LinVB - II Maccabees

Chapter 1

1:1  Losako na bino bandeko ba biso ba-Yuda bozali o Ezipeti. Bandeko ba bino ba Yeruzalem mpe ba mokili mwa Yudea batombeli bi­no boboto boleki.

1:2  Nzambe akabela bino malamu ndenge na nde­nge, akundola bondeko akataki na Abarama, Izaka na Yakob, basaleli ba ye ba lobokó.

1:3  Apesa bino motema malamu mpo ’te bokoka kokumisa ye mpe kosala na motema moko maye ye alingi.

1:4  Asala ’te boyamba Mobeko na mitindo mya ye o mitema ; apesa bino boboto.

1:5  A­ndima bisambo bya bino mpe azo­ngisela bino bondeko, atika bino o mikolo mya mpasi te.

1:6  Na ntina ena tozali kosambelela bino.

1:7  O ele­ko Demetrio azalaki mokonzi, o mobu mwa monkama na ntuku mo­toba na li­bwa, biso ba-Yuda tokomelaki bino boye : « O ntango mi­nyoko mpe mpasi enene ikwelaki biso, banda mokolo Yason na baninga ba ye batekeki mabelé masantu mpe basulaki ekolo ya biso,

1:8  batumbaki ezibeli enene ya Te­mpelo, mpe babomi bato basalaki mabe te. O ntango ena tosambelaki Mokonzi, mpe Mokonzi andimelaki biso : sikawa tokoki kobonzela ye mabonza ma kotumba na fufu ya mampa, kopelisa miinda mpe kotia mampa o meza. »

1:9  Yango wana toyebisi bino : bosepela eyenga ya Milako o sanza Kisleu. Tokomeli bino bongo o mobu mwa monkama na ntuku mwambe na mwambe.

1:10  Boyamba losako la bato ba Yeruzalem mpe ba Yudea, bankumu ba ekolo mpe Yudas batindeli bino : losako na Aristobulo, mosalisi wa mokonzi Tolemeo mpe moto wa libota lya banganga Nzambe, mpe na ba-Yuda banso o Ezipeti. Toto­mbe­li bino banso bolamu mpe nzoto kolongonu.

1:11  Nzambe abikisi biso o makama manene, yango wana totondi ye mingi, mpo abuneli biso etumba na mokonzi.

1:12  Ye moto asukisi baye bayaki kobundisa E­ngumba Esantu.

1:13  Mokonzi wa ba­ngo akendeki o ekolo ya ba-Persi na basoda ebele, baye bakanisaki ’te moto moko akokoka bango te. Ba­nganga Nzambe ba tempelo ya Nanea basalaki mayele mpe babomaki bango.

1:14  Antioko akosaki ’te akobala nzambe mwasi Nanea : ayingeli o tempelo elongo na baninga ba ye, kasi ezalaki se mpo ’te bapesa ye biloko bya nkita lokola biloko bya libala.

1:15  Banganga Nzambe ba te­mpelo babimisaki biloko bina bi­nso mpo ya kolakisa byango. Antioko akotoki elongo na baninga o eteni ya kati ya tempelo. Ekoti ye, bakangi lopango.

1:16  Bafungoli lidusu lizalaki o motondo mwa tempelo, mpe babandi kobwakela ye ma­ba­nga. Na nsima bakati nzoto ya ye biteni biteni, mpe babwaki motó mwa ye o boso bwa baye bazalaki o libanda.

1:17  Bakumisa Nzambe wa bi­so mikolo minso, mpo asali ’te baye baboya ye bakufa !

1:18  Awa tokosepela eyenga ya Bopetoli Tempelo o sanza Kisleu, mokolo mwa ntuku ibale na mitano, malamu toyebisa bino mpo yango. Bongo bino mpe bosepela eyenga ena lokola bakosepelaka eyenga ya Milako mpe eyenga ya Móto moye momononoki ntango Neemia abo­nzaki mabonza, ntango asilisaki ko­tonga lisusu Tempelo na altare.

1:19  O eleko bakambaki bankoko ba biso o boombo o Pe­rsi, banganga Nzambe ba mpiko bakamataki móto o altare, mpe babombaki mwa­ngo na mayele o libulu likauki mai. Babombaki mwango malamu mpe­nza, ata moko ayebaki esika ena te.

1:20  Nsima ya mibu miike Nzambe asalisi biso na likambo lina. Mokonzi wa Persi azongisi Neemia o mokili mwa biso. Neemia atindi ba­nkoko ba banganga Nzambe, baye babombaka móto kala, bakende koluka mwango. Kasi bayei koyebisa ’te bazwi móto te, kasi se potopoto lokola mafuta. Neemia atindi bango batoka mwa ndambo mpe bayela ye yango.

1:21  Ntango basili kolengele binso mpo ya mabonza, Neemia atindi banganga Nzambe basopa yango o mabonza mpe o nkoni.

1:22  Basali se bongo. Elongwi mampata mazipaki mwese, moi mokomi kongala. Na mbala yoko móto monene mopeli wana ; bato banso bakamwi mingi.

1:23  O ntango libonza lizalaki kotu­mbama, ba­nganga Nzambe basa­mbeli elongo na bato banso. Yonatan abandi losambo, basusu bandimi, bango na Neemia.

1:24  Bazalaki kosambela boye : « E Mokonzi Nzambe, Mozalisi wa biloko binso, Nzambe oyo okoba­ngisaka bato, ozali na bokasi, na bosembo mpe na ngolu. Bobele yo ozali mokonzi mpe nta bolamu.

1:25  Se yo moko okokabaka, ozali nta bosembo, na bokasi bonso mpe wa lobiko. Yo okobikisaka Israel o mabe manso. Oponoki bankoko ba biso bazala bato ba yo, mpe osantisaki bango.

1:26  Oya­mba libonza liye mpo ya ekolo ya yo Israel mobimba. Batela bato ba yo mpe santisa yango.

1:27  Osangisa bandeko ba biso baye bapanzani. Osikola baye bakangemi o boombo epai ya bapagano. Otala na bolamu baye basambwi mpe baboyami. Bongo bapagano banso bayeba ’te yo ozali Nzambe wa biso.

1:28  Pesa etumbu na bato bazali konyokolo mpe kokinola biso, mawa te.

1:29  Zongisa bato ba ekolo ya yo o mabelé ma yo masantu, lokola Moze alakelaki. »

1:30  Nsima ya yango banganga Nza­mbe bayembi nzembo na nzenze.

1:31  Ntango libonza litumbami nye, Neemia atindi ’te basopa mai maye matikali o mabanga manene.

1:32  Se o ntango ena móto mopeli, mosangani na móto mozalaki kopela o altare.

1:33  Likambo lyango lipalangani ; bayebisi mpe mokonzi wa Persi ’te o esika banganga Nzambe baye bakangemaki o boombo babombaki móto, bazwaki se mai. Bayebisi ye ’te Neemia na baninga ba ye batumbaki na mango mabonza masantu.

1:34  Mokonzi atali likambo lyango malamu, mpe atindi ’te bazinga esika yango na lopango mpo ezala esika esantu.

1:35  Baye mokonzi atindi ’te basala o esika eye, apesi bango makabo manene ma biloko azalaki kozwa.

1:36  Neemia na bani­nga ba ye batangi mai mana ‘neftar’, lokola ’te ‘bopetoli’. Kasi bato baike bakotangaka yango nafta.

Chapter 2

2:1  O minkanda mya kala totangi ’te profeta Yeremia atindaki bato bakei o boombo bakamata móto lokola tolobaki.

2:2  Apesaki bango buku ya Mobeko, mpe alakaki ba­ngo polele ’te babosana mibeko mya Mokonzi te. Babembeme mpe te na botali bikeko bya palata mpe bya wolo biye bikembami na bilamba kitoko.

2:3  Apesi bango malako maike, apaleli bango mpo ’te Mobeko molongwa o mitema mya bango te.

2:4  O monkanda mona ekomami mpe ’te o ntango profeta akei o ngomba eye Moze abutaki mpo ya kotala mokili mwa Elako, Nzambe ayebisi ye ’te ameme Ema ya Likita mpe Sanduku ya Bondeko.

2:5  Ntango akomi kuna, Yeremia amoni mobenga, akotisi Ema na mpe Sa­nduku ya Bondeko kuna, akotisi mpe altare ya malasi, na nsima aka­ngisi monoko mwa mobe­nga.

2:6  Baninga ba ye basusu bazongi wana mpo ya kotia bilembo bikolakisa nzela, kasi babungi esika ena.

2:7  Yeremia ayoki yango, apaleli bango : « Esika eye ekoki koyebana te tee mokolo Mokonzi akosangisa bato ba ye mpe akoyokela bango ngolu.

2:8  O ntango ena Mokonzi akolakisa yango, mpe nkembo ya ye ekomonono o limpata, lokola emononoki o eleko ya Moze, mpe o ntango Salomo asambelaki mpo ’te Nzambe abenisa Tempelo na nkembo enene. »

2:9  Ekomami mpe ’te Salomo, na bwa­nya bwa ye, abonzi libonza mpo ya kobenisa Tempelo ntango asilisi kotonga yango.

2:10  Se lokola o ntango Moze asambelaki Mokonzi mpe móto ut’o likolo motumbi libonza, Salomo asambeli mpe móto mouti ut’o likolo motumbi mabo­nza.

2:11  Moze alobaki : « Libonza tobonzi mpo ya masumu litumbami mobimba, mpo moto moko alei lyango te. »

2:12  Se bongo, Salomo asepeli eyenga ya Bobenisi Tempelo mikolo mwambe.

2:13  Maye manso makomami o buku. Likambo lisusu likomami o buku ya Bikela bya Neemia, lyango liye : Neemia atongi ndako ya mi­nkanda, asangisi minkanda minso mya bakonzi, mya baprofeta mpe mya Davidi, na mpe mibeko bakonzi babimisaki mitali mabonza.

2:14  Se bongo Yudas asangisi buku i­nso ipanzemaki ntango ya etumba ; yango inso izali na biso sikawa.

2:15  Bo­ngo, soko bosengeli na yango, botindela biso bato bayela bino ya­ngo.

2:16  Awa tolingi tosepela eyenga ya Bopetoli Tempelo, totindeli bino monkanda moye. Malamu bino bosepela eyenga eye elongo na biso.

2:17  Nzambe abikisi bato ba ye, akabeli bango bato ba ekolo ya ye bokonzi, bonsomi, bonganga na bosantisi,

2:18  lokola alakelaki o buku ya Mobeko. Tokolikya ’te akoyokela biso ngolu noki, mpe akosangisa biso o ekolo ya ye esantu ut’o bikolo binso bya nse, zambi abikisi biso o mpasi enene, mpe apetoli Tempelo.

2:19  Lisolo lya bikela bya Yudas Makabe na bandeko ba ye, lya bopetoli Tempelo mpe lya bobenisi altare,

2:20  bitumba na Antioko Epifane mpe na mwana wa ye Epator,

2:21  nde­nge Nzambe amilakisi, na bokasi bwa ye, na bato ba mpiko baye babundaki na motema moko mpo ya kobatela mambi ma ba-Yuda, mpo ata bazalaki mingi te babotoli ekolo lisusu mpe babengani basoda ba basenzi,

2:22  babotoli lisusu Tempelo eye eyebani o nse mobimba, babikisi mboka mpe bazongisi mibeko miye bato balingaki koboya, na lisalisi lya Mokonzi nta bolamu :

2:23  mana manso makomami o buku itano na maboko ma Yason na Sirene ; tokomeka kokoma mango na bokuse o buku se yoko.

2:24  Tokanisi ’te baye balingi koyeba makambo ma kala, ata makambo make, bakozala na kwokoso na botangi mita­ngo miike, mpo makambo maleki mingi.

2:25  Yango wana tolingi kosepelisa baye bazali na mposa ya kotanga mango se botangi ; kasi toli­ngi mpe kokutola mpasi ya baye bali­ngi koyekola mango malamu. Bo­ngo maye makomami masepelisa bato banso.

2:26  Kokoma maye manso na bokuse ezangaki mpasi te ; ezalaki mosala monene, solo. Totokaki mingi, mpe tolalaki mpongi mingi te,

2:27  se lokola mpasi molambi wa limpati akoyoka soko alingi kosepelisa bato banso bakobyangema o limpati. Biso mpe tondimi mokumba moye mpo ya kosalisa bato baike.

2:28  Totikeli mokomi wa bikela bya ekolo mosala mwa kosolola likambo lyoko lyoko ; biso tokomeka se kosolola makambo manso na bokuse.

2:29  Ezali se lokola moto alingi koto­nga ndako, asengeli kotala maka­mbo manso ma ndako ; kasi moto oyo bapesi ye mosala mwa kopakola mokobo, asengeli se koluka biloko biye na langi eye ekoki koke­mbisa ndako. Mosala mwa ngai mozali se bongo.

2:30  Kotuna mituna ebele mpe komeka koyeba ntina ya makambo manso, ezali mosala mwa mokomi wa bikela bya ekolo ;

2:31  kasi moto alingi kosangisa manso o lisolo lyoko, akoki kokoma mango na bokuse, ata asololi makambo make manso te.

2:32  Tobanda sikawa lisolo lya biso : tokobakisa eloko te na maye malobami, mpo tokoki kobanda lisolo na maloba maike te soko tolingi kokoma lyango na bokuse.

Chapter 3

3:1  Bato banso bafandi o engu­mba esantu na boboto mpenza, bazalaki kotosa mibeko na motema moko, zambi nganga mokonzi azalaki komemya Nzambe mingi mpe koyina bobe.

3:2  Mbala esusu bako­nzi ba bikolo bisusu bazalaki kokumisa Esika esantu mpe kopesa Tempelo lokumu lonene na makabo ma bango.

3:3  Seleko, mokonzi wa Azia, azalaki kofuta na mosolo mwa ye moko maye masengeli na mosala mwa mabonza.

3:4  Kasi moto moko, nkombo ’te Simoni, wa libota lya Bilga, azwi mosala mwa botali mosolo mwa sanduku ya Te­mpelo, azalaki koyokana te na nganga mokonzi Onias mpo ya likambo lya bakengeli ba zando.

3:5  Awa alo­ngi likambo na Onias te, akei koyebisa Apolonio, mwana wa Tubi, moyangeli wa Sele-Siria na Fenisia o eleko ena.

3:6  Ayebisi ye ’te sanduku ya mosolo o Yeruzalem etondi na mosolo mpe na biloko bya nkita bileki mosika maye masengeli na mabonza. Bongo bakoki kopesa mokonzi monene nkita eye.

