VulgClementine - Proverbs

Chapter 1

1:1  Parabolæ Salomonis, filii David, regis Israël,

1:2  ad sciendam sapientiam et disciplinam ;

1:3  ad intelligenda verba prudentiæ, et suscipiendam eruditionem doctrinæ, justitiam, et judicium, et æquitatem :

1:4  ut detur parvulis astutia, adolescenti scientia et intellectus.

1:5  Audiens sapiens, sapientior erit, et intelligens gubernacula possidebit.

1:6  Animadvertet parabolam et interpretationem, verba sapientum et ænigmata eorum.

1:7  Timor Domini principium sapientiæ ; sapientiam atque doctrinam stulti despiciunt.

1:8  Audi, fili mi, disciplinam patris tui, et ne dimittas legem matris tuæ :

1:9  ut addatur gratia capiti tuo, et torques collo tuo.

1:10  Fili mi, si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis.

1:11  Si dixerint : Veni nobiscum, insidiemur sanguini ; abscondamus tendiculas contra insontem frustra ;

1:12  deglutiamus eum sicut infernus viventem, et integrum quasi descendentem in lacum ;

1:13  omnem pretiosam substantiam reperiemus ; implebimus domos nostras spoliis :

1:14  sortem mitte nobiscum, marsupium unum sit omnium nostrum :

1:15  fili mi, ne ambules cum eis ; prohibe pedem tuum a semitis eorum :

1:16  pedes enim illorum ad malum currunt, et festinant ut effundant sanguinem.

1:17  Frustra autem jacitur rete ante oculos pennatorum.

1:18  Ipsi quoque contra sanguinem suum insidiantur, et moliuntur fraudes contra animas suas.

1:19  Sic semitæ omnis avari : animas possidentium rapiunt.

1:20  Sapientia foris prædicat ; in plateis dat vocem suam :

1:21  in capite turbarum clamitat ; in foribus portarum urbis profert verba sua, dicens :

1:22  Usquequo, parvuli, diligitis infantiam, et stulti ea quæ sibi sunt noxia cupient, et imprudentes odibunt scientiam ?

1:23  convertimini ad correptionem meam. En proferam vobis spiritum meum, et ostendam vobis verba mea.

1:24  Quia vocavi, et renuistis ; extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret :

1:25  despexistis omne consilium meum, et increpationes meas neglexistis.

1:26  Ego quoque in interitu vestro ridebo, et subsannabo cum vobis id quod timebatis advenerit.

1:27  Cum irruerit repentina calamitas, et interitus quasi tempestas ingruerit ; quando venerit super vos tribulatio et angustia :

1:28  tunc invocabunt me, et non exaudiam ; mane consurgent, et non invenient me :

1:29  eo quod exosam habuerint disciplinam, et timorem Domini non susceperint,

1:30  nec acquieverint consilio meo, et detraxerint universæ correptioni meæ.

1:31  Comedent igitur fructus viæ suæ, suisque consiliis saturabuntur.

1:32  Aversio parvulorum interficiet eos, et prosperitas stultorum perdet illos.

1:33  Qui autem me audierit, absque terrore requiescet, et abundantia perfruetur, timore malorum sublato.

Chapter 2

2:1  Fili mi, si susceperis sermones meos, et mandata mea absconderis penes te :

2:2  ut audiat sapientiam auris tua, inclina cor tuum ad cognoscendam prudentiam.

2:3  Si enim sapientiam invocaveris, et inclinaveris cor tuum prudentiæ ;

2:4  si quæsieris eam quasi pecuniam, et sicut thesauros effoderis illam :

2:5  tunc intelliges timorem Domini, et scientiam Dei invenies,

2:6  quia Dominus dat sapientiam, et ex ore ejus prudentia et scientia.

2:7  Custodiet rectorum salutem, et proteget gradientes simpliciter,

2:8  servans semitas justitiæ, et vias sanctorum custodiens.

2:9  Tunc intelliges justitiam, et judicium, et æquitatem, et omnem semitam bonam.

2:10  Si intraverit sapientia cor tuum, et scientia animæ tuæ placuerit,

2:11  consilium custodiet te, et prudentia servabit te :

2:12  ut eruaris a via mala, et ab homine qui perversa loquitur ;

2:13  qui relinquunt iter rectum, et ambulant per vias tenebrosas ;

2:14  qui lætantur cum malefecerint, et exsultant in rebus pessimis ;

2:15  quorum viæ perversæ sunt, et infames gressus eorum.

2:16  Ut eruaris a muliere aliena, et ab extranea quæ mollit sermones suos,

2:17  et relinquit ducem pubertatis suæ,

2:18  et pacti Dei sui oblita est. Inclinata est enim ad mortem domus ejus, et ad inferos semitæ ipsius.

2:19  Omnes qui ingrediuntur ad eam non revertentur, nec apprehendent semitas vitæ.

2:20  Ut ambules in via bona, et calles justorum custodias :

2:21  qui enim recti sunt habitabunt in terra, et simplices permanebunt in ea ;

2:22  impii vero de terra perdentur, et qui inique agunt auferentur ex ea.

Chapter 3

3:1  Fili mi, ne obliviscaris legis meæ, et præcepta mea cor tuum custodiat :

3:2  longitudinem enim dierum, et annos vitæ, et pacem, apponent tibi.

3:3  Misericordia et veritas te non deserant ; circumda eas gutturi tuo, et describe in tabulis cordis tui :

3:4  et invenies gratiam, et disciplinam bonam, coram Deo et hominibus.

3:5  Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo, et ne innitaris prudentiæ tuæ.

3:6  In omnibus viis tuis cogita illum, et ipse diriget gressus tuos.

3:7  Ne sis sapiens apud temetipsum ; time Deum, et recede a malo :

3:8  sanitas quippe erit umbilico tuo, et irrigatio ossium tuorum.

3:9  Honora Dominum de tua substantia, et de primitiis omnium frugum tuarum da ei :

3:10  et implebuntur horrea tua saturitate, et vino torcularia tua redundabunt.

3:11  Disciplinam Domini, fili mi, ne abjicias, nec deficias cum ab eo corriperis :

3:12  quem enim diligit Dominus, corripit, et quasi pater in filio complacet sibi.

3:13  Beatus homo qui invenit sapientiam, et qui affluit prudentia.

3:14  Melior est acquisitio ejus negotiatione argenti, et auri primi et purissimi fructus ejus.

3:15  Pretiosior est cunctis opibus, et omnia quæ desiderantur huic non valent comparari.

3:16  Longitudo dierum in dextera ejus, et in sinistra illius divitiæ et gloria.

3:17  Viæ ejus viæ pulchræ, et omnes semitæ illius pacificæ.

3:18  Lignum vitæ est his qui apprehenderint eam, et qui tenuerit eam beatus.

3:19  Dominus sapientia fundavit terram ; stabilivit cælos prudentia.

3:20  Sapientia illius eruperunt abyssi, et nubes rore concrescunt.

3:21  Fili mi, ne effluant hæc ab oculis tuis. Custodi legem atque consilium,

3:22  et erit vita animæ tuæ, et gratia faucibus tuis.

3:23  Tunc ambulabis fiducialiter in via tua, et pes tuus non impinget.

3:24  Si dormieris, non timebis ; quiesces, et suavis erit somnus tuus.

3:25  Ne paveas repentino terrore, et irruentes tibi potentias impiorum.

3:26  Dominus enim erit in latere tuo, et custodiet pedem tuum, ne capiaris.

3:27  Noli prohibere benefacere eum qui potest : si vales, et ipse benefac.

3:28  Ne dicas amico tuo : Vade, et revertere : cras dabo tibi : cum statim possis dare.

3:29  Ne moliaris amico tuo malum, cum ille in te habeat fiduciam.

3:30  Ne contendas adversus hominem frustra, cum ipse tibi nihil mali fecerit.

3:31  Ne æmuleris hominem injustum, nec imiteris vias ejus :

3:32  quia abominatio Domini est omnis illusor, et cum simplicibus sermocinatio ejus.

3:33  Egestas a Domino in domo impii ; habitacula autem justorum benedicentur.

3:34  Ipse deludet illusores, et mansuetis dabit gratiam.

3:35  Gloriam sapientes possidebunt ; stultorum exaltatio ignominia.

Chapter 4

4:1  Audite, filii, disciplinam patris, et attendite ut sciatis prudentiam.

4:2  Donum bonum tribuam vobis : legem meam ne derelinquatis.

4:3  Nam et ego filius fui patris mei, tenellus et unigenitus coram matre mea.

4:4  Et docebat me, atque dicebat : Suscipiat verba mea cor tuum ; custodi præcepta mea, et vives.

4:5  Posside sapientiam, posside prudentiam : ne obliviscaris, neque declines a verbis oris mei.

4:6  Ne dimittas eam, et custodiet te : dilige eam, et conservabit te.

4:7  Principium sapientiæ : posside sapientiam, et in omni possessione tua acquire prudentiam.

4:8  Arripe illam, et exaltabit te ; glorificaberis ab ea cum eam fueris amplexatus.

4:9  Dabit capiti tuo augmenta gratiarum, et corona inclyta proteget te.

4:10  Audi, fili mi, et suscipe verba mea, ut multiplicentur tibi anni vitæ.

4:11  Viam sapientiæ monstrabo tibi ; ducam te per semitas æquitatis :

4:12  quas cum ingressus fueris, non arctabuntur gressus tui, et currens non habebis offendiculum.

4:13  Tene disciplinam, ne dimittas eam ; custodi illam, quia ipsa est vita tua.

4:14  Ne delecteris in semitis impiorum, nec tibi placeat malorum via.

4:15  Fuge ab ea, nec transeas per illam ; declina, et desere eam.

4:16  Non enim dormiunt nisi malefecerint, et rapitur somnus ab eis nisi supplantaverint.

4:17  Comedunt panem impietatis, et vinum iniquitatis bibunt.

4:18  Justorum autem semita quasi lux splendens procedit, et crescit usque ad perfectam diem.

4:19  Via impiorum tenebrosa ; nesciunt ubi corruant.

4:20  Fili mi, ausculta sermones meos, et ad eloquia mea inclina aurem tuam.

4:21  Ne recedant ab oculis tuis : custodi ea in medio cordis tui :

4:22  vita enim sunt invenientibus ea, et universæ carni sanitas.

4:23  Omni custodia serva cor tuum, quia ex ipso vita procedit.

4:24  Remove a te os pravum, et detrahentia labia sint procul a te.

4:25  Oculi tui recta videant, et palpebræ tuæ præcedant gressus tuos.

4:26  Dirige semitam pedibus tuis, et omnes viæ tuæ stabilientur.

