hi'n amhosib eu cyfri nhw na'u camelod. Roedden nhw'n dod ac yn dinistrio popeth.

6:6  Roedd pobl Israel yn ddifrifol o wan o achos Midian, a dyma nhw'n gweiddi'n daer ar yr ARGLWYDD am help.

6:7  Pan ddigwyddodd hynny, dyma'r ARGLWYDD yn anfon proffwyd atyn nhw gyda neges gan yr ARGLWYDD, Duw Israel, yn dweud: “Fi ddaeth â chi allan o wlad yr Aifft, a'ch rhyddhau o fod yn gaethweision.

6:8  Pan ddigwyddodd hynny, dyma'r ARGLWYDD yn anfon proffwyd atyn nhw gyda neges gan yr ARGLWYDD, Duw Israel, yn dweud: “Fi ddaeth â chi allan o wlad yr Aifft, a'ch rhyddhau o fod yn gaethweision.

6:9  Gwnes i'ch achub chi o'u gafael nhw, ac o afael pawb arall oedd yn eich gormesu chi. Dyma fi'n eu gyrru nhw allan o'ch blaen chi, ac yn rhoi eu tir nhw i chi.

6:10  A dwedais wrthoch chi, ‘Fi ydy'r ARGLWYDD eich Duw chi. Peidiwch addoli duwiau'r Amoriaid dych chi'n byw ar eu tir nhw!’ Ond dych chi ddim wedi gwrando arna i.”

6:11  Dyma angel yr ARGLWYDD yn dod ac yn eistedd dan y goeden dderwen oedd ar dir Joas yr Abiesriad yn Offra. Roedd Gideon, ei fab, yno yn dyrnu ŷd mewn cafn gwasgu grawnwin, i'w guddio oddi wrth y Midianiaid.

6:12  Pan welodd yr angel, dyma'r angel yn dweud wrtho, “Mae'r ARGLWYDD gyda ti, filwr dewr.”

6:13  “Beth, syr?” meddai Gideon. “Os ydy'r ARGLWYDD gyda ni, pam mae pethau mor ddrwg arnon ni? Pam nad ydy e'n gwneud gwyrthiau rhyfeddol fel y rhai soniodd ein hynafiaid amdanyn nhw? ‘Daeth yr ARGLWYDD â ni allan o'r Aifft!’ – dyna roedden nhw'n ei ddweud. Ond bellach mae'r ARGLWYDD wedi troi ei gefn arnon ni, a gadael i'r Midianiaid ein rheoli.”

6:14  Ond yna, dyma'r ARGLWYDD ei hun yn dweud wrth Gideon, “Rwyt ti'n gryf. Dos, i achub Israel o afael y Midianiaid. Fi sy'n dy anfon di.”

6:15  Atebodd Gideon, “Ond feistr, sut alla i achub Israel? Dw i'n dod o'r clan lleiaf pwysig yn llwyth Manasse, a fi ydy mab ifancaf y teulu!”

6:16  A dyma'r ARGLWYDD yn dweud wrtho, “Ie, ond bydda i gyda ti. Byddi di'n taro'r Midianiaid i gyd ar unwaith!”

6:17  Yna dyma Gideon yn dweud, “Plîs wnei di roi rhyw arwydd i mi i brofi mai ti sy'n siarad hefo fi go iawn.

6:18  Paid mynd i ffwrdd nes bydda i wedi dod yn ôl gydag offrwm i'w gyflwyno i ti.” “Gwna i aros yma nes doi di yn ôl,” meddai'r ARGLWYDD.

6:19  Felly dyma Gideon yn mynd a pharatoi myn gafr ifanc. Defnyddiodd sachaid fawr o flawd i baratoi bara heb furum ynddo – tua deg cilogram. Rhoddodd y cig mewn basged a'r cawl mewn crochan a dod â'r bwyd i'w roi i'r angel oedd o dan y goeden dderwen.

6:20  Yna dyma'r angel yn dweud wrtho, “Gosod y cig a'r bara ar y garreg yma, yna tywallt y cawl drosto.” Pan wnaeth Gideon hynny,

6:21  dyma'r angel yn cyffwrdd y cig a'r bara gyda blaen ei ffon. Ac yn sydyn, dyma fflamau tân yn codi o'r garreg a llosgi'r cig a'r bara. Yna diflannodd angel yr ARGLWYDD.

6:22  Roedd Gideon yn gwybod yn iawn wedyn mai angel yr ARGLWYDD oedd e. “O, na!” meddai. “Feistr, ARGLWYDD. Dw i wedi gweld angel yr ARGLWYDD wyneb yn wyneb!”

6:23  Ond meddai'r ARGLWYDD wrtho, “Popeth yn iawn. Paid bod ag ofn. Ti ddim yn mynd i farw.”

6:24  A dyma Gideon yn adeiladu allor yno i'r ARGLWYDD, a rhoi'r enw “Heddwch yr ARGLWYDD” arni. (Mae'n dal yna heddiw, yn Offra yr Abiesriaid.)

6:25  Y noson honno, dyma'r ARGLWYDD yn dweud wrtho, “Cymer y tarw gorau ond un sydd gan dy dad, yr un saith mlwydd oed. Yna dos a chwalu'r allor sydd gan dy dad i Baal, a thorri'r polyn Ashera sydd wrth ei hymyl.

6:26  Wedyn dw i eisiau i ti adeiladu allor i'r ARGLWYDD dy Dduw ar ben y bryn yma, a gosod y cerrig mewn trefn. Defnyddia bolyn y dduwies Ashera wnest ti ei dorri i lawr fel coed tân i aberthu'r tarw yn offrwm i'w losgi'n llwyr.”

6:27  Felly dyma Gideon yn mynd â deg o weision a gwneud fel y dwedodd yr ARGLWYDD. Ond arhosodd tan ganol nos, am fod arno ofn aelodau eraill y teulu a phobl y dref.

6:28  Y bore wedyn, pan oedd pawb wedi codi, cawson nhw sioc o weld allor Baal wedi'i dryllio a pholyn y dduwies Ashera wedi'i dorri i lawr. A hefyd yr allor newydd oedd wedi'i chodi, gydag olion y tarw oedd wedi'i aberthu arni.

6:29  “Pwy sydd wedi gwneud hyn?” medden nhw. Ar ôl holi'n fanwl, dyma nhw'n darganfod yn y diwedd mai Gideon, mab Joas, oedd wedi gwneud y peth.

6:30  Dyma nhw'n mynd at Joas. “Tyrd a dy fab allan yma,” medden nhw. “Fe sydd wedi dinistrio allor Baal ac wedi torri polyn y dduwies Ashera i lawr. Rhaid iddo farw!”

6:31  Ond dyma Joas yn dweud wrth y dyrfa oedd yn ei fygwth, “Ydy Baal angen i chi ymladd ei frwydrau? Ydych chi'n mynd i'w achub e? Bydd unrhyw un sy'n ymladd drosto wedi marw erbyn y bore. Os ydy Baal yn dduw go iawn, gadewch iddo ymladd ei frwydrau ei hun pan mae rhywun yn dinistrio'i allor!”

6:32  Y diwrnod hwnnw, dechreuodd ei dad alw Gideon yn Jerwb-baal, ar ôl dweud, “Gadewch i Baal ymladd gydag e, am ei fod wedi chwalu allor Baal.”

6:33  Dyma'r Midianiaid, yr Amaleciaid a phobloedd eraill o'r dwyrain yn dod at ei gilydd ac yn croesi afon Iorddonen a gwersylla yn Nyffryn Jesreel.

6:34  A dyma Ysbryd yr ARGLWYDD yn dod ar Gideon. Chwythodd y corn hwrdd a galw byddin o ddynion o glan Abieser i'w ddilyn.

6:35  Yna anfonodd negeswyr drwy diroedd llwythau Manasse, Asher, Sabulon, a Nafftali i alw mwy o ddynion at ei gilydd, a dyma nhw i gyd yn dod i wynebu'r gelynion.

6:36  Yna dyma Gideon yn dweud wrth Dduw, “Os wyt ti'n mynd i'm defnyddio i i achub Israel, fel ti wedi addo, rho arwydd i mi i ddangos fod hynny'n wir.

6:37  Heno dw i'n mynd i roi swp o wlân allan ar y llawr dyrnu. Os bydd gwlith ar y gwlân yn unig a'r ddaear o'i gwmpas yn sych, bydda i'n gwybod yn bendant wedyn dy fod ti'n mynd i achub Israel trwof fi, fel ti wedi addo.”

6:38  A dyna ddigwyddodd! Pan gododd Gideon y bore wedyn, dyma fe'n gwasgu'r gwlân a dyma lond powlen o wlith yn diferu ohono.

6:39  Yna dyma Gideon yn dweud wrth Dduw, “Paid gwylltio gyda mi os gofynna i am un arwydd arall. Gad i mi brofi un waith eto gyda'r gwlân. Y tro yma, cadw'r gwlân yn sych tra mae'r ddaear o'i gwmpas yn wlith i gyd.”

6:40  A'r noson honno, dyna'n union wnaeth Duw. Dim ond y gwlân oedd yn sych. Roedd y ddaear o'i gwmpas yn wlith i gyd.

Chapter 7

7:1  Y bore wedyn, dyma Gideon a'i fyddin yn mynd allan a gwersylla wrth Ffynnon Charod. Roedd byddin Midian wedi gwersylla yn y dyffryn ychydig i'r gogledd, wrth ymyl Bryn More.

7:2  Dyma'r ARGLWYDD yn dweud wrth Gideon, “Mae gormod o ddynion yn dy fyddin di. Os gwna i adael i chi guro Midian, mae peryg i bobl Israel frolio mai nhw eu hunain wnaeth ennill y frwydr.

7:3  Dwed wrth y dynion, ‘Os oes rhywun ag ofn, cewch droi'n ôl a gadael Mynydd Gilead.’” Aeth dau ddeg dau o filoedd adre, gan adael deg mil ar ôl.

7:4  “Mae'r fyddin yn dal yn rhy fawr,” meddai'r ARGLWYDD. “Dos â nhw i lawr at y dŵr, a gwna i ddangos i ti pwy sydd i gael mynd gyda ti a phwy sydd ddim.”

7:5  Felly dyma fe'n mynd â'r dynion i lawr at y dŵr. A dyma'r ARGLWYDD yn dweud wrth Gideon, “Dw i eisiau i ti wahanu'r rhai sy'n llepian y dŵr fel mae ci'n gwneud oddi wrth y rhai sy'n mynd ar eu gliniau i yfed.”

7:6  Tri chant oedd yn llepian y dŵr o gledr y llaw. Roedd y gweddill yn mynd ar eu gliniau i yfed.

7:7  A dyma'r ARGLWYDD yn dweud wrth Gideon, “Bydda i'n gwneud i'r tri chant oedd yn llepian y dŵr ennill buddugoliaeth yn erbyn byddin Midian i gyd. Cei yrru'r dynion eraill i gyd adre.”

7:8  Ar ôl casglu bwyd a chyrn hwrdd y milwyr hynny, dyma Gideon yn eu hanfon adre. Dim ond y tri chant arhosodd gydag e. Roedd y Midianiaid wedi gwersylla i lawr yn y dyffryn oddi tano.

7:9  A'r noson honno, dyma'r ARGLWYDD yn dweud wrth Gideon, “Ewch i lawr i ymosod ar wersyll y Midianiaid. Dw i'n mynd i'w rhoi yn eich dwylo chi!

7:10  Os wyt ti'n dal yn ofnus, dos i lawr i'r gwersyll gyda dy was Pwra,

7:11  a gwrando beth maen nhw'n ddweud. Fydd gen ti ddim ofn wedyn; byddi'n ymosod arnyn nhw.” Felly dyma Gideon yn mynd i lawr gyda'i was Pwra i ymyl y gwersyll lle roedd gwylwyr.

7:12  Roedd y gwersyll yn anferth! Roedd y Midianiaid, yr Amaleciaid a phobloedd eraill o wledydd y dwyrain yn gorchuddio'r dyffryn fel haid o locustiaid! Roedd ganddyn nhw ormod o gamelod i'w cyfrif – roedden nhw fel y tywod ar lan y môr!

7:13  Pan gyrhaeddodd Gideon ymyl y gwersyll, clywodd ryw ddyn yn dweud wrth un arall am freuddwyd gafodd e. “Ces i freuddwyd am dorth haidd gron yn rholio i lawr i wersyll Midian. Dyma hi'n taro'r babell mor galed nes i'r babell droi drosodd. Syrthiodd yn fflat ar lawr.”

7:14  Atebodd y llall, “Dim ond un peth all hyn ei olygu – cleddyf Gideon, mab Joas. Mae Duw yn mynd i roi buddugoliaeth iddo dros fyddin Midian.”

7:15  Plygodd Gideon i lawr ac addoli Duw ar ôl clywed am y freuddwyd a'r dehongliad ohoni. Yna dyma fe'n mynd yn ôl i wersyll Israel, a dweud, “Gadewch i ni fynd! Mae'r ARGLWYDD yn mynd i adael i chi drechu byddin Midian.”

7:16  Rhannodd y tri chant o ddynion yn dair uned filwrol. Yna rhoddodd gorn hwrdd i bawb, a jar gwag gyda fflam yn llosgi tu mewn iddo.

7:17  “Gwyliwch fi, a gwneud yr un fath â fi,” meddai wrthyn nhw. “Gwyliwch yn ofalus. Pan ddown ni at gyrion gwersyll y Midianiaid, gwnewch yr un fath â fi.

7:18  Pan fydd fy uned i'n chwythu eu cyrn hwrdd gwnewch chwithau yr un fath o gwmpas y gwersyll i gyd. Yna gwaeddwch, ‘Dros yr ARGLWYDD a thros Gideon!’”

7:19  Aeth Gideon â chant o filwyr at gyrion y gwersyll ychydig ar ôl deg o'r gloch y nos, pan oedd y gwylwyr wedi newid sifft. A dyma nhw'n chwythu'r cyrn hwrdd a thorri'r jariau oedd ganddyn nhw.

