UyCyr - Proverbs

Chapter 1

1:1  Давут падишаниң оғли, Исраил падишаси Сулайманниң пәнд-нәсиһәтлири:

1:2  Бу пәнд-нәсиһәтләр даналиқ вә тәлим-тәрбийигә егә қилар сени, Йешәр ибрәтлик сөзләрниң чоңқур мәнасини;

1:3  Тәрбийиләр сени әқиланилик билән яшашқа, Һәққаний, адил вә дурус болушқа;

1:4  Әқиллиқ қилар саддә адәмләрни, Билимлик вә пәм-парасәтлик қилар яшларни.

1:5  Аңлап буларни даналар техиму дана болсун, Зерәкләр әқиланә мәслиһәткә еришсун.

1:6  Чүшәнгили болар бу пәнд-нәсиһәтләрдин әқлийә сөзләрни, Тәмсилләрни, данишмәнләрниң һекмәтлири вә тепишмақлирини.

1:7  Пәрвәрдигардин әйминиш әқил-идрәкниң башлинишидур. Ахмақлар даналиқ вә тәлим-тәрбийини камситиду.

1:8  Әй оғлум, тәрбийисигә қулақ сал атаңниң, Тәлимигә бепәрвалиқ қилма анаңниң.

1:9  Уларниң тәлим-тәрбийиси бешиңға тақалған таҗидур, Бойнуңға есилған алтун зәнҗирдур.

1:10  Әй оғлум, әгәр сени гунакарлар аздурса, әгәшмигин уларға.

1:11  Әгәр улар «Кәл, бизгә қошул, қапқан қурайли җан елишқа, Бирәр бегунани сәвәпсизла пайлап турайли тутушқа.

1:12  Өлүкләр маканидәк тирик жутайли биз гунасизларни, Гөргә чүшүп кәткәндәк йоқитайли у сағлам адәмләрни.

1:13  Тартип алайли шу чағ хилму-хил қиммәтлик мал-дунияни, Алған олҗа билән толтурайли өйлиримизни.

1:14  Бизгә шерик бол, тапқинимиз ортақ болсун» десиму,

1:15  Әй оғлум, йолиға кирмә уларниң, басма бир қәдәмму.

1:16  Чүнки етишиду улар өзлирини яманлиққа, Алдиришиду һәм қан төкүшкә.

1:17  Қуш туюп қалғанда тор йейиш бекар аваричиликтур.

1:18  Лекин шу яманлар дәл өз-өзигә әҗәллик қапқан қойиду, Өз җенини һалак қилидиған ора колайду.

1:19  Һарам мал-дунияға амрақ адәмләрниң ақивити шуки, Алиду бу һарам мал-дуния уларниң җенини.

1:20  Даналиқ чақирмақта кочиларда, авази яңримақта базарларда,

1:21  Үндимәктә ават җайларда, Вәз ейтмақта шәһәр дәрвазилириниң алдида:

1:22  — Әй наданлар, қачанғичә наданлиқта жүрисиләр? Әй мазақчилар, қачанғичә мазақ қилиштин һөзүр алисиләр? Әй әқилсизләр, қачанғичә билимдин нәпрәтлинисиләр?

1:23  Тәнқитлиримгә қулақ салған болсаңлар, Силәргә төкүп берәттим қәлбимдикини, Силәр билән ортақлишаттим ой-пикирлиримни.

1:24  Лекин мени рәт қилдиңлар чақирғинимда, Һечқайсиңлар етивар бәрмидиңлар қолумни узатқинимда.

1:25  Пәрва қилмидиңлар нәсиһәтлиримниң һечқайсисиға, Халимидиңлар қулақ селишни тәнқитлиримгә.

1:26  Шуңа күлимән балаю-апәткә йолуққиниңларда, Силәрни мәсқирә қилимән вәһимигә чүшкиниңларда,

1:27  Борандәк кәлгән вәһимидә қалғиниңларда, Балаю-апәт қуюндәк йетип кәлгинидә, Азап вә қайғу силәрни муптила қилғинида.

1:28  Чақирисиләр ялвуруп шу чағ мени, Лекин бәрмәсмән силәргә җавап. Һәрқанчә издисәңларму тапалмайсиләр мени.

1:29  Чүнки нәпрәтләндиңлар силәр билимдин, Таллимидиңлар әйминишни Худадин.

1:30  Қобул қилмидиңлар мениң нәсиһәтлиримни, Мәнситмидиңлар барлиқ тәнқитлиримни.

1:31  Шуңа силәр өз бешиңларни йәйсиләр, Өзәңлар колиған ориға өзәңлар чүшисиләр.

1:32  Бәрһәқ, өз җенини һалак қилиду наданлар мени рәт қилғанлиқтин, Өзлирини һалак қилиду әқилсизләр беғәмлигидин.

1:33  Бирақ маңа қулақ салғанлар аман-есән яшайду, Яманлиқниң вәһимисидин хали, хатирҗәм болиду.

Chapter 2

2:1  Әй оғлум, әгәр қобул қилсаң сөзлиримни, Қәлбиңдә сақлисаң буйруқлиримни,

2:2  Қулақ салсаң даналиққа, Көңүл қойсаң әқил-идрәккә,

2:3  Мураҗиәт қилсаң парасәткә тәшна болуп, Чақирсаң әқил-идрәкни тәлмүрүп,

2:4  Қазсаң даналиқни алтун-күмүч қазғандәк, Издисәң уни йошурун ғәзнә издигәндәк,

2:5  Шу чағда Пәрвәрдигардин әйминишни билисән, Худани һәқиқәтән тоналайсән.

2:6  Чүнки Пәрвәрдигар даналиқ ата қилғучидур. Билим билән әқил-идрәк Униң сөзидин келур.

2:7  У сақлап қойғандур яхшилиқларни дурусларға, Өзи қалқандур дурус йолда маңғанларға.

2:8  Йолини қоғдайду У адиллиқни яқлиғучиларниң, Сақлайду У йолини садиқ бәндилириниң.

2:9  Шу чағ һәққанийлиқ, адиллиқ вә дуруслуқни тонуйсән, Бу яхши йолларни чүшинисән.

2:10  Чүнки орун алиду даналиқ қәлбиңдин, Көңлүң яйрайду билимдин.

2:11  Қоғдайду сени пәм-параситиң, Сақлайду һәм әқил-идригиң,

2:12  Шунда даналиқ қутулдуриду сени яман йолдин, Тилиниң астида тили барлардин,

2:13  Ундақлар тоғра йолни ташлап, зулмәттә яшар,

2:14  Яманлиқ қилиштин хошаллинар, Явузлуқниң вәһшийлигидин шатлинар,

2:15  Әгри йолда меңип сахтипәзлик қилар.

2:16  Даналиқ сақлар сени әхлақсиз аялдин, Шерин-шекәр сөзлүк, бузуқ хотундин.

2:17  Бундақ хотун ташлар яшлиғида тәккән җорисини, Унтуп қалар у Худа алдида қилған келишимини.

2:18  Өлүмгә апиридиған йолдур униң өйи, Әрвалар маканиға башлар униң йоли.

2:19  Униң йениға барғанларниң бириму қайталмас, Һаятлиқ йолиға һәм йетәлмәс.

2:20  Сән маң яхшиларниң изидин, Чиқма һәққанийларниң йолидин.

2:21  Чүнки йеримиздә маканлишар дуруслар, Қелип қалар инсаплиқлар.

2:22  Лекин у йәрдин тар-мар қилинар яманлиқ қилғучилар. Жулуп ташлинар вапасизлар.

Chapter 3

3:1  Әй оғлум, унтума тәлимимни, Чиң сақла қәлбиңдә буйруқлиримни.

3:2  Өмүр қошар улар өмрүңгә, Аман-есәнлик елип келәр һаятиңға.

3:3  Меһриванлиқ вә садақәтни ташлима, Уларни маҗандәк есивал бойнуңға, Орнитивал қәлбиңниң чоңқур қетиға.

3:4  Таписән шәпқәт вә иззәт шу чағда, Худаниң һәм адәмләрниң нәзиридә.

3:5  Ишәнмәй өз әқлиңгә, Ишән пүтүн қәлбиң билән Пәрвәрдигарға,

3:6  Яд әт Пәрвәрдигарни һәр ишта, Очуқ қилар йолуңни У шунда.

3:7  Өзәңни әқиллиқ дәп санима, Пәрвәрдигардин әйминип, яманлиққа йолима.

3:8  Шундақ қилсаң, сағлам болар тениң, Иликкә толар сүйәклириң.

3:9  Улуқла Пәрвәрдигарни, атап мал-дунияриңни, Һәдийә қилип Униңға биринчи һосулуңни.

3:10  Шунда толуп ташар амбарлириң ашлиққа, Шарап туңлириң йеңи шарапқа.

3:11  Әй оғлум, баш тартма Пәрвәрдигарниң тәрбийисидин, Безар болма Униң түзитишидин.

3:12  Чүнки ата тәрбийилигәндәк әтиварлиқ оғлини, Пәрвәрдигарму тәрбийиләр сөйгәнлирини.

3:13  Даналиққа еришкәнләр, әқил-идрәк тапқанлар бәхитликтур!

3:14  Даналиқ кәлтүргән пайда күмүчниңкидинму артуқтур, Алтундин алған мәнпийәттинму әвзәлдур.

3:15  У ләәл-яқутлардин қиммәтликтур, Һәрқандақ арзулуқ нәрсәң униңға тәң келәлмәстур.

3:16  Бардур узун өмүр даналиқниң оң қолида, Байлиқ вә шөһрәт униң сол қолида.

3:17  Беғишлар даналиқ йоли шат-хорамлиқ саңа, Йетәкләр у сени аманлиққа.

3:18  Даналиқни тутуп турғучилар үчүн у һаятлиқ дәриғидур, Даналиқни мәккәм тутқанларниң һәммиси бәхитликтур.

3:19  Пәрвәрдигар даналиғи билән яратти зиминни, Әқли билән бәрпа қилди асманни.

3:20  Пәрвәрдигарниң даналиғи билән чоңқур қайнамлар етилди, Булутлар шәбнәм пүркиди.