4:27  Ne declines ad dexteram neque ad sinistram ; averte pedem tuum a malo : vias enim quæ a dextris sunt novit Dominus : perversæ vero sunt quæ a sinistris sunt. Ipse autem rectos faciet cursus tuos, itinera autem tua in pace producet.

Chapter 5

5:1  Fili mi, attende ad sapientiam meam, et prudentiæ meæ inclina aurem tuam :

5:2  ut custodias cogitationes, et disciplinam labia tua conservent. Ne attendas fallaciæ mulieris ;

5:3  favus enim distillans labia meretricis, et nitidius oleo guttur ejus :

5:4  novissima autem illius amara quasi absinthium, et acuta quasi gladius biceps.

5:5  Pedes ejus descendunt in mortem, et ad inferos gressus illius penetrant.

5:6  Per semitam vitæ non ambulant ; vagi sunt gressus ejus et investigabiles.

5:7  Nunc ergo fili mi, audi me, et ne recedas a verbis oris mei.

5:8  Longe fac ab ea viam tuam, et ne appropinques foribus domus ejus.

5:9  Ne des alienis honorem tuum, et annos tuos crudeli :

5:10  ne forte impleantur extranei viribus tuis, et labores tui sint in domo aliena,

5:11  et gemas in novissimis, quando consumpseris carnes tuas et corpus tuum, et dicas :

5:12  Cur detestatus sum disciplinam, et increpationibus non acquievit cor meum,

5:13  nec audivi vocem docentium me, et magistris non inclinavi aurem meam ?

5:14  pene fui in omni malo, in medio ecclesiæ et synagogæ.

5:15  Bibe aquam de cisterna tua, et fluenta putei tui ;

5:16  deriventur fontes tui foras, et in plateis aquas tuas divide.

5:17  Habeto eas solus, nec sint alieni participes tui.

5:18  Sit vena tua benedicta, et lætare cum muliere adolescentiæ tuæ.

5:19  Cerva carissima, et gratissimus hinnulus : ubera ejus inebrient te in omni tempore ; in amore ejus delectare jugiter.

5:20  Quare seduceris, fili mi, ab aliena, et foveris in sinu alterius ?

5:21  Respicit Dominus vias hominis, et omnes gressus ejus considerat.

5:22  Iniquitates suas capiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur.

5:23  Ipse morietur, quia non habuit disciplinam, et in multitudine stultitiæ suæ decipietur.

Chapter 6

6:1  Fili mi, si spoponderis pro amico tuo, defixisti apud extraneum manum tuam :

6:2  illaqueatus es verbis oris tui, et captus propriis sermonibus.

6:3  Fac ergo quod dico, fili mi, et temetipsum libera, quia incidisti in manum proximi tui. Discurre, festina, suscita amicum tuum.

6:4  Ne dederis somnum oculis tuis, nec dormitent palpebræ tuæ.

6:5  Eruere quasi damula de manu, et quasi avis de manu aucupis.

6:6  Vade ad formicam, o piger, et considera vias ejus, et disce sapientiam.

6:7  Quæ cum non habeat ducem, nec præceptorem, nec principem,

6:8  parat in æstate cibum sibi, et congregat in messe quod comedat.

6:9  Usquequo, piger, dormies ? quando consurges e somno tuo ?

6:10  Paululum dormies, paululum dormitabis, paululum conseres manus ut dormias ;

6:11  et veniet tibi quasi viator egestas, et pauperies quasi vir armatus. Si vero impiger fueris, veniet ut fons messis tua, et egestas longe fugiet a te.

6:12  Homo apostata, vir inutilis, graditur ore perverso ;

6:13  annuit oculis, terit pede, digito loquitur,

6:14  pravo corde machinatur malum, et omni tempore jurgia seminat.

6:15  Huic extemplo veniet perditio sua, et subito conteretur, nec habebit ultra medicinam.

6:16  Sex sunt quæ odit Dominus, et septimum detestatur anima ejus :

6:17  oculos sublimes, linguam mendacem, manus effundentes innoxium sanguinem,

6:18  cor machinans cogitationes pessimas, pedes veloces ad currendum in malum,

6:19  proferentem mendacia testem fallacem, et eum qui seminat inter fratres discordias.

6:20  Conserva, fili mi, præcepta patris tui, et ne dimittas legem matris tuæ.

6:21  Liga ea in corde tuo jugiter, et circumda gutturi tuo.

6:22  Cum ambulaveris, gradiantur tecum ; cum dormieris, custodiant te : et evigilans loquere cum eis.

6:23  Quia mandatum lucerna est, et lex lux, et via vitæ increpatio disciplinæ :

6:24  ut custodiant te a muliere mala, et a blanda lingua extraneæ.

6:25  Non concupiscat pulchritudinem ejus cor tuum, nec capiaris nutibus illius :

6:26  pretium enim scorti vix est unius panis, mulier autem viri pretiosam animam capit.

6:27  Numquid potest homo abscondere ignem in sinu suo, ut vestimenta illius non ardeant ?

6:28  aut ambulare super prunas, ut non comburantur plantæ ejus ?

6:29  sic qui ingreditur ad mulierem proximi sui, non erit mundus cum tetigerit eam.

6:30  Non grandis est culpa cum quis furatus fuerit : furatur enim ut esurientem impleat animam ;

6:31  deprehensus quoque reddet septuplum, et omnem substantiam domus suæ tradet.

6:32  Qui autem adulter est, propter cordis inopiam perdet animam suam ;

6:33  turpitudinem et ignominiam congregat sibi, et opprobrium illius non delebitur :

6:34  quia zelus et furor viri non parcet in die vindictæ,

6:35  nec acquiescet cujusquam precibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima.

Chapter 7

7:1  Fili mi, custodi sermones meos, et præcepta mea reconde tibi. Fili,

7:2  serva mandata mea, et vives ; et legem meam quasi pupillam oculi tui :

7:3  liga eam in digitis tuis, scribe illam in tabulis cordis tui.

7:4  Dic sapientiæ : Soror mea es, et prudentiam voca amicam tuam :

7:5  ut custodiant te a muliere extranea, et ab aliena quæ verba sua dulcia facit.

7:6  De fenestra enim domus meæ per cancellos prospexi,

7:7  et video parvulos ; considero vecordem juvenem,

7:8  qui transit per plateam juxta angulum et prope viam domus illius graditur :

7:9  in obscuro, advesperascente die, in noctis tenebris et caligine.

7:10  Et ecce occurrit illi mulier ornatu meretricio, præparata ad capiendas animas : garrula et vaga,

7:11  quietis impatiens, nec valens in domo consistere pedibus suis ;

7:12  nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta angulos insidians.

7:13  Apprehensumque deosculatur juvenem, et procaci vultu blanditur, dicens :

7:14  Victimas pro salute vovi ; hodie reddidi vota mea :

7:15  idcirco egressa sum in occursum tuum, desiderans te videre, et reperi.

7:16  Intexui funibus lectulum meum ; stravi tapetibus pictis ex Ægypto :

7:17  aspersi cubile meum myrrha, et aloë, et cinnamomo.

7:18  Veni, inebriemur uberibus, et fruamur cupitis amplexibus donec illucescat dies.

7:19  Non est enim vir in domo sua : abiit via longissima :

7:20  sacculum pecuniæ secum tulit ; in die plenæ lunæ reversurus est in domum suam.

7:21  Irretivit eum multis sermonibus, et blanditiis labiorum protraxit illum.

7:22  Statim eam sequitur quasi bos ductus ad victimam, et quasi agnus lasciviens, et ignorans quod ad vincula stultus trahatur :

7:23  donec transfigat sagitta jecur ejus, velut si avis festinet ad laqueum, et nescit quod de periculo animæ illius agitur.

7:24  Nunc ergo, fili mi, audi me, et attende verbis oris mei.

7:25  Ne abstrahatur in viis illius mens tua, neque decipiaris semitis ejus ;

7:26  multos enim vulneratos dejecit, et fortissimi quique interfecti sunt ab ea.

7:27  Viæ inferi domus ejus, penetrantes in interiora mortis.

Chapter 8

8:1  Numquid non sapientia clamitat, et prudentia dat vocem suam ?

8:2  In summis excelsisque verticibus supra viam, in mediis semitis stans,

8:3  juxta portas civitatis, in ipsis foribus loquitur, dicens :

8:4  O viri, ad vos clamito, et vox mea ad filios hominum.

8:5  Intelligite, parvuli, astutiam, et insipientes, animadvertite.

8:6  Audite, quoniam de rebus magnis locutura sum, et aperientur labia mea ut recta prædicent.

8:7  Veritatem meditabitur guttur meum, et labia mea detestabuntur impium.

8:8  Justi sunt omnes sermones mei : non est in eis pravum quid, neque perversum ;

8:9  recti sunt intelligentibus, et æqui invenientibus scientiam.

8:10  Accipite disciplinam meam, et non pecuniam ; doctrinam magis quam aurum eligite :

8:11  melior est enim sapientia cunctis pretiosissimis, et omne desiderabile ei non potest comparari.

8:12  Ego sapientia, habito in consilio, et eruditis intersum cogitationibus.

8:13  Timor Domini odit malum : arrogantiam, et superbiam, et viam pravam, et os bilingue, detestor.

8:14  Meum est consilium et æquitas ; mea est prudentia, mea est fortitudo.

8:15  Per me reges regnant, et legum conditores justa decernunt ;

8:16  per me principes imperant, et potentes decernunt justitiam.

8:17  Ego diligentes me diligo, et qui mane vigilant ad me, invenient me.

8:18  Mecum sunt divitiæ et gloria, opes superbæ et justitia.

8:19  Melior est enim fructus meus auro et lapide pretioso, et genimina mea argento electo.

8:20  In viis justitiæ ambulo, in medio semitarum judicii :

8:21  ut ditem diligentes me, et thesauros eorum repleam.

8:22  Dominus possedit me in initio viarum suarum antequam quidquam faceret a principio.

8:23  Ab æterno ordinata sum, et ex antiquis antequam terra fieret.

8:24  Nondum erant abyssi, et ego jam concepta eram : necdum fontes aquarum eruperant,

8:25  necdum montes gravi mole constiterant : ante colles ego parturiebar.

8:26  Adhuc terram non fecerat, et flumina, et cardines orbis terræ.

8:27  Quando præparabat cælos, aderam ; quando certa lege et gyro vallabat abyssos ;

8:28  quando æthera firmabat sursum, et librabat fontes aquarum ;

8:29  quando circumdabat mari terminum suum, et legem ponebat aquis, ne transirent fines suos ; quando appendebat fundamenta terræ :

8:30  cum eo eram, cuncta componens. Et delectabar per singulos dies, ludens coram eo omni tempore,

8:31  ludens in orbe terrarum ; et deliciæ meæ esse cum filiis hominum.