7:20  Gwnaeth y tair uned yr un fath. Roedden nhw'n dal eu ffaglau yn un llaw ac yn chwythu'r corn hwrdd gyda'r llall. Yna dyma nhw'n gweiddi, “I'r gad dros yr ARGLWYDD a Gideon!”

7:21  Roedden nhw wedi amgylchynu'r gwersyll i gyd, ac yn sefyll mewn trefn. A phan chwythodd milwyr Gideon eu cyrn hwrdd, dyma filwyr y gelyn yn gweiddi mewn panig a cheisio dianc. A dyma'r ARGLWYDD yn gwneud iddyn nhw ddechrau ymladd ei gilydd drwy'r gwersyll i gyd. Roedd llawer o'r milwyr wedi dianc i Beth-sitta, sydd ar y ffordd i Serera, ar y ffin gydag Abel-mechola, ger Tabath.

7:22  Roedden nhw wedi amgylchynu'r gwersyll i gyd, ac yn sefyll mewn trefn. A phan chwythodd milwyr Gideon eu cyrn hwrdd, dyma filwyr y gelyn yn gweiddi mewn panig a cheisio dianc. A dyma'r ARGLWYDD yn gwneud iddyn nhw ddechrau ymladd ei gilydd drwy'r gwersyll i gyd. Roedd llawer o'r milwyr wedi dianc i Beth-sitta, sydd ar y ffordd i Serera, ar y ffin gydag Abel-mechola, ger Tabath.

7:23  A dyma ddynion o lwythau Nafftali, Asher a Manasse yn mynd ar eu holau.

7:24  Anfonodd Gideon negeswyr i fryniau Effraim gyda'r neges yma: “Dewch i lawr i ymladd y Midianiaid! Ewch o'u blaenau a'u stopio nhw rhag croesi rhydau'r afon Iorddonen yn Beth-bara.” A dyma ddynion Effraim yn dod a gwneud hynny.

7:25  Dyma nhw'n dal dau o arweinwyr byddin Midian, Oreb a Seëb. Cafodd Oreb ei ladd ganddyn nhw wrth y graig sy'n cael ei hadnabod bellach fel Craig Oreb. A chafodd Seëb ei ladd wrth y gwinwryf sy'n cael ei adnabod bellach fel Gwinwryf Seëb. Yna dyma nhw'n dod â phen y ddau at Gideon, oedd wedi croesi i ochr arall afon Iorddonen.

Chapter 8

8:1  Ond yna dyma ddynion Effraim yn mynd at Gideon i gwyno, “Wnest ti ddim ein galw ni i helpu i ymladd yn erbyn y Midianiaid. Pam wnest ti'n diystyru ni fel yna?” Roedden nhw'n dadlau'n ffyrnig gydag e.

8:2  Atebodd Gideon nhw drwy ddweud, “Dw i wedi gwneud dim o'i gymharu â chi. Mae grawnwin gwaelaf Effraim yn well na gorau fy mhobl i.

8:3  Chi wnaeth Duw eu defnyddio i ddal Oreb a Seëb, dau gadfridog Midian. Dydy beth wnes i yn ddim o'i gymharu â hynny.” Pan ddwedodd hynny, roedden nhw'n teimlo'n well tuag ato.

8:4  Roedd Gideon a'i dri chant o ddynion wedi croesi afon Iorddonen ac yn dal i fynd ar ôl y Midianiaid, er eu bod nhw wedi blino'n lân.

8:5  Dyma nhw'n cyrraedd Swccoth, a dyma Gideon yn gofyn i arweinwyr y dref, “Mae'r dynion yma sydd gyda mi wedi ymlâdd. Wnewch chi roi bwyd iddyn nhw? Dŷn ni'n ceisio dal Seba a Tsalmwna, brenhinoedd Midian.”

8:6  Ond dyma arweinwyr Swccoth yn ateb, “Pam ddylen ni roi bwyd i chi? Wnewch chi byth lwyddo i ddal Seba a Tsalmwna!”

8:7  Ac meddai Gideon, “Iawn, os mai felly mae hi, pan fydd yr ARGLWYDD wedi fy helpu i'w dal nhw, bydda i'n gwneud i chi ddiodde go iawn pan ddof i yn ôl.”

8:8  Dyma fe'n mynd ymlaen wedyn a gofyn i arweinwyr Penuel am fwyd. Ond dyma nhw'n ymateb yr un fath ag arweinwyr Swccoth.

8:9  Felly dyma Gideon yn eu bygwth nhw hefyd, a dweud, “Pan ddof i yn ôl ar ôl trechu Midian, bydda i'n bwrw eich tŵr chi i lawr!”

8:10  Roedd Seba a Tsalmwna wedi cyrraedd Carcor, gyda tua un deg pum mil o filwyr oedd wedi llwyddo i ddianc. (Roedd cant dau ddeg o filoedd wedi cael eu lladd!)

8:11  Dyma Gideon a'i ddynion yn mynd ar hyd ffordd y nomadiaid sydd i'r dwyrain o Nobach a Iogbeha, ac yna'n ymosod ar fyddin Midian yn gwbl ddirybudd.

8:12  Dyma fyddin Midian yn panicio. Ceisiodd Seba a Tsalmwna ddianc ond aeth Gideon ar eu holau a llwyddo i'w dal nhw.

8:13  Pan oedd y frwydr drosodd, dyma Gideon yn mynd yn ôl drwy Fwlch Cheres.

8:14  Yno dyma fe'n dal dyn ifanc o Swccoth a dechrau gofyn cwestiynau iddo. Dyma'r dyn ifanc yn ysgrifennu enwau swyddogion ac arweinwyr y dref i gyd iddo – saith deg saith o ddynion i gyd.

8:15  Yna dyma Gideon yn mynd at arweinwyr Swccoth, a dweud, “Edrychwch pwy sydd gen i. Seba a Tsalmwna! Roeddech chi'n gwawdio a dweud, ‘Wnewch chi byth lwyddo i ddal Seba a Tsalmwna. Pam ddylen ni roi bwyd i dy filwyr blinedig di?’”

8:16  Felly dyma fe'n dal arweinwyr y dref, a'u chwipio nhw'n filain i ddysgu gwers iddyn nhw.

8:17  Aeth i Penuel wedyn, bwrw eu tŵr i lawr, a dienyddio arweinwyr y dref honno i gyd.

8:18  Yna gofynnodd i Seba a Tsalmwna, “Dwedwch wrtho i am y dynion wnaethoch chi eu lladd yn Tabor.” A dyma nhw'n ateb, “Dynion digon tebyg i ti. Roedden nhw'n edrych fel petaen nhw'n feibion i frenhinoedd.”

8:19  “Fy mrodyr i oedden nhw,” meddai Gideon. “Wir i chi! Petaech chi wedi gadael iddyn nhw fyw, byddwn i'n gadael i chi fyw.”

8:20  Yna dyma Gideon yn dweud wrth Jether, ei fab hynaf, “Tyrd, lladd nhw!” Ond roedd Jether yn rhy ofnus i dynnu ei gleddyf – bachgen ifanc oedd e.

8:21  A dyma Seba a Tsalmwna yn dweud wrth Gideon, “Lladd ni dy hun, os wyt ti'n ddigon o ddyn!” A dyma Gideon yn lladd y ddau ohonyn nhw. Yna dyma fe'n cymryd yr addurniadau brenhinol siap cilgant oedd am yddfau eu camelod.

8:22  Dyma ddynion Israel yn gofyn i Gideon fod yn frenin arnyn nhw. “Bydd yn frenin arnon ni – ti, a dy fab a dy ŵyr ar dy ôl. Rwyt ti wedi'n hachub ni o afael Midian.”

8:23  Ond dyma Gideon yn dweud wrthyn nhw, “Na, fydda i ddim yn frenin arnoch chi, na'm mab i chwaith. Yr ARGLWYDD ydy'ch brenin chi.”

8:24  Ond yna, ychwanegodd, “Gallwch wneud un peth i mi. Dw i eisiau i bob un ohonoch chi roi clustdlws i mi o'i siâr o'r pethau gymeroch chi oddi ar y Midianiaid.” (Ismaeliaid oedden nhw, ac roedden nhw i gyd yn gwisgo clustdlysau aur.)

8:25  “Wrth gwrs,” medden nhw. A dyma nhw'n rhoi clogyn ar lawr, a dyma'r dynion i gyd yn taflu'r clustdlysau aur ar y clogyn.

8:26  Roedd y clustdlysau yn pwyso bron dau ddeg cilogram, heb sôn am yr addurniadau siâp cilgant, y tlysau crog, y gwisgoedd brenhinol a'r cadwyni oedd am yddfau'r camelod.

8:27  A dyma Gideon yn gwneud delw gydag effod arni a'i gosod yn Offra, y dref lle cafodd ei fagu. Ond dechreuodd pobl Israel ei haddoli, ac roedd hyd yn oed Gideon a'i deulu wedi syrthio i'r trap!

8:28  Dyna sut cafodd y Midianiaid eu trechu'n llwyr gan bobl Israel, a wnaethon nhw erioed godi i fod yn rym ar ôl hynny. Roedd heddwch yn y wlad am bedwar deg mlynedd, tra oedd Gideon yn dal yn fyw.

8:29  Aeth Jerwb-baal (sef Gideon), mab Joas, yn ôl adre i fyw.

8:30  Cafodd saith deg o feibion – roedd ganddo lot fawr o wragedd.

8:31  Cafodd fab arall drwy bartner iddo, oedd yn byw yn Sichem. Galwodd e yn Abimelech.

8:32  Roedd Gideon yn hen iawn pan fuodd e farw. Cafodd ei gladdu ym medd ei dad Joas, yn Offra yr Abiesriaid.

8:33  Ond ar ôl iddo farw, dyma bobl Israel yn puteinio drwy addoli delwau o Baal. Dyma nhw'n gwneud Baal-berith yn Dduw iddyn nhw'u hunain.

8:34  Wnaeth pobl Israel ddim aros yn ffyddlon i'r ARGLWYDD eu Duw, oedd wedi'u hachub nhw oddi wrth y gelynion oedd yn byw o'u cwmpas.

8:35  A fuon nhw ddim yn garedig iawn at deulu Gideon chwaith, er gwaetha popeth roedd e wedi'i wneud dros Israel.

Chapter 9

9:1  Aeth Abimelech, mab Jerwb-baal (sef Gideon), i Sichem i weld ei berthnasau. Dwedodd wrthyn nhw, ac wrth bobl y clan i gyd,

9:2  “Gofynnwch i arweinwyr Sichem, ‘Ydych chi eisiau saith deg o feibion Jerwb-baal yn llywodraethu arnoch chi, neu dim ond un dyn? Cofiwch mod i'n perthyn drwy waed i chi.’”

9:3  Felly dyma'i berthnasau yn mynd i weld arweinwyr Sichem ar ei ran. Roedden nhw'n tueddu i'w gefnogi am ei fod yn perthyn drwy waed iddyn nhw.

9:4  Dyma nhw'n rhoi saith deg darn arian iddo o deml Baal-berith. A defnyddiodd Abimelech yr arian i gyflogi criw o rapsgaliwns gwyllt i'w ddilyn.

9:5  Aeth yn ôl i gartref ei dad yn Offra, a lladd ei frodyr, sef saith deg mab Gideon, ar yr un garreg. Dim ond Jotham, mab ifancaf Gideon, lwyddodd i ddianc drwy guddio.

9:6  Yna dyma arweinwyr Sichem a Beth-milo yn dod at ei gilydd at y dderwen sydd wrth y golofn yn Sichem, i wneud Abimelech yn frenin.

9:7  Pan glywodd Jotham am hyn, dyma fe'n dringo i gopa Mynydd Gerisim a gweiddi'n uchel ar y bobl islaw, “Gwrandwch arna i, arweinwyr Sichem – os ydych chi eisiau i Dduw wrando arnoch chi.

9:8  Aeth y coed allan i ddewis brenin. A dyma nhw'n dweud wrth y goeden olewydd, ‘Bydd yn frenin arnon ni.’

9:9  Ond atebodd y goeden olewydd, ‘Ydw i'n mynd i stopio cynhyrchu olew, sy'n bendithio Duw a dynion, er mwyn chwifio'n uwch na'r coed eraill?’

9:10  Felly dyma'r coed yn dweud wrth y goeden ffigys, ‘Bydd di yn frenin arnon ni.’

9:11  Ond atebodd y goeden ffigys, ‘Ydw i'n mynd i stopio cynhyrchu ffigys melys, fy ffrwyth hyfryd, er mwyn chwifio'n uwch na'r coed eraill?’

9:12  Felly dyma'r coed yn dweud wrth y winwydden, ‘Bydd di yn frenin arnon ni.’

9:13  Ond atebodd y winwydden, ‘Ydw i'n mynd i stopio cynhyrchu gwin, sy'n gwneud duwiau a dynion yn hapus, er mwyn chwifio'n uwch na'r coed eraill?’

9:14  Felly dyma'r coed yn dweud wrth berth o ddrain, ‘Bydd di yn frenin arnon ni.’

9:15  A dyma'r berth ddrain yn ateb, ‘Os ydych chi wir eisiau fi'n frenin, dewch i gysgodi oddi tanaf fi. Os na wnewch chi, bydda i'n cynnau tân fydd yn llosgi coed cedrwydd Libanus.’

9:16  “Roedd fy nhad i wedi ymladd drosoch chi a mentro'i fywyd i'ch achub chi o afael y Midianiaid. Ai dyma sut ydych chi'n diolch iddo – drwy wneud Abimelech yn frenin? Ydych chi wedi ymddwyn yn anrhydeddus? Ydych chi wedi bod yn deg â Gideon a'i deulu? Naddo!

9:17  “Roedd fy nhad i wedi ymladd drosoch chi a mentro'i fywyd i'ch achub chi o afael y Midianiaid. Ai dyma sut ydych chi'n diolch iddo – drwy wneud Abimelech yn frenin? Ydych chi wedi ymddwyn yn anrhydeddus? Ydych chi wedi bod yn deg â Gideon a'i deulu? Naddo!