3:21  Әй оғлум, чиң тут даналиқ вә пәм-парасәтни, Көз алдиңдин һәргиз йоқатма уларни.

3:22  Улар һаят бәхш етәр җениңға, Безәк болуп есилар бойнуңға.

3:23  Шу чағ йолуңда жүрисән теч-аман, Путлишип кәтмәйсән һечқачан.

3:24  Ятқанда һечнемидин қорқмайсән, Йетипла татлиқ ухлайсән.

3:25  Қорқма туюқсиз кәлгән ховуптин, Явузларниң бешиға кәлгән вәйранчилиқтин.

3:26  Чүнки таянчиңдур Пәрвәрдигар, У путлириңни қапқанларға чүшүштин сақлар.

3:27  Әгәр кәлсә яхшилиқ қилиш қолуңдин, Ярдимиңни айима һаҗәтмәнләрдин.

3:28  Хошнаңға еһтияҗлиқ нәрсә сәндә бар болса, «Әтә кәл, шу чағда берәй» дәп уни қайтурма.

3:29  Хошнаңға зиянкәшлик қилиш нийитидә болма, Чүнки у саңа ишинип хатирҗәм яшайду йениңда.

3:30  Бирәрси саңа яманлиқ қилмиған болса, Униң билән сәвәпсиз маҗралашма.

3:31  Зораванға һәсәт қилма, Униң йоллиридин һечқайсисини таллима.

3:32  Чүнки әгри адәмләр жиркиничликтур Пәрвәрдигарға, Дурусларға У йеқин турар амма.

3:33  Пәрвәрдигарниң ләнити тегәр яманларниң өйигә, У бәхит ата қилар һәққанийларниң аилисигә.

3:34  У мәсқиричиләрни мәсқирә қилар, Кичик пеилларға шәпқәт яғдурар.

3:35  Даналар шан-шәрәпкә муйәссәр болар, Наданлар болса шәрмәндиликтә қалар.

Chapter 4

4:1  Әй оғуллирим, атаңларниң тәрбийисигә қулақ селиңлар. Әқил-идрәк тепиш үчүн көңүл қоюп аңлаңлар.

4:2  Чүнки силәргә үгитимән илим-һекмәтни, Рәт қилмаңлар мениң тәлимлиримни.

4:3  Кичигимдә алғанмән атамниң тәрбийисини, Едим мән анамниң ялғуз әтиварлиғи,

4:4  Атам маңа мундақ үгәткән еди: — Жүригиңдә сақлиғин сөзлиримни, Әмәл қилғин буйруқлиримға, Яшайсән бәхитлик шунда.

4:5  Әқил тап, ериш даналиққа, Унтума ейтқанлиримни, сөзүмдин чиқма.

4:6  Даналиқтин ваз кәчмә, у сени қоғдар, Уни сөйгин, у сени сақлар.

4:7  Даналиққа еришкин, у һәммидин муһим, Әқил тап, берип болсиму пүтүн байлиғиңни.

4:8  Даналиқни әтиварлиғин, у сени үстүн қилар. Уни қучақла, у сени шөһрәткә ериштүрәр.

4:9  Даналиқ тақар көркәм таҗа бешиңға, Соға қилар шәрәп таҗиниму саңа.

4:10  Сөзлиримни аңла, қобул қил, әй оғлум, Шунда узун болар өмрүң.

4:11  Мән саңа көрсәттим даналиқниң йолини, Йетәклидим тоғра йолда меңишни.

4:12  Тосалғуға учримайсән маңғиниңда, Путлишип кәтмәйсән жүгригиниңдә.

4:13  Алған тәрбийини чиң тут, айрилма, убдан сақла уни, У сениң һаятиңдур чүнки.

4:14  Кирмә явузларниң йолиға, Жүрмә яманларниң изида.

4:15  Өзәңни қачур, өтмә һәм уларниң йолидин, Бурулуп өтүп кәткин уларға йолимастин,

4:16  Чүнки ухлалмас улар яманлиқ қилмиғичә, Уйқуси кәлмәс бирәрсини жиқитмиғичә.

4:17  Улар йәр явузлуқниң ненини. Ичәр зораванлиқниң шаривини.

4:18  Таң нуриға охшар һәққанийларниң йоли, Қуяш толуқ көтирилгичә нурлинар йоруғансири.

4:19  Қараңғу зулмәткә охшар явузларниң йоли, Билмәс улар өзлириниң немигә путлишип кетишини.

4:20  Әй оғлум, сөзлиримни көңүл қоюп аңла. Убдан қулақ сал ейтқанлиримға,

4:21  Уларни көз алдиңдин йоқатма, Қәлбиңниң чоңқур қетида сақла.

4:22  Чүнки чүшәнгәнләр үчүн бу сөзләр һаятлиқтур, Уларниң тән сағламлиғидур.

4:23  Пак тут бар күчүң билән қәлбиңни, У һаят булиғидур чүнки.

4:24  Бир еғизму әгри гәп қилма. Тилиңни һелигәрликтин сақла.

4:25  Алдиңға тиккин көзлириңни, Тоғра ташла һәм нәзириңни.

4:26  Һәрбир қәдимиңни бас тоғра, Оң болиду маңған йоллириң шунда.

4:27  Оң, солға чәтнимәй, алға басқин, Жирақ тут путлириңни яманлиқтин.

Chapter 5

5:1  Әй оғлум, һекмәтлик сөзлиримгә көңүл қойғин, Әқиланә мәслиһәтлиримгә қулақ салғин.

5:2  Шунда айрилмас әқил-идрәк сәндин, Дурус сөзләр төкүләр ләвлириңдин.

5:3  Һәсәл тамар бузуқ хотунниң ләвлиридин, Силиқтур униң сөзлири зәйтун йеғидин.

5:4  Лекин у елип кәлгән ақивәт аччиқтур кәкридәк, Азап-оқубәтликтур хәнҗәр билән тилғандәк.

5:5  Өлүмгә башлар униң тутқан йоли. Өлүкләр маканиға елип барар басқан қәдәмлири.

5:6  У һаятлиқ йолини ойлапму қоймас, Әгри йолларда тенәп жүргәнлигини өзи билмәс.

5:7  Әй оғуллар, сөзлиримни көңүл қоюп аңлаңлар. Дегәнлиримдин чиқмаңлар.

5:8  Бундақ хотундин нери қач! Униң босуғисиға йеқин йолима!

5:9  Болмиса өз иззитиңни йоқитисән, Рәһимсизгә қәриздар болисән.

5:10  Байлиғиңдин ятлар һөзүрлинәр, Әмгәк қилип тапқанлириң өзгиниң өйидә қалар.

5:11  Налә-пәрият чекисән өмрүңниң ахирида, Һеч мағдир қалмиғанда тән вә вуҗудуңда.

5:12  Шу чағ дәйсәнки: — Немишкиму тәрбийини өч көргәндимән? Көңлүмдә тәнқитләрни мәнситмигәндимән?

5:13  Устазлиримниң сөзини аңлимиғандимән? Маңа тәрбийә бәргәнләргә қулақ салмиғандимән?

5:14  Тас қалдим мана шәрмәндә болушқа, Жиғилған җамаәт алдида.

5:15  Ичкин өз көлчигиңниң сүйидин, Өз қудуғуңдики сүзүк судин.

5:16  Ташсунму булақлириң ташқириға, өстәңлириң кочиларға?

5:17  Улар мәнсүп болсун саңила, Уларни өзгиләр билән ортақлашма.

5:18  Қудуғуң бәрикәтлик болсун, Яшлиғиңда алған аялиңдин һөзүр алғин.

5:19  У кейиктәк сөйүмлүк, маралдәк чирайлиқтур, Униң көкси сени қанаәтләндүрсун, Муһәббитигә дайим шәйда болғин.

5:20  Оғлум, немишкә шәйда болисән бузуқ хотунға? Немишкә атисән өзәңни әхлақсиз хотунниң қойниға?

5:21  Пәрвәрдигарниң көз алдидидур инсанниң қилғанлири, Күзитип туриду У униң барлиқ йоллирини.

5:22  Чүшириду яманниң қилмишлири өзини қапқанға. Илиниду у өз гунайи билән сиртмаққа.

5:23  У өзини туталмаслиғидин өз җенини һалак қилиду. Чекидин ашқан ахмақлиғи түпәйли йолдин азиду.

Chapter 6

6:1  Әй оғлум, кепил болған болсаң достуңға, Яки қол бәргән болсаң капаләт үчүн биригә,

6:2  Тутулуп ағзиңдин чиққан сөзүң билән, Бағлинип қалған болисән өз вәдәң билән,

6:3  Қутулдуруш үчүн өзәңни буниңдин, Бундақ қил, у кишиниң йениға дәрһал барғин, Униңдин өтүнүп сора кәмтарлиқ билән, Чүнки униң илкидисән бәргән вәдәң билән.

6:4  Қутулмиғичә ухлап ятма, кирпик қақма,

6:5  Азат қил өзәңни очи қолидин қачқан кейиктәк, Очиниң торидин қутулған қуштәк.

6:6  Әй һорун, ал чүмүлиләрдин үлгә, Әқил тап қарап уларниң һәрикитигә.

6:7  Йоқтур башлиқ, назарәтчи, һөкүмдар уларда.

6:8  Лекин тәйярлар улар қишниң озуғини язда, Ашлиқ топлар һосул жиғиш вақтида.

6:9  Әй һорун, сән қачанғичә ухлайсән? Қачан орнуңдин турисән?

6:10  Дәйсәнки: Бираз көзүмни жумувалай, бирдәм ухлавалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай.

6:11  Ятивәрсәң йениңға келәр қарақчидәк намратлиқ, Қураллиқ булаңчидәк һәм муһтаҗлиқ.

6:12  Қара нийәтликләр билән яманлар ялған-явдақ сөзләп жүриду.

6:13  Көз қисип, пут-қоли билән шәрәт қилиду,

6:14  Қара нийити билән яманлиқ планлайду, Һемишәм җедәл-маҗра териду.