8:32  Nunc ergo, filii, audite me : beati qui custodiunt vias meas.

8:33  Audite disciplinam, et estote sapientes, et nolite abjicere eam.

8:34  Beatus homo qui audit me, et qui vigilat ad fores meas quotidie, et observat ad postes ostii mei.

8:35  Qui me invenerit, inveniet vitam, et hauriet salutem a Domino.

8:36  Qui autem in me peccaverit, lædet animam suam ; omnes qui me oderunt diligunt mortem.

Chapter 9

9:1  Sapientia ædificavit sibi domum : excidit columnas septem.

9:2  Immolavit victimas suas, miscuit vinum, et proposuit mensam suam.

9:3  Misit ancillas suas ut vocarent ad arcem et ad mœnia civitatis.

9:4  Si quis est parvulus, veniat ad me. Et insipientibus locuta est :

9:5  Venite, comedite panem meum, et bibite vinum quod miscui vobis.

9:6  Relinquite infantiam, et vivite, et ambulate per vias prudentiæ.

9:7  Qui erudit derisorem, ipse injuriam sibi facit, et qui arguit impium, sibi maculam generat.

9:8  Noli arguere derisorem, ne oderit te : argue sapientem, et diliget te.

9:9  Da sapienti occasionem, et addetur ei sapientia ; doce justum, et festinabit accipere.

9:10  Principium sapientiæ timor Domini, et scientia sanctorum prudentia.

9:11  Per me enim multiplicabuntur dies tui, et addentur tibi anni vitæ.

9:12  Si sapiens fueris, tibimetipsi eris ; si autem illusor, solus portabis malum.

9:13  Mulier stulta et clamosa, plenaque illecebris, et nihil omnino sciens,

9:14  sedit in foribus domus suæ, super sellam in excelso urbis loco,

9:15  ut vocaret transeuntes per viam, et pergentes itinere suo :

9:16  Qui est parvulus declinet ad me. Et vecordi locuta est :

9:17  Aquæ furtivæ dulciores sunt, et panis absconditus suavior.

9:18  Et ignoravit quod ibi sint gigantes, et in profundis inferni convivæ ejus.

Chapter 10

10:1  Filius sapiens lætificat patrem, filius vero stultus mœstitia est matris suæ.

10:2  Nil proderunt thesauri impietatis, justitia vero liberabit a morte.

10:3  Non affliget Dominus fame animam justi, et insidias impiorum subvertet.

10:4  Egestatem operata est manus remissa ; manus autem fortium divitias parat. Qui nititur mendaciis, hic pascit ventos ; idem autem ipse sequitur aves volantes.

10:5  Qui congregat in messe, filius sapiens est ; qui autem stertit æstate, filius confusionis.

10:6  Benedictio Domini super caput justi ; os autem impiorum operit iniquitas.

10:7  Memoria justi cum laudibus, et nomen impiorum putrescet.

10:8  Sapiens corde præcepta suscipit ; stultus cæditur labiis.

10:9  Qui ambulat simpliciter ambulat confidenter ; qui autem depravat vias suas manifestus erit.

10:10  Qui annuit oculo dabit dolorem ; et stultus labiis verberabitur.

10:11  Vena vitæ os justi, et os impiorum operit iniquitatem.

10:12  Odium suscitat rixas, et universa delicta operit caritas.

10:13  In labiis sapientis invenitur sapientia, et virga in dorso ejus qui indiget corde.

10:14  Sapientes abscondunt scientiam ; os autem stulti confusioni proximum est.

10:15  Substantia divitis, urbs fortitudinis ejus ; pavor pauperum egestas eorum.

10:16  Opus justi ad vitam, fructus autem impii ad peccatum.

10:17  Via vitæ custodienti disciplinam ; qui autem increpationes relinquit, errat.

10:18  Abscondunt odium labia mendacia ; qui profert contumeliam, insipiens est.

10:19  In multiloquio non deerit peccatum, qui autem moderatur labia sua prudentissimus est.

10:20  Argentum electum lingua justi ; cor autem impiorum pro nihilo.

10:21  Labia justi erudiunt plurimos ; qui autem indocti sunt in cordis egestate morientur.

10:22  Benedictio Domini divites facit, nec sociabitur eis afflictio.

10:23  Quasi per risum stultus operatur scelus, sapientia autem est viro prudentia.

10:24  Quod timet impius veniet super eum ; desiderium suum justus dabitur.

10:25  Quasi tempestas transiens non erit impius ; justus autem quasi fundamentum sempiternum.

10:26  Sicut acetum dentibus, et fumus oculis, sic piger his qui miserunt eum.

10:27  Timor Domini apponet dies, et anni impiorum breviabuntur.

10:28  Exspectatio justorum lætitia, spes autem impiorum peribit.

10:29  Fortitudo simplicis via Domini, et pavor his qui operantur malum.

10:30  Justus in æternum non commovebitur, impii autem non habitabunt super terram.

10:31  Os justi parturiet sapientiam ; lingua pravorum peribit.

10:32  Labia justi considerant placita, et os impiorum perversa.

Chapter 11

11:1  Statera dolosa abominatio est apud Dominum, et pondus æquum voluntas ejus.

11:2  Ubi fuerit superbia, ibi erit et contumelia ; ubi autem est humilitas, ibi et sapientia.

11:3  Simplicitas justorum diriget eos, et supplantatio perversorum vastabit illos.

11:4  Non proderunt divitiæ in die ultionis ; justitia autem liberabit a morte.

11:5  Justitia simplicis diriget viam ejus, et in impietate sua corruet impius.

11:6  Justitia rectorum liberabit eos, et in insidiis suis capientur iniqui.

11:7  Mortuo homine impio, nulla erit ultra spes, et exspectatio sollicitorum peribit.

11:8  Justus de angustia liberatus est, et tradetur impius pro eo.

11:9  Simulator ore decipit amicum suum ; justi autem liberabuntur scientia.

11:10  In bonis justorum exsultabit civitas, et in perditione impiorum erit laudatio.

11:11  Benedictione justorum exaltabitur civitas, et ore impiorum subvertetur.

11:12  Qui despicit amicum suum indigens corde est ; vir autem prudens tacebit.

11:13  Qui ambulat fraudulenter, revelat arcana ; qui autem fidelis est animi, celat amici commissum.

11:14  Ubi non est gubernator, populus corruet ; salus autem, ubi multa consilia.

11:15  Affligetur malo qui fidem facit pro extraneo ; qui autem cavet laqueos securus erit.

11:16  Mulier gratiosa inveniet gloriam, et robusti habebunt divitias.

11:17  Benefacit animæ suæ vir misericors ; qui autem crudelis est, etiam propinquos abjicit.

11:18  Impius facit opus instabile, seminanti autem justitiam merces fidelis.

11:19  Clementia præparat vitam, et sectatio malorum mortem.

11:20  Abominabile Domino cor pravum, et voluntas ejus in iis qui simpliciter ambulant.

11:21  Manus in manu non erit innocens malus ; semen autem justorum salvabitur.

11:22  Circulus aureus in naribus suis, mulier pulchra et fatua.

11:23  Desiderium justorum omne bonum est ; præstolatio impiorum furor.

11:24  Alii dividunt propria, et ditiores fiunt ; alii rapiunt non sua, et semper in egestate sunt.

11:25  Anima quæ benedicit impinguabitur, et qui inebriat, ipse quoque inebriabitur.

11:26  Qui abscondit frumenta maledicetur in populis ; benedictio autem super caput vendentium.

11:27  Bene consurgit diluculo qui quærit bona ; qui autem investigator malorum est, opprimetur ab eis.

11:28  Qui confidit in divitiis suis corruet : justi autem quasi virens folium germinabunt.

11:29  Qui conturbat domum suam possidebit ventos, et qui stultus est serviet sapienti.

11:30  Fructus justi lignum vitæ, et qui suscipit animas sapiens est.

11:31  Si justus in terra recipit, quanto magis impius et peccator !

Chapter 12

12:1  Qui diligit disciplinam diligit scientiam ; qui autem odit increpationes insipiens est.

12:2  Qui bonus est hauriet gratiam a Domino ; qui autem confidit in cogitationibus suis impie agit.

12:3  Non roborabitur homo ex impietate, et radix justorum non commovebitur.

12:4  Mulier diligens corona est viro suo ; et putredo in ossibus ejus, quæ confusione res dignas gerit.

12:5  Cogitationes justorum judicia, et consilia impiorum fraudulenta.

12:6  Verba impiorum insidiantur sanguini ; os justorum liberabit eos.

12:7  Verte impios, et non erunt ; domus autem justorum permanebit.

12:8  Doctrina sua noscetur vir ; qui autem vanus et excors est patebit contemptui.

12:9  Melior est pauper et sufficiens sibi quam gloriosus et indigens pane.

12:10  Novit justus jumentorum suorum animas ; viscera autem impiorum crudelia.

12:11  Qui operatur terram suam satiabitur panibus ; qui autem sectatur otium stultissimus est. Qui suavis est in vini demorationibus, in suis munitionibus relinquit contumeliam.

12:12  Desiderium impii munimentum est pessimorum ; radix autem justorum proficiet.

12:13  Propter peccata labiorum ruina proximat malo ; effugiet autem justus de angustia.

12:14  De fructu oris sui unusquisque replebitur bonis, et juxta opera manuum suarum retribuetur ei.

12:15  Via stulti recta in oculis ejus ; qui autem sapiens est audit consilia.

12:16  Fatuus statim indicat iram suam ; qui autem dissimulat injuriam callidus est.

12:17  Qui quod novit loquitur, index justitiæ est ; qui autem mentitur, testis est fraudulentus.

12:18  Est qui promittit, et quasi gladio pungitur conscientiæ : lingua autem sapientium sanitas est.

12:19  Labium veritatis firmum erit in perpetuum ; qui autem testis est repentinus, concinnat linguam mendacii.

12:20  Dolus in corde cogitantium mala ; qui autem pacis ineunt consilia, sequitur eos gaudium.

12:21  Non contristabit justum quidquid ei acciderit : impii autem replebuntur malo.

12:22  Abominatio est Domino labia mendacia ; qui autem fideliter agunt placent ei.

12:23  Homo versatus celat scientiam, et cor insipientium provocat stultitiam.

12:24  Manus fortium dominabitur ; quæ autem remissa est, tributis serviet.

12:25  Mœror in corde viri humiliabit illum, et sermone bono lætificabitur.

12:26  Qui negligit damnum propter amicum, justus est ; iter autem impiorum decipiet eos.

12:27  Non inveniet fraudulentus lucrum, et substantia hominis erit auri pretium.

12:28  In semita justitiæ vita ; iter autem devium ducit ad mortem.