9:18  Dych chi wedi'i fradychu. Dych chi wedi lladd ei feibion – saith deg ohonyn nhw – ar un garreg. A dyma chi, yn gwneud Abimelech, mab ei gaethferch, yn frenin, dim ond am ei fod yn perthyn i chi.

9:19  Os ydych chi wedi trin Gideon a'i deulu yn anrhydeddus, boed i Abimelech eich gwneud chi'n hapus, ac i chi ei wneud e'n hapus.

9:20  Ond os ddim, boed i Abimelech gynnau tân fydd yn eich llosgi chi, arweinwyr Sichem a Beth-milo! A boed i arweinwyr Sichem a Beth-milo gynnau tân fydd yn dinistrio Abimelech!”

9:21  Yna dyma Jotham yn dianc i dref Beër i gadw o ffordd Abimelech, ei hanner brawd.

9:22  Pan oedd Abimelech wedi rheoli Israel am dair blynedd,

9:23  anfonodd Duw ysbryd i godi helynt rhyngddo fe ac arweinwyr Sichem. Dyma arweinwyr Sichem yn gwrthryfela yn ei erbyn.

9:24  Gwnaeth Duw hyn i'w gosbi e ac arweinwyr Sichem am lofruddio meibion Gideon i gyd – y saith deg ohonyn nhw.

9:25  Dyma arweinwyr Sichem yn gosod lladron yn y bryniau, i ymosod ar bawb oedd yn teithio'r ffordd honno. A dyma Abimelech yn clywed am y peth.

9:26  Bryd hynny, dyma Gaal fab Efed yn symud i fyw i Sichem gyda'i berthnasau. A dyma arweinwyr Sichem yn troi ato fe i'w hamddiffyn nhw.

9:27  Pan oedd hi'n adeg y cynhaeaf grawnwin, roedd pobl Sichem wedi bod yn casglu'r grawnwin, eu sathru i gael y sudd ohonyn nhw, ac yna wedi mynd i deml eu Duw i ddathlu a chynnal parti. Dyna lle roedden nhw, yn rhegi Abimelech wrth fwynhau gwledda ac yfed.

9:28  “Pwy ydy Abimelech?” meddai Gaal fab Efed. “Pam ddylen ni, bobl Sichem, fod yn weision bach iddo? Mab Gideon ydy e, a Sebwl yn ddirprwy wedi'i benodi ganddo. Un o ddisgynyddion Hamor, tad Sechem, ddylen ni ei wasanaethu. Pam ddylen ni wasanaethu Abimelech?

9:29  Petawn i'n rheoli pobl Sichem, byddwn i'n cael gwared ag Abimelech! Byddwn i'n dweud wrtho, ‘Gwell i ti gael byddin fwy os wyt ti am ddod allan yn ein herbyn ni!’”

9:30  Pan glywodd Sebwl, llywodraethwr Sichem, beth oedd Gaal wedi'i ddweud, roedd yn wyllt gynddeiriog.

9:31  Anfonodd negeswyr at Abimelech, oedd yn Arwma, i ddweud, “Gwylia dy hun! Mae Gaal fab Efed a'i frodyr wedi dod i Sichem i godi twrw a chael y dref i wrthryfela yn dy erbyn di.

9:32  Tyrd yma gyda dy fyddin dros nos, a disgwyl tu allan i'r dref.

9:33  Yna wrth iddi wawrio bore yfory, ymosod arni. Pan fydd Gaal a'i ddynion yn dod allan i ymladd, gelli wneud beth fynni iddo.”

9:34  Felly yn ystod y nos, dyma Abimelech a'i fyddin yn dod i baratoi i ymosod ar Sichem. Rhannodd ei fyddin yn bedair uned filwrol.

9:35  Y bore wedyn, roedd Gaal fab Efed wedi codi a mynd i sefyll tu allan i giât y dref, a daeth Abimelech a'i fyddin i'r golwg.

9:36  Pan welodd Gaal nhw, dyma fe'n dweud wrth Sebwl, “Edrych, mae yna bobl yn dod i lawr o'r mynyddoedd acw.” Ond dyma Sebwl yn ei ateb, “Cysgodion wyt ti'n eu gweld – mae'n edrych fel pobl o'r fan yma.”

9:37  Ond dyma Gaal yn dweud eto, “Edrych, mae yna bobl yn dod i lawr o Tabbwr-erets, ac mae yna griw arall yn dod o gyfeiriad Derwen y Dewiniaid.”

9:38  Dyma Sebwl yn dweud wrtho, “Ble mae'r geg fawr yna nawr? Ti ddwedodd, ‘Pwy ydy Abimelech i ni fod yn weision bach iddo?’ Wel, dyma'r dynion roeddet ti'n eu bychanu! Dos allan i ymladd gyda nhw!”

9:39  Felly dyma Gaal ac arweinwyr Sichem yn mynd allan i ymladd gydag Abimelech.

9:40  Ond roedd rhaid iddyn nhw ddianc o flaen byddin Abimelech, a chafodd llawer iawn ohonyn nhw eu lladd yr holl ffordd at giât y dref.

9:41  Dyma Abimelech yn mynd yn ôl i Arwma. A dyma Sebwl yn gyrru Gaal a'i berthnasau allan o Sichem.

9:42  Ond y diwrnod wedyn, dyma bobl Sichem yn dod allan eto. Pan glywodd Abimelech am y peth,

9:43  dyma fe'n rhannu'i fyddin yn dair uned filwrol, a pharatoi i ymosod. Yna wrth i'r bobl ddod allan o'r dref, dyma fe'n ymosod arnyn nhw.

9:44  Aeth Abimelech a'i uned at giât y dref a blocio'r ffordd yn ôl, a dyma'r ddwy uned arall yn ymosod ar y bobl oedd wedi mynd allan i'r caeau, a'u lladd nhw.

9:45  Aeth y frwydr ymlaen drwy'r dydd. Dyma Abimelech yn concro'r dref a lladd pawb oedd ynddi. Yna dyma fe'n chwalu'r adeiladau i gyd a gwasgaru halen dros y safle.

9:46  Pan glywodd arweinwyr Tŵr Shechem beth oedd wedi digwydd, aethon nhw i guddio yn y siambr dan ddaear yn nheml El-berith.

9:47  Clywodd Abimelech eu bod nhw gyda'i gilydd yno.

9:48  Felly dyma fe'n mynd â'i filwyr i ben Mynydd Salmon. Torrodd gangen oddi ar goeden gyda bwyell a'i rhoi ar ei ysgwydd, a dweud wrth ei filwyr, “Brysiwch! Gwnewch chithau'r un peth.”

9:49  Dyma nhw'n gwneud hynny, a mynd ar ei ôl. Yna dyma nhw'n gosod y canghennau yn erbyn waliau'r gaer, a'u rhoi ar dân. Cafodd pawb oedd yn byw yn Tŵr Shechem eu lladd – tua mil o ddynion a merched.

9:50  Wedyn dyma Abimelech yn mynd yn ei flaen i ymosod ar dref Thebes, a'i choncro.

9:51  Roedd tŵr amddiffynnol yng nghanol y dref, a dyma'r arweinwyr a phawb arall yn rhedeg i'r tŵr a chloi'r drws. Yna dyma nhw'n dringo i ben to'r tŵr.

9:52  Dyma Abimelech yn ymosod ar y tŵr, ond wrth iddo baratoi i roi'r fynedfa ar dân,

9:53  dyma ryw wraig yn gollwng maen melin ar ei ben a chracio'i benglog.

9:54  Galwodd ar y dyn ifanc oedd yn cario'i arfau, “Tyn dy gleddyf a lladd fi. Dw i ddim eisiau i bobl ddweud fod gwraig wedi fy lladd i.” Felly dyma'r dyn ifanc yn ei drywanu gyda'i gleddyf, a bu farw.

9:55  Pan sylweddolodd dynion Israel fod Abimelech wedi marw, dyma nhw i gyd yn mynd adre.

9:56  Dyna sut wnaeth Duw gosbi Abimelech am y drwg wnaeth e i deulu'i dad drwy ladd ei saith deg hanner brawd.

9:57  A dyna sut wnaeth Duw gosbi pobl Sichem hefyd, am y drwg wnaethon nhw. Daeth beth ddwedodd Jotham, mab Gideon, pan felltithiodd nhw, yn wir.

Chapter 10

10:1  Ar ôl i Abimelech farw, dyma Tola, mab Pwa ac ŵyr Dodo, yn codi i achub Israel. Roedd yn perthyn i lwyth Issachar ac yn byw yn Shamîr ym mryniau Effraim.

10:2  Bu'n arwain Israel am ddau ddeg tair o flynyddoedd. Pan fu farw, cafodd ei gladdu yn Shamîr.

10:3  Ar ôl Tola, dyn o'r enw Jair o Gilead wnaeth arwain Israel am ddau ddeg dwy o flynyddoedd.

10:4  Roedd gan Jair dri deg o feibion ac roedd gan bob un ohonyn nhw ei asyn ei hun, ac roedd pob un yn rheoli tref yn Gilead. Mae'r trefi yma yn Gilead yn dal i gael eu galw yn Hafoth-jair hyd heddiw.

10:5  Pan fuodd Jair farw, cafodd ei gladdu yn Camon.

10:6  Dyma bobl Israel, unwaith eto, yn gwneud beth oedd yn ddrwg yng ngolwg yr ARGLWYDD. Dyma nhw'n addoli delwau o Baal a'r dduwies Ashtart, a duwiau Syria, Sidon, Moab, yr Ammoniaid a'r Philistiaid. Roedden nhw wedi troi cefn ar yr ARGLWYDD ac wedi stopio'i addoli e!

10:7  Roedd yr ARGLWYDD yn wirioneddol flin gyda phobl Israel. Dyma fe'n gadael i'r Philistiaid a'r Ammoniaid eu rheoli.

10:8  Roedden nhw'n curo a cham-drin pobl Israel yn ddidrugaredd. Bu pobl Israel oedd yn byw ar dir yr Amoriaid, i'r dwyrain o afon Iorddonen (sef Gilead), yn dioddef am un deg wyth o flynyddoedd.

10:9  Wedyn dyma'r Ammoniaid yn croesi'r Iorddonen i ymladd gyda llwythau Jwda, Benjamin ac Effraim. Roedd hi'n argyfwng go iawn ar Israel.

10:10  Yna dyma bobl Israel yn gweiddi ar yr ARGLWYDD a dweud, “Dŷn ni wedi pechu yn dy erbyn di! Dŷn ni wedi troi cefn ar ein Duw ac addoli delwau Baal.”

10:11  A dyma'r ARGLWYDD yn ateb, “Yr Eifftiaid, yr Amoriaid, yr Ammoniaid, y Philistiaid,

10:12  y Sidoniaid, yr Amaleciaid, y Midianiaid…, mae pob un ohonyn nhw wedi'ch cam-drin chi. A phan oeddech chi'n gweiddi arna i am help, roeddwn i'n eich achub chi.

10:13  Ond dw i ddim yn mynd i'ch achub chi eto. Dych chi wedi troi cefn arna i a mynd ar ôl duwiau eraill.

10:14  Ewch i weiddi ar eich duwiau eich hunain – cân nhw'ch helpu chi!”

10:15  Dyma bobl Israel yn dweud, “Dŷn ni wedi pechu. Ti'n iawn i'n cosbi ni. Ond plîs achub ni heddiw!”

10:16  Yna dyma bobl Israel yn cael gwared â'r duwiau eraill oedd ganddyn nhw, a dechrau addoli'r ARGLWYDD eto. Yn y diwedd, roedd yr ARGLWYDD wedi blino gweld pobl Israel yn dioddef.

10:17  Roedd byddin yr Ammoniaid yn paratoi i fynd i ryfel ac wedi gwersylla yn Gilead, tra oedd byddin Israel yn gwersylla yn Mitspa.

10:18  Dyma arweinwyr Gilead yn gofyn, “Pwy sy'n barod i arwain yr ymosodiad yn erbyn byddin yr Ammoniaid? Bydd y person hwnnw'n cael ei wneud yn llywodraethwr ar Gilead!”

Chapter 11

11:1  Roedd dyn yn Gilead o'r enw Jefftha, oedd yn filwr dewr. Putain oedd ei fam, ond roedd e wedi cael ei fagu gan ei dad, Gilead.

11:2  Roedd gan Gilead nifer o feibion eraill hefyd – plant i'w wraig. Pan oedd y rhain wedi tyfu, dyma nhw'n gyrru Jefftha i ffwrdd. “Fyddi di'n etifeddu dim o eiddo'r teulu. Mab i wraig arall wyt ti.”

11:3  Felly roedd rhaid i Jefftha ddianc oddi wrth ei frodyr. Aeth i fyw i ardal Tob, ac yn fuan iawn roedd yn arwain gang o rapsgaliwns gwyllt.

11:4  Roedd hi beth amser ar ôl hyn pan ddechreuodd yr Ammoniaid ryfela yn erbyn Israel.

11:5  A dyna pryd aeth arweinwyr Gilead i ardal Tob i ofyn i Jefftha ddod yn ôl.

11:6  “Tyrd yn ôl i arwain y fyddin yn erbyn yr Ammoniaid,” medden nhw wrtho.

11:7  “Ond roeddech chi'n fy nghasáu i,” meddai Jefftha. “Chi yrrodd fi oddi cartref! A dyma chi, nawr, yn troi ata i am eich bod chi mewn trwbwl!”

11:8  “Mae'n wir,” meddai arweinwyr Gilead wrtho. “Dŷn ni yn troi atat ti i ofyn i ti arwain y frwydr yn erbyn yr Ammoniaid. Ond cei fod yn bennaeth Gilead i gyd ar ôl hynny!”

11:9  A dyma Jefftha'n dweud, “Iawn. Os gwna i ddod gyda chi, a'r ARGLWYDD yn gadael i mi ennill y frwydr, fi fydd eich pennaeth chi.”

11:10  Ac meddai'r arweinwyr, “Mae'r ARGLWYDD yn dyst a bydd yn ein barnu ni os na wnawn ni fel ti'n dweud.”