6:15  Шуңа келиду туюқсиз бала-қаза уларға, Бирдинла бит-чит болуп қалар қутқузулғусиз һалға.

6:16  Пәрвәрдигарниң жиркинидиған иши алтә, Һәтта, нәпрәтлинидиған иши йәттә.

6:17  Улар болсиму тәкәббур қарайдиған көз, Ялған-явдақ сөзләйдиған тил, Бегуналарниң җенини алидиған қол,

6:18  Сүйиқәст ойлайдиған көңүл, Яманлиққа жүгрәйдиған пут,

6:19  Ағзидин ялғанчилиқ төкүлидиған сахта гувачи, Һәм қериндашлар ара маҗра чиқарғучи.

6:20  Әй оғлум, әмәл қил буйруғиға атаңниң, Чиқма тәлимидин анаңниң.

6:21  Орнитип уларниң сөзини қәлбиңгә, Есивал маҗан қилип бойнуңға.

6:22  Нәгила барсаң йол башлар у саңа, Қоғдар сени ухлиғиниңда, Мәслиһәт берәр саңа ойғанғиниңда.

6:23  Чүнки буйруқ болса чирақтур, Тәлим болса нурдур, Тәрбийиниң өзи һаят йолидур.

6:24  Улар сақлар сени бузуқ хотундин, Әхлақсиз хотунниң шерин сөзлиридин.

6:25  Берилип кәтмә униң гөзәллигигә, Әсир болуп кәтмә қаш-көз ойнитишиға.

6:26  Паһишә аялға нан һәққи йетәр, Өзгиниң хотуни әзиз җениңни алар.

6:27  Кийими көймәмду етигигә чоғ салғучиниң?

6:28  Пути көймәмду чоғ үстидә маңғучиниң?

6:29  Охшаштур өзгиниң хотуни билән бузуқчилиқ қилғучиниң ақивити, Қутулалмас җазадин униң билән бир орунда ятса кимки.

6:30  Кишиләр камситмайду ачлиқтин оғрилиқ қилған оғрини,

6:31  Лекин тутулуп қалса, төләйду у биргә йәттә һәссә төләмни, Тапшуриду өй ичидики барлиқ бисатини.

6:32  Амма өзгиниң аяли билән бузуқчилиқ қилғучи, Йоқтур әқли, һалак қилиду өз-өзини.

6:33  У чоқум шәрмәндә болуп, таяқ йәйду, Жуюп чиқарғусиз рәсвачилиққа қалиду.

6:34  Чүнки аялниң ери ғәзәпкә келәр күндәшлик отида, Һәргиз рәһим қилмас у интиқам алғанда.

6:35  Һәрқандақ төләмгә у қарапму қоймас, Бәрсәңму қанчилик соға, у рази болмас.

Chapter 7

7:1  Әй оғлум, әмәл қил сөзлиримгә, Буйруқлиримни қәдирлә.

7:2  Әмәл қил уларға, бәхитлик яшайсән шунда. Тәлимлиримни көз қаричуғуңдәк асра.

7:3  Уларни теңип бармақлириңға, Сақлавал қәлбиңниң чоңқур қетиға.

7:4  Һәдә-сиңил дәп тонуғин даналиқни, Уруқ-туққан дәп атиғин парасәтни.

7:5  Шунда сақлар улар сени әхлақсиз аялдин, Тили шерин, бузуқ хотундин.

7:6  Өйүмниң деризисидин ташқириға қариғинимда бир қетим,

7:7  Саддә яшлар ара бир әқилсиз жигитни көрүп қалдим.

7:8  У коча яқилап меңивәрди. Бир хотунниң дохмуштики өйи тәрәпкә меңип қалди.

7:9  Бу күн петип, кечә қараңғуси чүшүшкә башлиған вақит еди.

7:10  Мана бир хотун жигитниң алдиға чиқип, униң билән көрүшти. У паһишидәк ясинивалған болуп, нийити бузуқ еди.

7:11  Валақтәккүр вә жүгәнсиз болуп, у өйидә олтарматти.

7:12  Әрләрни езиқтурушқа сақлатти һәр бир дохмушта, Бәзидә кочиларда, бәзидә базарларда.

7:13  У һелиқи жигиткә есилип, сөйүп қелинлиқ билән ейтти:

7:14  — Өйүмдә бар «аманлиқ қурванлиғиниң» гөши, Бүгүн қилдим Худаға вәдә қилған бу қурванлиқни.

7:15  Шуңа сиз билән көрүшүш үчүн чиққан едим, Әнди сизни издәп тепивалдим.

7:16  Каривитимни Мисирниң рәңлик япқучлири билән яптим.

7:17  Орун-көрпилиримгә мурмәкки, муәттәр вә дарчинлар чачтим.

7:18  Келиң, таң атқичә қенип ойнишайли, Бир-биримизниң қойнида ләззәтлинәйли.

7:19  Чүнки ерим өйдә йоқ, чиқип кәтти жирақ сәпәргә,

7:20  Елип бир халта күмүч тәңгә, өйгә қайтмайду ай толғичә.

7:21  Җәлип қилди аял уни өзигә шерин сөзлири билән, Езиқтурди уни яғлима гәплири билән.

7:22  Яш жигит у аялға ойлимайла әгәшти, Союлушқа елип маңған өкүз кәби, Қапқанға чүшүш алдидики буға кәби,

7:23  Қилтаққа өзини етиватқан қуш кәби, Оқ тешип өтмигичә униң җигәрини, Билмәс у бузуқлуқниң һаятиға һалакәт екәнлигини.

7:24  Әй оғуллирим, әнди қулақ селиңлар сөзлиримгә, Етивар бериңлар дегәнлиримгә.

7:25  Бундақ хотун йолиға майил болмисун көңлүңлар, Униң йолиға кирип адишип кәтмәңлар.

7:26  Бундақ аял набут қилған нурғун кишиләрни, Һаятидин айриған сансиз әрләрни.

7:27  Елип барар униң өйи гөргә, Өлүкләр маканидики чоңқур йәргә.

Chapter 8

8:1  Даналиқ чақирмидиму? Әқил-идрәкниң авази яңримидиму?

8:2  Туруп у йол бойидики егиз җайларда, Төрт кочиларда,

8:3  Җакалимақта шәһәр дәрвазилириниң йенида, Шәһәргә кириш ишиклиридә:

8:4  Әй инсанлар, силәрни чақириватимән, Адәм балилириға мураҗиәт қиливатимән.

8:5  Әй саддә адәмләр, үгиниңлар зерәкликни, Әй наданлар, үгиниңлар әқлиңларни ишлитишни.

8:6  Қулақ селиңлар, ейтмақчимән йүксәк ишларни, Дурустур ағзимдин чиққанлири.

8:7  Һәқиқәтни сөзләймән, ялған сөзләштин нәпрәтлинимән.

8:8  Ейтқанлиримниң һәммиси һәқтур, Униңда һелигәрлик яки сахтилиқ йоқтур.

8:9  Ениқтур барлиқ сөзлирим чүшәнгәнләргә, Тоғридур улар билим алғанларға.

8:10  Қобул қилиңлар күмүчниң орниға нәсиһәтлиримни, Сап алтунниң орниға билимни.

8:11  Чүнки даналиқ ләәл-яқутлардинму қиммәтликтур, Һәрқандақ арзулуқ нәрсә униңға тәң келәлмәстур.

8:12  Мән даналиқмән, әқил-идрәк билән биллә яшаймән. Билим вә пәм-парасәтниң егисимән.

8:13  Пәрвәрдигардин әйминиш яманлиқтин нәпрәтлиништур. Нәпрәтлинимән тәкәббурлуқ, мәнмәнлик, яман йол, ялған сөздин.

8:14  Егисимән нәсиһәт вә һекмәтниң, Әқил һәм күч-қудрәтниң.

8:15  Мән арқилиқ һөкүм сүриду падишалар, Адил қанун-пәрман чиқириду һөкүмдарлар.

8:16  Мән арқилиқ башқуриду һоқуқдарлар, Әмәлдарлар, барлиқ адил һөкүм чиқарғучилар.

8:17  Сөйимән мәнму мени сөйгәнләрни, Тапалайду тиришип издигәнләр мени,

8:18  Мәндә бардур байлиқ вә шөһрәт, Түгимәс мал-дуния вә һәққанийәт.

8:19  Мән беридиған мевә алтундин, һәтта сап алтундин қиммәтликтур. Мәндин келидиған пайда сап күмүчтинму әвзәлдур.

8:20  Мән һәққанийәт йолида маңимән, Адаләт йолида илгириләймән.

8:21  Мени сөйгәнләргә байлиқ беримән, Уларниң ғәзнилирини толтуримән.

8:22  Пәрвәрдигар вуҗутқа кәлтүргән мени өз ишлирини башлишидин бурунла, Һәммә мәвҗудатларни яритиштин бурунла,

8:23  Бәрпа болғанмән әзәлдинла, Йәр-зимин техи яритилмастинла.

8:24  Төрәлгәнмән деңиз-океанлар йоқтила, Булақлар көз ачмастинла,

8:25  Төрәлгәнмән егиз тағлар шәкилләнмәстинла, Дөңләр пәйда болмастинла,

8:26  Худа бепаян зимин, кәң далаларни яратмастинла, Зиминдики топа-чаңлар техи моҗут болмастинла.

8:27  У йәрдә едим Худа асманни орнатқинида, Деңиз йүзигә упуқ сизиғини сизғинида,

8:28  Асманға булутларни орунлаштурғинида, Деңиз-океанларни су билән толтурғинида,

8:29  У сулар ташмисун дәп, әмир қилип деңизға чәк қойғинида, Йәр-зиминниң һулини бәлгүлигинидә.

8:30  Мән Униң йенидики уста һүнәрвән едим. Һәр күни мән Униң хошаллиғи едим, Мәнму һәрдайим Униң һозурида шатлинаттим.

8:31  У яратқан пүткүл аләм үчүн шатлинаттим. Дуниядики инсанлардин сөйүнәттим.

8:32  Әнди маңа қулақ селиңлар, әй оғуллар, Нәқәдәр бәхитликтур йолумни тутқанлар!