Chapter 13

13:1  Filius sapiens doctrina patris ; qui autem illusor est non audit cum arguitur.

13:2  De fructu oris sui homo satiabitur bonis : anima autem prævaricatorum iniqua.

13:3  Qui custodit os suum custodit animam suam ; qui autem inconsideratus est ad loquendum, sentiet mala.

13:4  Vult et non vult piger ; anima autem operantium impinguabitur.

13:5  Verbum mendax justus detestabitur ; impius autem confundit, et confundetur.

13:6  Justitia custodit innocentis viam, impietas autem peccatorem supplantat.

13:7  Est quasi dives, cum nihil habeat, et est quasi pauper, cum in multis divitiis sit.

13:8  Redemptio animæ viri divitiæ suæ ; qui autem pauper est, increpationem non sustinet.

13:9  Lux justorum lætificat : lucerna autem impiorum extinguetur.

13:10  Inter superbos semper jurgia sunt ; qui autem agunt omnia cum consilio, reguntur sapientia.

13:11  Substantia festinata minuetur ; quæ autem paulatim colligitur manu, multiplicabitur.

13:12  Spes quæ differtur affligit animam ; lignum vitæ desiderium veniens.

13:13  Qui detrahit alicui rei, ipse se in futurum obligat ; qui autem timet præceptum, in pace versabitur. Animæ dolosæ errant in peccatis : justi autem misericordes sunt, et miserantur.

13:14  Lex sapientis fons vitæ, ut declinet a ruina mortis.

13:15  Doctrina bona dabit gratiam ; in itinere contemptorum vorago.

13:16  Astutus omnia agit cum consilio ; qui autem fatuus est aperit stultitiam.

13:17  Nuntius impii cadet in malum ; legatus autem fidelis, sanitas.

13:18  Egestas et ignominia ei qui deserit disciplinam ; qui autem acquiescit arguenti glorificabitur.

13:19  Desiderium si compleatur delectat animam ; detestantur stulti eos qui fugiunt mala.

13:20  Qui cum sapientibus graditur sapiens erit ; amicus stultorum similis efficietur.

13:21  Peccatores persequitur malum, et justis retribuentur bona.

13:22  Bonus reliquit hæredes filios et nepotes, et custoditur justo substantia peccatoris.

13:23  Multi cibi in novalibus patrum, et aliis congregantur absque judicio.

13:24  Qui parcit virgæ odit filium suum ; qui autem diligit illum instanter erudit.

13:25  Justus comedit et replet animam suam ; venter autem impiorum insaturabilis.

Chapter 14

14:1  Sapiens mulier ædificat domum suam ; insipiens exstructam quoque manibus destruet.

14:2  Ambulans recto itinere, et timens Deum, despicitur ab eo qui infami graditur via.

14:3  In ore stulti virga superbiæ ; labia autem sapientium custodiunt eos.

14:4  Ubi non sunt boves, præsepe vacuum est ; ubi autem plurimæ segetes, ibi manifesta est fortitudo bovis.

14:5  Testis fidelis non mentitur ; profert autem mendacium dolosus testis.

14:6  Quærit derisor sapientiam, et non invenit ; doctrina prudentium facilis.

14:7  Vade contra virum stultum, et nescit labia prudentiæ.

14:8  Sapientia callidi est intelligere viam suam, et imprudentia stultorum errans.

14:9  Stultus illudet peccatum, et inter justos morabitur gratia.

14:10  Cor quod novit amaritudinem animæ suæ, in gaudio ejus non miscebitur extraneus.

14:11  Domus impiorum delebitur : tabernacula vero justorum germinabunt.

14:12  Est via quæ videtur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad mortem.

14:13  Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat.

14:14  Viis suis replebitur stultus, et super eum erit vir bonus.

14:15  Innocens credit omni verbo ; astutus considerat gressus suos. Filio doloso nihil erit boni ; servo autem sapienti prosperi erunt actus, et dirigetur via ejus.

14:16  Sapiens timet, et declinat a malo ; stultus transilit, et confidit.

14:17  Impatiens operabitur stultitiam, et vir versutus odiosus est.

14:18  Possidebunt parvuli stultitiam, et exspectabunt astuti scientiam.

14:19  Jacebunt mali ante bonos, et impii ante portas justorum.

14:20  Etiam proximo suo pauper odiosus erit : amici vero divitum multi.

14:21  Qui despicit proximum suum peccat ; qui autem miseretur pauperis beatus erit. Qui credit in Domino misericordiam diligit.

14:22  Errant qui operantur malum ; misericordia et veritas præparant bona.

14:23  In omni opere erit abundantia ; ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas.

14:24  Corona sapientium divitiæ eorum ; fatuitas stultorum imprudentia.

14:25  Liberat animas testis fidelis, et profert mendacia versipellis.

14:26  In timore Domini fiducia fortitudinis, et filiis ejus erit spes.

14:27  Timor Domini fons vitæ, ut declinent a ruina mortis.

14:28  In multitudine populi dignitas regis, et in paucitate plebis ignominia principis.

14:29  Qui patiens est multa gubernatur prudentia ; qui autem impatiens est exaltat stultitiam suam.

14:30  Vita carnium sanitas cordis ; putredo ossium invidia.

14:31  Qui calumniatur egentem exprobrat factori ejus ; honorat autem eum qui miseretur pauperis.

14:32  In malitia sua expelletur impius : sperat autem justus in morte sua.

14:33  In corde prudentis requiescit sapientia, et indoctos quosque erudiet.

14:34  Justitia elevat gentem ; miseros autem facit populos peccatum.

14:35  Acceptus est regi minister intelligens ; iracundiam ejus inutilis sustinebit.

Chapter 15

15:1  Responsio mollis frangit iram ; sermo durus suscitat furorem.

15:2  Lingua sapientium ornat scientiam ; os fatuorum ebullit stultitiam.

15:3  In omni loco, oculi Domini contemplantur bonos et malos.

15:4  Lingua placabilis lignum vitæ ; quæ autem immoderata est conteret spiritum.

15:5  Stultus irridet disciplinam patris sui ; qui autem custodit increpationes astutior fiet. In abundanti justitia virtus maxima est : cogitationes autem impiorum eradicabuntur.

15:6  Domus justi plurima fortitudo, et in fructibus impii conturbatio.

15:7  Labia sapientium disseminabunt scientiam ; cor stultorum dissimile erit.

15:8  Victimæ impiorum abominabiles Domino ; vota justorum placabilia.

15:9  Abominatio est Domino via impii ; qui sequitur justitiam diligitur ab eo.

15:10  Doctrina mala deserenti viam vitæ ; qui increpationes odit, morietur.

15:11  Infernus et perditio coram Domino ; quanto magis corda filiorum hominum !

15:12  Non amat pestilens eum qui se corripit, nec ad sapientes graditur.

15:13  Cor gaudens exhilarat faciem ; in mœrore animi dejicitur spiritus.

15:14  Cor sapientis quærit doctrinam, et os stultorum pascitur imperitia.

15:15  Omnes dies pauperis, mali ; secura mens quasi juge convivium.

15:16  Melius est parum cum timore Domini, quam thesauri magni et insatiabiles.

15:17  Melius est vocari ad olera cum caritate, quam ad vitulum saginatum cum odio.

15:18  Vir iracundus provocat rixas ; qui patiens est mitigat suscitatas.

15:19  Iter pigrorum quasi sepes spinarum ; via justorum absque offendiculo.

15:20  Filius sapiens lætificat patrem, et stultus homo despicit matrem suam.

15:21  Stultitia gaudium stulto, et vir prudens dirigit gressus suos.

15:22  Dissipantur cogitationes ubi non est consilium ; ubi vero sunt plures consiliarii, confirmantur.

15:23  Lætatur homo in sententia oris sui, et sermo opportunus est optimus.

15:24  Semita vitæ super eruditum, ut declinet de inferno novissimo.

15:25  Domum superborum demolietur Dominus, et firmos faciet terminos viduæ.

15:26  Abominatio Domini cogitationes malæ, et purus sermo pulcherrimus firmabitur ab eo.

15:27  Conturbat domum suam qui sectatur avaritiam ; qui autem odit munera, vivet. Per misericordiam et fidem purgantur peccata : per timorem autem Domini declinat omnis a malo.

15:28  Mens justi meditatur obedientiam ; os impiorum redundat malis.

15:29  Longe est Dominus ab impiis, et orationes justorum exaudiet.

15:30  Lux oculorum lætificat animam ; fama bona impinguat ossa.

15:31  Auris quæ audit increpationes vitæ in medio sapientium commorabitur.

15:32  Qui abjicit disciplinam despicit animam suam ; qui autem acquiescit increpationibus possessor est cordis.

15:33  Timor Domini disciplina sapientiæ, et gloriam præcedit humilitas.

Chapter 16

16:1  Hominis est animam præparare, et Domini gubernare linguam.

16:2  Omnes viæ hominis patent oculis ejus ; spirituum ponderator est Dominus.

16:3  Revela Domino opera tua, et dirigentur cogitationes tuæ.

16:4  Universa propter semetipsum operatus est Dominus ; impium quoque ad diem malum.

16:5  Abominatio Domini est omnis arrogans ; etiamsi manus ad manum fuerit, non est innocens. Initium viæ bonæ facere justitiam ; accepta est autem apud Deum magis quam immolare hostias.

16:6  Misericordia et veritate redimitur iniquitas, et in timore Domini declinatur a malo.

16:7  Cum placuerint Domino viæ hominis, inimicos quoque ejus convertet ad pacem.

16:8  Melius est parum cum justitia quam multi fructus cum iniquitate.

16:9  Cor hominis disponit viam suam, sed Domini est dirigere gressus ejus.

16:10  Divinatio in labiis regis ; in judicio non errabit os ejus.

16:11  Pondus et statera judicia Domini sunt, et opera ejus omnes lapides sacculi.

16:12  Abominabiles regi qui agunt impie, quoniam justitia firmatur solium.

16:13  Voluntas regum labia justa ; qui recta loquitur diligetur.

16:14  Indignatio regis nuntii mortis, et vir sapiens placabit eam.

16:15  In hilaritate vultus regis vita, et clementia ejus quasi imber serotinus.

16:16  Posside sapientiam, quia auro melior est, et acquire prudentiam, quia pretiosior est argento.

16:17  Semita justorum declinat mala ; custos animæ suæ servat viam suam.

16:18  Contritionem præcedit superbia, et ante ruinam exaltatur spiritus.

16:19  Melius est humiliari cum mitibus quam dividere spolia cum superbis.

16:20  Eruditus in verbo reperiet bona, et qui sperat in Domino beatus est.

16:21  Qui sapiens est corde appellabitur prudens, et qui dulcis eloquio majora percipiet.