11:11  Felly dyma Jefftha'n mynd gydag arweinwyr Gilead a chafodd ei wneud yn bennaeth ac arweinydd y fyddin. A dyma Jefftha'n ailadrodd telerau'r cytundeb o flaen yr ARGLWYDD yn Mitspa.

11:12  Anfonodd Jefftha negeswyr at frenin yr Ammoniaid i ofyn pam roedd e'n ymosod ar y wlad.

11:13  Yr ateb roddodd brenin yr Ammoniaid oedd, “Am fod pobl Israel wedi dwyn ein tir ni pan ddaethon nhw o'r Aifft – yr holl ffordd o afon Arnon yn y de i afon Jabboc yn y gogledd, ac at yr Iorddonen yn y gorllewin. Rho'r tir yn ôl i mi, a fydd yna ddim rhyfel.”

11:14  Dyma Jefftha'n anfon negeswyr yn ôl at frenin Ammon, i ddweud,

11:15  “Wnaeth Israel ddim dwyn y tir oddi ar bobloedd Moab ac Ammon.

11:16  Pan ddaethon nhw allan o'r Aifft, dyma nhw'n teithio drwy'r anialwch at y Môr Coch ac yna ymlaen i Cadesh.

11:17  Anfonodd Israel negeswyr at frenin Edom, yn gofyn, ‘Wnei di roi caniatâd i ni groesi dy dir di?’ Ond wnaeth brenin Edom ddim gadael iddyn nhw. Gofynnodd Israel yr un peth i frenin Moab ond doedd yntau ddim yn fodlon gadael iddyn nhw groesi. Felly dyma bobl Israel yn aros yn Cadesh.

11:18  Wedyn dyma nhw'n mynd rownd Edom a Moab – pasio heibio i'r dwyrain o wlad Moab, a gwersylla yr ochr draw i afon Arnon. Wnaethon nhw ddim croesi tir Moab o gwbl (afon Arnon oedd ffin Moab).

11:19  Ar ôl hynny, dyma Israel yn anfon negeswyr at Sihon, brenin yr Amoriaid, oedd yn teyrnasu yn Cheshbon, a gofyn iddo fe, ‘Wnei di roi caniatâd i ni groesi dy dir di i ni fynd i'n tir ein hunain?’

11:20  Ond doedd Sihon ddim yn trystio pobl Israel i adael iddyn nhw groesi'i dir. Felly dyma fe'n galw'i fyddin at ei gilydd a chodi gwersyll yn Iahats, i ymosod ar Israel.

11:21  Yr ARGLWYDD, Duw Israel, wnaeth eu galluogi nhw i drechu Sihon a'i fyddin. A dyma Israel yn cymryd tiroedd yr Amoriaid i gyd –

11:22  o afon Arnon yn y de i afon Jabboc yn y gogledd, ac o'r anialwch yn y dwyrain i'r Iorddonen yn y gorllewin.

11:23  “Felly, yr ARGLWYDD, Duw Israel, wnaeth yrru'r Amoriaid allan o flaen pobl Israel. Wyt ti'n meddwl y gelli di ei gymryd oddi arnyn nhw?

11:24  Cadw di beth mae dy dduw Chemosh wedi'i roi i ti. Dŷn ni am gadw tiroedd y bobloedd mae'r ARGLWYDD wedi'u gyrru allan o'n blaen ni.

11:25  Wyt ti'n meddwl dy fod ti'n gryfach na Balac fab Sippor, brenin Moab? Wnaeth e fentro ffraeo gyda phobl Israel? Wnaeth e ymladd yn eu herbyn nhw?

11:26  Mae pobl Israel wedi bod yn byw yn y trefi yma ers tri chan mlynedd – Cheshbon ac Aroer a'r pentrefi o'u cwmpas, a'r trefi sydd wrth afon Arnon. Pam dych chi ddim wedi'u cymryd nhw yn ôl cyn hyn?

11:27  Na, dw i ddim wedi gwneud cam â ti. Ti sy'n dechrau'r rhyfel yma. Heddiw, bydd yr ARGLWYDD, y Barnwr, yn penderfynu pwy sy'n iawn – pobl Israel neu'r Ammoniaid!”

11:28  Ond wnaeth brenin Ammon ddim cymryd sylw o neges Jefftha.

11:29  Yna dyma Ysbryd yr ARGLWYDD yn dod ar Jefftha. Dyma fe'n arwain ei fyddin drwy diroedd Gilead a Manasse, pasio drwy Mitspe yn Gilead, a mynd ymlaen i wynebu byddin yr Ammoniaid.

11:30  Dyma fe'n addo ar lw i'r ARGLWYDD, “Os gwnei di adael i mi guro byddin yr Ammoniaid,

11:31  gwna i roi i'r ARGLWYDD beth bynnag fydd gyntaf i ddod allan o'r tŷ i'm cwrdd i pan af i adre. Bydda i'n ei gyflwyno'n offrwm i'w losgi'n llwyr i Dduw.”

11:32  Yna dyma Jefftha a'i fyddin yn croesi i ymladd yn erbyn yr Ammoniaid, a dyma'r ARGLWYDD yn rhoi buddugoliaeth iddo.

11:33  Cafodd yr Ammoniaid eu trechu'n llwyr, o Aroer yr holl ffordd i Minnith, a hyd yn oed i Abel-ceramîm – dau ddeg o drefi i gyd. Dinistriodd nhw'n llwyr! Roedd yr Ammoniaid wedi'u trechu gan Israel.

11:34  Pan aeth Jefftha adre i Mitspa, pwy redodd allan i'w groesawu ond ei ferch, yn dawnsio i gyfeiliant tambwrinau. Roedd hi'n unig blentyn. Doedd gan Jefftha ddim mab na merch arall.

11:35  Pan welodd hi, dyma fe'n rhwygo'i ddillad. “O na! Fy merch i. Mae hyn yn ofnadwy. Mae'n drychinebus. Dw i wedi addo rhywbeth ar lw i'r ARGLWYDD, a does dim troi'n ôl.”

11:36  Meddai ei ferch wrtho, “Dad, os wyt ti wedi addo rhywbeth i'r ARGLWYDD, rhaid i ti gadw dy addewid. Mae'r ARGLWYDD wedi cadw ei ochr e a rhoi buddugoliaeth i ti dros dy elynion, yr Ammoniaid.

11:37  Ond gwna un peth i mi. Rho ddau fis i mi grwydro'r bryniau gyda'm ffrindiau, i alaru am fy mod byth yn mynd i gael priodi.”

11:38  “Dos di,” meddai wrthi. A gadawodd iddi fynd i grwydro'r bryniau am ddeufis, yn galaru gyda'i ffrindiau am na fyddai byth yn cael priodi.

11:39  Yna ar ddiwedd y deufis, dyma hi'n dod yn ôl at ei thad, a dyma fe'n gwneud beth roedd e wedi'i addo. Roedd hi'n dal yn wyryf pan fuodd hi farw. Daeth yn ddefod yn Israel

11:40  fod y merched yn mynd i ffwrdd am bedwar diwrnod bob blwyddyn, i goffáu merch Jefftha o Gilead.

Chapter 12

12:1  Dyma ddynion Effraim yn galw byddin at ei gilydd ac yn croesi afon Iorddonen i Saffon. Dyma nhw'n gofyn i Jefftha, “Pam wnest ti fynd i ymladd yn erbyn yr Ammoniaid heb ofyn i ni fynd gyda ti? Dŷn ni'n mynd i losgi dy dŷ di i lawr a thithau tu mewn iddo!”

12:2  Atebodd Jefftha, “Pan oedden ni yng nghanol dadl ffyrnig gyda'r Ammoniaid, dyma fi'n galw arnoch chi i ddod i helpu, ond ddaethoch chi ddim.

12:3  Pan ddeallais i nad oeddech chi'n dod, dyma fi'n mentro mynd i frwydro yn erbyn yr Ammoniaid hebddoch chi, a dyma'r ARGLWYDD yn rhoi buddugoliaeth i ni. Felly pam dych chi wedi dod i ymladd yn fy erbyn i?”

12:4  Yna dyma Jefftha yn casglu byddin o ddynion Gilead at ei gilydd a mynd i ymladd yn erbyn dynion Effraim a'u trechu nhw. Roedd dynion Effraim wedi sarhau pobl Gilead drwy ddweud, “Dydy pobl Gilead yn ddim byd ond cachgwn yn cuddio ar dir Effraim a Manasse!”

12:5  Roedd dynion Gilead wedi dal y rhydau lle roedd pobl yn croesi afon Iorddonen, i rwystro dynion Effraim rhag dianc. Pan oedd rhywun o Effraim yn dod ac yn gofyn am gael croesi, byddai dynion Gilead yn gofyn, “Wyt ti'n perthyn i lwyth Effraim?” Petai'n ateb, “Na,”

12:6  bydden nhw'n gofyn iddo wedyn ddweud y gair “Shiboleth!” Ond “Siboleth!” oedd dynion Effraim yn ei ddweud (roedden nhw'n methu dweud y gair yn iawn). Wedyn byddai dynion Gilead yn eu dal nhw a'u lladd nhw yn y fan a'r lle. Cafodd pedwar deg dau o filoedd o ddynion Effraim eu lladd y diwrnod hwnnw.

12:7  Dyma Jefftha'n arwain Israel am chwe mlynedd. Pan fu farw, cafodd ei gladdu yn ei dref ei hun yn Gilead.

12:8  Ar ôl Jefftha, dyma Ibsan o Bethlehem yn arwain Israel.

12:9  Roedd ganddo dri deg mab a thri deg merch. Dyma fe'n rhoi ei ferched yn wragedd i ddynion o'r tu allan i'w glan, a dyma fe'n trefnu i ferched o'r tu allan i briodi'i feibion. Buodd Ibsan yn arwain Israel am saith mlynedd.

12:10  Pan fuodd e farw, cafodd ei gladdu yn Bethlehem.

12:11  Yr arweinydd nesaf oedd Elon o lwyth Sabulon. Bu'n arwain pobl Israel am ddeg mlynedd.

12:12  Pan fuodd e farw, cafodd ei gladdu yn Aialon ar dir llwyth Sabulon.

12:13  Abdon fab Hilel o Pirathon oedd arweinydd nesaf Israel.

12:14  Roedd ganddo bedwar deg o feibion a tri deg o wyrion – ac roedd gan bob un ohonyn nhw ei asyn ei hun. Bu Abdon yn arwain pobl Israel am wyth mlynedd.

12:15  Pan fu farw, cafodd ei gladdu yn Pirathon, sydd ar dir Effraim, yn y bryniau lle roedd yr Amaleciaid yn arfer byw.

Chapter 13

13:1  Dyma bobl Israel, unwaith eto, yn gwneud beth oedd yn ddrwg yng ngolwg yr ARGLWYDD. Felly gadawodd yr ARGLWYDD i'r Philistiaid eu rheoli nhw am bedwar deg o flynyddoedd.

13:2  Bryd hynny, roedd dyn o'r enw Manoa, o lwyth Dan, yn byw yn Sora. Doedd gwraig Manoa ddim yn gallu cael plant.

13:3  Un diwrnod, dyma angel yr ARGLWYDD yn rhoi neges iddi, “Er dy fod ti wedi methu cael plant hyd yn hyn, ti'n mynd i feichiogi a byddi'n cael mab.

13:4  Bydd yn ofalus! Paid yfed gwin nac unrhyw ddiod feddwol arall, na bwyta unrhyw beth fydd yn dy wneud di'n aflan.

13:5  Wir i ti, rwyt ti'n mynd i feichiogi a chael mab. Ond rhaid i ti beidio torri ei wallt, am fod y plentyn i gael ei gysegru'n Nasaread i'r ARGLWYDD o'r eiliad mae'n cael ei eni. Bydd yn mynd ati i achub Israel o afael y Philistiaid.”

13:6  Aeth i ddweud wrth ei gŵr beth oedd wedi digwydd. “Mae dyn wedi dod ata i oddi wrth Dduw. Roedd fel angel Duw – yn ddigon i godi braw arna i! Wnes i ddim gofyn iddo o ble roedd e'n dod, a wnaeth e ddim dweud ei enw.

13:7  Dwedodd wrtho i, ‘Ti'n mynd i fod yn feichiog a byddi'n cael mab. Felly, paid yfed gwin nac unrhyw ddiod feddwol arall, a phaid bwyta unrhyw beth fydd yn dy wneud di'n aflan. Bydd y plentyn wedi'i gysegru yn Nasaread i Dduw o'i eni i'w farw.’”

13:8  Yna dyma Manoa'n gweddïo ar yr ARGLWYDD, “Meistr, plîs gad i'r dyn wnest ti ei anfon ddod aton ni eto, iddo ddysgu i ni beth i'w wneud gyda'r bachgen fydd yn cael ei eni.”

13:9  A dyma Duw yn ateb ei weddi. Dyma'r angel yn dod at wraig Manoa eto. Roedd hi'n eistedd yn y cae ar ei phen ei hun – doedd Manoa ei gŵr ddim gyda hi.

13:10  Felly dyma hi'n rhedeg ar unwaith i ddweud wrtho, “Tyrd, mae e wedi dod yn ôl! Y dyn ddaeth ata i y diwrnod o'r blaen. Mae e yma!”

13:11  Dyma Manoa'n mynd yn ôl gyda'i wraig, a dyma fe'n gofyn i'r dyn, “Ai ti ydy'r dyn sydd wedi bod yn siarad gyda'm gwraig i?” “Ie, fi ydy e,” meddai wrtho.

13:12  Wedyn dyma Manoa'n gofyn iddo, “Pan fydd dy eiriau'n dod yn wir, sut ddylen ni fagu'r plentyn, a beth fydd e'n wneud?”

13:13  A dyma'r angel yn dweud wrtho, “Rhaid i dy wraig wneud popeth ddwedais i wrthi.

13:14  Rhaid iddi beidio bwyta grawnwin na rhesins, peidio yfed gwin na diod feddwol arall, a pheidio bwyta unrhyw fwyd fydd yn ei gwneud hi'n aflan. Rhaid iddi wneud popeth dw i wedi'i ddweud wrthi.”