3:7  Mokolo Apolonio akutani na mokonzi, ayebisi ye likambo lya nkita yango lokola balobaki na ye. Mokonzi aponi Eliodoro, moyangeli wa makambo manene ma ekolo, atindi ye akende kokamata nkita ina inso.

3:8  Eliodoro azili te, akosi ’te akokende kotala mboka ya Sele-Siria na Fenisia, kasi akei se kosala maye mokonzi atindaki ye.

3:9  Ekomi ye o Yeruzalem, nganga mokonzi na bato banso bayambi ye na boboto ; ayebisi bango likambo ayokaki mpe ntina nini ayei. Atuni bango soko maye ayokaki mazalaki ma solo.

3:10  Nganga mokonzi ayebisi ye ’te bazalaki kobomba mosolo mwa basi bakufeli babali mpe mwa bana bitike o sanduku ya Tempelo.

3:11  Nda­mbo esusu ezalaki ya Irkano, mwana wa Tobia, nkumu moko wa ekolo. Maye Simoni, moto oyo aboya Nzambe, alobaki mazali ma lokuta, mpo mosolo o sanduku mokoki se na talenta nkama inei ya palata, mpe talenta nkama ibale ya wolo.

3:12  Bakoki mpe kobotolo bato mosolo mona te, awa batii mitema ’te mosolo mokoki kobunga o esika esantu te ; moto moko akoki kokamata mwango te o Tempelo eye bato ba nse mobi­mba bazalaki kokumisa.

3:13  Kasi mpo ya etinda ya moko­nzi, Eliodoro ayebisi ’te balongola mosolo moye mpo ya kotia mwa­ngo o sanduku ya mokonzi.

3:14  O mokolo moye atiaki, ayingeli o Tempelo mpo ya kotanga nkita iye. Bato banso bakomi kobanga mingi.

3:15  Banganga Nzambe, na bilamba bya ndako esantu, bakumbami o bo­so bwa altare ya mabonza, babo­ndeli Nzambe oyo apesaki mibeko mitali mosolo mwa Tempelo ’te aba­tela mosolo moye bato bayaki kobomba mwango wana.

3:16  Elongi ya nganga mokonzi ekomi mpe­mbe mpenza : ezalaki kolakisa ’te azalaki koyoka nsomo o motema.

3:17  Azalaki kobanga mpe kolenge nzoto mobimba, bato banso bamoni ’te azalaki koyoka motema mpasi.

3:18  Bato baike babimi o ndako ya bango, mpe elongo na baninga babondeli o miso ma bato banso ’te basantola Tempelo te.

3:19  Basi baye bakangi ngoto o bontolo, batondi o balabala. Bilenge basi baye bakobimaka o ndako te, bakimi epai ya bizi­beli na bifelo bya Tempelo, basusu bazalaki kotalaut’omaninisa,

3:20  ba­nso batomboli maboko o likolo mpe basambeli.

3:21  Soko otali nkaka ya bato bakumbami o nse, mpe nde­nge nganga mokonzi azalaki kobanga, oyoki mawa.

3:22  Ntango bato bazalaki kobondela Mokonzi wa bokasi bonso mpo ’te biloko bilongwa te mpe bitikala bya bato babombaki byango wana,

3:23  Eliodoro abandi maye batindaki ye.

3:24  Ekomi Eliodoro na bakengeli ba ye penepene na sanduku ya mosolo, Mokonzi wa bokasi bonso mpe wa bilimo binso amilakisi na nguya enene ; baye banso babangaki te kokoto wana batikali nye : makasi na mpiko masileli bango.

3:25  Farasa yoko ebimeli bango, eye moto moko wa nsomo atambwisi ; farasa elati elamba ya etumba, ekei epai ya Eliodoro mpe etuti ye na bibende bya makolo ma liboso. Motambwisi farasa alati bilamba bya etumba bya wolo.

3:26  Banzenga basusu babale bayei, bato makasi, bazalaki ko­ngenge, balati kitoko mpenza. Epai na epai babelemi na Eliodoro mpe babeti ye fimbo ; babeti ye makofi, manokeli ye lokola mbula ya maba­nga.

3:27  Eliodoro akwei o nse, molili makasi mozingi ye. Bato bayei kotombola ye mpe bafandisi ye o tipoi.

3:28  Moto oyo akotoki na bakengeli mpe na basoda baike o ndako ya mosolo, akoki komisalisa lisusu te. Bato baye bandimaki ’te Nzambe aleki bokasi bakei kotika ye.

3:29  Moto oyo Nzambe wa bokasi akwe­isi, alali o nse, akoki koloba lisusu te, azalaki mpe na elikya ya kobika lisusu te.

3:30  Ba-Yuda batondi Nzambe mpo apesi lokumu na Te­mpelo ya ye. Bato bayokaki nsomo mpe bazalaki mitema likolo mwa liboso, bakomi kotondo na esengo mpe na nsai mpo Mokonzi wa bokasi bonso amilakisaki.

3:31  Baninga basusu ba Eliodoro babondeli Onias ’te asambela Nzambe wa nta-likolo mpo ’te oyo alali o nse mpe alingi kokata motema, abika.

3:32  Nganga mokonzi abonzeli Nzambe libonza mpo ’te azongisela ye bomoi, mpo babangi ’te mokonzi wa ekolo akokanisa ’te ba-Yuda bato bamekaki koboma Eliodoro.

3:33  O ntango nganga mokonzi abonzi libonza lya boyokani, banzenga babale babimeli Eliodoro lisusu, balati se lokola liboso, batelemi mpe balobi na ye : « Osengeli kotondo nganga mokonzi Onias mbala nkoto, zambi Mokonzi abikisi yo mpo ya losambo la ye.

3:34  Mpe awa ozwi etumbu euti o likolo, osakola o miso ma bato banso bokasi bonene bwa Nzambe. » Esilisi bango koloba bongo, balimwi.

3:35  Eliodoro abonzeli Nzambe libonza mpe alakeli ye elako enene, mpo abikisi ye. Atiki Onias na boboto mpe na basoda ba ye azongi epai ya mokonzi wa ekolo.

3:36  Ayebisi bato banso makamwa ma Nzambe nta bokasi, oyo amonoki na miso.

3:37  Mokonzi atuni ye soko akoki kotinda nani o Yeruzalem. Eliodoro azongisi :

3:38  « Soko ozali na monguna to na moto alingi koto­mboko na leta, tinda ye kuna. Akozongela yo awa bobele mpota mpota mpo ya fimbo, soko akokufa kun­a te, mpo nguya ya Nzambe ezali wana.

3:39  Mokonzi wa likolo akokengeleke mpe akobatelaka esika ena. Moto nyonso akokende kuna na mayele mabe, Nzambe akopesa ye etumbu mpe akoboma ye. »

3:40  Esili bongo lisolo lya Eliodoro, mpe ndenge nkita ya Tempelo eyibamaki te.

Chapter 4

4:1  Simoni, oyo afundaki likambo lya mosolo mwa Tempelo, akomi mobebisi wa ekolo. Abandi kotongo Onias na bolobi ’te ye moto amekeki koboma Eliodoro, mpe azalaki ntina ya mabe masalemi wana.

4:2  Abangi te koloba ’te Onias azalaki monguna wa leta, nzokande Onias azalaki kosala bato banso se malamu, azalaki kobatela bato ba ekolo ya ye mpe kotosa Mobeko.

4:3  Ekomi boyini bonene. Moto moko wa bato ba Simoni abomi bato basusu.

4:4  Onias amoni likama lya bowelani boye, mpe ndenge Apolonio, mwana wa Menesteo, moya­ngeli wa Sele-Siria na Fenisia, azalaki kolendisa Simoni o mabe akani kosala.

4:5  Yango wana akei kotala mo­konzi, mpo ya kofunda bato ba ekolo ya ye te, kasi mpo apangani na bolamu bwa ekolo mpe bwa bato banso.

4:6  Ayebi ’te soko mokonzi atali likambo lina te, boboto bokozala lisusu te, Simoni akotika mpe bozoba bwa ye te.

4:7  Ntango Seleko wa 4 awei, Antioko Epifane akitani ye. Yason, ndeko wa Onias, akomi nganga mokonzi na mayele mabe.

4:8  Mokolo akutani na mokonzi, alakeli ye talenta ya palata nkama isato na ntuku motoba, mpe talenta ntuku mwambe ya mosolo mokozwama bo mpako ya biloko bisusu.

4:9  Alakeli mokonzi mpe na monkanda tale­nta monkama na ntuku itano soko mokonzi alingisi ye kotonga kelasi ya bilenge mpe libanda lya masano, apesa mpe bato ba Yeruzalem nkombo ‘ba-Antioko’.

4:10  Mokonzi andimi. Banda mokolo akomi na boko­nzi, Yason asali makasi mpo ’te bato banso balanda mimeseno mya ba-Greki.

4:11  Alongoli matomba maye bakonzi balingisaki ba-Yuda mpo ya bolamu bwa bango o eleko ya Yoane, tata wa Epoleme. Epoleme moto azalaki moko wa bantoma baye bakendeki o Roma kokata bo­ndeko na ba-Roma. Yason alongo­li mibeko mya kala mpe abimisi mimeseno mya sika mikoki na Mobeko mwa ba-Yuda te.

4:12  Atongi ndako ya masano se pene na Te­mpelo. Ye moko azalaki kokotisa wana bilenge mpo bayekola masano.

4:13  Ye moto wa ezalela ebe eye ekoki na nganga Nzambe soki moke te, alandi ezaleli ya ba-Greki ; bongo bato banso bakomi kondima mimeseno mya bauta.

4:14  Banganga Nzambe bazalaki kosala mosala mwa altare na motema moko lisusu te. Bakei o Tempelo lisusu te, mpe batiki kobonza mabonza, kasi soko ngonga ekoki bakei mbangu kola­nda masano maye mapekisami na Mobeko.

4:15  Bazalaki kokanisa lo­kum­u la ekolo ya bango lisusu te, kasi bazalaki kowela se maye ba-Greki bazalaki kokumisa.

4:16  Na makambo maye bakomi komilukela kwokoso, mpo bobele baye baluki kolanda ezaleli ya ba-Greki mpe kokokana na bango o makambo manso, bakokoma bango moko banguna mpe banyokoli ba bango.

4:17  Maye masalemi o eleko ena malakisi polele ’te moto abuki mibeko mya Nzambe, akokima etumbu te.

4:18  O Tiro bazalaki kosepela masano manene, maye bakosalaka nsima ya mbula inei. Mokonzi azalaki mpe wana.

4:19  Moto mabe Yason aponi bantoma o kati ya ‘ba-Antioko’, atindi bango na dragma nkama isato ya palata, bapesa nzambe wa ba­ngo Erakles yango bo libonza. Kasi baye bayei na yango, baboyi kobo­nza yango, basengi ’te babimisa mwango na ntina esusu.

4:20  Bongo mosolo moye bapesaki mpo ’te babonzela Erakles, bato bakei babimisi mwango mpo ya mosala mwa botongi masuwa.

4:21  Antioko atindaki Apolonio, mwana wa Menesteo, o Ezipeti o eyenga ya libala lya mokonzi Filometor. Apolonio ayebisi ye ’te Filometor akomi monguna wa bokonzi bwa ye. Bongo Antioko aluki komibatela ; yango wana aleki o Yope mpe akei o Yeruzalem.

4:22  Yason ayambi ye na lokumu lonene. Batambwisi ye o kati ya milongo mya miinda mpe ya bato babeteli ye maboko. Nsima ya yango akei na basoda ba ye o Fenisia.

4:23  Nsima ya mibu misato Yason atindi Menelas, ndeko wa Simoni oyo natangaki awa, akende kotika mosolo mwa bokonzi mpe kobo­ngisa mwa makambo masengeli kosalema noki.

4:24  Menelas asengi ’te akoma epai ya mokonzi, akutani na ye na milulu mya nkumu monene. Abakisi talenta nkama isato likolo lya mosolo moye Yason alakelaki mokonzi ; bongo abotoli Yason bokonzi bwa bonganga na bofuti mosolo.

4:25  Azongi na minkanda miye mipesi ye bokonzi bwa bonganga Nzambe, nzokande azangi lokumu lokoki na nganga mokonzi : azalaki na motema mwa monyokoli mpenza mpe na nkanda enene lokola nyama ya zamba.

4:26  Bongo Yason, oyo abotoloki ndeko wa ye boko­nzi, ye mpe alongwi sikawa o bokonzi bona ; akimi mpe akei o mokili mwa ba-Amon.

4:27  Menelas azwi bokonzi, kasi afuti mosolo te, moye alakelaki mokonzi monene.

4:28  Sostrate, komanda wa ebombamelo ya Yeruzalem, oyo asengelaki kofutisa bato mpako, apaleli ye. Yango wana mokonzi abengi bango babale.

4:29  Menelas atiki ndeko wa ye Lisimako asala mosala mwa nganga mokonzi o nkombo ya ye. Sostrate atiki Krates, mokonzi wa basoda ba Sipro, o esika ya ye.

4:30  Se o ntango ena bato ba Tarso na Malos batomboki, zambi moko­nzi apesaki Antiokis, makango wa ye, mboka ya bango.

4:31  Moko­nzi akei kobongisa yango noki ; atiki Androniko, nkumu moko monene, o esika ya ye.

4:32  Menelas akanisi ’te makambo mabongeli ye ; ayibi mbeki ya wolo o Tempelo, akabeli Androniko ; ateki mbeki isusu o Tiro mpe o bingumba bisusu bya penepene.

4:33  Onias ayoki yango, akei ko­fanda o Dafne, penepene na Antiokia, o esika ya kimia, mpe apaleli Menelas.

4:34  Kasi Menelas akei koyokana na Androniko ; asengi ye ’te aboma Onias. Androniko akei ko­zwana na Onias, atandeli ye loboko la mobali mpe alayeli ’te akoki kosala ye mabe te. Ata atiaki ntembe, Onias andimi kobima o esika abo­mbami. Bobele o ntango Onias abimi, Androniko abomisi ye, asambisi ata ye te.

4:35  Ba-Yuda na bato ba bikolo bisusu mingi basiliki mpe bayoki mabe mpo ya ndenge abomisi moto oyo.

4:36  Esilisi mokonzi mobembo mwa ye o Silisia, ba-Yuda ba Antiokia mpe ba-Greki baye bakoyinaka bobe bakei epai ya ye mpo ya nde­nge babomaki Onias ntina te.