16:22  Fons vitæ eruditio possidentis ; doctrina stultorum fatuitas.

16:23  Cor sapientis erudiet os ejus, et labiis ejus addet gratiam.

16:24  Favus mellis composita verba ; dulcedo animæ sanitas ossium.

16:25  Est via quæ videtur homini recta, et novissima ejus ducunt ad mortem.

16:26  Anima laborantis laborat sibi, quia compulit eum os suum.

16:27  Vir impius fodit malum, et in labiis ejus ignis ardescit.

16:28  Homo perversus suscitat lites, et verbosus separat principes.

16:29  Vir iniquus lactat amicum suum, et ducit eum per viam non bonam.

16:30  Qui attonitis oculis cogitat prava, mordens labia sua perficit malum.

16:31  Corona dignitatis senectus, quæ in viis justitiæ reperietur.

16:32  Melior est patiens viro forti, et qui dominatur animo suo expugnatore urbium.

16:33  Sortes mittuntur in sinum, sed a Domino temperantur.

Chapter 17

17:1  Melior est buccella sicca cum gaudio quam domus plena victimis cum jurgio.

17:2  Servus sapiens dominabitur filiis stultis, et inter fratres hæreditatem dividet.

17:3  Sicut igne probatur argentum et aurum camino, ita corda probat Dominus.

17:4  Malus obedit linguæ iniquæ, et fallax obtemperat labiis mendacibus.

17:5  Qui despicit pauperem exprobrat factori ejus, et qui ruina lætatur alterius non erit impunitus.

17:6  Corona senum filii filiorum, et gloria filiorum patres eorum.

17:7  Non decent stultum verba composita, nec principem labium mentiens.

17:8  Gemma gratissima exspectatio præstolantis ; quocumque se vertit, prudenter intelligit.

17:9  Qui celat delictum quærit amicitias ; qui altero sermone repetit, separat fœderatos.

17:10  Plus proficit correptio apud prudentem, quam centum plagæ apud stultum.

17:11  Semper jurgia quærit malus : angelus autem crudelis mittetur contra eum.

17:12  Expedit magis ursæ occurrere raptis fœtibus, quam fatuo confidenti in stultitia sua.

17:13  Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo ejus.

17:14  Qui dimittit aquam caput est jurgiorum, et antequam patiatur contumeliam judicium deserit.

17:15  Qui justificat impium, et qui condemnat justum, abominabilis est uterque apud Deum.

17:16  Quid prodest stulto habere divitias, cum sapientiam emere non possit ? Qui altum facit domum suam quærit ruinam, et qui evitat discere incidet in mala.

17:17  Omni tempore diligit qui amicus est, et frater in angustiis comprobatur.

17:18  Stultus homo plaudet manibus, cum spoponderit pro amico suo.

17:19  Qui meditatur discordias diligit rixas, et qui exaltat ostium quærit ruinam.

17:20  Qui perversi cordis est non inveniet bonum, et qui vertit linguam incidet in malum.

17:21  Natus est stultus in ignominiam suam ; sed nec pater in fatuo lætabitur.

17:22  Animus gaudens ætatem floridam facit ; spiritus tristis exsiccat ossa.

17:23  Munera de sinu impius accipit, ut pervertat semitas judicii.

17:24  In facie prudentis lucet sapientia ; oculi stultorum in finibus terræ.

17:25  Ira patris filius stultus, et dolor matris quæ genuit eum.

17:26  Non est bonum damnum inferre justo, nec percutere principem qui recta judicat.

17:27  Qui moderatur sermones suos doctus et prudens est, et pretiosi spiritus vir eruditus.

17:28  Stultus quoque, si tacuerit, sapiens reputabitur, et si compresserit labia sua, intelligens.

Chapter 18

18:1  Occasiones quærit qui vult recedere ab amico : omni tempore erit exprobrabilis.

18:2  Non recipit stultus verba prudentiæ, nisi ea dixeris quæ versantur in corde ejus.

18:3  Impius, cum in profundum venerit peccatorum, contemnit ; sed sequitur eum ignominia et opprobrium.

18:4  Aqua profunda verba ex ore viri, et torrens redundans fons sapientiæ.

18:5  Accipere personam impii non est bonum, ut declines a veritate judicii.

18:6  Labia stulti miscent se rixis, et os ejus jurgia provocat.

18:7  Os stulti contritio ejus, et labia ipsius ruina animæ ejus.

18:8  Verba bilinguis quasi simplicia, et ipsa perveniunt usque ad interiora ventris. Pigrum dejicit timor ; animæ autem effeminatorum esurient.

18:9  Qui mollis et dissolutus est in opere suo frater est sua opera dissipantis.

18:10  Turris fortissima nomen Domini ; ad ipsum currit justus, et exaltabitur.

18:11  Substantia divitis urbs roboris ejus, et quasi murus validus circumdans eum.

18:12  Antequam conteratur, exaltatur cor hominis, et antequam glorificetur, humiliatur.

18:13  Qui prius respondet quam audiat, stultum se esse demonstrat, et confusione dignum.

18:14  Spiritus viri sustentat imbecillitatem suam ; spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit sustinere ?

18:15  Cor prudens possidebit scientiam, et auris sapientium quærit doctrinam.

18:16  Donum hominis dilatat viam ejus, et ante principes spatium ei facit.

18:17  Justus prior est accusator sui : venit amicus ejus, et investigabit eum.

18:18  Contradictiones comprimit sors, et inter potentes quoque dijudicat.

18:19  Frater qui adjuvatur a fratre quasi civitas firma, et judicia quasi vectes urbium.

18:20  De fructu oris viri replebitur venter ejus, et genimina labiorum ipsius saturabunt eum.

18:21  Mors et vita in manu linguæ ; qui diligunt eam comedent fructus ejus.

18:22  Qui invenit mulierem bonam invenit bonum, et hauriet jucunditatem a Domino. Qui expellit mulierem bonam expellit bonum ; qui autem tenet adulteram stultus est et impius.

18:23  Cum obsecrationibus loquetur pauper, et dives effabitur rigide.

18:24  Vir amabilis ad societatem magis amicus erit quam frater.

Chapter 19

19:1  Melior est pauper qui ambulat in simplicitate sua quam dives torquens labia sua, et insipiens.

19:2  Ubi non est scientia animæ, non est bonum, et qui festinus est pedibus offendet.

19:3  Stultitia hominis supplantat gressus ejus, et contra Deum fervet animo suo.

19:4  Divitiæ addunt amicos plurimos ; a paupere autem et hi quos habuit separantur.

19:5  Testis falsus non erit impunitus, et qui mendacia loquitur non effugiet.

19:6  Multi colunt personam potentis, et amici sunt dona tribuentis.

19:7  Fratres hominis pauperis oderunt eum ; insuper et amici procul recesserunt ab eo. Qui tantum verba sectatur nihil habebit ;

19:8  qui autem possessor est mentis diligit animam suam, et custos prudentiæ inveniet bona.

19:9  Falsus testis non erit impunitus, et qui loquitur mendacia peribit.

19:10  Non decent stultum deliciæ, nec servum dominari principibus.

19:11  Doctrina viri per patientiam noscitur, et gloria ejus est iniqua prætergredi.

19:12  Sicut fremitus leonis, ita et regis ira, et sicut ros super herbam, ita et hilaritas ejus.

19:13  Dolor patris filius stultus, et tecta jugiter perstillantia litigiosa mulier.

19:14  Domus et divitiæ dantur a parentibus ; a Domino autem proprie uxor prudens.

19:15  Pigredo immittit soporem, et anima dissoluta esuriet.

19:16  Qui custodit mandatum custodit animam suam ; qui autem negligit viam suam mortificabitur.

19:17  Fœneratur Domino qui miseretur pauperis, et vicissitudinem suam reddet ei.

19:18  Erudi filium tuum ; ne desperes : ad interfectionem autem ejus ne ponas animam tuam.

19:19  Qui impatiens est sustinebit damnum, et cum rapuerit, aliud apponet.

19:20  Audi consilium, et suscipe disciplinam, ut sis sapiens in novissimis tuis.

19:21  Multæ cogitationes in corde viri ; voluntas autem Domini permanebit.

19:22  Homo indigens misericors est, et melior est pauper quam vir mendax.

19:23  Timor Domini ad vitam, et in plenitudine commorabitur absque visitatione pessima.

19:24  Abscondit piger manum suam sub ascella, nec ad os suum applicat eam.

19:25  Pestilente flagellato stultus sapientior erit ; si autem corripueris sapientem, intelliget disciplinam.

19:26  Qui affligit patrem, et fugat matrem, ignominiosus est et infelix.

19:27  Non cesses, fili, audire doctrinam, nec ignores sermones scientiæ.

19:28  Testis iniquus deridet judicium, et os impiorum devorat iniquitatem.

19:29  Parata sunt derisoribus judicia, et mallei percutientes stultorum corporibus.

Chapter 20

20:1  Luxuriosa res vinum, et tumultuosa ebrietas : quicumque his delectatur non erit sapiens.

20:2  Sicut rugitus leonis, ita et terror regis : qui provocat eum peccat in animam suam.

20:3  Honor est homini qui separat se a contentionibus ; omnes autem stulti miscentur contumeliis.

20:4  Propter frigus piger arare noluit ; mendicabit ergo æstate, et non dabitur illi.

20:5  Sicut aqua profunda, sic consilium in corde viri ; sed homo sapiens exhauriet illud.

20:6  Multi homines misericordes vocantur ; virum autem fidelem quis inveniet ?

20:7  Justus qui ambulat in simplicitate sua beatos post se filios derelinquet.

20:8  Rex qui sedet in solio judicii dissipat omne malum intuitu suo.

20:9  Quis potest dicere : Mundum est cor meum ; purus sum a peccato ?

20:10  Pondus et pondus, mensura et mensura : utrumque abominabile est apud Deum.

20:11  Ex studiis suis intelligitur puer, si munda et recta sint opera ejus.

20:12  Aurem audientem, et oculum videntem : Dominus fecit utrumque.

20:13  Noli diligere somnum, ne te egestas opprimat : aperi oculos tuos, et saturare panibus.

20:14  Malum est, malum est, dicit omnis emptor ; et cum recesserit, tunc gloriabitur.

20:15  Est aurum et multitudo gemmarum, et vas pretiosum labia scientiæ.

20:16  Tolle vestimentum ejus qui fidejussor extitit alieni, et pro extraneis aufer pignus ab eo.

20:17  Suavis est homini panis mendacii, et postea implebitur os ejus calculo.

20:18  Cogitationes consiliis roborantur, et gubernaculis tractanda sunt bella.

20:19  Ei qui revelat mysteria, et ambulat fraudulenter, et dilatat labia sua, ne commiscearis.