13:15  Yna dyma Manoa'n dweud, “Plîs wnei di aros am ychydig i ni baratoi pryd o fwyd i ti, gafr ifanc.”

13:16  “Gwna i aros ond wna i ddim bwyta,” meddai'r angel. “Os wyt ti eisiau cyflwyno offrwm i'w losgi'n llwyr i'r ARGLWYDD, gelli wneud hynny.” (Doedd Manoa ddim yn sylweddoli mai angel yr ARGLWYDD oedd e.)

13:17  Yna dyma Manoa'n gofyn iddo, “Beth ydy dy enw di? Pan fydd hyn i gyd yn dod yn wir, dŷn ni eisiau dy anrhydeddu di.”

13:18  A dyma'r angel yn ateb, “Pam wyt ti'n gofyn am fy enw i? Mae e tu hwnt i dy ddeall di.”

13:19  Dyma Manoa'n cymryd gafr ifanc ac offrwm o rawn, a'u gosod nhw ar garreg i'w cyflwyno i'r ARGLWYDD. A dyma angel yr ARGLWYDD yn gwneud rhywbeth anhygoel o flaen llygaid Manoa a'i wraig.

13:20  Wrth i'r fflamau godi o'r allor, dyma angel yr ARGLWYDD yn mynd i fyny yn y fflamau. Pan welodd Manoa a'i wraig hynny'n digwydd, dyma nhw'n plygu gyda'u hwynebau ar lawr.

13:21  Wnaeth Manoa a'i wraig ddim gweld yr angel eto. A dyna pryd sylweddolodd Manoa mai angel yr ARGLWYDD oedd e.

13:22  A dyma fe'n dweud wrth ei wraig, “Dŷn ni'n siŵr o farw! Dŷn ni wedi gweld bod dwyfol!”

13:23  Ond dyma'i wraig yn dweud, “Petai'r ARGLWYDD eisiau'n lladd ni, fyddai e ddim wedi derbyn yr offrwm i'w losgi a'r offrwm o rawn gynnon ni. A fyddai e ddim wedi dangos hyn i gyd i ni a siarad â ni fel y gwnaeth e.”

13:24  Cafodd gwraig Manoa fab a dyma hi'n rhoi'r enw Samson iddo. Tyfodd y plentyn a dyma'r ARGLWYDD yn ei fendithio.

13:25  Yna, pan oedd Samson yn aros yn Mahane-dan, rhwng Sora ac Eshtaol, dyma Ysbryd yr ARGLWYDD yn dechrau'i aflonyddu.

Chapter 14

14:1  Dyma Samson yn mynd i lawr i Timna. Yno, roedd merch ifanc wedi dal ei lygad, un o ferched y Philistiaid.

14:2  Pan aeth yn ôl adre, dyma fe'n dweud wrth ei dad a'i fam, “Dw i wedi gweld merch ifanc yn Timna – un o ferched y Philistiaid. Ewch i'w nôl hi i fod yn wraig i mi.”

14:3  Ond dyma'i rieni'n ateb, “Mae'n rhaid bod yna ferch ifanc arall rywle – un o dy berthnasau; un o dy bobl dy hun. Mae'r Philistiaid yn baganiaid. Pam ddylet ti fynd atyn nhw i gael gwraig?” “Ewch i'w nôl hi,” meddai Samson. “Hi dw i eisiau. Mae hi'n bishyn.”

14:4  (Doedd ei dad a'i fam ddim yn sylweddoli mai'r ARGLWYDD oedd tu ôl i hyn i gyd, a'i fod yn creu cyfle i achosi helynt i'r Philistiaid. Y Philistiaid oedd yn rheoli Israel ar y pryd.)

14:5  Dyma Samson yn mynd i lawr i Timna gyda'i rieni. Pan oedd wrth ymyl gwinllannoedd Timna, dyma lew ifanc yn rhuthro ato.

14:6  A dyma Ysbryd yr ARGLWYDD yn dod arno'n rymus nes iddo rwygo'r llew a'i ladd gyda dim ond nerth braich, fel petai'n fyn gafr bach ifanc. (Ond wnaeth e ddim dweud wrth ei rieni beth roedd e wedi'i wneud.)

14:7  Yna aeth Samson yn ei flaen i Timna a siarad â'r ferch ifanc. Roedd e wir yn ei ffansïo hi.

14:8  Beth amser ar ôl hynny, aeth Samson i Timna i'w phriodi hi. Ar ei ffordd, aeth i weld beth oedd ar ôl o'r llew oedd wedi ymosod arno. Cafodd fod haid o wenyn yn byw yn sgerbwd yr anifail a bod mêl ynddo.

14:9  Dyma fe'n crafu peth o'r mêl gyda'i ddwylo, a'i fwyta wrth gerdded. Aeth yn ôl at ei rieni a rhoi peth o'r mêl iddyn nhw i'w fwyta. (Ond wnaeth e ddim dweud wrthyn nhw ei fod wedi crafu'r mêl allan o sgerbwd y llew.)

14:10  Ar ôl hyn, aeth ei dad gydag e i Timna i weld y ferch. A dyma Samson yn trefnu parti, am mai dyna fyddai dynion ifanc oedd am briodi yn arfer ei wneud bryd hynny.

14:11  Pan welodd y Philistiaid Samson, dyma nhw'n rhoi tri deg o ffrindiau i gadw cwmni iddo yn y parti.

14:12  A dyma Samson yn dweud wrthyn nhw, “Gadewch i mi osod pos i chi. Os rhowch chi'r ateb i mi cyn diwedd y parti mewn wythnos, gwna i roi mantell newydd a set o ddillad newydd i'r tri deg ohonoch chi.

14:13  Ond os allwch chi ddim datrys y pos, bydd rhaid i bob un ohonoch chi roi mantell a set o ddillad newydd i mi.” “Iawn,” medden nhw, “gad i ni glywed beth ydy dy bos di.”

14:14  A dyma ddwedodd e: “Daeth bwyd o'r bwytawr; rhywbeth melys o'r un cryf.” Aeth tri diwrnod heibio a doedden nhw ddim yn gallu meddwl am yr ateb.

14:15  Yna'r diwrnod wedyn, dyma nhw'n mynd at wraig Samson a'i bygwth: “Tricia dy ŵr i ddweud beth ydy'r ateb i'r pos, neu byddwn ni'n dy losgi di a theulu dy dad. Wnest ti'n gwahodd ni yma i'n gwneud ni'n fethdalwyr?”

14:16  Felly dyma wraig Samson yn mynd ato a dechrau crio ar ei ysgwydd. “Ti'n fy nghasáu i. Ti ddim yn fy ngharu i. Ti wedi rhoi pos i rai o'r bechgyn a ddim yn fodlon dweud wrtho i beth ydy'r ateb.” Meddai Samson wrthi, “Ond dw i ddim hyd yn oed wedi dweud wrth dad a mam. Pam ddylwn i ddweud wrthot ti?”

14:17  Buodd hi'n crio ar ei ysgwydd nes oedd y parti bron ar ben. Yna ar y seithfed diwrnod, dyma Samson yn dweud yr ateb wrthi am ei bod hi wedi swnian gymaint. A dyma hi'n mynd i ddweud wrth y dynion ifanc.

14:18  Cyn iddi fachlud y noson honno, dyma ddynion y dref yn mynd at Samson a dweud, “Beth sy'n fwy melys na mêl? A beth sy'n gryfach na llew?” A dyma Samson yn ateb, “Fyddech chi ddim wedi datrys y pos heb gymryd mantais o'm gwraig i!”

14:19  Yna dyma Ysbryd yr ARGLWYDD yn dod arno'n rymus. Aeth i Ashcelon a lladd tri deg o ddynion. Cymerodd eu dillad a'u rhoi i'r dynion oedd wedi ateb y pos. Roedd wedi gwylltio'n lân, felly aeth adre at ei rieni.

14:20  Cafodd ei wraig ei rhoi i'r un oedd wedi bod yn was priodas iddo.

Chapter 15

15:1  Beth amser wedyn, adeg y cynhaeaf gwenith, dyma Samson yn mynd i weld ei wraig, ac aeth â myn gafr ifanc yn anrheg iddi. Roedd e eisiau cysgu gyda hi ond wnaeth ei thad ddim gadael iddo.

15:2  “Rôn i'n meddwl dy fod ti'n ei chasáu hi go iawn, felly dyma fi'n ei rhoi hi i dy was priodas. Mae ei chwaer fach hyd yn oed yn ddelach na hi. Pam wnei di ddim ei chymryd hi yn ei lle?”

15:3  A dyma Samson yn ymateb, “Mae gen i reswm digon teg i daro'r Philistiaid y tro yma!”

15:4  Felly dyma Samson yn mynd ac yn dal tri chant o siacaliaid, eu rhwymo nhw'n barau wrth eu cynffonnau, a rhwymo ffaglau rhwng eu cynffonnau.

15:5  Yna taniodd y ffaglau a gollwng y siacaliaid yn rhydd i ganol caeau ŷd y Philistiaid. Llosgodd y cwbl – yr ŷd oedd heb ei dorri a'r ysgubau oedd wedi'u casglu, a hyd yn oed y gwinllannoedd a'r caeau o goed olewydd.

15:6  “Pwy wnaeth hyn?” meddai'r Philistiaid. A dyma rywun yn ateb, “Samson, am fod ei dad-yng-nghyfraith, sy'n byw yn Timna, wedi cymryd ei wraig a'i rhoi i'w was priodas.” Felly dyma'r Philistiaid yn mynd i Timna a dal gwraig Samson a'i thad a'u llosgi nhw i farwolaeth.

15:7  Meddai Samson, “Dw i'n mynd i ddial arnoch chi am wneud hyn! Wna i ddim stopio nes bydda i wedi talu'n ôl i chi!”

15:8  A dyma fe'n ymosod arnyn nhw a'u hacio nhw'n ddarnau. Yna aeth i ffwrdd, ac aros mewn ogof wrth Graig Etam.

15:9  Roedd y Philistiaid yn mynd i ymosod ar Jwda. Roedden nhw ar wasgar drwy ardal Lechi.

15:10  A dyma arweinwyr Jwda yn gofyn iddyn nhw, “Pam dych chi'n ymosod arnon ni?” “Dŷn ni eisiau cymryd Samson yn garcharor,” medden nhw, “a thalu'r pwyth yn ôl iddo am beth wnaeth e i ni.”

15:11  Felly dyma dair mil o ddynion Jwda yn mynd i lawr i'r ogof wrth Graig Etam, a dweud wrth Samson, “Wyt ti ddim yn sylweddoli mai'r Philistiaid sy'n ein rheoli ni? Beth wyt ti'n feddwl wyt ti'n wneud?” “Dim ond talu'r pwyth yn ôl wnes i. Gwneud iddyn nhw beth wnaethon nhw i mi,” meddai Samson.

15:12  A dyma ddynion Jwda yn dweud wrtho, “Dŷn ni wedi dod yma i dy ddal di a dy roi di i'r Philistiaid yn garcharor.” “Wnewch chi addo i mi na fyddwch chi'n fy lladd i eich hunain?” meddai Samson.

15:13  A dyma nhw'n dweud, “Dŷn ni'n addo. Wnawn ni ddim ond dy rwymo di a dy roi di'n garcharor iddyn nhw. Wnawn ni ddim dy ladd di.” Felly dyma nhw'n ei rwymo gyda dwy raff newydd a mynd ag e o Graig Etam.

15:14  Pan gyrhaeddodd Lechi, dyma'r Philistiaid yn dechrau gweiddi'n uchel wrth fynd draw at Samson. A dyma Ysbryd yr ARGLWYDD yn dod arno'n rymus. Torrodd y rhaffau oedd yn rhwymo'i freichiau fel petaen nhw'n frethyn oedd wedi llosgi!

15:15  Dyma fe'n gweld asgwrn gên asyn oedd heb sychu. Gafaelodd yn yr asgwrn a lladd mil o ddynion gydag e!

15:16  A dyma Samson yn dweud, “Gydag asgwrn gên asyn gadewais nhw'n domenni! Gydag asgwrn gên asyn mil o filwyr a leddais i!”

15:17  Yna taflodd Samson yr asgwrn ar lawr, a galwodd y lle yn Ramath-lechi (sef ‛Bryn yr Asgwrn Gên‛).

15:18  Roedd Samson yn ofnadwy o sychedig a dyma fe'n galw ar yr ARGLWYDD, “Ar ôl rhoi buddugoliaeth fawr i mi, wyt ti'n mynd i adael i mi farw o syched, a gadael i'r paganiaid yma fy nghael i?”

15:19  Felly dyma Duw yn hollti'r basn sydd yn y graig yn Lechi, a dyma ddŵr yn pistyllio allan. Pan yfodd Samson y dŵr, dyma fe'n dod ato'i hun. Galwodd y lle yn En-hacore (sef ‛Ffynnon y Galw‛) – mae'n dal yna yn Lechi hyd heddiw.

15:20  Buodd Samson yn arwain Israel am ugain mlynedd pan oedd y Philistiaid yn rheoli'r wlad.

Chapter 16

16:1  Aeth Samson i Gasa. Yno gwelodd butain, ac aeth i gael rhyw gyda hi.

16:2  Dyma bobl Gasa yn darganfod ei fod yno. Felly dyma nhw'n amgylchynu'r dref ac yn disgwyl amdano wrth y giatiau. Wnaethon nhw ddim mwy drwy'r nos, gan feddwl, “Lladdwn ni e pan fydd hi'n goleuo yn y bore!”

16:3  Ond wnaeth Samson ddim aros drwy'r nos. Cododd ganol nos a gadael. Pan ddaeth at giatiau'r dref, tynnodd y drysau, y ddau bostyn a'r barrau a'r cwbl. Cododd nhw ar ei gefn, a'u cario i ben y bryn sydd i'r dwyrain o Hebron.

16:4  Rywbryd wedyn, dyma Samson yn syrthio mewn cariad hefo gwraig o Ddyffryn Sorec, o'r enw Delila.