8:33  Тәлим-тәрбийәмгә қулақ селип, әқил тепиңлар, Уларға бепәрвалиқ қилмаңлар.

8:34  Нәқәдәр бәхитликтур ишик алдимдин кәтмәй һәр күни, Босуғамда күтүп сөзүмни аңлайдиған киши!

8:35  Чүнки мени тапқанлар һаятлиқни тапар. Пәрвәрдигарниң разилиғиға егә болар.

8:36  Өзи зиян тартар мени қолдин берип қойғанлар, Өлүмни яхши көргәнләрдур мени яман көргәнләр.

Chapter 9

9:1  Салди даналиқ бир өй өзигә, Орнатти йәттә түврүк униңға.

9:2  Союп мал, тәйярлап шарапни, Яйди у дәстихинини.

9:3  Әвәтти хизмәткарлирини өз зияпитигә чақиришқа, Турғузди шәһәрниң әң егиз җайлирида:

9:4  «Әй саддилар, бу йәргә келиңлар!» дәп чақирғузди, Әқилсизләргә у мундақ ейтти:

9:5  «Әткән ғизайимға еғиз тегиңлар, Тәйярлиған шаривимни ичиңлар.

9:6  Наданлиқ йолини ташлаңлар, бәхитлик яшайсиләр шунда, Меңиңлар әқиллиқ йолида».

9:7  Кимки тәнқит қилса мазақ қилғучиларни, учрар аһанәткә, Әйиплисә яманларни қалар һақарәткә.

9:8  Әйиплимә мазақ қилғучиларни, болмиса саңа өч болуп қалар, Гәр әйиплисәң даналарни, сөйәр сени улар.

9:9  Тәлим бәрсәң данаға, көпийәр униң әқли, Үгәтсәң һәққаний адәмгә, ашар униң билими.

9:10  Пәрвәрдигардин әйминиш даналиқниң башлинишидур. Бирдин-бир Муқәддәс Болғучини билишниң өзи әқил-идрәктур.

9:11  Маңа әгәшсәң, өмрүң узун болар. Йешиңға яш қошулар.

9:12  Дана болсаң, өзәң көрисән пайдисини, Мазақ қилсаң, өзәң тартисән зийинини.

9:13  Наданлиқ охшар валақтәккүр вә һечнемигә қаримайдиған парасәтсиз хотунға,

9:14  Олтирип у өйиниң ишиги алдида, Шәһәрниң әң егиз җайида,

9:15  Йенидин өтүп, түз йолда кетиватқанларға вақириди:

9:16  «Әй саддилар, бу йәргә келиңлар!» дәп чақирди, Әқилсизләргә һәм мундақ ейтти:

9:17  «Оғрилап ичкән су татлиқтур, Йошуруп йегән нан тәмликтур».

9:18  Бирақ билмәс аңлиғучилар у йәрниң әрвалар макани екәнлигини, Өйигә чақирилғанларниң гөргә кирип болғанлиғини.

Chapter 10

10:1  Сулайман падишаниң пәнд-нәсиһәтлири: Дана оғул шатландурар атисини, Надан оғул қайғуға салар анисини.

10:2  Пайда бәрмәс һарам байлиқ, Өлүмдин қутулдурар һәққанийлиқ.

10:3  Ач қоймас Худа һәққанийларни, Әмәлгә ашурмас яманларниң арзусини.

10:4  Намрат болар қол қоштуруп олтарғанлар, Байлиқ кәлтүрәр өз қоли билән ишчанлар.

10:5  Әқил-идрәклик оғулдур һосулни вақтида жиққан, Уятқа қалдуридиған оғулдур ома мәзгилидә ухлиған.

10:6  Бәрикәт һәққанийларниң бешиға яғар, Зораванлиғини яманларниң сөзлири йошурар.

10:7  Һәққанийлар мубарәк әслимиләр қалдурар. Яманларниң нами тезла унтулуп қалар.

10:8  Қәлбидә даналиқ болған нәсиһәтни қобул қилар, Ахмақларчә сөзлигән балаға қалар.

10:9  Дурус йолда маңғанниң қәдими бехәтәрдур, Әгри йолда жүргәнниң қуйруғи бир тутамдур.

10:10  Ғәрәзлик көз қисқан ғәм-қайғуни кәлтүрүп чиқирар, Ахмақларчә сөзлигән балаға қалар.

10:11  Һаятлиқ булиғидур һәққанийниң сөзи, Йошурар зораванлиғини яманларниң тили.

10:12  Өчмәнлик җедәл-маҗра қозғар, Меһир-муһәббәт барлиқ гуналарни япар.

10:13  Әқиллиқниң ләвлиридин даналиқ тамар, Әқилсизниң дүмбисигә таяқ тәйяр турар.

10:14  Даналар билимини ичидә сақлар, Ахмақниң тили һалакәт чақирар.

10:15  Байларниң мәзмут қорғинидур өз байлиғи. Намратларниң һалакитидур өз йоқсузлуғи.

10:16  Һаятлиқтур һәққанийниң еришкини, Гунадур яманларниң тапқини.

10:17  Тәрбийини қобул қилғучи һаятлиқ йолидидур, Тәнқитни рәт қилғучи йолдин азған кишидур.

10:18  Өчмәнлигини йошурғучиниң сөзи ялған. Ахмақтур башқиларға төһмәт чаплиған.

10:19  Гунадин хали болмас көп сөзләйдиған, Данадур тилини тартқан.

10:20  Сап күмүчтур һәққанийниң ләвзи, Әрзимәстур яманларниң көңли.

10:21  Һәққанийниң сөзи көпкә озуқ болар, Ахмақлар әқилсизлигидин һалак болар.

10:22  Байлиқ кәлтүрәр Пәрвәрдигарниң бәрикити, Қошмас бу байлиққа дәрт-әләмни.

10:23  Һөзүрлинәр әқилсиз яманлиқ қилғинидин, Зоқлинар әқиллиқ даналиқ ишидин.

10:24  Яманниң қорққини униң бешиға чүшәр, Һәққанийларниң арзуси әмәлгә ашар.

10:25  Қуюндин кейин яман адәм йоқилар, Һәққаний адәм мәңгүлүк һулдәк мәзмут қалар.

10:26  Сиркә чишни, түтүн көзни ечиштурар, Һорун өзини ишқа салғучини аварә қилар.

10:27  Узартар Пәрвәрдигардин әйминиш өмүрни, Қисқа болар яманларниң өмри.

10:28  Шатлиқ елип келәр һәққанийларниң үмүти, Йоққа чиқар яманларниң күткини.

10:29  Пәрвәрдигарниң йоли дуруслар үчүн башпанадур, Яманлиқ қилғучилар үчүн һалакәттур.

10:30  Мустәһкәм турар һәққаний адәм өз орнида, Узун туралмас яманлар зиминда.

10:31  Һәққанийниң ағзидин даналиқ төкүләр, Ялған сөзләйдиған тил кесиләр.

10:32  Һәққанийниң сөзи кишиләргә яқар, Яманларниң ағзидин қувлуқ-шумлуқ чиқар.

Chapter 11

11:1  Пәрвәрдигар жиркинәр һелигәрниң таразисидин, Хурсән болар һәққанийниң тараза тешидин.

11:2  Тәкәббурлуқ кәйнидин келәр шәрмәндилик, Һәмра болар кәмтарлиққа даналиқ.

11:3  Йетәкләр дурусларни пак диллиғи, Вәйран қилар алдамчиларни өз һелигәрлиги.

11:4  Мал-дунияниң пайдиси болмас Худа ғәзәпкә кәлгән күни, Һәққанийлиқ болса өлүмдин қутқузар адәмни.

11:5  Пак диллиқ кишиниң һәққанийлиғи униң йолини очуқ қилар, Яман адәм өз яманлиғидин жиқилар.

11:6  Дурусларни һәққанийлиғи қутқузар, Сатқунлар өз нәпсидин тутулар.

11:7  Өлсә яман адәм арзуси йоққа чиқар, Бай болуш үмүти бекар болар.

11:8  Һәққаний киши бала-қазадин қутулдурулар, Яман адәм әксичә бала-қазаға дучар болар.

11:9  Худасизлар йеқинини тили билән һалак қилар, Һәққанийлар билими билән қутқузулар.

11:10  Әл-жут шат болар, һәққанийлар ронақ тапса, Тәнтәнә қилар, яманлар һалак болса.

11:11  Әл-жут гүлләп яшнар дурусларниң бәрикәт тиләшлиридин, Харап болар яманларниң тилидин.

11:12  Әқилсиз камситар йеқинини, Сүкүт қилар әқил егиси.

11:13  Чеқимчи ашкарилар мәхпийәтликни, Ишәнчлик киши чиң сақлар сирни.

11:14  Әл вәйран болар мәслиһәтсиз болса, Ғалибә қилар мәслиһәтчиләр көп болса.

11:15  Көп зиян тартар ятқа кепил болғучи, Аман болар кепилликтин баш тартқучи.

11:16  Сазавәр болар мулайим аял һөрмәткә, Пәқәт егә болар зораванлар байлиққа.

11:17  Кәлтүрәр рәһимдил өзигә пайда, Учритар рәһимсиз өзини зиянға.

11:18  Бекар болар яманларниң тапқини. Чоқум мукапат алар һәққанийлиқ уруғини чачқучи.

11:19  Һаятлиққа еришәр чин һәққаний киши, Өлүмгә йүзлинәр яманлиқни қоғлашқучи.

11:20  Пәрвәрдигар жиркинәр көңли әгриләрдин, Хурсән болар йоли дуруслардин.

11:21  Сөзсизки, яманлар чоқум җазалинар, Һәққанийларниң әвлади қутқузулар.

11:22  Һөсни бар, әқли йоқ хотун охшар, Чошқа тумшуғиға есилған алтун һалқиға.

11:23  Яхшилиққа башлар һәққанийларниң арзуси, Ғәзәп-нәпрәттә қалдурар яманларниң күткини.

11:24  Бири мәрт болуп, байлиғи йәнила ашар, Йәнә бири бехил болуп, әксичә намратлишар.