4:37  Antioko ayoki mawa manene ; na mai o miso akanisi mowei, moto wa bwanya mpe wa bosembo.

4:38  Akomi na nkanda enene, alongoli Androniko bilamba bya lokumu, mpe apa­soli byango. Nsima atambwisi ye o engumba mobimba, mpe abomisi ye bobele o esika eye abomaki Onias. Bongo Nzambe apesi ye etu­mbu ekoki na ye solo.

4:39  Nzokande Lisimako azalaki ko­yiba biloko bya ndako esantu. Menelas andimi yango. Nsango ena epala­ngani o engumba, mpe bato bato­mbokeli Lisimako mpo biloko bya wolo bisili kokende mingi.

4:40  Lisimako amoni ’te bato batoki na nkanda, asangisi basoda nkoto isato mpe abandi etumba. Mokambi wa bango Aurano, asili akomi mokóló mpenza, kasi akoli na bozoba.

4:41  Awa bato bamoni ’te Lisimako abimisi etumba, basusu bakamati mabanga, basusu mangenda, basusu bakamati na maboko mputulu ya makala ezalaki wana, mpe ba­bwakeli bato ba Lisimako biloko bina mobulu mobulu.

4:42  Bazokisi bato baike, basusu mpe bakufi. Bakimisi basusu mpe babomi moto ayibi biloko bya Tempelo penepene na ndako ya mosolo mwa Tempelo.

4:43  Basambisi Menelas mpo ya makambo mana.

4:44  Mokonzi ayei o Tiro. Bankumu ba ba-Yuda batindi bato basato basambisa Menelas o miso ma ye.

4:45  Emoni Menelas ’te akokita o likambo, alakeli Tolemeo, mwana wa Dorimeno, mosolo mi­ngi soko akoki kobongola makanisi ma mokonzi.

4:46  Tolemeo afandisi mokonzi o mbalasani mpo apema moke ; azwi nzela ya kobongola ma­kanisi ma ye.

4:47  Alongisi Menelas, moto asali mabe mingi, mpe akitisi bato balamu o liwa. Soko basambaki ata o miso ma ba-Skite, ntembe te, mbele balongaki.

4:48  Bo­ngo bato baye babatelaki engumba, bato mpe biloko bisantu, bazwi etu­mbu ; babomi bango se o mokolo mona.

4:49  Bato ba Tiro bayoki mabe mpo ya likambo lyango, mpe ba­kundi nzoto ya bawei na lokumu lonene.

4:50  Menelas afandi bongo o esika ya bokonzi mpo ya bato baye balingi mosolo. Akobi kosala mabe, ayokisi bato ba ekolo ya ye mpasi mingi.

Chapter 5

5:1  O mikolo mina Antioko amilengeli mpo akende kobunda na Ezipeti mbala ya ibale.

5:2  O nta­ngo ena bazalaki komono o engu­mba mobimba, mikolo ntuku inei, batambwisi farasa o likolo. Balati bilamba bike­mbami na nsinga ya wolo. Bazalaki koleka milongo milongo, lokola limpinga lya basoda.

5:3  Batongi milongo epai na epai mpo babundisana, na nguba izalaki koningana, mpe na makongo ebele. Basili babendi mimpa­nga, makula mazalaki koleka o likolo ; bata­mbwisi bazalaki na bibuneli mpe na milato ndenge na ndenge bizalaki kongenge.

5:4  Yango wana bato banso basambeli mpo ’te mamoni maye mayela bango makambo malamu.

5:5  O mikolo mina nsango ya lokuta etamboli ’te Antioko akufi. Yason akanisi ’te ezalaki ya solo. Asa­ngisi basoda nkoto yoko mpe akei kobu­ndisa engumba na mbalakaka. Etumba ebandi o bifelo bya engu­mba, kasi babotoli engumba, mpe Menelas asengeli kobombama o ebombamelo.

5:6  Yason abomi bato ebele ba ekolo ya ye moko, mawa te. Abosani ’te moto alongi bandeko ba ye, akomikweisa mpenza. Asali na bato ba ye lokola alingaki kolonga banguna seko.

5:7  Nzokande akoki kokamata bokonzi te : manso asali masukeli ye mabe, mpe ase­ngeli lisusu kobombama o mokili mwa ba-Amon.

5:8  Asuki mpe bongo na makambo mabe ma ye : bafundi ye epai ya Aretas, mokonzi wa ba-Arabu. O mboka yoko yoko akimi, asengeli mpe kokima lisusu ; bato banso bazalaki kobengana ye. Bayini ye mpo aboyi mibeko mya ekolo, mpe bakinoli ye mpo abomi bandeko na bato ba ekolo ya ye ; akei o Ezipeti.

5:9  Akimi tee o Lasedemonia ; akanisaki ’te akobika kuna mpo bankoko ba ye. Bongo moto akimisaki bato baike o ekolo ya bango, akei kokufa o mokili mosusu.

5:10  Oyo alalisaki bibembe biike bizwi ata malita te, bakundi ye o esika ya bankoko ba ye te : ata moto moko te aleli ye, to apesi ye lokumu la nsuka.

5:11  Eyoki Antioko nsango ena, aka­nisi ’te o Yudea bato batomboki lisusu. Angali na nkanda lokola nyama ya zamba. Atiki Ezipeti, akei na basoda kobotolo Yeruzalem.

5:12  Atindi bango ’te baboma bato banso bakokuta bango o balabala, bayokela bango mawa te ; bakata nkingo ya baye babombami o ndako ya bango.

5:13  Bongo babomi bilenge na babange, basilisi basi na bana, bakati bilenge basi na bana bake nkingo.

5:14  Bobele o mikolo misato bato nkoto ntuku mwambe babungami. Bato nkoto ntuku inei bakufi, basusu nkoto ntuku inei batekemi bo baombo.

5:15  Lokola ekoki bongo naino te, mokonzi abangi te koyingela o Tempelo, eye eleki Tempelo inso ya mokili na bosantu. Menelas, mosuli wa mibeko mpe wa ekolo, aka­mbi ye kuna.

5:16  Na maboko mbindo ma ye asimbi mbeki isantu, mpe ayibi biloko biye bakonzi basusu batikaki kuna bo libonza mpo ya kokembisa mpe kokumisa esika eye esantu.

5:17  Anti­oko amikumisi na ya­ngo ; ayebi te ’te Nzambe asiliki mwa mikolo mpo ya masumu ma bato ba engumba ; emononi ’te apa­ngani na Tempelo lisusu te.

5:18  Soko bazalaki na masumu ebele boye te, mbele babeteki Antioko fi­mbo se o mokolo ayaki, lokola esalemaki na Eliodoro, oyo atindamaki na mokonzi Seleko mpo atala mosolo mwa ndako ya Nzambe. Mbele ye Antioko atikaki mpe mokano mwa lofundo.

5:19  Nzokande Mokonzi apo­ni bato te mpo ya esika esantu, kasi aponi esika esantu mpo ya bato.

5:20  Yango wana makambo ma­kweli bato makweli mpe Tempelo, se lokola na nsima ezwi bolamu elongo na bango. Nzambe wa bokasi bonso abosani yango mwa mikolo mpo ya nkanda. Kasi awa Mokonzi monene azongeli bato na bondeko, ezwi lisusu lokumu lokola kala.

5:21  Antioko alongoli talenta nkoto yoko na nkama mwambe o Tempelo, na nsima akei noki o Antioko. Na lolendo la ye akanisi ’te akoki kofungolela masuwa nzela ya mokili, na mpe nzela ya mai mpo ya botamboli na makolo.

5:22  Awa akei, atiki bayangeli mpo ya konyokolo bato ba ekolo. O Yeruzalem atiki Filipo, moto wa Frizia, aleki moko­nzi wa ye na makambo makasi makasi.

5:23  O ngomba Garizim atiki Androniko mpe Menelas, oyo aleki baninga ba ye na bobe ; azalaki koyina ba-Yuda boyini.

5:24  Mokonzi atindi Apolonio, komanda na basoda nkoto ntuku ibale na ibale na motindo ’te baboma babali baye bazalaki makasi, mpe bateke basi na bana.

5:25  Ekomi ye o Yeruzalem, akosi ’te ayei na boboto. Kasi ekomi mokolo mwa Sabato, mokolo moye ba-Yuda bakopemaka, abengi basoda banso.

5:26  Abomi bato banso bayei kotala ; na nsima akatisi na basoda engumba, mpe abomi bato ebele.

5:27  O ntango ena Yudas, oyo bakobengaka Makabe, na baninga soki zomi, akimi o eliki. Kuna bafandi lokola nyama o ngomba. Bazalaki kolia se ndunda mpo ’te bazwa mbindo te.

Chapter 6

6:1  Nsima ya mwa mikolo, mokonzi atindi Geronte, moto wa Atene, akende kondimisa ba-Yuda batika mibeko mya bankoko, batosa mibeko mya Nzambe lisusu te.

6:2  Batindi ye asantola Tempelo ya Yeruzalem, akomisa yango tempelo ya Zeus wa Olimpos. Akomisa mpe tempelo eye ya ngomba Garizim tempelo ya Zeus Kenio, lokola bato bafandi wana basengi.

6:3  Mabe mayei se kobakisama na mabe ma liboso mayokisi bato banso mpasi mpenza, bayoki mango mabe.

6:4  Te­mpelo etondi na makambo ma bosoni mpe ma bosoto ma bapagano. Bazalaki koya wana mpo bakutana na bandumba, mpe balala na basi o lopango la Tempelo mpenza. Bazalaki mpe koya wana na biloko bipekisami.

6:5  Altare etondi na mabonza maye mobeko mokilisi.

6:6  Bapekisi kopema o mokolo mwa Sabato, mpe kosepela biyenga bya bankoko. Ata nkombo ya mo-Yuda eta­ngema lisusu te.

6:7  Sanza na sanza, o mokolo bakokanisaka mbotama ya mokonzi, bato banso batindami na makasi kozala o limpati lya mabo­nza. O mikolo mya eyenga ya Dionisio, bato banso balata enkoti ya nkasa ya nzete, mpe batonga molongo mpo ya kokumisa Dionisio.

6:8  Tolemeo abimisi etinda ’te o bi­ngu­mba bya ba-Greki bya penepene batinda ba-Yuda basala se bo­ngo : ba-Yuda basangana na ba­ngo o li­mpati lya mabonza.

6:9  Baye baboyi kolanda mimeseno mya ba-Greki, bakata bango nkingo. Mibeko mina minso milakisi ’te maka­mbo ma mpasi enene malingi ma­kwela ba-Yuda.

6:10  Mokolo moko bakambi basi babale epai ya bazuzi, zambi bakatisi bana ba bango. Bakangisi bana o mabéle, batambwisi bango bongo o engumba ; na nsima babwaki ba­ngo o nse ut’o efelo ya engumba.

6:11  Basusu bakendeki kobombama elongo o mabulu ma ngomba mpo ya kosambela na bonkutu o mokolo mwa Sabato. Bafundi bango epai ya Filipo. Batu­mbi bango banso. Bango baluki komibikisa te, zambi balingi komemya mokolo mwa Sabato.

6:12  Nasengi bato bakotanga buku eye ’te bayoka mabe te na maka­mbo maye ma mpasi. Bandima ’te minyoko miye mizalaki se na ntina ya kobo­ngisa ekolo ya biso, mikoki kobebisa ekolo ya biso te.

6:13  Soko Nzambe atiki basumuki mikolo mingi te, kasi etumbu ekweli bango noki, elakisi ’te Nzambe alingi ba­ngo.

6:14  Soko Nzambe aumisi etu­mbu eye akopesa bato ba bikolo bisusu tee masumu ma bango maleki mingi. Mokonzi akosalaka biso bongo te.

6:15  Alingaki koumisa etu­mbu ya biso te tee masumu ma biso maleki mingi.

6:16  Nzambe akopimaka biso ngolu ya ye te. Soko atumboli ekolo ya ye na makambo ma mpasi, elakisi ’te akotikaka biso te.

6:17  Awa nakundoli likambo liye, tokoba naino lisolo lya biso.

6:18  Eleazar, moko wa bankumu wa bateyi ba Mobeko, asili akomi mobange ; ye moto wa lokumu solo. Bafungoli ye monoko na makasi mpo ’te alia ngulu.

6:19  Ye alingi kotikala na bomoi bwa nsoni te, kasi aponi liwa lya nkembo : akei na mpiko o esika bakonyokolo ye.

6:20  Yango wana asanzi bilei baleisi ye ; apesi bato banso bongo ndakisa eye basengeli kolanda, baboya eye epekisami, baluka kotikala na bomoi te na bolei bilei bya ekila.

6:21  Bato bayangeli limpati liye lya nsomo babendi ye epai ; bayebani ut’o kala. Balobi na ye : « Tokoyela yo nyama epekisami te, ata yo moko okoki kolamba yango ; okosa bongo bani­nga ’te olei nyama ya mabonza lokola mokonzi atindi.

6:22  Soko osali bongo, bakoboma yo te, mpo tozali baninga banda kala. »

6:23  Kasi Eleazar akani mokano mokoki na mobange wa lokumu lokola ye. Ye moto wa nsuki mpembe mpo ya misala miike asalaki, moto wa ezalela esantu uta bomwana, akani kotosa maye mobeko mosantu mouti na Nzambe motindi. Yango wana azongiseli bango : « Eleki malamu ’te baboma ngai noki ! »

6:24  Abakisi : « Ngai mobange nakoki kokosa bato te. Mbele bilenge baike bakoki kokanisa ’te Eleazar, mobange oyo akokisi mibu ntuku libwa, andimi kosala lokola bapagano.

6:25  Mbele ba­kobunga nzela mpo ya bokosi bwa ngai, mpo natikala naino mwa mikolo na bomoi. Nakoki koyokisa lokumu la ngai mobange nsoni te.

6:26  Soko sikawa nakimi etumbu ya bato, názala na bomoi to nákufa, nakokima nde etumbu ya Nzambe wa bokasi bonso ?

6:27  Yango wana, soko nandimi kokufa na mpiko, nakolakisa ’te nazali mobange wa solo,

6:28  mpe nakopesa bilenge banso ndakisa enzenga. Ngai moko nali­ngi liwa mpo ’te nakumisa mibeko misantu. » Elobi ye maloba mana, akei o esika bakoboma ye.

6:29  Baye balakisaki ye liboso motema malamu, baka­mbi ye kuna mpe bakomi koyina ye mpo ya maloba alobaki ; batali maloba mana lokola nsuka ya bozoba.