16:5  Dyma arweinwyr y Philistiaid yn mynd ati, a dweud, “Os gwnei di ei berswadio fe i ddweud wrthot ti pam mae e mor gryf, a sut y gallen ni ei ddal a'i gam-drin, cei fil a chant o ddarnau arian gan bob un ohonon ni.”

16:6  Felly dyma Delila'n gofyn i Samson, “Beth sy'n dy wneud di mor gryf? Sut allai rhywun dy rwymo di a dy drechu di?”

16:7  A dyma Samson yn ateb, “Petawn i'n cael fy rhwymo gyda saith llinyn bwa saeth newydd, byddwn i mor wan ag unrhyw ddyn arall.”

16:8  Felly dyma arweinwyr y Philistiaid yn rhoi saith llinyn bwa saeth newydd iddi, i rwymo Samson gyda nhw.

16:9  Pan oedd y dynion yn cuddio yn yr ystafell, dyma Delila'n gweiddi, “Mae'r Philistiaid yma, Samson!” Dyma fe'n torri'r llinynnau bwa fel petaen nhw'n edau oedd wedi bod yn agos i dân. Doedden nhw ddim wedi darganfod y gyfrinach pam oedd e mor gryf.

16:10  Dyma Delila'n dweud wrth Samson, “Ti'n chwarae triciau ac wedi dweud celwydd wrtho i! Tyrd, dywed wrtho i sut mae rhywun yn gallu dy rwymo di.”

16:11  A dyma fe'n dweud wrthi, “Petawn i'n cael fy rhwymo gyda rhaffau newydd sbon, sydd erioed wedi cael eu defnyddio o'r blaen, byddwn i mor wan ag unrhyw ddyn arall.”

16:12  Felly dyma Delila'n rhwymo Samson gyda rhaffau newydd sbon. Yna dyma hi'n gweiddi, “Mae'r Philistiaid yma, Samson!” (Roedd y Philistiaid yn cuddio yn yr ystafell.) Ond dyma fe'n torri'r rhaffau fel petaen nhw'n ddim ond edau!

16:13  Meddai Delila wrth Samson, “Ti'n gwneud dim byd ond chwarae triciau a dweud celwydd wrtho i! Dwed wrtho i sut mae rhywun yn gallu dy rwymo di.” A dyma fe'n dweud wrthi, “Taset ti'n gweu fy ngwallt i – y saith plethen – i mewn i'r brethyn ar ffrâm wau, a'i chloi gyda'r pìn, byddwn i mor wan ag unrhyw ddyn arall.”

16:14  Felly tra oedd e'n cysgu, dyma hi'n cymryd ei saith plethen e, eu gweu nhw i mewn i'r brethyn ar y ffrâm wau, a'i chloi gyda pìn. Wedyn gweiddi, “Mae'r Philistiaid yma, Samson!” Dyma fe'n deffro, ac yn rhwygo'r pìn allan o'r ffrâm a'i wallt o'r brethyn.

16:15  A dyma Delila'n dweud wrtho, “Sut wyt ti'n gallu dweud ‘Dw i'n dy garu di,’ os wyt ti ddim yn trystio fi? Rwyt ti wedi bod yn chwarae triciau dair gwaith ac wedi gwrthod dweud wrtho i beth sy'n dy wneud di mor gryf.”

16:16  Roedd hi'n dal ati i swnian a swnian ddydd ar ôl dydd, nes roedd Samson wedi cael llond bol.

16:17  A dyma fe'n dweud popeth wrthi. “Dw i erioed wedi cael torri fy ngwallt. Ces fy rhoi yn Nasaread i Dduw cyn i mi gael fy ngeni. Petai fy ngwallt yn cael ei dorri, byddwn yn colli fy nghryfder. Byddwn i mor wan ag unrhyw ddyn arall.”

16:18  Pan sylweddolodd Delila ei fod wedi dweud ei gyfrinach wrthi, dyma hi'n anfon am arweinwyr y Philistiaid. Ac meddai wrthyn nhw, “Dewch yn ôl, mae e wedi dweud wrtho i beth ydy'r gyfrinach.” Felly dyma arweinwyr y Philistiaid yn mynd yn ôl ati, a'r arian i'w thalu hi gyda nhw.

16:19  Dyma Delila'n cael Samson i gysgu, a'i ben ar ei gliniau. Yna dyma hi'n galw dyn draw i dorri'i wallt i gyd i ffwrdd – y saith plethen. A dyna ddechrau'r cam-drin. Roedd ei gryfder i gyd wedi mynd.

16:20  Dyma hi'n gweiddi, “Mae'r Philistiaid yma, Samson!” A dyma fe'n deffro, gan feddwl, “Gwna i yr un peth ag o'r blaen, a chael fy hun yn rhydd.” (Doedd e ddim yn sylweddoli fod yr ARGLWYDD wedi'i adael e.)

16:21  Dyma'r Philistiaid yn ei ddal a thynnu'i lygaid allan. Yna dyma nhw'n mynd ag e i'r carchar yn Gasa. Yno, dyma nhw'n rhoi cadwyni pres arno a gwneud iddo falu ŷd.

16:22  Ond cyn hir roedd ei wallt yn dechrau tyfu eto.

16:23  Roedd arweinwyr y Philistiaid wedi dod at ei gilydd i ddathlu a chyflwyno aberthau i'w duw, Dagon. Roedden nhw'n siantio, “Ein duw ni, Dagon – mae wedi rhoi Samson ein gelyn, yn ein gafael!”

16:24  Roedd y bobl i gyd yn edrych ar eu duw ac yn ei foli. “Mae'n duw ni wedi rhoi'n gelyn yn ein gafael; yr un oedd wedi dinistrio'n gwlad, a lladd cymaint ohonon ni.”

16:25  Yna, pan oedd y parti'n dechrau mynd yn wyllt, dyma nhw'n gweiddi, “Dewch â Samson yma i ni gael ychydig o adloniant!” Felly dyma nhw'n galw am Samson o'r carchar, i roi sioe iddyn nhw. A dyma nhw'n ei osod i sefyll rhwng dau o'r pileri.

16:26  Dyma Samson yn dweud wrth y bachgen oedd yn ei dywys, “Gad i mi deimlo pileri'r deml, i mi gael pwyso arnyn nhw.”

16:27  Roedd y deml yn orlawn o bobl, ac roedd arweinwyr y Philistiaid i gyd yno. Roedd tair mil o bobl ar y to yn gwylio Samson ac yn gwneud hwyl am ei ben.

16:28  A dyma Samson yn gweddïo ar yr ARGLWYDD, “O Feistr, ARGLWYDD, cofia amdana i! Gwna fi'n gryf dim ond un waith eto, O Dduw. Gad i mi daro'r Philistiaid un tro olaf, a dial arnyn nhw am dynnu fy llygaid i!”

16:29  Yna dyma fe'n rhoi'i ddwylo ar y ddau biler oedd yn cynnal to'r deml, a gwthio, un gyda'r llaw dde a'r llall gyda'r chwith.

16:30  “Gad i mi farw gyda'r Philistiaid!” gwaeddodd. Roedd yn gwthio mor galed ag y medrai, a dyma'r adeilad yn syrthio ar ben arweinwyr y Philistiaid a phawb arall oedd y tu mewn. Lladdodd Samson fwy o Philistiaid pan fuodd e farw nag yn ystod gweddill ei fywyd i gyd!

16:31  Aeth ei frodyr a'r teulu i gyd i lawr i Gasa i nôl ei gorff. A dyma nhw'n ei gladdu ym medd ei dad, oedd rhwng Sora ac Eshtaol. Roedd Samson wedi arwain pobl Israel am ugain mlynedd.

Chapter 17

17:1  Roedd dyn o'r enw Micha yn byw ym mryniau Effraim.

17:2  Dwedodd wrth ei fam, “Gwnes i dy glywed di'n melltithio'r lleidr wnaeth ddwyn y mil a chant o ddarnau arian oddi arnat ti. Wel, mae'r arian gen i. Fi wnaeth ei ddwyn e, a dw i'n mynd i'w roi'n ôl i ti.” A dyma'i fam yn dweud wrtho, “Dw i'n gweddïo y bydd yr ARGLWYDD yn dy fendithio di, fy mab!”

17:3  Daeth â'r arian yn ôl i'w fam, a dyma'i fam yn dweud, “Dw i am gysegru'r arian yma i'r ARGLWYDD. Er mwyn fy mab, dw i am ei ddefnyddio i wneud eilun wedi'i gerfio a delw o fetel tawdd.”

17:4  Pan roddodd yr arian i'w fam, dyma hi'n cymryd dau gant o ddarnau arian, a'u rhoi nhw i'r gof arian i wneud eilun wedi'i gerfio a delw o fetel tawdd. Yna dyma hi'n eu gosod nhw yn nhŷ Micha.

17:5  Roedd gan Micha gysegr i addoli Duw yn ei dŷ. Roedd wedi gwneud effod ac eilun-ddelwau teuluol, ac wedi ordeinio un o'i feibion yn offeiriad.

17:6  Doedd dim brenin yn Israel bryd hynny. Roedd pawb yn gwneud beth roedden nhw'n feddwl oedd yn iawn.

17:7  Roedd dyn ifanc o Bethlehem yn Jwda – roedd yn perthyn i lwyth Lefi – ond wedi bod yn byw dros dro ar dir Jwda.

17:8  Penderfynodd fynd i chwilio am le arall i fyw. Cyrhaeddodd fryniau Effraim, a digwydd dod i dŷ Micha.

17:9  Gofynnodd Micha iddo, “O ble ti'n dod?” Atebodd, “Un o lwyth Lefi ydw i, wedi bod yn byw yn Bethlehem yn Jwda. Ond dw i'n edrych am rywle arall i fyw.”

17:10  A dyma Micha'n dweud, “Aros yma gyda mi. Cei fod yn gynghorydd ac offeiriad i mi. Gwna i dalu deg darn arian y flwyddyn i ti, a dillad a bwyd.”

17:11  Dyma fe'n cytuno i aros yno. Roedd fel un o'r teulu.

17:12  Roedd Micha wedi'i ordeinio yn offeiriad, ac roedd yn byw yn ei dŷ.

17:13  Ac meddai Micha wrtho'i hun, “Nawr dw i'n gwybod y bydd Duw yn dda i mi – mae gen i un o lwyth Lefi yn offeiriad!”

Chapter 18

18:1  Doedd dim brenin yn Israel bryd hynny. Tua'r un adeg, roedd llwyth Dan yn edrych am rywle i setlo i lawr. Doedden nhw ddim wedi llwyddo i gymryd y tir oedd wedi cael ei roi iddyn nhw, fel gweddill llwythau Israel.

18:2  Felly dyma lwyth Dan yn anfon pump o ddynion dewr o Sora ac Eshtaol i ysbïo'r wlad. Dyma nhw'n cyrraedd tŷ Micha ym mryniau Effraim, a dyna ble wnaethon nhw aros dros nos.

18:3  Tra oedden nhw yno, dyma nhw'n nabod acen y dyn ifanc o lwyth Lefi, a mynd ato a dechrau'i holi, “Pwy ddaeth â ti yma? Beth wyt ti'n wneud yma? Beth ydy dy fusnes di?”

18:4  A dyma fe'n dweud wrthyn nhw beth oedd Micha wedi'i wneud iddo. “Dw i wedi cael swydd ganddo, fel offeiriad,” meddai.

18:5  “Oes gen ti neges gan Dduw i ni?” medden nhw. “Dŷn ni eisiau gwybod os byddwn ni'n llwyddiannus.”

18:6  A dyma'r offeiriad yn ateb, “Gallwch fod yn dawel eich meddwl. Mae'r ARGLWYDD gyda chi bob cam o'r ffordd!”

18:7  Felly dyma'r pump yn mynd ymlaen ar eu taith ac yn dod i Laish. Doedd y bobl oedd yn byw yno yn poeni am ddim – roedden nhw fel pobl Sidon, yn meddwl eu bod nhw'n hollol saff. Doedden nhw'n gweld dim perygl o gwbl a doedd neb yn eu bygwth nhw na dwyn oddi arnyn nhw. Roedden nhw'n bell oddi wrth Sidon i'r gorllewin, a doedd ganddyn nhw ddim cysylltiad hefo unrhyw un arall chwaith.

18:8  Aeth y dynion yn ôl at eu pobl yn Sora ac Eshtaol. A dyma'r bobl yn gofyn iddyn nhw, “Wel? Sut aeth hi?”

18:9  A dyma nhw'n ateb, “Dewch! Dŷn ni wedi dod o hyd i le da. Dewch i ymosod arnyn nhw! Peidiwch eistedd yma'n diogi! Rhaid i ni fynd ar unwaith a chymryd y tir oddi arnyn nhw.

18:10  Maen nhw'n meddwl eu bod nhw'n hollol saff. Mae yna ddigon o dir yna, ac mae Duw yn ei roi i ni! Mae popeth sydd ei angen arnon ni yna!”

18:11  Felly dyma chwe chant o ddynion Dan yn gadael Sora ac Eshtaol, yn barod i frwydro.

18:12  Dyma nhw'n gwersylla yn Ciriath-iearîm yn Jwda. (Mae'r lle'n dal i gael ei alw'n Wersyll Dan hyd heddiw. Mae i'r gorllewin o Ciriath-iearîm.)

18:13  Yna aethon nhw yn eu blaenau i fryniau Effraim a chyrraedd tŷ Micha.

18:14  A dyma'r pum dyn oedd wedi bod yn chwilio'r ardal yn dweud wrth y lleill, “Wyddoch chi fod yna effod yma ac eilun-ddelwau teuluol, hefyd eilun wedi'i gerfio a delw o fetel tawdd? Beth dych chi am ei wneud?”

18:15  Felly dyma nhw'n galw heibio'r tŷ lle roedd y Lefiad ifanc yn byw (tŷ Micha), a'i gyfarch, “Sut mae pethau?”

18:16  Roedd y chwe chant o filwyr yn sefyll wrth giât y dref.