11:25  Ронақ тапар мәртләр, Су бәргәнләргә су бериләр.

11:26  Қалар ашлиқни вақтида сатмиғанлар хәлиқниң ләнитигә, Бәрикәт тилинәр ашлиқни вақтида сетип бәргәнләргә.

11:27  Яхшилиқ қилишқа интилгүчи көрәр яхшилиқ, Яманлиқ қилишни көзлигүчигә келәр яманлиқ.

11:28  Жиқилип чүшәр мал-дуниясиға таянғанлар, Әтиязниң бихидәк көкләр һәққанийлар.

11:29  Мирас алалмас өйидикиләргә бала-қаза кәлтүргүчи, Дананиң чакири болуп қалар әқилсиз киши.

11:30  Һаятлиқ дәриғидур һәққанийниң мевиси, Әқилдур кишиләрниң қәлбини утқучи.

11:31  Хаталиқлири үчүн бу дунияда җазаланған турса һәққанийлар, Яманлар билән гунакарларниң ақивити немә болар?

Chapter 12

12:1  Тәрбийини сөйгән билимни сөйгүчидур. Тәнқитни өч көргән әқилсиздур.

12:2  Яхши адәм Пәрвәрдигарниң шапаитигә муйәссәр болар, Нийити бузуқ адәмни Пәрвәрдигар җазаға һөкүм қилар.

12:3  Адәм яманлиқ қилип аман болмас, Һәққанийларниң йилтизи қомурулмас.

12:4  Пәзиләтлик аял ериниң таҗидур, Шәрмәндә хотун ериниң күчини хоратқучидур.

12:5  Һәққанийларниң ойлири адиллиқтур, Яманларниң мәслиһити һелигәрликтур.

12:6  Қан төкидиған қапқандур яманларниң тили, Адәмни қапқандин қутқузар һәққанийларниң сөзи.

12:7  Яманлар вәйран қилинип йоқилар, Һәққанийларниң өйи мәзмут турар.

12:8  Әқил-идригигә қарап адәм махташқа сазавәр болар, Әгри ой-пикирлик киши көзгә илинмай қалар.

12:9  Етиварсиз қаралсиму чакар яллиған киши, Өзини чоң тутуп нанға зар болғучидин яхши.

12:10  Һәққаний адәм өз мал-варинини асримай қалмас, Яман адәмниң «рәһимдиллиги» залимлиқтур халас.

12:11  Йеригә ишлигәнниң қосиғи тоқ. Қуруқ хиял сүргәнниң әқли йоқ.

12:12  Көз қизартар гунакарниң олҗисиға яманлар, Йилтиз тартип мевә берәр һәққанийлар.

12:13  Яман киши өз ағзиниң гунайидин тутулар, Һәққаний адәм мүшкүллүктин қутулар.

12:14  Адәм яхши сөзи билән яхшилиқ тапар, Әмгиги билән мукапатқа сазавәр болар.

12:15  Ахмақниң йоли өз нәзиридә тоғридур, Нәсиһәткә қулақ салғучи данадур.

12:16  Тезла билинәр кәлсә ахмақниң аччиғи, Һақарәткә учриғанда зерәк чандурмас инкасини.

12:17  Билдүрәр һәқ сөзлигүчи адиллиқни, Ялған гувалиқ бәргүчи сахтилиқни.

12:18  Ойлимайла қилған сөз қиличтәк тиқилар, Даналарниң сөзи дава болар.

12:19  Раст гәп мәңгү пут тирәп турар, Ялған гәп бирдәмлик болар.

12:20  Яман нийәтлик кишиниң көңлидә һелигәрлик болар. Теч-аманлиқни дәвәт қилғучилар хошаллиқ тапар.

12:21  Һәққаний адәмниң бешиға һеч бала-қаза чүшмәс, Яманлар бәхитсизликтин қутулалмас.

12:22  Пәрвәрдигар жиркинәр ялған сөзләрдин, Хурсән болар сөз-һәрикити сәмимий болғанлардин.

12:23  Билиндурмәс зерәкләр өз билимини, Ашкарилар ахмақлар өзиниң наданлиғини.

12:24  Тиришчан қол һоқуқ тутар, Һорун қуллуққа тутулар.

12:25  Мүкчәйтәр ғәм-әндишә кишини, Хуш қилар бир еғиз яхши сөз адәмни.

12:26  Һәққанийлар йеқиниға йол көрситәр, Яманларниң йоли өзлирини аздурар.

12:27  Һорун һәтта еринәр пиширишқа олиған они, Тиришчанлиқ болса адәмниң қиммәтлик байлиғи.

12:28  Һәққанийларниң йолида һаятлиқ бардур, Бу йол өлүмгә йетәклимәйдиған йолдур.

Chapter 13

13:1  Дана оғул атисиниң тәрбийисигә көңүл қояр, Мәсқирә қилғучи тәнқиттин өзини тартар.

13:2  Яхши адәм өз сөзидин яхшилиқ тапар, Хаинлар зораванлиқниң койида болар.

13:3  Ағзи чиң җенини сақлап қалар, Ағзи иштик һалакәткә йүз тутар.

13:4  Еришәлмәс һорунлар көңли халиған һәрқандақ нәрсигә, Еришәр тиришчанлар барлиқ арзусиға.

13:5  Ялғанчилиқтин жиркинәр һәққанийлар, Уятсизлиқ қилип шәрмәндә болар яманлар.

13:6  Адиллиқ қоғдар һәққанийни, Яманлиқ жиқитар гунакарни.

13:7  Бәзиләр бай көрситәр өзини, лекин бу қуруқ сөләттур, Бәзиләр йоқсул көрситәр өзини, амма чоң байлардур.

13:8  Байлиқ байниң җениға төләм болар. Йоқсул қорқутуштин хали болар.

13:9  Парлап турар һәққанийниң нури, Өчүрүләр яманниң чириғи.

13:10  Чиқар пәқәт җедәл-маҗра тәкәббурлуқтин, Тепилар даналиқ нәсиһәт аңлайдиғанлардин.

13:11  Асан еришкән байлиқ бәрикәтсиз болар, Әмгәк қилип тапқини бәрикәтлик болар.

13:12  Узаққа созулған үмүт көңүлни йерим қилар, Арзусиға йәтмәк худди һаятлиқ дәриғигә еришкәндәк болар.

13:13  Худаниң сөзигә сәл қариғучи өзигә һалакәт кәлтүрәр, Униң әмирлиригә әмәл қилған мукапатқа еришәр.

13:14  Һаятлиқ булиғидур даналарниң тәлими, У әҗәл қапқинидин халас қилиду адәмни.

13:15  Әқил-идрәк шәпқәт тапқузар, Хаинниң йоли мәшәқәтлик болар.

13:16  Зерәк билимигә тайинип иш қилар, Әқилсиз өз наданлиғини ашкарилар.

13:17  Дучар болар балаға яман әлчи, Елип келәр шипалиқ садиқ әлчи.

13:18  Тәрбийини рәт қилғучи намратлишип уятқа қалар, Тәнқит қобул қилғучи иззәткә егә болар.

13:19  Әмәлгә ашқан арзу шериндур кишигә, Яманлиғини ташлаш жиркиничликтур әқилсизгә.

13:20  Даналар билән биллә жүргән дана болар, Әқилсизләргә һәмра болған зиянға учрар.

13:21  Гунакарларниң кәйнидин бала-қаза қоғлишар, Һәққанийлар яхши мукапат алар.

13:22  Яхши адәм мирас қалдурар әвлатлириға, Гунакарларниң мал-дуниялири қалар һәққанийларға.

13:23  Йоқсулниң боз йери терилиши билән мол һосул берәр, Бирақ адаләтсизлик түпәйлидин тартивелинар.

13:24  Оғлидин таяқни айиса, уни өч көргәнлик болар, Оғлини сөйсә, дәл вақтида униңға тәрбийә қилар.

13:25  Һәққаний адәм тойғичә ғизалинар, Яманниң қосиғи ачлиқта тартишар.

Chapter 14

14:1  Дана аял аилисини ронақ тапқузар, Ахмақ аял өз қоли билән аилисини бузар.

14:2  Пәрвәрдигардин әйминәр тоғра йолда маңғучи, Көзгә илмас Уни әгри йолда жүргүчи.

14:3  Тоқмақ болар өзигә ахмақниң тәкәббур ағзи, Өзини қоғдар әқиллиқниң тили.

14:4  Өкүзүң болмиғанда оқур қуруқ турар, Лекин өкүзниң күчи билән мол һосул болар.

14:5  Ағзидин ялған сөз чиқмас садиқ гувачиниң, Тиниғидин ялғанчилиқ чиқип турар сахта гувачиниң.

14:6  Мазақ қилғучиниң даналиқни издиши бекардур, Әқиллиққа билим елиш асандур.

14:7  Нери тут өзәңни ахмақтин, Алалмайсән нә билим униң ләвзидин.

14:8  Зерәкниң даналиғи өз йолини чүшәнгәнлигидә, Ахмақларниң әқилсизлиги алдамчилиқ қилишида.

14:9  Мәсқирилик күләр ахмақлар гунаға, Кәңчилик болар һәққанийларниң арисида.

14:10  Жүрәк өз дәрдини өзила билиду, Хошаллиғиғиму башқилар шерик болалмайду.

14:11  Өйи вәйран болар яманниң, Гүлләп яшнар һәққанийниң.

14:12  Бәзи йоллар тоғридәк көрүнәр кишигә, Лекин ахири елип барар өлүмгә.

14:13  Бәзидә күлүп турсиму, азап жүрәкни ағритар, Хошаллиқ бәзидә ғәм-қайғу билән ахирлишар.

14:14  Йолдин чиққанлар тегишлик җаза тартар. Яхши адәм яхшилиғидин мукапатлинар.

14:15  Саддә киши ишинип кетәр һәммә гәпкә, Зерәк адәм ойлинар һәр қәдәмдә.

14:16  Дана еһтиятчан болуп, яманлиқтин нери турар, Әқилсиз бәңваш болуп, бепәрвалиқ қилар.