20:20  Qui maledicit patri suo et matri, extinguetur lucerna ejus in mediis tenebris :

20:21  hæreditas ad quam festinatur in principio, in novissimo benedictione carebit.

20:22  Ne dicas : Reddam malum : exspecta Dominum, et liberabit te.

20:23  Abominatio est apud Dominum pondus et pondus ; statera dolosa non est bona.

20:24  A Domino diriguntur gressus viri : quis autem hominum intelligere potest viam suam ?

20:25  Ruina est homini devorare sanctos, et post vota retractare.

20:26  Dissipat impios rex sapiens, et incurvat super eos fornicem.

20:27  Lucerna Domini spiraculum hominis, quæ investigat omnia secreta ventris.

20:28  Misericordia et veritas custodiunt regem, et roboratur clementia thronus ejus.

20:29  Exsultatio juvenum fortitudo eorum, et dignitas senum canities.

20:30  Livor vulneris absterget mala, et plagæ in secretioribus ventris.

Chapter 21

21:1  Sicut divisiones aquarum, ita cor regis in manu Domini : quocumque voluerit, inclinabit illud.

21:2  Omnis via viri recta sibi videtur : appendit autem corda Dominus.

21:3  Facere misericordiam et judicium magis placet Domino quam victimæ.

21:4  Exaltatio oculorum est dilatatio cordis ; lucerna impiorum peccatum.

21:5  Cogitationes robusti semper in abundantia ; omnis autem piger semper in egestate est.

21:6  Qui congregat thesauros lingua mendacii vanus et excors est, et impingetur ad laqueos mortis.

21:7  Rapinæ impiorum detrahent eos, quia noluerunt facere judicium.

21:8  Perversa via viri aliena est ; qui autem mundus est, rectum opus ejus.

21:9  Melius est sedere in angulo domatis, quam cum muliere litigiosa, et in domo communi.

21:10  Anima impii desiderat malum : non miserebitur proximo suo.

21:11  Mulctato pestilente, sapientior erit parvulus, et si sectetur sapientem, sumet scientiam.

21:12  Excogitat justus de domo impii, ut detrahat impios a malo.

21:13  Qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis, et ipse clamabit, et non exaudietur.

21:14  Munus absconditum extinguit iras, et donum in sinu indignationem maximam.

21:15  Gaudium justo est facere judicium, et pavor operantibus iniquitatem.

21:16  Vir qui erraverit a via doctrinæ in cœtu gigantum commorabitur.

21:17  Qui diligit epulas in egestate erit ; qui amat vinum et pinguia non ditabitur.

21:18  Pro justo datur impius, et pro rectis iniquus.

21:19  Melius est habitare in terra deserta quam cum muliere rixosa et iracunda.

21:20  Thesaurus desiderabilis, et oleum in habitaculo justi : et imprudens homo dissipabit illud.

21:21  Qui sequitur justitiam et misericordiam inveniet vitam, justitiam, et gloriam.

21:22  Civitatem fortium ascendit sapiens, et destruxit robur fiduciæ ejus.

21:23  Qui custodit os suum et linguam suam custodit ab angustiis animam suam.

21:24  Superbus et arrogans vocatur indoctus, qui in ira operatur superbiam.

21:25  Desideria occidunt pigrum : noluerunt enim quidquam manus ejus operari.

21:26  Tota die concupiscit et desiderat ; qui autem justus est, tribuet, et non cessabit.

21:27  Hostiæ impiorum abominabiles, quia offeruntur ex scelere.

21:28  Testis mendax peribit ; vir obediens loquetur victoriam.

21:29  Vir impius procaciter obfirmat vultum suum ; qui autem rectus est corrigit viam suam.

21:30  Non est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Dominum.

21:31  Equus paratur ad diem belli ; Dominus autem salutem tribuit.

Chapter 22

22:1  Melius est nomen bonum quam divitiæ multæ ; super argentum et aurum gratia bona.

22:2  Dives et pauper obviaverunt sibi : utriusque operator est Dominus.

22:3  Callidus vidit malum, et abscondit se ; innocens pertransiit, et afflictus est damno.

22:4  Finis modestiæ timor Domini, divitiæ, et gloria, et vita.

22:5  Arma et gladii in via perversi ; custos autem animæ suæ longe recedit ab eis.

22:6  Proverbium est : adolescens juxta viam suam ; etiam cum senuerit, non recedet ab ea.

22:7  Dives pauperibus imperat, et qui accipit mutuum servus est fœnerantis.

22:8  Qui seminat iniquitatem metet mala, et virga iræ suæ consummabitur.

22:9  Qui pronus est ad misericordiam benedicetur : de panibus enim suis dedit pauperi. Victoriam et honorem acquiret qui dat munera ; animam autem aufert accipientium.

22:10  Ejice derisorem, et exibit cum eo jurgium, cessabuntque causæ et contumeliæ.

22:11  Qui diligit cordis munditiam, propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem.

22:12  Oculi Domini custodiunt scientiam, et supplantantur verba iniqui.

22:13  Dicit piger : Leo est foris ; in medio platearum occidendus sum.

22:14  Fovea profunda os alienæ : cui iratus est Dominus, incidet in eam.

22:15  Stultitia colligata est in corde pueri, et virga disciplinæ fugabit eam.

22:16  Qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas, dabit ipse ditiori, et egebit.

22:17  Inclina aurem tuam, et audi verba sapientium : appone autem cor ad doctrinam meam,

22:18  quæ pulchra erit tibi cum servaveris eam in ventre tuo, et redundabit in labiis tuis :

22:19  ut sit in Domino fiducia tua, unde et ostendi eam tibi hodie.

22:20  Ecce descripsi eam tibi tripliciter, in cogitationibus et scientia :

22:21  ut ostenderem tibi firmitatem et eloquia veritatis, respondere ex his illis qui miserunt te.

22:22  Non facias violentiam pauperi quia pauper est, neque conteras egenum in porta :

22:23  quia judicabit Dominus causam ejus, et configet eos qui confixerunt animam ejus.

22:24  Noli esse amicus homini iracundo, neque ambules cum viro furioso :

22:25  ne forte discas semitas ejus, et sumas scandalum animæ tuæ.

22:26  Noli esse cum his qui defigunt manus suas, et qui vades se offerunt pro debitis :

22:27  si enim non habes unde restituas, quid causæ est ut tollat operimentum de cubili tuo ?

22:28  Ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui.

22:29  Vidisti virum velocem in opere suo ? coram regibus stabit, nec erit ante ignobiles.

Chapter 23

23:1  Quando sederis ut comedas cum principe, diligenter attende quæ apposita sunt ante faciem tuam.

23:2  Et statue cultrum in gutture tuo : si tamen habes in potestate animam tuam.

23:3  Ne desideres de cibis ejus, in quo est panis mendacii.

23:4  Noli laborare ut diteris, sed prudentiæ tuæ pone modum.

23:5  Ne erigas oculos tuos ad opes quas non potes habere, quia facient sibi pennas quasi aquilæ, et volabunt in cælum.

23:6  Ne comedas cum homine invido, et ne desideres cibos ejus :

23:7  quoniam in similitudinem arioli et conjectoris æstimat quod ignorat. Comede et bibe, dicet tibi ; et mens ejus non est tecum.

23:8  Cibos quos comederas evomes, et perdes pulchros sermones tuos.

23:9  In auribus insipientium ne loquaris, qui despicient doctrinam eloquii tui.

23:10  Ne attingas parvulorum terminos, et agrum pupillorum ne introëas :

23:11  propinquus enim illorum fortis est, et ipse judicabit contra te causam illorum.

23:12  Ingrediatur ad doctrinam cor tuum, et aures tuæ ad verba scientiæ.

23:13  Noli subtrahere a puero disciplinam : si enim percusseris eum virga, non morietur.

23:14  Tu virga percuties eum, et animam ejus de inferno liberabis.

23:15  Fili mi, si sapiens fuerit animus tuus, gaudebit tecum cor meum :

23:16  et exsultabunt renes mei, cum locuta fuerint rectum labia tua.

23:17  Non æmuletur cor tuum peccatores, sed in timore Domini esto tota die :

23:18  quia habebis spem in novissimo, et præstolatio tua non auferetur.

23:19  Audi, fili mi, et esto sapiens, et dirige in via animum tuum.

23:20  Noli esse in conviviis potatorum, nec in comessationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt :

23:21  quia vacantes potibus et dantes symbola consumentur, et vestietur pannis dormitatio.

23:22  Audi patrem tuum, qui genuit te, et ne contemnas cum senuerit mater tua.

23:23  Veritatem eme, et noli vendere sapientiam, et doctrinam, et intelligentiam.

23:24  Exsultat gaudio pater justi ; qui sapientem genuit, lætabitur in eo.

23:25  Gaudeat pater tuus et mater tua, et exsultet quæ genuit te.

23:26  Præbe, fili mi, cor tuum mihi, et oculi tui vias meas custodiant.

23:27  Fovea enim profunda est meretrix, et puteus angustus aliena.

23:28  Insidiatur in via quasi latro, et quos incautos viderit, interficiet.

23:29  Cui væ ? cujus patri væ ? cui rixæ ? cui foveæ ? cui sine causa vulnera ? cui suffusio oculorum ?

23:30  nonne his qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis ?

23:31  Ne intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitro color ejus : ingreditur blande,

23:32  sed in novissimo mordebit ut coluber, et sicut regulus venena diffundet.

23:33  Oculi tui videbunt extraneas, et cor tuum loquetur perversa.

23:34  Et eris sicut dormiens in medio mari, et quasi sopitus gubernator, amisso clavo.

23:35  Et dices : Verberaverunt me, sed non dolui ; traxerunt me, et ego non sensi. Quando evigilabo, et rursus vina reperiam ?

Chapter 24

24:1  Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis :

24:2  quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.

24:3  Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.

24:4  In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.

24:5  Vir sapiens fortis est, et vir doctus robustus et validus :

24:6  quia cum dispositione initur bellum, et erit salus ubi multa consilia sunt.

24:7  Excelsa stulto sapientia ; in porta non aperiet os suum.

24:8  Qui cogitat mala facere stultus vocabitur :

24:9  cogitatio stulti peccatum est, et abominatio hominum detractor.

24:10  Si desperaveris lassus in die angustiæ, imminuetur fortitudo tua.

24:11  Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum, liberare ne cesses.

24:12  Si dixeris : Vires non suppetunt ; qui inspector est cordis ipse intelligit : et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini juxta opera sua.

24:13  Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo.

24:14  Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ : quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.

24:15  Ne insidieris, et quæras impietatem in domo justi, neque vastes requiem ejus.

24:16  Septies enim cadet justus, et resurget : impii autem corruent in malum.