18:17  Tra oedd yr offeiriad yn sefyll yno gyda'r milwyr, dyma'r pum dyn oedd wedi bod yn ysbïo'r wlad yn torri i mewn i'w dŷ, a dwyn yr eilun wedi'i gerfio, yr effod, yr eilun-ddelwau teuluol a'r ddelw o fetel tawdd.

18:18  Pan welodd yr offeiriad nhw, dyma fe'n gofyn, “Beth ydych chi'n wneud?”

18:19  A dyma nhw'n ei ateb, “Paid dweud dim! Tyrd gyda ni. Cei di fod yn gynghorydd ac offeiriad i ni. Pa un sydd well – cael bod yn offeiriad i lwyth cyfan yn Israel neu i deulu un dyn?”

18:20  Roedd yr offeiriad wrth ei fodd. Cymerodd yr effod, eilun-ddelwau'r teulu a'r eilun wedi'i gerfio, a mynd gyda nhw.

18:21  I ffwrdd â nhw, gyda'r plant, yr anifeiliaid a'r eiddo i gyd ar y blaen.

18:22  Yna, pan oedden nhw wedi mynd yn reit bell o dŷ Micha, dyma Micha a chriw o ddynion oedd yn gymdogion iddo yn dod ar eu holau.

18:23  Dyma nhw'n gweiddi arnyn nhw. A dyma ddynion Dan yn troi a gofyn, “Beth sy'n bod? Pam dych chi wedi dod ar ein holau ni?”

18:24  Dyma Micha'n ateb, “Dych chi wedi dwyn y duwiau dw i wedi'u gwneud, a'r offeiriad, a cherdded i ffwrdd! Beth sydd gen i ar ôl? Sut allwch chi ddweud, ‘Beth sy'n bod?’”

18:25  Ond dyma ddynion Dan yn ei ateb, “Byddai'n syniad i ti gau dy geg – mae yna ddynion milain yma, a gallen nhw ddod a dy ladd di a dy deulu!”

18:26  A dyma nhw'n troi a mynd yn eu blaenau ar eu taith. Gwelodd Micha eu bod nhw'n gryfach na'r criw o ddynion oedd gyda fe, felly dyma fe'n troi am adre.

18:27  Aeth pobl llwyth Dan yn eu blaenau i Laish, gyda'r offeiriad a'r delwau roedd Micha wedi'u gwneud. Doedd pobl Laish yn gweld dim peryg o gwbl ac yn meddwl eu bod yn hollol saff. Ond dyma filwyr Dan yn ymosod arnyn nhw, ac yn llosgi'r dref yn ulw.

18:28  Doedd neb yn gallu dod i'w helpu nhw. Roedden nhw'n rhy bell o Sidon i'r gorllewin, a doedd ganddyn nhw ddim cysylltiad hefo unrhyw bobl eraill. Roedd y dref mewn dyffryn heb fod yn bell o Beth-rechof. Dyma lwyth Dan yn ailadeiladu'r dref, a symud i fyw yno.

18:29  Cafodd y dref ei galw'n Dan, ar ôl eu hynafiad, oedd yn un o feibion Israel. Laish oedd yr hen enw arni.

18:30  Cymerodd bobl Dan yr eilun wedi'i gerfio a'i osod i fyny i'w addoli, a gwneud Jonathan (oedd yn un o ddisgynyddion Gershom, mab Moses) yn offeiriad. Roedd ei deulu e'n dal i wasanaethu fel offeiriaid i lwyth Dan adeg y gaethglud!

18:31  Bu llwyth Dan yn dal i addoli'r eilun gafodd ei wneud gan Micha yr holl amser roedd cysegr Duw yn Seilo.

Chapter 19

19:1  Doedd dim brenin yn Israel bryd hynny. Roedd rhyw ddyn o lwyth Lefi yn byw yn bell o bobman yng nghanol bryniau Effraim. A dyma fe'n cymryd dynes o Bethlehem yn Jwda i fyw gydag e fel ei bartner

19:2  Ond roedd hi'n anffyddlon iddo, a dyma hi'n mynd yn ôl i fyw gyda'i theulu yn Bethlehem. Rhyw bedwar mis wedyn,

19:3  dyma'r dyn yn mynd gyda'i was a dau asyn i geisio'i pherswadio i fynd yn ôl gydag e. Pan gyrhaeddodd, dyma hi'n mynd ag e i'w chartref, a chafodd groeso brwd gan ei thad.

19:4  Dyma'r tad yn ei berswadio i aros am dri diwrnod, a dyna lle buodd e, yn bwyta ac yn yfed ac yn aros dros nos.

19:5  Ond yna, ar y pedwerydd diwrnod, dyma fe'n codi'n gynnar a dechrau paratoi i adael. Dyma dad y ferch yn dweud wrtho, “Rhaid i ti gael tamaid i'w fwyta cyn mynd. Cewch fynd wedyn.”

19:6  Felly dyma'r ddau ohonyn nhw'n cael pryd o fwyd gyda'i gilydd. Yna dyma dad y ferch yn dweud wrth y dyn, “Tyrd, aros un noson arall. Cei amser da!”

19:7  Roedd y dyn ar fin mynd, ond dyma'r tad yn pwyso arno a'i berswadio i aros noson arall.

19:8  Yna'n gynnar y bore wedyn, y pumed diwrnod, dyma'r dyn yn codi eto i fynd. Ond dyma dad y ferch yn dweud wrtho eto, “Dylet ti gael rhywbeth i dy gadw di i fynd! Pam wnei di ddim gadael ar ôl cinio?” Felly dyma'r ddau'n bwyta gyda'i gilydd eto.

19:9  Rywbryd yn ystod y p'nawn, dyma'r dyn yn codi i fynd gyda'i bartner a'i was. Ond dyma dad y ferch yn dweud, “Gwranda, mae'n rhy hwyr yn y dydd. Aros un noson arall! Mae hi wedi mynd yn rhy hwyr i ti fynd bellach. Aros un noson arall i fwynhau dy hun. Wedyn cei godi'n gynnar bore fory a chychwyn ar dy daith am adre.”

19:10  Ond doedd y dyn ddim am wneud hynny. Dyma fe a'i bartner yn cymryd y ddau asyn oedd wedi'u cyfrwyo, a chychwyn ar eu taith. Dyma nhw'n cyrraedd Jebws (sef Jerwsalem).

19:11  Erbyn hynny, roedd hi'n dechrau nosi, a dyma'r gwas yn gofyn i'w feistr, “Beth am i ni aros yma dros nos, yn nhref y Jebwsiaid?”

19:12  Dyma'r meistr yn ei ateb, “Na, allwn ni ddim aros gyda phaganiaid sydd ddim yn perthyn i Israel. Awn ni ymlaen i Gibea.

19:13  Gallwn ni ddod o hyd i rywle i aros, naill ai'n Gibea neu yn Rama.”

19:14  Felly dyma nhw'n teithio yn eu blaenau. Erbyn iddyn nhw gyrraedd Gibea, sydd ar dir llwyth Benjamin, roedd yr haul wedi machlud.

19:15  Felly dyma nhw'n penderfynu aros yno dros nos. Aethon nhw i mewn i'r dref, ac eistedd i lawr i orffwys yn y sgwâr. Ond wnaeth neb eu gwahodd nhw i'w tŷ i aros dros nos.

19:16  Ond yna, dyma ryw hen ddyn yn dod heibio. Roedd wedi bod yn gweithio yn y caeau drwy'r dydd ac ar ei ffordd adre. Un o fryniau Effraim oedd e'n wreiddiol, ond roedd yn byw yn Gibea gyda phobl llwyth Benjamin.

19:17  Pan welodd e'r teithiwr yn y sgwâr, dyma fe'n gofyn iddo, “O ble dych chi'n dod, ac i ble dych chi'n mynd?”

19:18  A dyma'r dyn o lwyth Lefi'n dweud wrtho, “Dŷn ni ar ein ffordd adre o Bethlehem yn Jwda. Dw i'n byw mewn ardal ym mryniau Effraim sy'n bell o bobman. Dw i wedi bod i Bethlehem, a nawr dw i ar fy ffordd adre. Ond does neb yn y dref yma wedi'n gwahodd ni i aros gyda nhw.

19:19  Does arnon ni angen dim byd. Mae gynnon ni ddigon o wellt a grawn i'n mulod, ac mae gynnon ni fwyd a gwin i'r tri ohonon ni – fi, dy forwyn, a'r bachgen ifanc sydd gyda ni.”

19:20  “Mae croeso i chi ddod ata i!” meddai'r hen ddyn. “Gwna i ofalu amdanoch chi. Well i chi beidio aros ar sgwâr y dref drwy'r nos!”

19:21  Felly dyma fe'n mynd â nhw i'w dŷ, ac yn bwydo'r asynnod. Wedyn, ar ôl golchi eu traed dyma nhw'n cael pryd o fwyd gyda'i gilydd.

19:22  Tra oedden nhw'n mwynhau'u hunain, dyma griw o rapsgaliwns o'r dref yn codi twrw, amgylchynu'r tŷ a dechrau curo ar y drws. Roedden nhw'n gweiddi ar yr hen ddyn, “Anfon y dyn sy'n aros gyda ti allan. Dŷn ni eisiau cael rhyw gydag e!”

19:23  Ond dyma'r dyn oedd piau'r tŷ yn mynd allan atyn nhw, a dweud, “Na, ffrindiau. Peidiwch bod mor ffiaidd! Fy ngwestai i ydy'r dyn. Peidiwch bod mor amharchus!

19:24  Mae gen i ferch sy'n wyryf, ac mae partner y dyn yma hefyd. Gwna i eu hanfon nhw allan. Gewch chi wneud beth leiciwch chi iddyn nhw. Ond peidiwch meddwl gwneud rhywbeth mor amharchus i'r dyn yma!”

19:25  Ond roedd y dynion yn gwrthod gwrando arno. Felly dyma'r dyn o lwyth Lefi yn gafael yn ei bartner ac yn ei gwthio hi allan atyn nhw. A buon nhw'n ei threisio hi a'i cham-drin hi drwy'r nos. Roedd hi bron yn gwawrio cyn iddyn nhw'i gollwng hi'n rhydd.

19:26  Dim ond dechrau goleuo oedd hi pan gyrhaeddodd hi'n ôl i'r tŷ lle roedd ei gŵr yn aros. Syrthiodd ar lawr tu allan i'r drws, a dyna lle buodd hi'n gorwedd nes oedd yr haul wedi codi.

19:27  Pan gododd ei gŵr y bore hwnnw, roedd yn bwriadu cychwyn ar ei daith. Agorodd y drws, a dyna lle roedd ei bartner yn gorwedd wrth ddrws y tŷ, a'i dwylo ar y trothwy.

19:28  “Tyrd, dŷn ni'n mynd,” meddai wrthi. Ond doedd dim ymateb. Felly dyma fe'n ei chodi ar ei asyn a mynd.

19:29  Pan gyrhaeddodd adre, cymerodd gyllell a thorri corff ei bartner yn un deg dau darn. Yna dyma fe'n anfon y darnau, bob yn un, i bob rhan o Israel.

19:30  Roedd pawb yn dweud, “Does yna ddim byd fel yma wedi digwydd erioed o'r blaen, ers i bobl Israel ddod allan o wlad yr Aifft! Meddyliwch am y peth! A trafodwch beth ddylid ei wneud.”

Chapter 20

20:1  Dyma bobl Israel yn dod at ei gilydd yn un dyrfa fawr o flaen yr ARGLWYDD yn Mitspa. Roedden nhw wedi dod o bobman – o Dan yn y gogledd i Beersheba yn y de, ac o dir Gilead i'r dwyrain o afon Iorddonen.

20:2  A dyma arweinwyr llwythau Israel yn cymryd eu lle – roedd 400,000 o filwyr traed wedi'u harfogi yno i gyd.

20:3  Clywodd llwyth Benjamin fod gweddill pobl Israel wedi dod at ei gilydd yn Mitspa. A dyma bobl Israel yn gofyn, “Sut allai peth mor ofnadwy fod wedi digwydd?”

20:4  Atebodd y dyn o lwyth Lefi (gŵr y wraig oedd wedi cael ei llofruddio), “Rôn i a'm partner wedi cyrraedd Gibea, sydd ar dir Benjamin, i aros dros nos.

20:5  A dyma arweinwyr Gibea yn dod ar fy ôl i, ac yn amgylchynu'r tŷ lle roedden ni'n aros. Roedden nhw am fy lladd i. Ond yn lle hynny, dyma nhw'n treisio a cham-drin fy mhartner i nes buodd hi farw.

20:6  Roedd yn beth hollol erchyll i bobl Israel ei wneud. Felly dyma fi'n cymryd ei chorff, ei dorri'n ddarnau, ac anfon y darnau i bob rhan o dir Israel.

20:7  Rhaid i chi, bobl Israel, benderfynu beth ddylid ei wneud!”

20:8  Dyma nhw'n cytuno'n unfrydol, “Does neb ohonon ni am fynd adre – neb o gwbl –

20:9  nes byddwn ni wedi delio gyda phobl Gibea. Rhaid i ni ymosod ar y dre. Gwnawn ni dynnu coelbren i benderfynu pa lwyth ddylai arwain yr ymosodiad.

20:10  Bydd degfed ran dynion pob llwyth yn gyfrifol am nôl bwyd i'r milwyr. Pan fydd y fyddin yn cyrraedd Gibea, byddan nhw'n eu cosbi nhw am wneud peth mor erchyll yn Israel.”

20:11  Felly aeth dynion Israel i gyd gyda'i gilydd i ymosod ar dref Gibea.

20:12  Dyma nhw'n anfon negeswyr at lwyth Benjamin i ofyn, “Sut allech chi fod wedi gwneud peth mor ofnadwy?

20:13  Anfonwch y rapsgaliwns yn Gibea sydd wedi gwneud hyn aton ni, i gael eu dienyddio. Rhaid cael gwared â'r drwg yma o Israel.” Ond doedd pobl llwyth Benjamin ddim yn fodlon cydweithredu.