6:30  Babeti ye fimbo. Elingi ye kokata motema, Eleazar asambeli boye : « Mokonzi ayebi manso, ayebi ’te nakokaki kokima liwa. Soko nazali koyoka mpasi mpenza o nzoto ya ngai mpo ya bobeti fi­mbo, nayoki esengo o motema za­mbi nakobanga se ye. »

6:31  Se bongo akati motema. Na liwa lya ye apesi bile­nge na mpe bato baike ba ekolo ya ye ndakisa ya mpiko enene mpe ya mabongi ma solo.

Chapter 7

7:1  Bakangaki mpe bandeko babali nsambo elongo na mama wa bango. Mokonzi wa ekolo abetisi bango fimbo. Fimbo esusu etongami na nsinga, esusu na misisa mya ngombe. Atindi bango na makasi ’te balia nyama ya ngulu eye Mobeko mokilisi.

7:2  Moko wa bango alobi o nkombo ya bandeko ba ye : « Oli­ngi kotuna biso nini ? Olingi toyebisa yo nini ? Biso tondimi kokufa, tokoki koboya Mobeko mwa ba­nkoko te. »

7:3  Mokonzi atoki na nka­nda, atindi ’te batia nzungu o móto monene.

7:4  Awa nkoni epeli, atindi bato ba ye bakata lolemu la moto alobaki o nkombo ya bandeko ba ye, balongola ye lomposo la motó, bakata mpe nsonge ya binama bya nzoto ya ye, o miso ma bandeko mpe ma mama wa ye.

7:5  Bazokisi ye nzoto mobimba, kasi azalaki kopema naino. Mokonzi atindi babeleme na ye penepene na móto mpe babwaka ye o nzungu. Ntango milinga mibimi o nzungu mizalaki kopanzana mosika, bandeko na mama wa bango bazalaki kolendisana, mpo ’te bakufa na motema mpiko. Balobi :

7:6  « Mokonzi Nza­mbe azali komono biso. Solo, akoyokela biso ngolu, lokola ekomami o nzembo ya Moze, oyo asakolaki polele : Akoyokela basaleli ba ye ngo­lu. »

7:7  Awa mwana wa yambo akufi bo­ngo, bayei na mwana wa babale mpo ya konyokolo ye. Balongoli ye lomposo la motó na nsuki. Na nsima batuni ye : « Olingi kolia nyama ya ngulu, bongo totika konyokolo nzoto ya yo eteni na eteni ? »

7:8  Ayanoli o lokota la mboka : « Nali­ngi te ! » Yango wana banyokoli ye se bongo.

7:9  Elingi ye kokata motema, alobi : « Yo, nsuka ya banyokoli, okoboma nzoto ya biso lelo, kasi Mokonzi wa likolo na nse akose­kwisa biso bato tokokufa mpo ya mibeko mya ye mpo ’te apesa biso bomoi bwa seko. »

7:10  Nsima ya ye banyokoli mwana wa basato. Batindi ye ’te abimisa lolemu. Abimisi, alakisi bango mpe maboko, abangi soki moke te.

7:11  Alo­bi na mpiko : « Nzambe moto apesi ngai binama biye, kasi mpo ya kotosa mibeko mya ye, nakoki kotika byango, na elikya ’te Nzambe akozongisela ngai byango. »

7:12  Ata mokonzi na bato ba ye bakamwi na mpiko ya mwana oyo, mpo atali mpasi inso se mpamba.

7:13  Ekufi ye, bakangi mwana wa banei mpe banyokoli ye se bongo.

7:14  O ntango alingi akata motema, alobi : « Nabangi kokufa na maboko ma bato te, mpo nazali na elikya ’te Nzambe akosekwisa ngai ; kasi yo okosekwa te. »

7:15  Bayei na mwana wa batano mpe banyokoli ye.

7:16  Oyo atali mokonzi swii mpe alobi : « Ata ozali moto asengeli kokufa, okoyangelaka bato, mpe okoki kosala na bango lokola olingi. Kasi okanisa te ’te Nza­mbe akotika ekolo ya biso.

7:17  Zila, okomono bokasi bwa Nzambe mpe ndenge akonyokolo yo na libota lya yo. »

7:18  Na nsima bayei na mwana wa motoba. Elingi ye kokata motema, alobi : « Omikosa te : tozali koyoka mpasi boye, mpo tosali masumu o miso ma Nzambe wa biso. Yango wana, makambo maye ma kokamwa mazali kosalema.

7:19  Kasi yo, okanisa te ’te Nzambe akopesa yo etumbu te, awa omeki kobundisa ye. »

7:20  Tala ndakisa ya kokamwa ya mama oyo amoni ’te bana ba ye nsa­mbo bakufi se o mokolo mo­ko : moto moko abosana yango te ! Andi­mi mpasi na motema mpiko, mpo atii motema se na Mokonzi.

7:21  Ale­ndisi moko moko wa bango o lokota la mboka. Na bwanya mpe­nza alakisi ’te azalaki na mpiko lokola mobali. Motema mwa ye mwa bolingo, mama oyo alendisi mwa­ngo na mpiko ya mobali ; alobi na ba­ngo :

7:22  « Nayebi te boniboni bosalemaki o libumu lya ngai. Ngai moto nakabelaki bino molimo na mpema ya bomoi te ; ngai nabongisaki binama bya bino te mpo bikoma nzoto yoko.

7:23  Oyo akotindelaka biso bana babotama, azali Mokeli wa biloko binso, mpo azali liba­ndela lya bikelamo binso. Na ngolu ya ye akozongisela bino molimo na mpema ya bomoi, zambi bopa­ngani na bomoi bwa nzoto te, mpo bopusi kolinga Mobeko mwa ye. »

7:24  Antioko akanisi ’te mama oyo azalaki kokinola mpe kofinga ye. Awa mwana wa nsuka azalaki naino na bomoi, abandi koloba na ye maloba ma elengi, na ndai alakeli ye ’te akokoma na nkita mpe na bolamu ; akokomisa ye moninga wa mokonzi, mpe akopesa ye mosala mwa lokumu, soko andimi koboya mibeko mya bankoko ba ye.

7:25  Ele­nge mobali atali maloba mana mpa­mba. Bongo mokonzi abengi mama, alobi na ye ’te apesa mwana wa ye malako malamu mpo akufa te.

7:26  Awa mokonzi abo­ndeli ye naino mingi, mama andimi kosolola na mwana mpe kondimisa ye maloba ma mokonzi.

7:27  Bongo agunzami pe­ne na mwana, mpe atioli mo­ko­nzi monyokoli, mpo alobi na mwana wa ye o lokota la mboka : « Mwana wa ngai, yokela ngai mawa ! Name­meki yo o libumu sanza li­bwa, namelisaki yo mabéle mbula isato mpe nabokoli yo tee lelo.

7:28  Nabo­ndeli yo, mwana wa ngai, tala likolo na nse na binso bizali wana. Yeba ’te Nzambe akeli bina binso na eloko te, se bongo akeli mpe biso bato.

7:29  Oba­nga monyokoli oyo te, mpe ndima liwa na mpiko lokola bandeko ba yo ; bo­ngo nazwa yo lisusu elongo na ba­ndeko ba yo o mokolo Nzambe akoyokela biso ngolu. »

7:30  Esilisi mama koloba bongo, ele­nge mobali alobi : « Okozila nini ? Nakotosa etinda ya mokonzi te. Nakotosa mitindo mya Mobeko moye Moze apesaki bankoko ba biso.

7:31  Kasi yo moto ozali ntina ya mpasi enene eye ekweli ba-Ebrei, okokima loboko la Nzambe te.

7:32  Biso tokoyoka mpasi mpo ya masumu ma biso moko.

7:33  Ata Moko­nzi wa bomoi asilikeli biso mwa mikolo mpo ya kobokolo mpe kobongisa biso, akozongisa bondeko na biso basaleli ba ye.

7:34  Kasi yo, nsuka ya bato baboya Nzambe mpe ya bato babe, otonda na lole­ndo te, omikosa te na elikya ya mpamba, awa ozali konyokolo basaleli ba Nzambe.

7:35  Naino okimi etumbu ya Nzambe wa bokasi bonso te, oyo akomonoko maka­mbo manso.

7:36  Bandeko ba biso bayokaki mpasi eumeli te, sikawa bakozwa bomoi bokoumela seko, mpo ya bondeko boye Nzambe akati na biso. Kasi akosambisa yo mpe akopesa yo etumbu mpo ya lolendo la yo.

7:37  Lokola bandeko ba ngai nakokaba bomoi mpe nzoto ya ngai mpo ya botosi mibeko mya bankoko. Nabondeli Nzambe ayokela ekolo ya biso mawa noki, kasi andimisa yo na minyoko mpe na mpasi ’te bobele ye azali Nzambe.

7:38  Nzambe, oyo apesi ekolo ya biso etumbu na ntina, akitisa motema mpo ya mpasi ya ngai mpe ya ba­ndeko ba ngai. »

7:39  Maloba maye mazokisi moko­nzi ; atoki na nkanda ; apesi mwana oyo wa nsuka etumbu eleki nsomo leka basusu.

7:40  Elenge mobali oyo awei na motema semba, atii motema mobimba na Nzambe.

7:41  Nsima ya bana, mama mpe awei.

7:42  Tosukisa bongo lisolo lya bolei biloko bya mabonza, mpe lya mi­nyoko mya nsomo.

Chapter 8

8:1  Yudas Makabe elongo na baninga ba ye bazalaki kokende koko­to o mboka na bonkutu. Basa­ngisi bandeko ba bango, mpe babengi baye batikali ba-Yuda ba solo, balanda bango. Basangisi bongo bato soki nkoto motoba.

8:2  Babo­ndeli Mokonzi ’te atala bato ba ekolo ya ye, eye bato banso bazali konyata ; mpe ayokela Tempelo ya ye ngolu, mpamba te, bato baboya Nzambe basantoli yango.

8:3  Ayokela engumba enene mawa, mpo banguna babebisi yango mpe balingi koboma yango nye. Akanisa mpe makila mazali kobelela ye,

8:4  akanisa makila ma bana baye bakufi ntina te, mpe andima te ’te bakoba kotuka nkombo ya ye.

8:5  Nkanda ya Nzambe ebongwani ngolu : bapagano bakokoka Yudas Makabe na limpinga lya ye te, liye asili kobongisa.

8:6  Yudas akoteli bi­ngumba mpe mboka na mbalakaka mpe atumbi yango ; abotoli bisika biye bibongeli ye mpo ya kokende koboma banguna baike.

8:7  Mbala mingi asali makambo mana na butu, mpo molili mosalisa ye. Nsango ya mpiko ya ye epalangani bipai binso.

8:8  Awa Filipo amoni ’te Yudas akomi mobuni wa solo oyo alongi bitu­mba biike, atindeli Tolemeo moyangeli wa Sele-Siria mpe wa Fenisia monkanda mpo ’te aya kobongisela mokonzi wa ekolo makambo maye.

8:9  Tolemeo atindi Nikanor, mwana wa Patroklo, moko wa baninga ba solo ba mokonzi. Apesi ye basoda nkoto ntuku ibale bauti o bikolo bisusu, bakende koboma bato banso o ekolo ya ba-Yuda. Apesi ye moninga moko Gorgias, mokonzi wa basoda, oyo akomi na mayele mingi o bitumba.

8:10  Nikanor azalaki na elikya ’te soko akangi ba-Yuda mpe ateki ba­ngo, akozwa talenta nkoto ibale, ikoki na motuya mwa mpako eye mokonzi asengeli kofuta ba-Roma.

8:11  Noki ayebisi bato ba bingumba penepene na mbu ’te baya kosomba baombo ba-Yuda. Alakeli bango ’te akoteke baombo ntuku libwa na talenta yoko. Akanisi soki te ’te Nza­mbe wa bokasi akopesa ye etumbu mpo ya makambo mana.

8:12  Yudas ayoki ’te Nikanor azalaki koya na basoda. Ntango ayebisi bato ba ye ’te banguna bazalaki koya,

8:13  baye babangi mpe baye bandimi bosembo bwa Nzambe na motema moko te bakimi o bisika bisusu.

8:14  Basusu bateki biloko bizalaki naino na bango, mpe babondeli Nza­mbe ’te abikisa bango o maboko ma Nikanor, moto oyo aboya Nza­mbe asili ateki bango bo bao­mbo liboso ’te etumba ebanda.

8:15  Abikisa bango, ata mpo ya bango moko te, kasi mpo ya bondeko akataki na bankoko ba bango, mpe mpo ya nkombo ya ye enene ya nkembo eye apesaki bango.

8:16  Makabe asangisi bato ba ye, bakoki nkoto motoba. Alendisi ba­ngo boye : babanga banguna te ; ata bapagano baye ebele bayeli bango etumba na ntina yoko te, babanga bango te, kasi babuna na mpiko.

8:17  Bakanisa ndenge banguna basa­ntoli esika esantu mpenza, ndenge basambwisi bato ba engumba eye babebisi, mpe ndenge babomi mimeseno mya bankoko.

8:18  Abakisi : « Banguna bakotiaka mitema na bibuneli mpe na mpiko ya bango. Biso tokotiaka mitema se na Nzambe wa bokasi bonso. Ye akoki kokweisa na mbala yoko bato banso bayeli biso etumba, ata bato ba nse mobimba. »

8:19  Atangeli bango ndenge Nzambe abatelaki bankoko ba ba­ngo, lokola bato nkoto monkama na ntuku mwambe na itano bakufaki o ntango ya Senakerib.

8:20  Aku­ndoleli bango etumba na ba-Galata o Babilon : ba-Yuda bazalaki bobele na basoda nkoto mwambe, kasi nta­ngo ba-Masedonia nkoto inei, baye babuni elongo na bango, bakomaki na kwokoso, ba-Yuda nkoto mwambe mpamba babomaki banguna nkoto monkama na ntuku ibale, mpe babotoli biloko ebele, bobele mpo Nzambe azalaki kosalisa bango.

8:21  Awa alendisi bango bongo mitema na maloba ma ye, banso ba­ndimi kokufa mpo ya kobatela mibeko mpe mpo ya ekolo ya bango. Akaboli limpinga na biteni binei.

8:22  Apesi eteni yoko yoko o maboko ma bandeko ba ye : Simoni, Yozefu na Yonatan ; apesi bango moko moko bato nkoto yoko na nkama itano.