14:17  Мүҗәзи иштик адәм әхмиқанә иш қилар, Нийити бузуқ нәпрәткә қалар.

14:18  Саддә адәмләргә ахмақлиқ мирас қалар, Зерәкләргә билим таҗа болуп тақилар.

14:19  Баш егәр яманлар яхшиларниң алдида, Гунакарлар һәққанийниң дәрвазиси алдида.

14:20  Намратқа йеқиниму өч болар һәтта, Дост тартидиғанлар көп болар байға.

14:21  Йеқинини пәс көргән гунакардур, Һаҗәтмәнләргә рәһим қилған бәхитликтур.

14:22  Бәрһәқ, яман нийәтлик йолдин адишар, Яхши нийәтлик муһәббәт вә садиқлиқни тапар.

14:23  Келәр һәрбир әмгәктин пайда, Қалдурар қуруқ параң адәмни муһтаҗлиқта.

14:24  Әқиллиқниң еришкән байлиғи униң шөһрәт таҗидур, Наданлиғидин ахмаққа пәқәт наданлиқ қалур.

14:25  Қутқузар кишиләрниң һаятини чин гувалиқ бәргүчи, Хаинлиқ қилар тиниғидин ялғанчилиқ чиқип турғучи.

14:26  Пәрвәрдигардин әймәнгүчиниң йөләнчүги бар, Униң балилириму һимайигә егә болар.

14:27  Пәрвәрдигардин әйминиш булиғидур һаятлиқниң, Кишини хали қилар қапқинидин өлүмниң.

14:28  Падишаниң шан-шәриви пухрасиниң көп болушидин, Һөкүмдарниң һалакити пухрасиниң йоқ болушидин.

14:29  Әқил-идрәккә егә еғир-бесиқ киши, Ашкарилар ахмақлиғини чечилғақ киши.

14:30  Тәнниң сағламлиғидур көңүл хатирҗәмлиги, Чиритар көрәлмәслик сүйәкни.

14:31  Кәмбәғәлни әзгәнлик униң Яратқучисиға һақарәт кәлтүргәнликтур, Һаҗәтмәнгә шапаәт қилғанлиқ униң Яратқучисини улуқлиғанлиқтур.

14:32  Яман яманлиғи түпәйлидин жиқилар, Һәққаний сәкратта ятқандиму башпанайиға өзини тапшурар.

14:33  Алар даналиқ әқиллиқниң көңлидә чоңқур орунни, Билдүрәр ахмақларниң арисидиму өзини.

14:34  Көтирәр һәққанийәт хәлиқниң абройини, Номусқа қалдурар гуна һәрқандақ әлни.

14:35  Әқиллиқ әмәлдарға яғар падишаниң илтипати, Шәрмәндә әмәлдарға болса униң ғәзиви.

Chapter 15

15:1  Мулайим җавап басар ғәзәпни, Қопал сөз қозғар аччиқни.

15:2  Даналарниң сөзи билимгә җәлип қилар, Ахмақларниң ағзидин наданлиқ яғар.

15:3  Һәр йәргә чүшәр Пәрвәрдигарниң нәзири, Күзитип турар у яхши-яманни.

15:4  Һаятлиқ дәриғидур мулайим тил, Кишиниң роһини чүширәр һейлә-микирлик тил.

15:5  Рәт қилар ахмақ атисиниң тәрбийисини, Зерәк болар тәнқиткә қулақ салғучи.

15:6  Өйидә мол байлиқ болар һәққанийниң, Бала-қаза елип келәр тапқини яманниң.

15:7  Билим тарқитар дананиң тили, Униңға охшимас әқилсизниң дили.

15:8  Пәрвәрдигарға жиркиничликтур яманларниң қурванлиғи, Униң хурсәнлигидур адилларниң дуаси.

15:9  Пәрвәрдигарға жиркиничликтур яманниң йоли, Яхши көрәр У һәққанийлиқни издигүчини.

15:10  Дуч келәр қаттиқ җазаға тоғра йолни ташлиғучи, Һалак болар тәнқитни рәт қилғучи.

15:11  Пәрвәрдигарға аян турса өлүкләр макани, Техиму аян болмасму инсанларниң дили?

15:12  Мәсқирә қилғучи тәнқитни яқтурмас, Даналарниң алдиға у бармас.

15:13  Көңүл шат болса, хуш чирай болар, Қәлб азапланса, роһи сунар.

15:14  Тәшна болар билимгә әқиллиқниң жүриги, Қанаәт тапар наданлиқтин әқилсизниң ағзи.

15:15  Кәмбәғәлниң һәрбир күни мәшәқәтликтур, Лекин у көңлини шат тутса дайим зияпәттә болғандәктур.

15:16  Мол байлиғи билән тәшвиштә өткәндин, Әвзәлдур аз дуния билән әйминип өткән Пәрвәрдигардин.

15:17  Өч-адавәт ичидә бодиған малниң гөшини йегәндин көрә, Әвзәлдур көктат йегән меһир-муһәббәт ичрә.

15:18  Териккәк җедәл чиқирар, Сәвирчан талаш-тартишларни тиничландурар.

15:19  Һорунниң йоли гоя тикәнлик чатқаллиқтур, Дурусниң йоли болса түз йолдур.

15:20  Шатландурар әқиллиқ оғул атисини, Камситар әқилсиз анисини.

15:21  Ахмақлиғи билән хуш болар әқли йоқлар, Тоғра иш көрәр әқил-идрәкликләр.

15:22  Планлар мәғлуп болар мәслиһәт болмиғанда, Муваппәқийәтлик болар мәслиһәтчи көп болғанда.

15:23  Җайида берилгән җавап кишини хуш қилур, Дәл вақтида қилған сөз нәқәдәр яхшидур!

15:24  Данаға узун өмүр беғишлар һаятлиқ йоли, Өлүкләр маканидин жирақлаштурар уни.

15:25  Пәрвәрдигар вәйран қилар тәкәббурниң өйини, Сақлап қалар тул хотунниң өй-зиминини.

15:26  Пәрвәрдигарға жиркиничликтур яманларниң ой-пикри, Сап билинәр ақ көңүлниң йеқимлиқ сөзлири.

15:27  Ачкөз киши өз аилисигә бала-қаза кәлтүрәр, Парихорлуқтин нәпрәтләнгүчи узақ өмүр көрәр.

15:28  Һәққаний адәм өзини чағлап сөзләр, Яман адәмниң ағзидин шумлуқ төкүләр.

15:29  Пәрвәрдигар ямандин жирақ турар. Һәққанийниң дуасиға У қулақ салар.

15:30  Хуш чирай көңүлни шатландурар, Хуш хәвәр устиханға әт қондурар.

15:31  Һаятлиқ беридиған тәнқиткә қулақ салғанлар, Даналар арисида яшар.

15:32  Тәрбийини рәт қилған өзини хар қилар, Тәнқиткә қулақ салған әқил тапар.

15:33  Пәрвәрдигардин әйминиш адәмгә даналиқ үгитәр, Иззәт-һөрмәтниң алдида кичик пеиллиқ жүрәр.

Chapter 16

16:1  Көңүлдики ой-пикирләр инсандиндур, Униң тоғра җавап бериши Худаниң илһамидиндур.

16:2  Инсан пак дәп биләр өзиниң қилған һәммә ишини, Лекин Пәрвәрдигар чағлап көрәр адәмниң нийитини.

16:3  Тапшур қилмақчи болған ишлириңни Пәрвәрдигарға, Нәтиҗилик болар планлириң шунда.

16:4  Пәрвәрдигар барлиқ мәвҗудатни мәхсәтлик орунлаштурғандур, Һәтта яманларни балаю-апәт күнигә қалдурғандур.

16:5  Пәрвәрдигарға жиркиничликтур тәкәббурлар, Муқәррәрки, җазасиз қалмас улар.

16:6  Өзгәрмәс муһәббәт билән гуна кәчүрүм қилинар, Пәрвәрдигардин әйминиш адәмләрни яманлиқтин хали қилар.

16:7  Пәрвәрдигарни хурсән қилса адәмниң тутқан йоли, Пәрвәрдигар һәтта яраштурар дүшмәнлири билән уни.

16:8  Мол байлиқни тапқандин адаләтсизлик билән, Әвзәлдур аз тапқан һәққанийлиқ билән.

16:9  Инсан өз йоли үчүн план түзәр көңлидә, Амма Пәрвәрдигар қарар қилар униң қәдимигә.

16:10  Пәрвәрдигарниң илһами бар падишаниң қарарида, Адаләтсизлик чиқмас униң ағзидин һөкүм чиқарғинида.

16:11  Адил тараза-мизанлар Худаға хастур, Тараза ташлириниң һәммиси Униң иҗадидур.

16:12  Падишаниң яманлиқ қилиши өзи үчүн жиркиничликтур, Чүнки тәхтниң мәзмут туруши һәққанийәт биләндур.

16:13  Хурсән қилар тоғра сөз падишани, Сөйәр у һәқ сөзлигәнләрни.

16:14  Өлүмниң әлчисидур падишаниң ғәзиви, Бирақ қайтурар дана киши униң ғәзивини.

16:15  Һаят қелишқа нишандур падишаниң тәбәссүми, Гоя баһардики ямғурдәктур униң шәпқити.

16:16  Даналиққа еришиш алтунға еришиштин көп әвзәлдур, Әқил-идрәкликни таллаш күмүчни таллаштин әладур.

16:17  Тоғра адәмниң түз йоли яманлиқтин жирақтур, Йолиға еһтият қилишниң өзи җенини сақлап қелиштур.

16:18  Авал келәр тәкәббурлуқ һалакәттин, Һакавурлуқ жиқилиштин.

16:19  Тәкәббурлар билән һарам олҗа бөлүшкәндин көрә, Яшаш әвзәлдур кәмтар болуп езилгәнләр билән биллә.

16:20  Ронақ тапар Пәрвәрдигарниң сөзигә көңүл қойғанлар, Бәхитлик болар ишәнчини Пәрвәрдигарға бағлиғанлар.