24:17  Cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas, et in ruina ejus ne exsultet cor tuum :

24:18  ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.

24:19  Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios :

24:20  quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.

24:21  Time Dominum, fili mi, et regem, et cum detractoribus non commiscearis :

24:22  quoniam repente consurget perditio eorum, et ruinam utriusque quis novit ?

24:23  Hæc quoque sapientibus. Cognoscere personam in judicio non est bonum.

24:24  Qui dicunt impio : Justus es : maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.

24:25  Qui arguunt eum laudabuntur, et super ipsos veniet benedictio.

24:26  Labia deosculabitur qui recta verba respondet.

24:27  Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum, ut postea ædifices domum tuam.

24:28  Ne sis testis frustra contra proximum tuum, nec lactes quemquam labiis tuis.

24:29  Ne dicas : Quomodo fecit mihi, sic faciam ei ; reddam unicuique secundum opus suum.

24:30  Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti :

24:31  et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem ejus spinæ, et maceria lapidum destructa erat.

24:32  Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.

24:33  Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis ; pauxillum manus conseres ut quiescas :

24:34  et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.

Chapter 25

25:1  Hæ quoque parabolæ Salomonis, quas transtulerunt viri Ezechiæ regis Juda.

25:2  Gloria Dei est celare verbum, et gloria regum investigare sermonem.

25:3  Cælum sursum, et terra deorsum, et cor regum inscrutabile.

25:4  Aufer rubiginem de argento, et egredietur vas purissimum.

25:5  Aufer impietatem de vultu regis, et firmabitur justitia thronus ejus.

25:6  Ne gloriosus appareas coram rege, et in loco magnorum ne steteris.

25:7  Melius est enim ut dicatur tibi : Ascende huc, quam ut humilieris coram principe.

25:8  Quæ viderunt oculi tui ne proferas in jurgio cito, ne postea emendare non possis, cum dehonestaveris amicum tuum.

25:9  Causam tuam tracta cum amico tuo, et secretum extraneo ne reveles :

25:10  ne forte insultet tibi cum audierit, et exprobrare non cesset. Gratia et amicitia liberant : quas tibi serva, ne exprobrabilis fias.

25:11  Mala aurea in lectis argenteis, qui loquitur verbum in tempore suo.

25:12  Inauris aurea, et margaritum fulgens, qui arguit sapientem et aurem obedientem.

25:13  Sicut frigus nivis in die messis, ita legatus fidelis ei qui misit eum : animam ipsius requiescere facit.

25:14  Nubes, et ventus, et pluviæ non sequentes, vir gloriosus et promissa non complens.

25:15  Patientia lenietur princeps, et lingua mollis confringet duritiam.

25:16  Mel invenisti : comede quod sufficit tibi, ne forte satiatus evomas illud.

25:17  Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui, nequando satiatus oderit te.

25:18  Jaculum, et gladius, et sagitta acuta, homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium.

25:19  Dens putridus, et pes lassus, qui sperat super infideli in die angustiæ,

25:20  et amittit pallium in die frigoris. Acetum in nitro, qui cantat carmina cordi pessimo. Sicut tinea vestimento, et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi.

25:21  Si esurierit inimicus tuus, ciba illum ; si sitierit, da ei aquam bibere :

25:22  prunas enim congregabis super caput ejus, et Dominus reddet tibi.

25:23  Ventus aquilo dissipat pluvias, et facies tristis linguam detrahentem.

25:24  Melius est sedere in angulo domatis quam cum muliere litigiosa et in domo communi.

25:25  Aqua frigida animæ sitienti, et nuntius bonus de terra longinqua.

25:26  Fons turbatus pede et vena corrupta, justus cadens coram impio.

25:27  Sicut qui mel multum comedit non est ei bonum, sic qui scrutator est majestatis opprimetur a gloria.

25:28  Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.

Chapter 26

26:1  Quomodo nix in æstate, et pluviæ in messe, sic indecens est stulto gloria.

26:2  Sicut avis ad alia transvolans, et passer quolibet vadens, sic maledictum frustra prolatum in quempiam superveniet.

26:3  Flagellum equo, et camus asino, et virga in dorso imprudentium.

26:4  Ne respondeas stulto juxta stultitiam suam, ne efficiaris ei similis.

26:5  Responde stulto juxta stultitiam suam, ne sibi sapiens esse videatur.

26:6  Claudus pedibus, et iniquitatem bibens, qui mittit verba per nuntium stultum.

26:7  Quomodo pulchras frustra habet claudus tibias, sic indecens est in ore stultorum parabola.

26:8  Sicut qui mittit lapidem in acervum Mercurii, ita qui tribuit insipienti honorem.

26:9  Quomodo si spina nascatur in manu temulenti, sic parabola in ore stultorum.

26:10  Judicium determinat causas, et qui imponit stulto silentium iras mitigat.

26:11  Sicut canis qui revertitur ad vomitum suum, sic imprudens qui iterat stultitiam suam.

26:12  Vidisti hominem sapientem sibi videri ? magis illo spem habebit insipiens.

26:13  Dicit piger : Leo est in via, et leæna in itineribus.

26:14  Sicut ostium vertitur in cardine suo, ita piger in lectulo suo.

26:15  Abscondit piger manum sub ascella sua, et laborat si ad os suum eam converterit.

26:16  Sapientior sibi piger videtur septem viris loquentibus sententias.

26:17  Sicut qui apprehendit auribus canem, sic qui transit impatiens et commiscetur rixæ alterius.

26:18  Sicut noxius est qui mittit sagittas et lanceas in mortem,

26:19  ita vir fraudulenter nocet amico suo, et cum fuerit deprehensus dicit : Ludens feci.

26:20  Cum defecerint ligna extinguetur ignis, et susurrone subtracto, jurgia conquiescent.

26:21  Sicut carbones ad prunas, et ligna ad ignem, sic homo iracundus suscitat rixas.

26:22  Verba susurronis quasi simplicia, et ipsa perveniunt ad intima ventris.

26:23  Quomodo si argento sordido ornare velis vas fictile, sic labia tumentia cum pessimo corde sociata.

26:24  Labiis suis intelligitur inimicus, cum in corde tractaverit dolos.

26:25  Quando submiserit vocem suam, ne credideris ei, quoniam septem nequitiæ sunt in corde illius.

26:26  Qui operit odium fraudulenter, revelabitur malitia ejus in consilio.

26:27  Qui fodit foveam incidet in eam, et qui volvit lapidem revertetur ad eum.

26:28  Lingua fallax non amat veritatem, et os lubricum operatur ruinas.

Chapter 27

27:1  Ne glorieris in crastinum, ignorans quid superventura pariat dies.

27:2  Laudet te alienus, et non os tuum ; extraneus, et non labia tua.

27:3  Grave est saxum, et onerosa arena, sed ira stulti utroque gravior.

27:4  Ira non habet misericordiam nec erumpens furor, et impetum concitati ferre quis poterit ?

27:5  Melior est manifesta correptio quam amor absconditus.

27:6  Meliora sunt vulnera diligentis quam fraudulenta oscula odientis.

27:7  Anima saturata calcabit favum, et anima esuriens etiam amarum pro dulci sumet.

27:8  Sicut avis transmigrans de nido suo, sic vir qui derelinquit locum suum.

27:9  Unguento et variis odoribus delectatur cor, et bonis amici consiliis anima dulcoratur.

27:10  Amicum tuum et amicum patris tui ne dimiseris, et domum fratris tui ne ingrediaris in die afflictionis tuæ. Melior est vicinus juxta quam frater procul.

27:11  Stude sapientiæ, fili mi, et lætifica cor meum, ut possis exprobranti respondere sermonem.

27:12  Astutus videns malum, absconditus est : parvuli transeuntes sustinuerunt dispendia.

27:13  Tolle vestimentum ejus qui spopondit pro extraneo, et pro alienis aufer ei pignus.

27:14  Qui benedicit proximo suo voce grandi, de nocte consurgens maledicenti similis erit.

27:15  Tecta perstillantia in die frigoris et litigiosa mulier comparantur.

27:16  Qui retinet eam quasi qui ventum teneat, et oleum dexteræ suæ vocabit.

27:17  Ferrum ferro exacuitur, et homo exacuit faciem amici sui.

27:18  Qui servat ficum comedet fructus ejus, et qui custos est domini sui glorificabitur.

27:19  Quomodo in aquis resplendent vultus prospicientium, sic corda hominum manifesta sunt prudentibus.

27:20  Infernus et perditio numquam implentur : similiter et oculi hominum insatiabiles.

27:21  Quomodo probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum, sic probatur homo ore laudantis. Cor iniqui inquirit mala, cor autem rectum inquirit scientiam.

27:22  Si contuderis stultum in pila quasi ptisanas feriente desuper pilo, non auferetur ab eo stultitia ejus.

27:23  Diligenter agnosce vultum pecoris tui, tuosque greges considera :

27:24  non enim habebis jugiter potestatem, sed corona tribuetur in generationem et generationem.

27:25  Aperta sunt prata, et apparuerunt herbæ virentes, et collecta sunt fœna de montibus.

27:26  Agni ad vestimentum tuum, et hædi ad agri pretium.

27:27  Sufficiat tibi lac caprarum in cibos tuos, et in necessaria domus tuæ, et ad victum ancillis tuis.

Chapter 28

28:1  Fugit impius nemine persequente ; justus autem, quasi leo confidens, absque terrore erit.

28:2  Propter peccata terræ multi principes ejus ; et propter hominis sapientiam, et horum scientiam quæ dicuntur, vita ducis longior erit.

28:3  Vir pauper calumnians pauperes similis est imbri vehementi in quo paratur fames.

28:4  Qui derelinquunt legem laudant impium ; qui custodiunt, succenduntur contra eum.

28:5  Viri mali non cogitant judicium ; qui autem inquirunt Dominum animadvertunt omnia.

28:6  Melior est pauper ambulans in simplicitate sua quam dives in pravis itineribus.

28:7  Qui custodit legem filius sapiens est ; qui autem comessatores pascit confundit patrem suum.

28:8  Qui coacervat divitias usuris et fœnore, liberali in pauperes congregat eas.

28:9  Qui declinat aures suas ne audiat legem, oratio ejus erit execrabilis.

28:10  Qui decipit justos in via mala, in interitu suo corruet, et simplices possidebunt bona ejus.

28:11  Sapiens sibi videtur vir dives ; pauper autem prudens scrutabitur eum.

28:12  In exsultatione justorum multa gloria est ; regnantibus impiis, ruinæ hominum.

28:13  Qui abscondit scelera sua non dirigetur ; qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur.

28:14  Beatus homo qui semper est pavidus ; qui vero mentis est duræ corruet in malum.