8:23  Na nsima atindi Eleazar ’te ata­nga Buku esantu. Na nsima ayebisi bango mogango mwa etumba : ‘Lisalisi lya Nzambe’. Ye moko aka­mbi limpinga lya yambo mpe akei kobundisa Nikanor.

8:24  Nzambe wa bokasi bonso azalaki na bango ; babomi banguna leka nkoto libwa, bazokisi basoda ba Nikanor ebele mpe bakimisi bango banso.

8:25  Mo­solo mwa bato bayaki koso­mba ba-Yuda mokomi o maboko ma bango moko. Balandi bango mosika, kasi nsima bazongi mpo ngonga esili eleki.

8:26  Batiki kolanda baye bakimaki, mpo ezalaki mokolo liboso lya Sabato.

8:27  Esilisi bango kolokoto bibuneli bya banguna na biloko biye batikaki, basepeli mokolo mwa Sabato : batondi Nzambe mingi mpe bakumisi ye oyo abikisi bango o mokolo moye mpe abandi lisusu kolakisa bango ngolu ya ye.

8:28  Esili mokolo mwa Sabato, bakaboli ndambo ya biloko na baye bayokaki mpasi o eleko ya mi­nyoko, na basi bakufeli babali mpe na bana bitike. Bango moko na bana ba bango bakabolani biloko biye bitikali.

8:29  Na nsima banso babandi kosa­mbela ; babo­ndeli Nzambe wa ngolu abembana nye na basaleli ba ye.

8:30  Na nsima babundi na basoda ba Timoteo na Bakides ; babomi bato nkoto ntuku ibale, mpe babotoli bibombamelo bizalaki na manongi malai. Bakabolani biloko babotoli na ndambo ibale : bakamati ndambo yoko, mpe bapesi ndambo esusu na baye bayokaki mpasi o eleko ya minyoko, na bana bitike, na basi bakufeli babali mpe na babange.

8:31  Basangisi bibuneli babotoli mpe babombi byango o bisika bibongi. Biloko bisusu babotoli, bakei kotika byango o Yeruzalem.

8:32  Babomi mpe komanda wa bakengeli ba Timoteo, moto mabe mpenza oyo ayokisaki ba-Yuda mpasi mingi.

8:33  O ntango bazalaki kosepela lilo­nga o mboka-mokonzi, batumbi baye banso bazikisaki bizibeli bya ndako esantu, baye bakimaki elo­ngo na Kalistene mpe bamibombaki o mwa ndako eke ; bazwi bongo lifuta lya mabe basalaki na bobebisi Tempelo.

8:34  Nikanor, nsuka ya moto mabe, oyo abengaki bato ba mombongo nkoto yoko mpo ’te batekela bango ba-Yuda,

8:35  asambwi. Bato baye ye moko atalaki lokola bato ba mpa­mba, basukisi ye na lisalisi lya Mokonzi. Nikanor atiki bilamba bya lokumu, akimi bobele ye moko o nzela ya bilanga lokola moombo. Basoda ba ye banso bakufi ; ye azwi nzela ya kobika mpe akomi o Antioko.

8:36  Ye moto alakelaki ba-Roma ’te akofuta bango mpako na mosolo mwa boteki baombo ba Yeruzalem, asakoli sikawa ’te ba-Yuda bazalaki na mobateli wa solosolo, mpe bazalaki kozoka o bitumba te, mpo bazalaki kotosa mibeko miye mobateli oyo apesi bango.

Chapter 9

9:1  O ntango ena Antioko autaki o mokili mwa ba-Persi na nsoni mingi.

9:2  Mpamba te, ekomaki ye o mboka Persepolis, amekaki koyiba biloko bya Tempelo mpe ko­nyokolo bato ba mboka. Kasi bana mboka batombokeli ye, bakamati bibuneli, mpe babengani ye. Bongo asengelaki kokima na nsoni.

9:3  Ekomi ye o Ekbatane, ayoki maye ma­kwelaki Nikanor mpe bato ba Timoteo.

9:4  Ayoki nkanda enene mpe akani konyokolo ba-Yuda. Alo­ngo­la bongo nsoni baye bakimisaki ye bayokisi ye. Na ntina ena alobi na motambwisi wa likalo lya ye aka­nga lisusu te, kasi atambola tee bakokoma. Kasi Nzambe asili akitisi ye o likambo. Alobaki na lole­ndo : « Mokolo nakokoma o Yeruzalem nakokomisa engumba eye bikunda bya ba-Yuda. »

9:5  Kasi Mokonzi Nzambe wa Israel oyo akomonoko makambo ma­nso, abelisi ye bokono bwa liwa. Elobaki ye bongo, abandi koyoka mpasi makasi o minsopo mpe o libu­mu. Nkisi ya kobikisa ezalaki te.

9:6  Abongoki kozwa etumbu eye, za­mbi apasolaki mabumu ma ba­to basu­su ntango ayo­kisaki bango mi­nyo­ko mya nsomo.

9:7  Nzoka­nde atiki lofundo la ye te ; kutu na lolendo lonene mpe na nkanda o motema akaneli ba-Yuda, mpe ati­ndi ’te batambwisa likalo mbangu mba­ngu. Ezalaki bango kokende mba­ngu na likalo boye, na mbalakaka akwei o nse mpe azoki nzoto mobimba.

9:8  Moto azalaki na lolendo tee sikawa, oyo akanisaki ’te akoki kotinda mbonge ya mbu bitinda, mpe komeka bozito bwa ngomba na emekeli, alali o mabelé ; basengeli komeme ye o tipoi. Bato banso bamoni bongo nguya ya Nzambe.

9:9  Nyama ike ikomi kotambola o miso ma moto mabe oyo, na mpasi enene misuni mikomi kopolo mpe kokweya. Akomi kolumba nsolo ebe, eyokisi basoda ba ye banso mpi o motema.

9:10  Moto oyo akanisaki ’te akoki kosimba ata mi­nzoto na maboko, ata moto moko te akoki kokoma pene na ye, mpo ya nsolo mabe ya mpota ya ye.

9:11  Awa bokono bolembisi ye nye, abandi koti­ka lolendo lonene ; akomi ko­ndima ’te mpasi ya nsomo azalaki koyoka ezalaki bobele etumbu ya Nzambe.

9:12  Nta­ngo alembi koyoka nsolo mabe ya nzoto ya ye, alobi : « Ebongi solo moto amikitisa o miso ma Nzambe, aluka kokokana na Nzambe te, zambi azali se moto wa kokufa. »

9:13  Ata Nzambe akokaki koyokela ye mawa lisusu te, moto mabe oyo alakeli ye

9:14  ’te akopesa bonsomi na engumba esantu, esika akendeki mba­ngu mpo ya kobebisa yango mpe kokomisa yango bikunda.

9:15  Azalaki liboso kotala ba-Yuda mpamba, aboyaki kokunda bango. Azalaki kotika bibembe bya bango mpo ’te ndeke iya kolia byango. Azalaki kobwaka bato na bana ba bango o boso bwa nyama ya zamba. Sikawa andimi kopesa bango lokumu lokola ba-Atene.

9:16  Liboso ayibaki biloko bisantu o Tempelo, sikawa andimi kokembisa yango na mabonza manzenga. Andimi kozongisa mbeki isantu iye ayibaki, mpe kobakisa mbeki isusu. Andimi kofuta na mosolo mwa ye moko binso bisengeli na mabonza.

9:17  Kutu alakeli Nzambe ’te ye moko akokoma mo-Yuda, mpe akotambola o mokili mobimba mpo ya kosakola bokasi bwa Nzambe bipai binso.

9:18  Kasi Nzambe wa bosembo asili kokata likambo lya ye. Mpasi ya ye ezalaki kolembe te. Amoni ’te akobika lisusu te ; bongo akomeli ba-Yuda monkanda mwa kobondela bango ; mokomami boye :

9:19  « Boyamba losako la ngai Antioko, moyangeli mpe mokonzi monene, natindeli ba-Yuda, bana mboka ba mpiko ; bozala nzoto kolongonu mpe bozwa boboto !

9:20  Soko bino na bana ba bino boyoki nzoto malamu, mpe makambo ma bino manso mazali kotambola lokola bolingi, nakotondo Nzambe.

9:21  Awa malali makasi makangi ngai o mbeto, nazali kokanisa na motema bolingi bolamu boye bolakisi ngai. Ntango nautaki o mokili mwa Persi mpasi ekangi ngai makasi. Bongo nakanisaki ’te nasengeli kobongisela bato ba ngai makambo ma bango.

9:22  Nabwaki elikya mpe­nza te ; kutu natii motema ’te nakobika o mpasi eye.

9:23  Kasi nayebi mpe ndenge tata azalaki kotika mokitani o esika ya ye ntango azalaki koke­nde bitumba o ngambo ya Efrate.

9:24  Bongo bato basengelaki komitu­ngisa te ntango likambo lisalemi na mbalakaka, to nsango ya mpasi epa­langani, mpo bayebaki ’te moto mosusu azalaki koyangela maka­mbo ma ekolo.

9:25  Nabungi mpe te ’te bakonzi ba bikolo penepene na biso bazali na mposa ya koyeba maye makoki kosalema. Yango wana naponi mwana wa ngai Antioko azala mokonzi. Nasili nayebisaki ba­i­ke o kati ya bino ’te natikelaki ye bokonzi ntango nazalaki koke­nde o bikolo o nga­mbo ya Efrate. Sikawa nakomeli ye monkanda mo­ye nabakisi mpe awa.

9:26  Bongo nasengi mpe nabondeli bino : bokanisa malamu maye nasalaki bino, banso elongo to moko moko. Bolakisa mwana wa ngai se motema malamu lokola bolakisaki ngai.

9:27  Nayebi solo ’te akomemya malako ma ngai, mpe akolakisa bino motema malamu mpe boboto. »

9:28  Mobomi oyo azalaki kotuka Nzambe akomi koyoka mpasi makasi, eye ye moko azalaki koyokisa bato basusu liboso. Akufi liwa lya nsomo o kati ya ngomba ya ekolo esusu.

9:29  Filipo, moninga wa ye wa motema, ayei na ebembe ya ye. Mpo ya bobangi mwana wa Antioko, akei o Ezipeti epai ya Tolemeo Filometor.

Chapter 10

10:1  Na lisalisi lya Mokonzi Nzambe, Yudas Makabe na bani­nga ba ye bakamati lisusu Te­mpelo mpe engumba.

10:2  Abomi altare inso bapagano batongaki o za­ndo, mpe ndako inso ya bikeko bya bango.

10:3  Bapetoli Tempelo mpe batongi altare ya sika. Na mabanga makobimisaka mi­ntentei bapelisi móto mwa sika, batumbi na mwa­ngo mabonza mpe mpaka ya malasi, bapelisi miinda mpe babongisi mampa ma libonza. Mibu mibale basali yango lisusu te.

10:4  Nsima ya­ngo bamilalisi o mabelé ; babondeli Nza­mbe ’te atindela bango mpasi enene boye lisusu te. Basengi ye soko bazongeli nzela ya masumu, apesa bango etumbu bo ebongi, kasi akaba bango o maboko ma bapagano mpe ma basenzi lisusu te.

10:5  Bapetoli Tempelo o mokolo mo­namei bapagano babebisaki ya­ngo, o sanza Kisleu, mikolo ntuku ibale na mitano.

10:6  Na nsai enene basepeli bongo mikolo mwambe, lokola bakosepelaka eyenga ya Milako. Bakundoli o mitema boniboni mwa liboso bazalaki kosepela eye­nga ya Milako o kati ya ngomba ; o ntango ena bazalaki kofanda o mibenga lokola nyama ya zamba.

10:7  Yango wana bamemi bitapi bya nzete mpe mandalala o maboko, bayembi nzembo mpo ya kokumisa oyo asalisi bango mpo bapetola Tempelo.

10:8  Liboso batuni bato ba­nso, na nsima babimisi mobeko ’te mobu na mobu ba-Yuda basa­ntisa mikolo mina.

10:9  Boyoki boniboni Antioko Epifane akufi.

10:10  Sikawa tokosolola makambo ma Antioko Epator, mwana wa mokonzi oyo aboya Nzambe. Na bokuse nakoyebisa mabe maye asali na bitumba.

10:11  Awa azwi boko­nzi, Antioko atii Lisias moyangeli mpe komanda monene wa Sele-Siria mpe wa Fenisia.

10:12  Tolemeo Makron azalaki moto wa liboso oyo amekaki koya­ngela ba-Yuda na boboto. Azalaki kosamba maka­mbo ma bango na bosembo mpe­nza, awa basusu bazalaki kosala bango mabe.

10:13  Yango wana baninga ba mokonzi bafundi ye epai ya Epator ; balobi ’te azalaki mosuli mpo atikaki esanga Sipro, esika Filometor atindaki ye, mpe alekaki epai ya Antioko Epifane. Awa akoki kosala mosala mwa ye na lokumu lisusu te, Makron amibomi na bomeli nge­nge.

10:14  Ekomi Gorgias moyangeli wa ekolo, afuti basoda ba bikolo bisusu, mpe ntango inso azalaki koluka kobundisa ba-Yuda.

10:15  Bato ba Idumea bazalaki mpe kotungisa ba-Yuda mingi. Bazalaki na bibombamelo bya solo ; bazalaki koyamba bato banso baboyami o Yeruzalem, bobele mpo ’te baluka bango na bitumba.

10:16  Makabe na baninga ba ye basambeli elongo na bato banso mpo ’te Nzambe asalisa bango. Na nsima bakei kobundisa ba-Idumea.

10:17  Babuni na bango makasi mpenza ! Babotoli mboka ya bango mpe babengani baye banso bazalaki kokengele o lopango. Banguna baye bakangi, bakati bango nkingo ; babomi bongo bato nkoto ntuku ibale.

10:18  Kasi basoda basusu soki nkoto libwa bamibombi o manongi mabale. Bazalaki na bibuneli biike bikoki ata etumba eumeli mingi.

10:19  Ma­kabe atiki Simoni na Yozefu, na Zakeo na bato ba ye mwa mingi babunda na bango ; bongo ye moko akei o bisika bisusu biye bisengeli na lisalisi noki.

10:20  Kasi bato ba Simoni bayoki mposa ya mosolo ; bayambi mwango o maboko ma baye bazalaki o manongi, batikela bango bongo nzela ya kokima. Bazwi bo­ngo dragma nkoto ntuku nsa­mbo.

10:21  Ntango Makabe ayoki ya­ngo, abengi bankumu banso o likita, afu­ndi baye bapesaki banguna nzela ya kokima ; bateki bongo bandeko ba bango mpo ya mosolo.