16:21  Көңлигә даналиқ орниғучи парасәтлик дәп атилар, Йеқимлиқ сөзләр техиму қайил қиларлиқ болар.

16:22  Әқил-идрәк өз егиси үчүн һаят булиғидур, Ахмақниң өз ахмақлиғи елип келидиғини җазадур.

16:23  Дананиң қәлбидики даналиқ униң ағзидин чиқар, Сөзлири техиму қайил қиларлиқ болар.

16:24  Йеқимлиқ сөзләр гоя һәсәлдур, Җанға раһәт, тәнгә шипадур.

16:25  Бәзи йоллар тоғридәк көрүнәр кишигә, Лекин ахири елип барар өлүмгә.

16:26  Әмгәкчиниң иштийи уни тутар әмгәккә, Ач қарни мәҗбурлар ишләшкә.

16:27  Қозғар яманлиқни нийити яман киши, Охшар лавулдап турған отқа униң зувани.

16:28  Җедәл-маҗрани кәңәйтәр һелигәрниң сөзи, Бир-биридин айриветәр ғевәт йеқин достларни.

16:29  Езиқтурар зораван киши өз йеқинини, Башлар яман йолда меңишқа уни.

16:30  Көз қисиш билән шумлуқ ойлар, Левини чиң жумуш билән яманлиқни әмәлгә ашурар.

16:31  Һәққанийәт йолида ақарған чач һөрмәт таҗидур.

16:32  Әвзәлдур сәвирчан адәм батурдин, Өзини тутувелиш шәһәр алғандин.

16:33  Чәк етәккә ташланғини билән, Һөкүм қилиш Пәрвәрдигардиндур.

Chapter 17

17:1  Җедәл-маҗралиқ өйдики мол дәстихандин көрә, Бир бурда қуруқ нан әвзәлдур тинич-хатирҗәмликтә.

17:2  Әқиллиқ хизмәткар ғоҗайининиң йүзини төкидиған оғлини башқурар, Униң оғуллири қатарида охшаш мирас алар.

17:3  Алтун-күмүч отта тавлинар, Адәмниң қәлбини Пәрвәрдигар синар.

17:4  Көңүл қояр яман сөзгә яманлиқ қилғучи, Қулақ салар ғевәт-шикайәткә ялғанчи.

17:5  Кәмбәғәлни мазақ қилған һақарәт кәлтүрәр Яратқучисиға, Башқиларниң бәхитсизлигигә шатланған чоқум дуч келәр җазаға.

17:6  Таҗидур нәвриләр мойсүпәтләрниң, Пәхридур ата-анилар пәрзәнтләрниң.

17:7  Натиқлиқ ахмаққа ярашмас, Ялған сөз мөтивәргә һеч қамлашмас.

17:8  Пара бир тумардур уни бәргүчиниң нәзиридә, Нәгила барса у еришидиғандәк муваппәқийәткә.

17:9  Муһәббәтни чиңайтар гунани кәчүргүчи, Йеқин достидин айрилар кона хаманни сориғучи.

17:10  Берилгән бир еғиз тәнқит данаға, Үнүмлүк болар урулған йүз таяқтин наданға.

17:11  Көзләр яман пәқәт исиян көтиришни, Шуңа әвәтиләр униңға рәһимсиз әлчи.

17:12  Учрап қалғандин әқилсизниң ахмақлиқ қилишиға, Яхширақтур учрап қелиш күчүклиридин айрилған ейиққа.

17:13  Кимки яхшилиққа қилса яманлиқ, Өйидин кәтмәс яманлиқ.

17:14  Тосмидики су ташқандәктур җедәлниң башлиниши, Шуңа җедәл овҗиға чиқиштин авал тохтат уни.

17:15  Яманни ақлиғанлиқ билән һәққанийни қарилиғанлиқ, Һәр иккиси Пәрвәрдигарға жиркиничлик.

17:16  Пулниң немә пайдиси ахмақниң қолидики? Сетивалаламду даналиқни? Пәқәт йоқ униңға еришиш нийити.

17:17  Дост саңа меһир-муһәббәт көрситәр һәрқачан, Қериндаш еғир күнләрдә ярдәмдә болушқа туғулған.

17:18  Қол берип әқилсиз киши кепил болар өзгигә.

17:19  Гуна қилишқа амрақтур җедәлхор киши, Өз босуғисини егиз қилған жиқилар өзи.

17:20  Көрмәс яхшилиқ нийити яман, Тартар һейлә-микирлик тил зиян.

17:21  Ахмақниң атиси болуш қайғулуқтур, Наданниң атисиниң хошаллиғи йоқтур.

17:22  Шат көңүл шипадәк бәхитлик қилар, Роһи сунуқлуқ иликни қурутар.

17:23  Пара алар йәң ичидә бузулған киши, Шунда бурмилар адаләт йолини.

17:24  Даналиқ турар әқиллиқниң көз алдида, Әқилсиз хиялий қарар төрт әтрапқа.

17:25  Азапқа салар әқилсиз оғул атисини, Дәрт-әләмгә қояр анисини.

17:26  Натоғридур һәққанийларға җәриманә қоюш, Адаләтни қоллиғини үчүн әмәлдарларни уруш.

17:27  Билимлик киши кам сөз болар, Әқил-идрәклик адәм еғир-бесиқ келәр.

17:28  Һәтта ахмақму җим турувалса әқиллиқ һесаплинар, Ағзини жумувалса парасәтлик көрүнәр.

Chapter 18

18:1  Топтин айрилған ойлар һаман өзинила, Қарши чиқар у һәрқандақ даналиққа.

18:2  Ахмақ қизиқмас әқил-идрәккә, Пәқәт қизиқар ой-пикирлирини ейтишқа.

18:3  Тәң келәр яман киши нәпрәт билән, Номус иза-аһанәт билән.

18:4  Адәмниң ағзидин чиққан сөзләр охшар чоңқур суға, Даналиқ охшар булдуқлап турған булаққа.

18:5  Яманға ян бесип һөкүмдә, Һәққанийни наһәқчилиққа учритиш натоғра әлвәттә.

18:6  Җедәл чиқирар әқилсизниң тили, Өзини таяққа тутуп берәр униң ағзи.

18:7  Әқилсизниң ағзи өзигә баладур. Униң тили өз җениға қапқандур.

18:8  Охшар ғевәт мәзилик тамаққа, Сиңип кетәр тәнгә тезла.

18:9  Кимки һорун болса өз ишида, Қериндаш болур бузғунчиға.

18:10  Мәзмут қорғандәктур Пәрвәрдигарниң нами, Аман болур һәққанийлар пана тартип уни.

18:11  Байниң байлиғи гоя униң мәзмут қорғинидур, Униң хиялида у егиз сепилдәктур.

18:12  Һалакәттин илгири адәмниң жүригидә болур тәкәббурлуқ. Иззәт-һөрмәттин илгири жүрәр кичик пеиллиқ.

18:13  Сөзни ахириғичә аңлимай туруп җавап бәргән киши, Чандуруп ахмақлиғини, қалдурар хиҗаләттә өзини.

18:14  Адәм роһи билән бәрдашлиқ берәр ағриқ азавиға, Бирақ кимму чидалар роһи сунуқлуққа?

18:15  Билим алар әқиллиқниң қәлби, Билимгә тәлпүнәр дананиң өзи.

18:16  Соғат ачар кишигә асанлиқ ишигини, Башлап барар чоң әрбапларниң алдиға уни.

18:17  Һәқ билинәр авал сөзлигүчиниң сөзи давада, Қарши тәрәп келип соал қоюп тәкшүргичә униңға.

18:18  Чәк ташлаш арқилиқ түгәткили болар җаңҗални, Йоқатқили болар мөтивәрләр арисидики талаш-тартишларни.

18:19  Рәнҗигән қериндишиға йеқинлишиш қийин кириштинму мәзмут қорғанға, Арисидики җедәл-маҗра охшар қорғанниң төмүр решеткилириға.

18:20  Дана сөз худди есил тамақтәк кишини мәмнун қилар, Тоғра сөз көңүлгә яқар.

18:21  Һаят-мамат тилниң илкидә болар, Уни сөйгән униң мевисидин һосул алар.

18:22  Яхши хотун алған киши яхшилиқ тапқан болар, У Пәрвәрдигарниң мәрһәмитигә егә болар.

18:23  Кәмбәғәл ялвуруп сөзләр, Бай болса қопал җавап берәр.

18:24  Бәзи достлар өз ара бир-бирини харап қилар, Лекин қериндаштинму йеқин дост болар.

Chapter 19

19:1  Дурус йолда маңған кәмбәғәл киши, Һейлә-микир билән сөзләйдиған ахмақтин яхши.

19:2  Билмәй туруп қизғинлиқ қилиш яхши әмәс, Алдираңғулуқ билән иш қилған нишанға йәтмәс.

19:3  Адәмниң наданлиғи һаят йолини набут қилар, У көңлидә йәнила Пәрвәрдигардин хапа болар.

19:4  Байлиқ достни көпәйтәр, Кәмбәғәл бар достидинму айрилип қалар.

19:5  Сахта гувалиқ бәргүчи җазаланмай қалмас, Ялған ейтқучиму қечип қутулалмас.

19:6  Көп кишиләр мәрт адәмдин илтипат күтәр. Һәммә киши соғат бәргүчини дост тартар.

19:7  Жиркинәр кәмбәғәлдин қериндашлириму, жирақлишар достлири техиму, Бекардур уларниң арқисидин у ялвуруп барсиму.

19:8  Даналиққа еришиш өзини сөйгәнликтур, Әқил-идрәклик болуш бәхит тапқанлиқтур.

19:9  Җазаланмай қалмас сахта гувалиқ бәргүчи, Һалакәттин қутулалмас ялған ейтқучи.

19:10  Һашамәтлик турмуш ахмаққа ярашмас, Қулниң һөкүмдарлар үстидин һөкүм сүрүши техиму қамлашмас.

19:11  Әқил-идрәклик киши аччиқланмас асанлиқчә, Башқиларниң гунайини кәчүрүши шөһрәт кәлтүрәр өзигә.