28:15  Leo rugiens et ursus esuriens, princeps impius super populum pauperem.

28:16  Dux indigens prudentia multos opprimet per calumniam ; qui autem odit avaritiam, longi fient dies ejus.

28:17  Hominem qui calumniatur animæ sanguinem, si usque ad lacum fugerit, nemo sustinet.

28:18  Qui ambulat simpliciter salvus erit ; qui perversis graditur viis concidet semel.

28:19  Qui operatur terram suam satiabitur panibus ; qui autem sectatur otium replebitur egestate.

28:20  Vir fidelis multum laudabitur ; qui autem festinat ditari non erit innocens.

28:21  Qui cognoscit in judicio faciem non bene facit ; iste et pro buccella panis deserit veritatem.

28:22  Vir qui festinat ditari, et aliis invidet, ignorat quod egestas superveniet ei.

28:23  Qui corripit hominem gratiam postea inveniet apud eum, magis quam ille qui per linguæ blandimenta decipit.

28:24  Qui subtrahit aliquid a patre suo et a matre, et dicit hoc non esse peccatum, particeps homicidæ est.

28:25  Qui se jactat et dilatat, jurgia concitat ; qui vero sperat in Domino sanabitur.

28:26  Qui confidit in corde suo stultus est ; qui autem graditur sapienter, ipse salvabitur.

28:27  Qui dat pauperi non indigebit ; qui despicit deprecantem sustinebit penuriam.

28:28  Cum surrexerint impii, abscondentur homines ; cum illi perierint, multiplicabuntur justi.

Chapter 29

29:1  Viro qui corripientem dura cervice contemnit, repentinus ei superveniet interitus, et eum sanitas non sequetur.

29:2  In multiplicatione justorum lætabitur vulgus ; cum impii sumpserint principatum, gemet populus.

29:3  Vir qui amat sapientiam lætificat patrem suum ; qui autem nutrit scorta perdet substantiam.

29:4  Rex justus erigit terram ; vir avarus destruet eam.

29:5  Homo qui blandis fictisque sermonibus loquitur amico suo rete expandit gressibus ejus.

29:6  Peccantem virum iniquum involvet laqueus, et justus laudabit atque gaudebit.

29:7  Novit justus causam pauperum ; impius ignorat scientiam.

29:8  Homines pestilentes dissipant civitatem ; sapientes vero avertunt furorem.

29:9  Vir sapiens si cum stulto contenderit, sive irascatur, sive rideat, non inveniet requiem.

29:10  Viri sanguinum oderunt simplicem ; justi autem quærunt animam ejus.

29:11  Totum spiritum suum profert stultus ; sapiens differt, et reservat in posterum.

29:12  Princeps qui libenter audit verba mendacii, omnes ministros habet impios.

29:13  Pauper et creditor obviaverunt sibi : utriusque illuminator est Dominus.

29:14  Rex qui judicat in veritate pauperes, thronus ejus in æternum firmabitur.

29:15  Virga atque correptio tribuit sapientiam ; puer autem qui dimittitur voluntati suæ confundit matrem suam.

29:16  In multiplicatione impiorum multiplicabuntur scelera, et justi ruinas eorum videbunt.

29:17  Erudi filium tuum, et refrigerabit te, et dabit delicias animæ tuæ.

29:18  Cum prophetia defecerit, dissipabitur populus ; qui vero custodit legem beatus est.

29:19  Servus verbis non potest erudiri, quia quod dicis intelligit, et respondere contemnit.

29:20  Vidisti hominem velocem ad loquendum ? stultitia magis speranda est quam illius correptio.

29:21  Qui delicate a pueritia nutrit servum suum postea sentiet eum contumacem.

29:22  Vir iracundus provocat rixas, et qui ad indignandum facilis est erit ad peccandum proclivior.

29:23  Superbum sequitur humilitas, et humilem spiritu suscipiet gloria.

29:24  Qui cum fure participat odit animam suam ; adjurantem audit, et non indicat.

29:25  Qui timet hominem cito corruet ; qui sperat in Domino sublevabitur.

29:26  Multi requirunt faciem principis, et judicium a Domino egreditur singulorum.

29:27  Abominantur justi virum impium, et abominantur impii eos qui in recta sunt via. Verbum custodiens filius extra perditionem erit.

Chapter 30

30:1  Verba Congregantis, filii Vomentis. Visio quam locutus est vir cum quo est Deus, et qui Deo secum morante confortatus, ait :

30:2  Stultissimus sum virorum, et sapientia hominum non est mecum.

30:3  Non didici sapientiam, et non novi scientiam sanctorum.

30:4  Quis ascendit in cælum, atque descendit ? quis continuit spiritum in manibus suis ? quis colligavit aquas quasi in vestimento ? quis suscitavit omnes terminos terræ ? quod nomen est ejus, et quod nomen filii ejus, si nosti ?

30:5  Omnis sermo Dei ignitus : clypeus est sperantibus in se.

30:6  Ne addas quidquam verbis illius, et arguaris, inveniarisque mendax.

30:7  Duo rogavi te : ne deneges mihi antequam moriar :

30:8  vanitatem et verba mendacia longe fac a me ; mendicitatem et divitias ne dederis mihi : tribue tantum victui meo necessaria,

30:9  ne forte satiatus illiciar ad negandum, et dicam : Quis est Dominus ? aut egestate compulsus, furer, et perjurem nomen Dei mei.

30:10  Ne accuses servum ad dominum suum, ne forte maledicat tibi, et corruas.

30:11  Generatio quæ patri suo maledicit, et quæ matri suæ non benedicit ;

30:12  generatio quæ sibi munda videtur, et tamen non est lota a sordibus suis ;

30:13  generatio cujus excelsi sunt oculi, et palpebræ ejus in alta surrectæ ;

30:14  generatio quæ pro dentibus gladios habet, et commandit molaribus suis, ut comedat inopes de terra, et pauperes ex hominibus.

30:15  Sanguisugæ duæ sunt filiæ, dicentes : Affer, affer. Tria sunt insaturabilia, et quartum quod numquam dicit : Sufficit.

30:16  Infernus, et os vulvæ, et terra quæ non satiatur aqua : ignis vero numquam dicit : Sufficit.

30:17  Oculum qui subsannat patrem, et qui despicit partum matris suæ, effodiant eum corvi de torrentibus, et comedant eum filii aquilæ !

30:18  Tria sunt difficilia mihi, et quartum penitus ignoro :

30:19  viam aquilæ in cælo, viam colubri super petram, viam navis in medio mari, et viam viri in adolescentia.

30:20  Talis est et via mulieris adulteræ, quæ comedit, et tergens os suum dicit : Non sum operata malum.

30:21  Per tria movetur terra, et quartum non potest sustinere :

30:22  per servum, cum regnaverit ; per stultum, cum saturatus fuerit cibo ;

30:23  per odiosam mulierem, cum in matrimonio fuerit assumpta ; et per ancillam, cum fuerit hæres dominæ suæ.

30:24  Quatuor sunt minima terræ, et ipsa sunt sapientiora sapientibus :

30:25  formicæ, populus infirmus, qui præparat in messe cibum sibi ;

30:26  lepusculus, plebs invalida, qui collocat in petra cubile suum ;

30:27  regem locusta non habet, et egreditur universa per turmas suas ;

30:28  stellio manibus nititur, et moratur in ædibus regis.

30:29  Tria sunt quæ bene gradiuntur, et quartum quod incedit feliciter :

30:30  leo, fortissimus bestiarum, ad nullius pavebit occursum ;

30:31  gallus succinctus lumbos ; et aries ; nec est rex, qui resistat ei.

30:32  Est qui stultus apparuit postquam elevatus est in sublime ; si enim intellexisset, ori suo imposuisset manum.

30:33  Qui autem fortiter premit ubera ad eliciendum lac exprimit butyrum ; et qui vehementer emungit elicit sanguinem ; et qui provocat iras producit discordias.

Chapter 31

31:1  Verba Lamuelis regis. Visio qua erudivit eum mater sua.

31:2  Quid, dilecte mi ? quid, dilecte uteri mei ? quid, dilecte votorum meorum ?

31:3  Ne dederis mulieribus substantiam tuam, et divitias tuas ad delendos reges.

31:4  Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum, quia nullum secretum est ubi regnat ebrietas ;

31:5  et ne forte bibant, et obliviscantur judiciorum, et mutent causam filiorum pauperis.

31:6  Date siceram mœrentibus, et vinum his qui amaro sunt animo.

31:7  Bibant, et obliviscantur egestatis suæ, et doloris sui non recordentur amplius.

31:8  Aperi os tuum muto, et causis omnium filiorum qui pertranseunt.

31:9  Aperi os tuum, decerne quod justum est, et judica inopem et pauperem.

31:10  Mulierem fortem quis inveniet ? procul et de ultimis finibus pretium ejus.

31:11  Confidit in ea cor viri sui, et spoliis non indigebit.

31:12  Reddet ei bonum, et non malum, omnibus diebus vitæ suæ.

31:13  Quæsivit lanam et linum, et operata est consilia manuum suarum.

31:14  Facta est quasi navis institoris, de longe portans panem suum.

31:15  Et de nocte surrexit, deditque prædam domesticis suis, et cibaria ancillis suis.

31:16  Consideravit agrum, et emit eum ; de fructu manuum suarum plantavit vineam.

31:17  Accinxit fortitudine lumbos suos, et roboravit brachium suum.

31:18  Gustavit, et vidit quia bona est negotiatio ejus ; non extinguetur in nocte lucerna ejus.

31:19  Manum suam misit ad fortia, et digiti ejus apprehenderunt fusum.

31:20  Manum suam aperuit inopi, et palmas suas extendit ad pauperem.

31:21  Non timebit domui suæ a frigoribus nivis ; omnes enim domestici ejus vestiti sunt duplicibus.

31:22  Stragulatam vestem fecit sibi ; byssus et purpura indumentum ejus.

31:23  Nobilis in portis vir ejus, quando sederit cum senatoribus terræ.

31:24  Sindonem fecit, et vendidit, et cingulum tradidit Chananæo.

31:25  Fortitudo et decor indumentum ejus, et ridebit in die novissimo.

31:26  Os suum aperuit sapientiæ, et lex clementiæ in lingua ejus.

31:27  Consideravit semitas domus suæ, et panem otiosa non comedit.

31:28  Surrexerunt filii ejus, et beatissimam prædicaverunt ; vir ejus, et laudavit eam.

31:29  Multæ filiæ congregaverunt divitias ; tu supergressa es universas.

31:30  Fallax gratia, et vana est pulchritudo : mulier timens Dominum, ipsa laudabitur.

31:31  Date ei de fructu manuum suarum, et laudent eam in portis opera ejus.