10:22  Abo­misi basuli baye, mpe abotoli nganda ibale ya banguna.

10:23  Na bibuneli bya ye akwe­isi bango, mpe abomi bato soki nkoto ntuku ibale o bibombamelo biye.

10:24  Timoteo abengi basoda baike o bikolo bisusu, asombi mpe farasa ebele o Azia. Liboso ba-Yuda ba­kwe­isaki ye, ye, sikawa azongi ko­bunda o Yudea mpo ’te abotolo mokili mwa bango na bitumba.

10:25  Ntango akomi pene, Makabe na bato ba ye babondeli Nzambe, bapakoli mputulu o mitó mpe balati ngoto o loketo.

10:26  Bamilalisi o boso bwa altare, babondeli Nzambe ’te ayokela bango mawa : azala monguna wa banguna ba bango, azala moyini wa baye bayini bango, se lokola elobami polele o Mobeko.

10:27  Esili losambo, bakamati bibuneli, babimi o engumba, bakei mwa mosika tee bakomi penepene na banguna.

10:28  Ntango moi mobandi kobima, babandi etumba. Mpo ’te balonga, ba-Yuda batii mitema na mpiko ya bango mpe na lisalisi lya Mokonzi ; banguna bazalaki bobele na mposa ya kobunda etumba.

10:29  O ntango etumba engali makasi ba­nguna bamoni bato batano bakiti ut’o likolo ; babuteli farasa, iye izalaki na ebende ya wolo o minoko. Bato baye batano bayei kokamba ba-Yuda,

10:30  bazingi Makabe, babateli ye na nguba ya bango, bongo akoki kozoka te. Babeteli banguna makula ma móto. Mayele masileli bango zambi lya móto mongengi makasi, bapalangani banso na mobulu monene.

10:31  Ba-Yuda babomi ba­soda ba makolo nkoto ntuku ibale na nkama itano, na mpe basoda ba farasa nkama motoba.

10:32  Timoteo akimi o ebombamelo enene ya Gazara, esika Kereas azalaki komanda.

10:33  Na mpiko enene Makabe na bato ba ye bazingi ebo­mbamelo mikolo minei.

10:34  Baye bazalaki o kati, batii mitema na bokasi bwa ebombamelo. Bazalaki kotuka Nza­mbe mpe kofinga Makabe na bato ba ye mafinga mabe.

10:35  Ekomi mokolo mwa mitano na ntongo, ba­nzenga ntuku ibale o limpinga lya Makabe, awa bayoki maloba ma botuki Nzambe, batoki na nkanda, mpe na mpiko enene babuti efelo ya ebombamelo, mpe babomi baye banso ba­zwani na bango.

10:36  Basusu babuti lopango nsima ya bango, babundi na baye babombami o kati. Bazikisi manongi ma bango na móto, na nsima basangisi nkoni, mpe batumbi baye batukaki Nzambe. Basusu babuki bizibeli mpe bafu­ngoleli bongo basoda basusu nzela, baye babotoli engumba.

10:37  Timoteo akei komibomba o libulu lya mai, bakati ye nkingo elongo na ndeko wa ye Kereas mpe na Apolofane.

10:38  Esilisi bango etumba eye enene, bakumisi Nzambe. Bayembeli ye nzembo ya kotondo ye, zambi asalisaki bango mingi mpe alongisi ba­ngo.

Chapter 11

11:1  Lisias, mobokoli mpe ndeko wa mokonzi, oyo aya­ngeli makambo manene ma leta, ayoki mabe mpo ya maye malekaki o Yudea.

11:2  Noki mpenza asangisi basoda ba makolo nkoto ntuku mwambe na mpe basoda ba farasa banso, mpe akei kobunda na ba-Yuda, mpo ’te akomisa Yeruzalem engumba ya ba-Greki.

11:3  Alingi mpe kofutisa ba-Yuda mpako ya Te­mpelo lokola bapagano bakofutaka, mpe apesa mobu na mobu bokonzi bwa banganga Nzambe na moto oyo akofuta mosolo moike.

11:4  Akanisi nguya ya Nzambe soki te. Atii elikya se na basoda ba ye ba farasa nkoto na nkoto mpe na nzoku ya ye ntuku mwambe.

11:5  Eyingeli ye o Yudea, akomi pene na Betsur, eye ezalaki na ebo­mbamelo, mosika na Yeruzalem kilo­metele soki ntuku ibale na nsa­mbo. Azingi yango.

11:6  Makabe na bato ba ye bayoki nsango ’te Lisias abundisi ebombamelo. Na mai o miso babondeli Mokonzi elongo na bato banso ’te atindela bango anzelu aya kobikisa Israel.

11:7  Makabe akamati bibuneli, alendisi baninga ’te babanga likama te, kasi babunda elongo na ye mpo ya kobikisa bandeko. Banso elongo bakei kobu­nda na mpiko enene.

11:8  Awa batiki Yeruzalem mosika naino te, bamoni moto na farasa, azalaki kokende liboso lya bango ; alati elamba mpembe, amemi bibuneli bya wolo.

11:9  Banso monoko moko batondi Nzambe nta ngolu ; bayebi ’te sikawa bazwi makasi, babangi lisusu te. Bakoboma bobele bato te, bakoki koboma ata nyama ya za­mba, mpe kobuka ata lopango la bibende.

11:10  Batongi milongo mya etumba, bakei elongo na mosalisi oyo autaki o likolo, oyo Nzambe atindaki mpo ya ngolu ya ye.

11:11  Lokola nkosi bakweli banguna o nzoto, mpe babomi basoda nkoto zomi na bato ba farasa nkoto yoko na nkama motoba, bakimisi basusu banso.

11:12  Ba­ike ba baye bakimi bazoki to batiki bibuneli. Lisias mpe abiki bobele zambi akimaki na nsoni.

11:13  Lisias, moto wa mayele, akanisi ndenge akweyaki o etumba. Amoni ’te akoki kolonga ba-Ebrei te mpo Nzambe wa bokasi azalaki kosalisa bango. Bongo atindeli bango ba­ntoma

11:14  mpo ’te bayokana mpe babongisa likambo na bosembo. Alakeli bango ’te akobondela mokonzi monene mpo ’te akata na bango bondeko.

11:15  Makabe andimi maka­mbo manso Lisias alobi, mpo azalaki kopangana na bolamu bwa bato banso. Mpe ya solo, Mokonzi monene andimi maye manso Makabe asengeki Lisias o monkanda mpo ya bolamu bwa ba-Yuda.

11:16  Monkanda moye Lisias atindelaki ba-Yuda mozalaki boye : « Boya­mba mbote ngai Lisias natindeli bino ba-Yuda.

11:17  Bantoma ba bino Yoane na Absalom batikeli ngai mo­nka­nda mozali na nkombo ya bino, mpe basengi ngai eyano.

11:18  Nayebisi mokonzi manso asengeli koyeba, mpe nandimi maye ngai moko nakoki kondima.

11:19  Soko bolakisi leta bobele motema molamu, ngai mpe nakoluka kosala bino malamu.

11:20  Natindi bantoma ba bino mpe bato ba ngai bakende koyokana na bino na likambo lyoko lyoko.

11:21  Botikala malamu. Mwa 24, sanza Dioskorintios, mobu mwa 148. »

11:22  Monkanda mouti na mokonzi mokomami boye : « Ndeko wa ngai Lisias, yamba losako la ngai mokonzi Antioko.

11:23  Awa tata wa ngai akei o mokili mwa banzambe ba biso, nalingi ’te ekolo ya biso ezala nye mpo ’te moto na moto asala mosala mwa ye.

11:24  Kasi nayoki ’te ba-Yuda bandimi kolanda maka­mbo ma ba-Greki te lokola tata ali­ngaki. Bali­ngi se kola­nda mimeseno mya ba­ngo moko, mpe basengi ngai natika bango balanda mimeseno mya ba­ngo.

11:25  Nalingi bato ba ekolo ena mpe bafanda nye ; yango wana nalingi batika Tempelo o ma­boko ma bango, mpo ’te balanda mimeseno mya bankoko.

11:26  Malamu otindela bango moto moko ayokana na ba­ngo mpe ayebisa bango nini biso tolingi, bongo bakitisa mitema mpe basala mosala mwa bango na ese­ngo. »

11:27  Monkanda moye mokonzi ati­ndelaki ba-Yuda mokomami boye : « Bankumu na ba-Yuda banso, boyamba losako la ngai, mokonzi Anti­oko.

11:28  Nakolikya ’te bino ba­nso bozali malamu ; ngai mpe nazali se nzoto kolongonu.

11:29  Menelas ayebisi ngai ’te bolingi kozongela misala mya bino.

11:30  Nayebisi bino ’te baye bakozonga o sanza eye ya Santiko, bakozwa likambo te.

11:31  Ba-Yuda ndebakoki lisusu kolia biloko mpe kotosa mibeko mya bango lokola liboso. Moto moko atungisa bango te na makambo bayebaki malamu te.

11:32  Natindeli bino Menelas akitisela bino mitema.

11:33  Botikala malamu. Mwa 15, sanza Santiko, mobu mwa 148. »

11:34  Ba-Roma batindeli ba-Yuda mpe monkanda, mwango moye : « Biso Kwinto Memio, Tito Manilio na Manio Sergio, bantoma ba Roma, mbote na bino ekolo ya ba-Yuda.

11:35  Maye Lisias, ndeko wa mokonzi andimi, biso mpe tondimi mango.

11:36  Kasi mpo ya maye alobaki ’te akotuna mokonzi liboso, botindela biso moto moko noki, oyo ayebi mango malamu. Bongo to­koka kolimbolela mokonzi maye makobongela bino, mpo tozali ko­ke­nde o Antiokia.

11:37  Yango wana boti­ndela biso bantoma noki mpo toyeba makanisi ma bino.

11:38  Botikala malamu. Mwa 15, sanza Santiko, mobu mwa 148. »

Chapter 12

12:1  Awa bayokani bongo, Lisias azongi epai ya moko­nzi, mpe ba-Yuda bazongeli misala mya bilanga.

12:2  Nzokande o kati ya bakoma­nda, Timoteo, Apolonio mwana wa Geneo, Yeronimo, Demopon, na Nikanor moyangeli wa Sipro, batiki ba-Yuda te ’te bapema to bafanda na boboto.

12:3  Bato ba Yope basali likambo lileki bobe. Babengi ba-Yuda baye bayaki kofa­nda epai ya bango, bayingela o masuwa mazalaki wana elongo na basi mpe na bana ba bango. Bato ba Yope bakosi ’te bazalaki na lika­mbo o motema te.

12:4  Ba-Yuda bakanisi ’te bazalaki bobele kolanda etinda eye bato banso ba mboka ba­ndimaki. Bongo mpo ya kolakisa ’te balingi boboto mpe bayebi kotosa, bandimi. Kasi awa bakomi o kati ya mbu, bato ba Yope bazindisi masuwa ma bango ; ba-Yuda soki nkama ibale bakufi.

12:5  Ntango Yudas ayoki nsango ya mabe maye ba-Yope basalaki ba­ndeko ba ye, ayebisi mpe bato ba ye.

12:6  Ye moko abondeli Nzambe, zuzi wa bosembo, ’te asalisa ye na nsima akei kobunda na baye babomaki bandeko ba ye. Na butu apelisi móto o libongo lya bango, atu­mbi masuwa manso, mpe abomi bato ba­nso babombamaki wana.

12:7  Kasi awa bakangaki lopango la engu­mba, akei na likanisi lya kozonga mokolo mosusu mpo ’te asilisa bato banso ba Yope.

12:8  Ntango ayoki ’te bato ba Yamnia mpe balingi kosala bo­ngo na ba-Yuda bafandi epai ya bango,

12:9  akei kobundisa bango na butu, apelisi móto o libo­ngo mpe o masuwa ; ezalaki móto monene mozalaki komonono kin’o Yeruzalem, mosika na Yope kilometele soki ntuku inei na inei.

12:10  Ut’o esika ena ba-Yuda bakei kobundisa Timoteo. Awa basili kotambola kilometele soki ibale, ba-Arabu babimeli ye, basoda ba makolo nkoto itano, basusu ba farasa nkama itano.

12:11  Babundi makasi mpenza. Basoda ba Yudas balongi, mpo Nzambe asalisi bango ; ba-Arabu bakwei, babondeli Yudas ’te atika bango. Balakeli ye ’te bakopesa ye ngombe mpe bakosalisa ye o makambo masusu.

12:12  Yudas amoni ’te bakoki kosalisa ye o makambo maike, andimi koyokana na bango. Bapesani maboko mpe na nsima batikani, bango bazongi o biema bya bango.

12:13  Yudas akei naino kobundisa ebombamelo, nkombo ’te Kaspin, ezalaki na bato ba bikolo ndenge na ndenge, ezingami na mai mpe na bifelo binene.

12:14  Bana mboka bazalaki kotia mitema na bifelo binene mpe na biloko bya kolia ebele bizalaki na bango. Babandi kofinga Yudas na bato ba ye, batioli bango, batuki Nzambe, na maloba mabe mpenza.

12:15  Yudas na baninga ba ye babondeli Mokonzi Monene wa nse mobimba. Mokonzi oyo, ata azalaki na bibuneli mpe na biloko bisusu te mpo ’te abuka bifelo bya Yeriko, abukaki byango nye, o eleko ya Yozue. Esilisi bango kobo­ndela, baweli kobuka lopango na makasi ma bango manso.

12:16  Babotoli engumba mpo Nzambe andimi ya­ngo. Babomibomi bato ebele mpenza ; etima ezalaki wana na metele nkama inei na bonene ekomi motane mpo ya makila masopani.

12:17  Batamboli kilometele soki mo­nka­ma na ntuku inei, bakomi o Kara­ks epai ya ba-Yuda baye bako­ta­ngaka ba-Tubia.

12:18  Kasi bakuti Timo­teo te ; asilaki kolongwa, abu­ndaki bitumba te, kasi atikaki basoda baike o etuka yoko.

12:19  Dositeo na Sosipater, bayangeli babale ba Makabe, bakei kuna mpe babomi bato baye banso Timoteo atikaki wana, bazalaki leka nkoto zomi.

12:20  Makabe akaboli basoda na mampinga ma­bale, mpe atii moyangeli o li­mpi­nga lyoko lyoko. Ye moko akei kobundisa Timoteo. Timoteo azalaki na basoda ba makolo nkoto monkama na ntuku ibale, na basusu ba farasa nkoto ibale na nkama itano.