20:14  Yn lle hynny, dyma nhw'n dod o'u trefi i Gibea, a chasglu yno i fynd i ryfel yn erbyn gweddill Israel.

20:15  Roedd dau ddeg chwe mil o filwyr arfog o lwyth Benjamin wedi ymuno gyda'r saith mil o filwyr profiadol oedd yn Gibea ei hun.

20:16  Roedd y fyddin yn cynnwys saith gant o ddynion llaw chwith oedd yn gallu taro targed i drwch blewyn gyda charreg o ffon dafl.

20:17  Roedd gan weddill Israel bedwar can mil o filwyr arfog profiadol.

20:18  Cyn y frwydr, aethon nhw i Bethel i ofyn i Dduw, “Pwy sydd i arwain y frwydr yn erbyn llwyth Benjamin?” A dyma'r ARGLWYDD yn ateb, “Llwyth Jwda sydd i arwain.”

20:19  Yn gynnar y bore wedyn, dyma fyddin Israel yn paratoi i ymosod ar Gibea.

20:20  Dyma nhw'n mynd allan i ymladd yn erbyn llwyth Benjamin, a threfnu'u hunain yn rhengoedd yn barod i ymosod ar Gibea.

20:21  Ond daeth milwyr llwyth Benjamin allan o Gibea, a lladd dau ddeg dwy fil o filwyr Israel yn y frwydr y diwrnod hwnnw.

20:22  Ond wnaeth byddin Israel ddim digalonni. Dyma nhw'n mynd allan eto, a sefyll mewn trefn yn yr un lle â'r diwrnod cynt.

20:23  Roedden nhw wedi mynd yn ôl i Bethel, ac wedi bod yn crio o flaen yr ARGLWYDD nes iddi nosi. Roedden nhw wedi gofyn i'r ARGLWYDD, “Ddylen ni fynd allan eto i ymladd yn erbyn ein brodyr o lwyth Benjamin, neu ddim?” Ac roedd yr ARGLWYDD wedi ateb, “Ewch i ymosod arnyn nhw!”

20:24  Felly dyma fyddin Israel yn mynd allan i ymladd yn erbyn llwyth Benjamin yr ail ddiwrnod.

20:25  Ond daeth milwyr Benjamin allan o Gibea unwaith eto, a lladd un deg wyth mil arall o filwyr Israel.

20:26  Felly dyma fyddin Israel i gyd yn mynd yn ôl i Bethel. Buon nhw'n eistedd yno'n crio o flaen yr ARGLWYDD, a wnaethon nhw ddim bwyta o gwbl nes roedd hi wedi nosi. Buon nhw hefyd yn cyflwyno aberthau i'w llosgi ac offrymau i gydnabod daioni'r ARGLWYDD.

20:27  Dyna lle roedd Arch Ymrwymiad yr ARGLWYDD ar y pryd, gyda Phineas (mab Eleasar ac ŵyr i Aaron) yn gwasanaethu fel offeiriad. Dyma nhw'n gofyn i'r ARGLWYDD, “Ddylen ni fynd allan eto i ymladd yn erbyn ein brodyr o lwyth Benjamin, neu roi'r gorau iddi?” A dyma'r ARGLWYDD yn ateb, “Ewch i ymosod arnyn nhw! Dw i'n mynd i'w rhoi nhw'n eich dwylo chi.”

20:28  Dyna lle roedd Arch Ymrwymiad yr ARGLWYDD ar y pryd, gyda Phineas (mab Eleasar ac ŵyr i Aaron) yn gwasanaethu fel offeiriad. Dyma nhw'n gofyn i'r ARGLWYDD, “Ddylen ni fynd allan eto i ymladd yn erbyn ein brodyr o lwyth Benjamin, neu roi'r gorau iddi?” A dyma'r ARGLWYDD yn ateb, “Ewch i ymosod arnyn nhw! Dw i'n mynd i'w rhoi nhw'n eich dwylo chi.”

20:29  Felly dyma Israel yn anfon dynion i guddio o gwmpas Gibea, i ymosod yn ddirybudd.

20:30  Y diwrnod wedyn, dyma'r fyddin yn mynd allan eto i ymosod ar lwyth Benjamin. Roedden nhw'n sefyll yn rhengoedd fel o'r blaen, yn barod i ymosod ar Gibea.

20:31  A dyma fyddin Benjamin yn dod allan i ymladd yn eu herbyn, gan adael y dref heb ei hamddiffyn. Dyma nhw'n dechrau taro byddin Israel, fel o'r blaen. Cafodd tua tri deg o filwyr Israel eu lladd yng nghefn gwlad ac ar y ffyrdd (sef y ffordd sy'n mynd i Bethel, a'r un sy'n mynd i Gibea).

20:32  Felly roedd byddin Benjamin yn meddwl eu bod nhw'n eu curo nhw fel o'r blaen. Ond tacteg Israel oedd ffoi o'u blaenau nhw er mwyn eu harwain nhw i ffwrdd o dref Gibea i'r priffyrdd.

20:33  Pan ddaeth byddin Israel i Baal-tamar, dyma nhw'n ailgasglu a threfnu'u hunain yn rhengoedd, yn barod i ymladd. Yr un pryd, dyma'r milwyr oedd yn cuddio i'r gorllewin o Gibea yn dod allan

20:34  ac yn ymosod ar y dref – deg mil o filwyr profiadol i gyd. Roedd y brwydro'n filain, ond doedd gan filwyr Benjamin ddim syniad eu bod nhw ar fin cael crasfa.

20:35  Dyma'r ARGLWYDD yn taro byddin Benjamin i lawr o flaen milwyr Israel. Cafodd 25,100 o filwyr Benjamin eu lladd.

20:36  Roedd byddin Benjamin yn gweld ei bod ar ben arnyn nhw! Roedd byddin Israel wedi ffoi o flaen milwyr llwyth Benjamin, gan wybod fod ganddyn nhw ddynion yn cuddio ac yn barod i ymosod ar Gibea.

20:37  Ac roedd y dynion hynny wedi rhuthro i ymosod ar y dre a lladd pawb oedd yn byw yno.

20:38  Roedden nhw wedi trefnu i roi arwydd i weddill y fyddin eu bod nhw wedi llwyddo – sef, cynnau tân a gwneud i golofn o fwg godi o'r dref.

20:39  Dyna pryd fyddai byddin Israel yn troi a dechrau gwrthymosod. Pan oedd milwyr Benjamin wedi lladd rhyw dri deg o filwyr Israel, roedden nhw'n meddwl eu bod nhw'n ennill y frwydr fel o'r blaen.

20:40  Ond yna dyma nhw'n gweld colofn o fwg yn codi o'r dref. Roedd y dref i gyd ar dân, a mwg yn codi'n uchel i'r awyr.

20:41  Pan drodd byddin Israel i ymladd, dyma filwyr llwyth Benjamin yn panicio – roedden nhw'n gweld ei bod hi ar ben arnyn nhw.

20:42  Dyma nhw'n ffoi o flaen byddin Israel, ar hyd y ffordd i'r anialwch. Ond roedden nhw'n methu dianc. Roedd milwyr Israel yn eu taro nhw o bob cyfeiriad.

20:43  Roedden nhw wedi amgylchynu byddin Benjamin a wnaethon nhw ddim stopio mynd ar eu holau. Roedden nhw'n eu taro nhw i lawr yr holl ffordd i'r dwyrain o Geba.

20:44  Roedd un deg wyth o filoedd o filwyr gorau llwyth Benjamin wedi'u lladd.

20:45  Dyma'r gweddill yn dianc i'r anialwch, i gyfeiriad Craig Rimmon. Ond lladdodd byddin Israel bum mil ohonyn nhw ar y ffordd. Dyma nhw'n aros yn dynn ar eu sodlau yr holl ffordd i Gidom, a lladd dwy fil arall.

20:46  Felly cafodd dau ddeg pum mil o filwyr llwyth Benjamin eu lladd y diwrnod hwnnw – i gyd yn filwyr profiadol.

20:47  Chwe chant wnaeth lwyddo i ddianc i Graig Rimmon, a buon nhw yno am bedwar mis.

20:48  Dyma fyddin Israel yn troi'n ôl a mynd drwy drefi Benjamin i gyd, yn lladd popeth byw, pobl ac anifeiliaid. Wedyn roedden nhw'n llosgi'r trefi'n llwyr, bob un.

Chapter 21

21:1  Pan oedden nhw yn Mitspa, roedd pobl Israel wedi tyngu llw, “Fydd dim un ohonon ni'n gadael i'w ferch briodi dyn o lwyth Benjamin.”

21:2  Felly dyma'r bobl yn mynd i Bethel ac yn eistedd o flaen yr ARGLWYDD, yn beichio crio'n uchel.

21:3  “O ARGLWYDD, Duw Israel, pam mae hyn wedi digwydd? Mae un o lwythau Israel wedi diflannu heddiw!”

21:4  Y bore wedyn, dyma'r bobl yn codi'n gynnar ac yn adeiladu allor. A dyma nhw'n cyflwyno arni aberthau i'w llosgi ac offrymau i gydnabod daioni'r ARGLWYDD.

21:5  Wedyn dyma nhw'n gofyn, “Oes yna bobl o lwythau Israel wnaeth ddim dod i gyfarfod yr ARGLWYDD yn Mitspa? Roedden ni wedi addo ar lw y byddai'n rhaid i unrhyw un wnaeth ddim dod i gyfarfod yr ARGLWYDD gael ei ladd.”

21:6  Roedden nhw'n teimlo mor ddrwg am beth oedd wedi digwydd i lwyth Benjamin. “Heddiw, mae un o'r llwythau wedi'i dorri i ffwrdd o Israel!” medden nhw.

21:7  “Sut allwn ni ddod o hyd i wragedd i'r rhai ohonyn nhw sy'n dal yn fyw? Dŷn ni wedi addo ar lw, o flaen yr ARGLWYDD, i beidio rhoi'n merched ni yn wragedd iddyn nhw.”

21:8  A dyna pam wnaethon nhw ofyn, “Oes yna bobl o lwythau Israel wnaeth ddim dod i gyfarfod yr ARGLWYDD yn Mitspa?” Dyma nhw'n darganfod fod neb o Jabesh yn Gilead wedi dod i'r cyfarfod. (

21:9  Pan oedden nhw wedi cyfri'r bobl, doedd neb o Jabesh yn Gilead yno.)

21:10  Felly dyma nhw'n anfon 12,000 o filwyr i ymosod ar Jabesh yn Gilead. Y gorchymyn oedd i ladd pawb, gan gynnwys gwragedd a phlant.

21:11  “Lladdwch y dynion a'r bechgyn i gyd, a phob gwraig sydd ddim yn wyryf. Yr unig rai i'w cadw'n fyw ydy'r merched ifanc sy'n wyryfon.” A dyna wnaethon nhw.

21:12  Daethon nhw o hyd i bedwar cant o ferched ifanc oedd yn wyryfon yn Jabesh yn Gilead – merched oedd erioed wedi cael rhyw gyda dyn. A dyma nhw'n mynd â'r merched hynny'n ôl i'r gwersyll yn Seilo yn Canaan.

21:13  Wedyn, dyma bobl Israel yn cynnig telerau heddwch i ddynion Benjamin oedd wrth Graig Rimmon.

21:14  Felly daeth dynion Benjamin yn ôl, a dyma bobl Israel yn rhoi'r merched o Jabesh yn Gilead oedd wedi'u harbed iddyn nhw. Ond doedd dim digon o ferched iddyn nhw i gyd.

21:15  Roedd y bobl yn dal i deimlo mor ddrwg am beth oedd wedi digwydd i lwyth Benjamin – roedd yr ARGLWYDD wedi gadael bwlch yn Israel.

21:16  A dyma'r arweinwyr yn gofyn, “Sut ddown ni o hyd i wragedd i'r rhai sydd ar ôl? Mae merched llwyth Benjamin i gyd wedi'u lladd.

21:17  Mae'n rhaid cadw'r llwyth i fynd. Allwn ni ddim colli llwyth cyfan o Israel.

21:18  Ond allwn ni ddim rhoi'n merched ni yn wragedd iddyn nhw chwaith.” (Roedd pobl Israel wedi tyngu llw a chyhoeddi melltith ar unrhyw un fyddai'n rhoi gwraig i ddyn o lwyth Benjamin.)

21:19  Yna dyma nhw'n dweud, “Mae yna Ŵyl i'r ARGLWYDD yn cael ei chynnal yn Seilo bob blwyddyn. Mae'r Ŵyl yn cael ei chynnal i'r gogledd o Bethel ac i'r de o Lebona, ac i'r dwyrain o'r ffordd fawr sy'n rhedeg o Bethel i Sichem.”

21:20  Felly dyma nhw'n dweud wrth ddynion Benjamin, “Ewch yno i guddio yn y gwinllannoedd.

21:21  Pan fydd merched Seilo yn dod allan i ddawnsio, gallwch i gyd neidio allan a gafael mewn merch, ac wedyn mynd â nhw gyda chi adre i dir Benjamin.

21:22  Pan fydd tadau a brodyr y merched yn dod aton ni i gwyno, byddwn ni'n dweud wrthyn nhw, ‘Plîs gadwch lonydd iddyn nhw. Wnaethon ni ddim llwyddo i gael gwraig i bob un ohonyn nhw drwy ymosod ar Jabesh yn Gilead. A wnaethoch chi ddim rhoi'ch merched yn wirfoddol iddyn nhw, felly dych chi ddim yn euog o dorri'ch llw.’”

21:23  Felly dyna wnaeth dynion Benjamin. Dyma nhw'n cipio dau gant o'r merched oedd yn dawnsio, a'u cymryd nhw'n wragedd iddyn nhw'u hunain. Wedyn aethon nhw yn ôl adre i'w tiroedd eu hunain, ailadeiladu'r trefi, a setlo i lawr unwaith eto.

21:24  A dyma weddill pobl Israel hefyd yn mynd yn ôl adre i'w tiroedd nhw.

21:25  Doedd dim brenin yn Israel yr adeg yna. Roedd pawb yn gwneud beth roedden nhw'n feddwl oedd yn iawn.