12:21  Eyoki ye ’te Yudas abelemi, atindi basi na bana na mpe biloko o esika eye bakotangaka Karnion. Ezalaki esika bakoki kokoma bobele na mpasi, mpo nzela ezalaki eke mpenza mpe nkaka mingi.

12:22  Ntango basoda ba liboso ba Yudas babimi, banguna bakomi koyoka nsomo mpo Nzambe Oyo akomonoko makambo manso abimeli bango. Yango wana bakimi epai na epai ; mpe mpo ya mobulu bakomi kozokisana mpe kobomana na mi­mpanga.

12:23  Yudas akobi kolanda ba­ngo na mpiko enene ; akweisi bato baye babe, abomi bango soki nkoto ntuku isato.

12:24  Timoteo mpe akwei o maboko ma bato ba Dositeo na Sosipater. Na mayele abo­ndeli bango ’te babikisa ye. Akosi ’te azalaki na bandeko ba bango baike baye akangaki liboso ; mbele mabe makoki kokwela bango.

12:25  Na maloba mingi andimisi bango ’te akotika bandeko ba bango ; yango wana batiki ye mpo ’te abikisa ba­ndeko ba bango.

12:26  Yudas akei naino o Karnion mpe o Atargateion ; kuna abomi bato soki nkoto ntuku ibale na itano.

12:27  Awa asukisi banguna baye, Yudas atindi basoda ba ye o ebombamelo Efron, esika Lisanias afandi. Basoda banzenga bazalaki koke­ngele bifelo bya ebombamelo na mpiko enene. O kati ya engumba bibuneli bizalaki ebele, na biloko bya kobwaka.

12:28  Kasi ba-Yuda babondeli Mokonzi Nzambe, oyo akosilisaka bokasi bwa banguna na mbala yoko. Bongo babotoli engu­mba, babomi bato soki nkoto ntuku ibale na itano.

12:29  Na nsima bakei kobunda o Skitopolis, mosika na Yeruzalem kilometele monkama na zomi.

12:30  Kasi ba-Yuda bafandi wana bayebisi ba­ngo ’te bato ba Skitopolis basalisaki bango mpe bayambaki bango malamu o ntango ya mpasi.

12:31  Bo­ngo Yudas na bato ba ye batondi bango mpe babondeli bango ’te mikolo minso balakisa bango se motema boboto. Bazongi o Yeruzalem, bakomi kuna mwa mikolo liboso lya eyenga ya Poso Nsambo.

12:32  Nsima ya eyenga eye bakota­ngaka Pentekoste, bakei kobundisa Go­r­gias, moyangeli wa Idumea.

12:33  Go­r­gias akei kokutana na bango na basoda ba makolo nkoto isato, mpe na basoda ba farasa nkama inei.

12:34  O etumba eye ba-Yuda mwa mingi bakufi.

12:35  Kasi Dositeo, elo­mbe soda wa farasa wa ba-Bakenor, akangi Gorgias na monkoto mpe abendi ye makasi. Alingi se koka­nga moto mabe oyo, kasi koboma ye te. Nzokande soda moko wa farasa, moto wa Trasia, aleki wana, akati loboko la Dositeo ; mpe Gorgias akimi bongo o Marisa.

12:36  Basoda ba Esdris basili babundi mingi, baba­ndi kolembe. Bongo Yudas abondeli Mokonzi ’te asalisa ba­ngo, akamba bango o etumba.

12:37  Na nsima agangi mogango mwa etu­mba o lokota la mboka mpe abandi nze­mbo ya bokumisi. Na mbalakaka akei kobundisa bato ba Gorgias mpe akimisi bango.

12:38  Yudas asangisi basoda ba ye mpe akei o engumba Odolam. Ekomi mokolo mwa poso, bamipetoli lokola bameseni, mpe basepeli eyenga ya Sabato o esika ena.

12:39  Mokolo mwa nsima bato ba Yudas bakei koluka bibembe bya bato bawei o etumba (mpo bakoki kozila lisusu te). Bakundi byango esika yoko na bandeko bawa o malita ma ba­nkoko ba bango.

12:40  Bamoni o nse ya bilamba bya bawei banso nkisi ya banzambe ba lokuta ba Yamnia, eloko epekisami na Mobeko mwa ba-Yuda. Banso bamoni ntina ya liwa lya bango polele.

12:41  Banso bakumisi Mokonzi, zuzi wa bosembo, oyo akobimisaka maye mabombami.

12:42  Na nsima basambeli mpo ya kose­nge Nzambe alimbisa bawei masumu manso. Mpe elombe Yudas apaleli bato ba ye ’te basala masumu te, mpo bamoni na miso maye makweli baninga baye basali masumu.

12:43  Akongoli mosolo, azwi dragma nkoto ibale, atindi yango o Yeruzalem mpo ’te babonza libo­nza lya bosengi bolimbisi masumu. Asali bongo malamu mingi mpe­nza, mpo ayebi ’te bato bakose­kwa nsima.

12:44  Soko azalaki na elikya te ’te basoda bakufi o etumba bakosekwa, mbele kosambelela bawei ezalaki se mpamba mpe likambo lya bozoba.

12:45  Kasi ayebi ’te bato bawei o bondeko na Nzambe bakozwa lifuta linene ; yango wana azwi likanisi liye lileki bolamu.

12:46  Yango wana atindi ’te babonza libonza mpo ya bato bawei, bazwa bongo bolimbisi masumu.

Chapter 13

13:1  O mobu mwa monkama na ntuku inei na libwa Yudas na bato ba ye bayoki ’te Antioko Epator ayei na limpinga linene kobundisa Yudea.

13:2  Lisias, mobokoli wa Antioko mpe moyangeli wa makambo manene ma leta, ayei na ye. Moko moko akambi limpi­nga lya ba-Greki : basoda ba makolo nkoto monkama na zomi, basusu ba farasa nkoto itano na nkama isato, nzoku ntuku ibale na ibale, na mpe makalo nkama isato. Makalo maye mazalaki na mbeli o yika.

13:3  Menelas ayei kosangana na ba­ngo ; na mayele alendisi Antioko mpo abundisa Yudea. Aluki bolamu bwa ekolo te, azalaki se kolikya ’te bakozongisela ye o mosala mwa nganga mokonzi.

13:4  Kasi Mokonzi wa bakonzi abongoli motema mwa Antioko mpo ’te ayokela moto mabe oyo nkanda. Ntango Lisias alakisi ye ’te mabe maye manso mauti se na Menelas, Antioko ati­ndi ye o Berea, basambisa mpe baboma ye kuna lokola bameseni kosala.

13:5  Kuna linongi na bolai bwa maboko soki ntuku itano lizalaki, batondisi lyango na mputulu ya ma­kala. O nsonge mpenza batongi eloko ekoki kozolongana. Soko batambwisi yango, ekozolongana mpe ekobwaka bato o kati ya mputulu.

13:6  Ba­kobutisaka bato baye bayibi biloko bya Tempelo mpe baye basalaki likambo lisusu lya nsomo o linongi liye, mpo ’te babwaka bango o nse mpe bakufa.

13:7  Mosuli Menelas akufi se bongo. Bakundi ye te.

13:8  Solo, ebo­ngoki bongo, mpo asalaki masumu maike : abebisaki altare eye ezali na móto mpe na makala masantu ; yango wana ye mpe akufi o kati ya mputulu ya makala.

13:9  Mokonzi akei na mikano mabe o motema : alingi koyokisa ba-Yuda mpasi ya nsomo, leka mpasi eye tata wa ye ayokisaki bango.

13:10  Yudas ayoki bongo, atindi bato ba ye babondela Nzambe butu moi, mpo ’te na mbala eye aya kosalisa bango lisusu ;

13:11  soki te, bakobotolo bango Mobeko, ekolo mpe Tempelo esantu. Bongo Nzambe andima te ’te bato ba ye, awa babandi kopema moke o mikolo miye, bakweya o maboko ma bapagano baye baboya ye.

13:12  Banso motema moko basali se bongo : mikolo misato batiki te kobondela Nzambe na mai o miso, kolala nzala mpe kolala o mabelé. Na nsima Yudas alendisi bango mitema, atindi bango ’te bamilengele.

13:13  Abengi bakolo ba mboka o likita, atuni makanisi ma bango. Na nsima akani kokende mpe kobanda etu­mba na lisalisi lya Nzambe, liboso ’te basoda ba mokonzi baya koyi­ngela o Yudea mpe babotolo Yeruzalem.

13:14  Bo­ngo Yudas atiki lika­mbo liye o maboko ma Mozalisi. Ale­ndisi basoda : bakufa to babika, na mpiko babunela mibeko, Te­mpe­lo, engumba esantu, ekolo mpe misala mya leta. Penepene na Modine Yudas apiki nganda.

13:15  Alakisi bato ba ye ligangi lya etumba, lya­ngo ’te : « Nzambe akolonga. » Na banzenga ba mpiko baye aponi akei kobundisa ema ya mokonzi na butu. Babomi banguna soki nkoto ibale mpe nzoku eye eleki bonene, na motambwisi wa yango.

13:16  Nga­nda ekomi mobulu na nsomo, mpe nsima ya lilonga liye linene, bakei.

13:17  Etumba esili bobele ntango nto­ngo elingi etana. Esilaki se na lisalisi lya Mokonzi oyo azalaki kobatela Yudas.

13:18  Mpo ayebi mpiko ya ba-Yuda, mokonzi aluki kosilisa bimbombamelo bya bango na mayele.

13:19  Akei kobundisa Betsur, ebombamelo yo­ko ya ba-Yuda. Abundi na ba­ngo, kasi akoki bango te. Ameki lisusu, kasi akoki te.

13:20  Yudas atindeli baye bazalaki o ebombamelo biloko bisengeli na bango.

13:21  Kasi Rodoko, soda mo-Yuda, akei koyebisa yango na banguna. Baluki ye, ba­kangi ye mpe babomi ye.

13:22  Mba­la ya ibale mokonzi ameki koyokana na bato ba Betsur ; bapesani maboko ; na nsima akei kobundisa Yudas na bato ba ye, kasi akoki bango te.

13:23  Eyoki mokonzi ’te Filipo, oyo ati­ki mpo ayangela makambo ma ekolo o Anti­okia, atombokeli ye, mayele masileli ye. Abengi ba-Yuda mpo ayokana na bango. Andimi maye basengi mpe alayi ndai ’te akosala bobele bongo. Awa bayokani, abonzi libonza, alakisi bongo lokumu na Tempelo. Asali engumba esantu malamu.

13:24  Ayambi Maka­be malamu, mpe atiki Egemonides bo moyangeli wa ekolo mobimba, ba­nda Tolemais kin’o mokili mwa ba-Gera.

13:25  Akei o Tolemais, kasi bato ba engumba bayoki mabe na nde­nge ayokani na ba-Yuda mpe ba­ndimi likambo liye lya boyokani te.

13:26  Lisias akei koteleme o boso bwa bango banso, ameki kolimbolela bango ntina ya bondeko bona ; andimisi bango mpe akitisi bango mitema ; bongo bandimi kofanda se na boboto. Na nsima Lisias akei o Antiokia. Boyoki bongo boniboni moko­nzi akendeki kobunda bitumba mpe azo­ngaki epai ya ye se mpa­mba.

Chapter 14

14:1  Nsima ya mibu misato, Yudas na bato ba ye bayoki ’te Demetrio, mwana wa Seleko, asemi o libongo lya Tripoli, ayei na masuwa ndenge na ndenge mpe na basoda ebele,

14:2  abotoli ekolo eye mpe abomisi Antioko na Lisias, mobokoli wa ye.

14:3  Moto moko, nko­mbo ’te Alkimo, oyo azalaki nganga mokonzi liboso amikomisi moto mbindo o ntango ya boto­mboki. Sikawa ayebi ’te akoki lisusu kosala ata mosala nini mwa altare esantu te.

14:4  Bongo akei kotala Demetrio o mobu mwa monkama na ntuku itano na moko. Amemeli ye enkoti ya wolo, lindalala na bitapi bya nzete ya oliva, biye bameseni kofuta bo mpako ya Tempelo. Mokolo mona ekoki na ye bongo.

14:5  Kasi noki azwi nzela ya kokokisa mokano mabe mwa ye mokolo Demetrio abengi ye o likita mpe atuni ye makanisi ma ba-Yuda, soko balingi kosala nini.

14:6  Alobi : « Ba-Yuda baye bakobe­ngaka ba-Kasideo mpe bakambami na Yudas balingi lisusu kobimisa bitumba mpe kotomboko. Bako­ndi­ma te ’te mokili mozala nye.

14:7  Ba­botoli ngai lokumu la nganga mokonzi loye na­zwaki bo mokitani wa tata wa ngai.

14:8  Bongo nayei awa liboso mpenza mpo nalingi solosolo ’te makambo ma mokonzi matambola malamu, nalingi ’te ba­ndeko ba ngai ba-Yuda bazwa bola­mu. Mpo ya bolema bwa bato baye natangaki ekolo ya biso mobi­mba ekomi na mpasi mpenza.

14:9  Bo­ngo mokonzi, lokola oyebi makambo maye, nabondeli yo : otala bolamu bwa ekolo mpe bwa ba-Yuda bazali na makama. Sala yango na motema molamu, lokola okosalisaka bato banso.

14:10  Tee Yudas akozala na bomoi, leta ekoki kozala na boboto te. »

14:11  Awa asilisi koloba bongo, baninga ba mokonzi, baye balingi Yudas soki te, babakisi maloba mayokisi Demetrio nkanda.

14:12  Bongo ye aponi Nikanor, oyo azalaki mokambi wa bato ba nzoku, aluboli ye moyangeli wa Yudea. Atindi ye

14:13  akende kosukisa Yudas, mpe apa­nza bato ba ye ; atia mpe Alkimo nganga mokonzi wa Tempelo nta bosantu.

14:14  Bapagano baye Yudas akimisaki o Yudea, bayokani na Nikanor mpe basangani na bato ba ye. Bakanisi ’te minyoko mpe mpasi eye bakoyokisa ba-Yuda, bikobongela bapagano.

14:15  Awa bayoki ’te Nikanor azalaki koya, mpe ndenge bapagano bali­ngi kobundisa bango, ba-Yuda bamipakoli mputulu o mitó. Babo­ndeli Nzambe oyo aponi ekolo ya bango seko, mpe akosalisaka bato ba ye ntango inso polele na bikela binene.

14:16  Bakei noki lokola mokambi wa bango alobaki, mpe ba­zwani na banguna pene na Desau.

14:17  Simoni, ndeko wa Yudas, abandi kobunda etumba na bato ba Nikanor, kasi akamwi mpo banguna babimelaki ye na mbalakaka, bongo azongi nsima.

14:18  Nikanor ayoki lisolo lya mpiko ya Yudas mpe ya bato ba ye, mpe ndenge bazalaki kobunda na molende mpo ya kobikisa ekolo ya bango. Yango wana abangi kobanda etumba mpo ya kosilisa ntembe na bango.

14:19  Bongo atindi Posidonio, Teodoto na Matatias bayokana na ba-Yuda.

14:20  Batali malamu makambo nini bazalaki kosenge bango ; na nsima mokambi wa basoda ayebisi mango na basoda ba ye. Banso motema moko bandimi ’te bakoki koyokana na bango.

14:21  Baponi mokolo mpe esika mpo bakonzi bakutana. Epai na epai bayei na likalo, mpe batii kiti ya lokumu.

14:22  O bisika bibongi Yudas abombi basoda bazalaki na bibuneli, mpo babangi ’te banguna bakosala bango mayele mabe na mbalakaka. Kasi bango babale balobani malamu mpe bayokani.

14:23  Nikanor ayei kofanda o Yeruzalem, asali mabe te, kutu azongisi bato balingaki kobunda elongo na ye.

14:24  Akutani mbala mingi na Yudas, bongo akomi kolinga ye.

14:25  A­pesi ye malako mpo ’te abala mpe abota bana. Yudas asali bongo, akomi na bomoi bwa kimia mpe na boboto.

14:26  Alkimo amoni ’te Nikanor na Yudas bayokani malamu. Akei epai ya Demetrio na monkanda mwa maloba ma bokati bondeko ; alobi na ye ’te mikano mya Nikanor mikokani na bolamu bwa leta te, mpo aponi Yudas, monguna wa boko­nzi, akitana ye bo moyangeli.

14:27  Makambo maye ma lokuta ma moto mabe mayokisi mokonzi nkanda, bongo atindeli Nikanor monkanda mpo ya koyebisa ye ’te boyokani bwa ye na Yudas bosepelisi ye soki te, mpe atindi ye aka­nga Yudas Makabe na minyololo noki mpe atinda ye o Antiokia.

14:28  Ntango Nikanor ayoki yango, mayele masileli ye, mpo koboma bondeko na moto asali likambo lyoko te, eyokisi ye mpasi enene o motema.

14:29  Kasi awa akoki koboya etinda ya mokonzi te, abandi koluka nzela ya kokokisa etinda eye na mayele.

14:30  Makabe amoni ’te Nikanor azalaki kolobisa ye malamu lisusu te, mpe ndenge azalaki koka­ngela ye elongi ntango bakutani. Ayebi ’te likambo lyango likobo­ngela ye te, bongo abengi bato ba ye baike, mpe akei lisusu epai ya Nikanor te.

14:31  Ntango Nikanor amo­ni ’te Yudas akomi koyeba mikano mya ye, akei o Tempelo nta bosa­ntu o ntango banganga Nza­mbe bazalaki kobonza mabonza ma mokolo na mokolo, mpe atindi ’te bakaba Yudas o maboko ma ye.

14:32  Ba­nganga Nzambe balayi ndai, balobi : « Moto oyo ozali koluka, toyebi te esika nini azali. »

14:33  Nikanor ato­mboli loboko epai ya Te­mpelo, alayi ndai, alobi : « Soko bo­ka­ngi ye na minyololo te, mpe bokabi ye o maboko ma ngai te, nako­boma ndako eye esantu ; nakobuka altare mpe o esika eyemei nakoto­ngela Dionisio tempelo kitoko. »

14:34  Esilisi ye koloba bongo, akei. Banganga Nzambe batomboli maboko, babo­ndeli Oyo akosalisaka ekolo ya biso ntango inso, balobi :

14:35  « E Mokonzi, ose­ngeli na eloko te ! Nzokande oli­ngaki ’te Tempelo eye ezala ndako ya yo o ntei ya biso.

14:36  Bongo, Mokonzi nta bosantu, batela ndako eye topetoli bobele sikawa, basantola yango mokolo moko lisusu te. »

14:37  Mokolo moko bafundi Razis, nkumu moko wa Yeruzalem, epai ya Nikanor. Razis azalaki kolinga bato ba ye mingi ; bato banso bazalaki kokumisa ye. Bazalaki kobe­nga ye « Tata wa ba-Yuda », mpo azal­aki moto malamu mpenza.

14:38  O ebandela ya eleko ya botomboki, bafundaki ye ’te alingi makambo ma ba-Yuda. Kasi abangaki te, amikabaki mobimba mpo ya kobatela mibeko mya ekolo ya ba-Yuda.

14:39  Mpo ya kolakisa ’te alingi ba-Yuda te, Nikanor atindi basoda nka­ma itano bakanga Razis.

14:40  Akanisi ’te akoyokisa ba-Yuda mpasi mingi soko akangi moto ona.

14:41  Mpo ya kokoto o linongi, esika Razis abombami, basoda babuki ezibeli ya linongi, mpe batindi bango ’te bapelisa móto mpe batumba bi­zi­beli. Ntango Razis amoni ’te azi­nga­mi bongo, amituboli na mopa­nga.

14:42  Aponi bongo kokufa na lokumu, mpo akwa o maboko ma bato babe te, baye bakonyokolo ye : ya­ngo ebongi na nkumu soki moke te.

14:43  Kasi asalaki noki, bongo mopanga mozokisi ye mpota enene te. Nta­ngo basoda basili koyingela, akimi na mpiko kin’o nsonge ya efelo, ami­bwaki o nse mpo ’te akwe­la bato bazalaki wana.

14:44  Kasi bato bamibendi, bongo akwei o kati ya esika yango.

14:45  Azalaki naino kopema, ata nzoto mobimba ezalaki kotanga makila ; na mpiko enene atelemi, ata azoki mpota ebele, aleki o kati ya bato tee akomi o nso­nge ya libanga pia.

14:46  Ata makila masili o nzoto, ye moko alongoli misopo o libumu, akamati myango o maboko mpe abwakeli bato bazalaki wana. Abo­ndeli Mokonzi oyo akopesaka bato bomoi mpe mpema, ’te mokolo moko azongisela ye yango. Na nsima akati motema.

Chapter 15

15:1  Eyoki Nikanor ’te Yudas na bato ba ye bazalaki o mokili mwa Samaria, akani kobimisela bango etumba o mokolo mwa bopemi, mpo bakoka kopesa ye kwokoso te.

15:2  Ba-Yuda baye base­ngeli kolanda ye balobi na ye : « Oboma bango lokola mosenzi te ; omemya mokolo moye Nzambe mobateli wa bikelamo binso apono mpe asantisa. »

15:3  Nzokande, moto oyo nsuka ya bobe, atuni soko ya solo mokonzi moko azali o likolo oyo apesaki mobeko mwa mokolo mwa Sabato.

15:4  Bango bazongiseli ye : « Mokonzi wa bomoi, oyo azali mokonzi monene o likolo, yemei atindi ’te basantisa mokolo mwa nsambo. »

15:5  Kasi ye ayanoli : « Ngai mpe nazali na makasi awa o nse. Natindi bato bakamata bibuneli mpe basalela mokonzi. » Nzokande maye akanaki kosala, akokaki kosala mango te.

15:6  Nikanor na lofundo la ye akani kotonga litongi linene na bibuneli bya Yudas mpe bya bato ba ye.

15:7  Kasi Yudas Makabe azalaki na eli­kya ’te Mokonzi akosalisa ye.

15:8  Ake­bisi bato ba ye ’te babanga boyei bwa bapagano te. Bakanisa boniboni Nzambe asili asalisaki bango mbala mingi, bongo batia mitema na Mokonzi wa bokasi bonso. Ba­ndima ’te sikawa lisusu akolongisa bango.

15:9  Alendisi bango na maloba ma buku ya Mobeko mpe ma baprofeta. Akundoleli bango bikela bya bitumba babundaki liboso, bo­ngo apesi bango lisusu mpiko.

15:10  Ala­kisi bango mpe ’te bapagano bakokisaka bilako bya bango te mpe ndenge babukaki ndai ya ba­ngo. Esilisi ye kolendisa bango mitema,

15:11  atindi ’te bakamata bibuneli. Bokasi bwa bango bokouta na nguba to makongo ma bango te, kasi na maloba ma bolendisi ayebisi bango. Asololi bango mpe ndoto eye alotoki ; ezalaki lokola limoni amonoki ; basepeli na yango mingi.

15:12  Limoni liye lizalaki boye : nganga mokonzi Onias, oyo azalaki moto semba mpe wa motema bosawa, moto wa boboto mpe na maloba ma bonkonde, moto alingaki kolakisa ezalela elamu o makambo manso ut’o bomwana, amilakisaki na ye. Ato­mboli maboko mpe asambeleli ekolo mobimba ya ba-Yuda.

15:13  Na nsima moto mosusu abimeli Yudas se bongo : moto wa lokumu lonene, mobange akokisi mibu miike, alati bilamba binzenga bya mokonzi monene.

15:14  Onias alobi : « Moto oyo akopanganaka na bandeko ba ye, akosambelaka mi­ngi mpo ya ekolo ya ye mpe mpo ya Engumba Esantu ; ezali Yeremia, profeta wa Nzambe. »

15:15  Yeremia ata­ndi loboko la mobali, mpe nta­ngo apesi Yudas mopanga mwa wo­lo alobi na ye :

15:16  « Kamata mopanga moye mosantu mozali likabo lya Nzambe. Na mopanga moye oko­nyata banguna. »

15:17  Maloba ma Yudas malendisi ba­ngo mitema, mazalaki solo maloba makoki kopesa bilenge mpiko mpo ’te babunda lokola bakolo mpenza. Bayokani ’te bapika nganda te, kasi babanda etumba bango moko ; bakata bongo na mpiko likambo na etumba, mpo engumba mpe Te­mpelo ya bango ikomi na likama.

15:18  Bazalaki kokanisa Tempelo, leka basi, bana, bandeko na mabota ma bango.

15:19  Baye batikali o Yeruzalem bazalaki mpe kobanga, bazalaki mitema likolo mpo ya etumba eye o esobe.

15:20  Banso bazalaki kozila ndenge nini etumba ekosuka. Ba­nguna basili basangani mpe batongi milongo mpo ya etumba : batii nzoku o bisika, mpe bakaboli basoda ba farasa epai na epai ya basoda ba makolo.

15:21  Makabe amoni mampi­nga manene ma banguna, bibuneli ndenge na nde­nge, mpe nzoku ya nsomo. Bongo atomboli maboko mpe asambeli Mokonzi oyo akokelaka bikela binene. Ayebi malamu ’te Nzambe akolongisa baye babongi kolonga : mpo ya bibuneli te, kasi mpo ye moko alingi bongo.

15:22  Asambeli boye : « E Mokonzi, o eleko ya mokonzi Ezekia otindaki anzelu aboma basoda nkoto mo­nkama na ntuku mwambe na itano ba Senakerib.

15:23  E Mokonzi wa likolo, otindela mpe biso anzelu liboso lya biso mpo abungisa banguna mpe ayokisa bango nsomo.

15:24  Na nguya ya loboko la yo onyata baye bayei kobundisa ekolo ya yo esantu, maloba ma botuki o monoko. » Asilisi losambo la ye bongo.

15:25  Bato ba Nikanor babandi etu­mba, babeti mindule mpe bayembi nze­mbo ya bitumba.

15:26  Bato ba Yudas bakei kokutana na bango, bazalaki kosambela mpe kobondela.

15:27  Na maboko bazalaki kobunda, kasi bazalaki kosambela Nzambe o mitema. Babomi bato nkoto ntuku isato na itano. Basepeli mpo bamonoki ndenge Nzambe asalisi bango.

15:28  E­si­li etumba, bazongi o mboka na esengo enene. Bakuti Nikanor akufi, bilamba bya bitumba o nzoto.

15:29  O kati ya makeléle na mobulu bakumisi Mokonzi monene o lokota la bankoko.

15:30  Yudas, oyo amikabaki mobimba mpo ya ekolo ya ye, mpe alakisaki bandeko ba ye boli­ngi bwa solo mikolo minso, atindi ’te bakata motó na mpe loboko la mobali la Nikanor mpe bameme yango o Yeruzalem.

15:31  Ntango akomi kuna, abengi ba-Yuda mpe atii ba­nganga Nzambe o boso bwa altare. Abengisi mpe baye bazalaki o ebombamelo.

15:32  Alakisi bango motó mwa mobomi Nikanor na mpe loboko loye motuki atombolaki na lolendo mpo alakisa na mosapi Tempelo esantu ya Nzambe wa bokasi bonso.

15:33  Na nsima Yudas akati lolemu la moto mabe oyo mpe ati­ndi ’te bapesa ndeke, ilia lango ndambo ndambo. Loboko, elembo ya bolema bwa ye, batingisi lango o boso bwa Tempelo.

15:34  Banso bato­ndi mpe bakumisi Mokonzi oyo asalisi bango bongo, balobi : « Tokumisa Nzambe, zambi abateli ndako ya ye esantu mpo ’te ekoma na mbi­ndo te. »

15:35  Yudas abaki motó mwa Nikanor o efelo ya ebombamelo, bo elembo elakisi polele ’te Mokonzi asalisi bango.

15:36  Banso bayokani ’te bakoki kolekisa mokolo mona mpamba te, kasi basepela mwango o sanza ya zomi na ibale, mokolo mwa zomi na misato. O lokota la ba-Aram bakotangaka sanza ena Adar. Mokolo mwango ezali mokolo liboso lya mokolo mwa Mardokai.

15:37  Lisolo lya makambo matali Nikanor lisili bongo. Banda mokolo mona mboka mokonzi ezali se o maboko ma ba-Ebrei. Yango wana nasukisi lisolo lya ngai awa.

15:38  Soko nabongisi manso malamu, yeba ’te ezali se lokola nalingaki. Soko nabongisi lyango malamu mingi te, mpe lileki minkanda misusu na elengi te, yeba ’te nasalaki se lokola ekoki na ngai.

15:39  Komele se vino to komele se mai ezali mabe. Kasi komele vino basangisi na mai ezali elengi, mpe ekoyokisaka motema esengo. Se bongo moto oyo ayebi kobongisa lisolo akosepelisa baye bakotanga buku. Nasukisi se bo­ngo.