19:12  Ширниң һөкиришигә охшаштур падишаниң ғәзиви. От-чөпкә чүшкән шәбнәмдәктур униң шәпқити.

19:13  Әқилсиз оғул атиси үчүн баладур, Хотунниң җедәллири торустин тамчилиған ямғурдәктур.

19:14  Мирастур өй вә мал-мүлүк ата-бовидин, Әқил-идрәклик хотун Пәрвәрдигардин.

19:15  Һорунлуқ кишини ғәпләт уйқусиға ғәриқ қилар, Бекар тәләп ачлиқниң дәрдини тартар.

19:16  Пәрвәрдигарниң әмирлиригә әмәл қилған җенини сақлап қалар, Униң йолини камситқан адәм һалак болар.

19:17  Намратқа ярдәм бериш Пәрвәрдигарға қәриз бәргән билән баравәр, Униң қилған шапаитини Пәрвәрдигар қайтурар.

19:18  Пәрзәндиңгә бәр түзитиш тәрбийиси үмүт бар вақтида, Лекин ғәзивиң кәлгинидә уни набут қилма.

19:19  Қаттиқ ғәзәплик киши өзигә җаза әкеләр, Қутқузсаң уни бир қетим йәнә қутқузмақ келәр.

19:20  Аңла нәсиһәтни, қобул қил тәрбийини, Шундақ қилғиниңда дана болисән ахири.

19:21  Кишиниң көңлидә план көптур, Лекин әмәлгә ашидиғини Пәрвәрдигарниң мәхситидур.

19:22  Кишиниң хаһиши садиқлиқтур. Кәмбәғәл ялғанчидин әвзәлдур.

19:23  Пәрвәрдигардин әйминиш ериштүрәр кишини һәқиқий һаятлиққа, У қанаәтлик яшап, учримас бала-қазаға.

19:24  Созар һорун қачиға қолини, Лекин еринәр ағзиға селишқиму ғизани.

19:25  Мазақчини ур, саддә униңдин ибрәт алар, Әқиллиққа түзитиш тәрбийиси бәр, у үгинивалар.

19:26  Атисини хорлиған, анисини өйдин һайдиған оғул, Уларға уят һәм шәрмәндилик кәлтүргәндур.

19:27  Әй оғлум, тохтатсаң нәсиһәт аңлашни, Қачурғиниңдур илим-һекмәттин өзәңни.

19:28  Ялған гувачи мазақ қилар адаләтни, Яманниң ағзи ялмар явузлуқни.

19:29  Тәйярдур мазақ қилғучиларға җаза, Әқилсизләрниң дүмбисигә қамча.

Chapter 20

20:1  Шарап мәсқиричи, һарақ җедәл-маҗрачи, Әқилсиздур һәрбир һарақ-шарап ичип азғучи.

20:2  Падишаниң ғәзиви ширниң һөкиришигә охшаштур, Униң аччиғини кәлтүрүш өзиниң җенини тавакәл қилғанлиқтур.

20:3  Маҗрадин өзини тартиш иззәт кәлтүрәр кишигә, Һәрбир ахмақ тәйярдур арилишишқа җедәлгә.

20:4  Һорун дехан өз пәслидә йәр һайдимас, Жиғим пәйти һечбир һосул алалмас.

20:5  Чоңқур қудуқтики суға охшар адәмниң ой-пикри, Бирақ уни тартип алалар әқил-идрәклик киши.

20:6  Өзини достқа садиқ дәйдиғанлар көп болар, Бирақ һәқиқий ишәнчлик бирини ким тапалар?

20:7  Һәққаний адәм дурус йолда маңар, Униң әвлатлири бәхитлик болар!

20:8  Падиша тәхтидә олтирип һөкүм чиқирар, Нәзәр селип һәммә яманни яхшидин айрар.

20:9  Ким қәлбим пакланди, гунадин тазиландим дәп ейталар?

20:10  Таразида вә өлчәмдә адил болмиғанда, Һәр иккиси жиркиничлик билинәр Пәрвәрдигарға.

20:11  Аян қилар һәтта балиму қилиқлиридин өзини, Һәрикитидә паклиқ вә тоғрилиқниң бар яки йоқлуғини.

20:12  Көридиған көзни, аңлайдиған қулақни, Пәрвәрдигар яратти һәр иккисини.

20:13  Амрақ болма уйқуға, болмиса намратлиқта қалисән, Тиришсаң уйқуңни ечип, мол немәткә тойисән.

20:14  Херидар баһа талишип «мал начар!» дәп зарлинар, Нерираққа берип «есил нәрсә алдим» дәп махтинар.

20:15  Алтунму бар, ләәл-яқутларму көптур, Бирақ дана сөз болса тепилғусиз гөһәрдур!

20:16  Натонушқа капаләт болған кишидин кепилгә тонини еливал, Ятқа кепил болғандин кепиллик ал.

20:17  Алдап тапқан нан татлиқ болар, Бирақ кейин ағзиға шехил толар.

20:18  План муқум болар мәслиһәт билән, Җәң қил ақиланә мәслиһәт билән.

20:19  Питнихор ашкарилар сирни, Валақтәккүрдин қачур өзәңни.

20:20  Кимки ата-анисини қарғиса, Өчәр униң чириғи түн қараңғусида.

20:21  Асан еришкән мирас, Ахирида бәрикәтлик болмас.

20:22  Яманлиқ қайтуримән демә яманлиққа, Пәрвәрдигарни күт, У ярдәм берәр саңа.

20:23  Таразида сахтилиқ қилиш Пәрвәрдигарға жиркиничликтур. Сахта өлчәм яманлиқтур.

20:24  Пәрвәрдигарниң ирадисидиндур инсанниң қәдәмлири, Шундақ екән, қандақ биләр инсан өз йолини?

20:25  Йениклик билән «Худаға атиған һәдийә» дәп вәдә берип, Андин иккиләнгән киши өзи қилтаққа кетәр чүшүп.

20:26  Дана падиша топан соруғандәк соруветәр яманларни, Хаман тәпкәндәк айриветәр уларни.

20:27  Пәрвәрдигарниң нури чүшүп роһиға адәмниң, Күзитип турар барлиқ ой-нийитини униң.

20:28  Садиқлиқ вә ишәнч падишани қоғдар, Униң тәхти садиқлиқ билән мустәһкәм болар.

20:29  Жигитләрниң күч-қувити уларниң шәрипидур, Ақ чачлири болса қериларниң һөрмитидур.

20:30  Қамчиниң изи кишини яманлиқтин тазилар, Таяқ көңүлни паклитар.

Chapter 21

21:1  Пәрвәрдигарниң қолидидур падишаниң көңли, Башлар У Өзи халиған тәрәпкә ериқ сүйидәк уни.

21:2  Инсан тоғра дәп биләр өзиниң һәрбир йолини, Лекин Пәрвәрдигар чағлап көрәр униң қәлбидикини.

21:3  Адәмниң һәққаний вә адил иш қилиши, Қурванлиқ қилғинидинму бәкирәк хурсән қилар Пәрвәрдигарни.

21:4  Гунадур көзниң тәкәббурлуғи вә қәлбниң һакавурлуғи, Яманларниң мәнмәнлик турмуш кәчүрүши.

21:5  Чоқум молчилиқ кәлтүрәр әстайидил адәмниң плани, Пәқәт муһтаҗлиқта қалар барлиқ алдираңғу киши.

21:6  Ялған сөзләп тапқан байлиқлар худди, Учуп кетидиған түтүн, әҗәллик қапқан кәби.

21:7  Өз бешиға чиқар яманларниң залимлиғи, Чүнки рәт қилар адаләт йолида меңишни.

21:8  Әгридур гунакарниң йоли, Дурустур пакниң иш-һәрикити.

21:9  Соқушқақ хотун билән бир өйдә яшаштин, Әвзәлдур өгүзниң бир булуңида яшаш.

21:10  Яманниң көңли амрақтур яманлиққила, Рәһим-шәпқәт қилмас у һәтта өз йеқинлириға.

21:11  Надан ибрәт алар мазақчи тартилғинида җазаға, Дана билим алар нәсиһәт берилгәндә униңға.

21:12  Адил Худа күзитип турар яманниң өйини, Һалакәткә йүз тутқузар һаман яманларни.

21:13  Кимки қулақ салмиса кәмбәғәлләрниң дат-пәриядиға, Өзи дат-пәрият қилғандиму һечким җавап бәрмәс униңға.

21:14  Басар йошурун соғат аччиқни, Йәң ичидә берилгән пара қәһәр-ғәзәпни.

21:15  Адаләт бәҗа кәлтүрүлгәндә һәққанийлар хошал болар, Яманлиқ қилғучилар болса вәһимидә қалар.

21:16  Әқил-идрәк йолидин чиққучи, Болар өлүкләрниң арисидики бири.

21:17  Раһәт-парағәткә берилгән киши намрат қалар, Бейимас шарап ичиш, яғ чайнашқа амрақлар.

21:18  Өзигә қайтар гунакарниң һәққанийға планлиған яманлиғи, Вапасизниң дурусқа қилған яман нийити.

21:19  Соқушқақ вә териккәк хотун билән яшаштин, Әвзәлдур чөл-баяванда яшаш.

21:20  Әқиллиқниң өйидә арзулуқ байлиқ, назу-немәтләр, Ахмақлар бар дуниясини бузуп-чачар.

21:21  Һәққанийәт вә садиқлиқни издигәнләр, Чин һаятлиқ, һәққанийлиқ вә һөрмәткә еришәр.

21:22  Елип әқиллиқ күчлүкләрниң шәһирини, Ғулитар уларниң таянчи болған қорғинини.

21:23  Өз ағзиға егә болған киши, Сақлап қалар баладин өзини.

21:24  Тәкәббурлуқ вә чоңчилиқ қилған «мәсқиричи» дәп атилар, У чекидин ашқан мәнмәнлик билән иш қилар.

21:25  Һалак қилар өзини һорунниң тамаси, Чүнки ишқа бармас униң қоли.

21:26  У күн бойи ачкөзлүк билән тама қилар, Һәққаний болса айимай мәртлик қилар.

21:27  Яманларниң қурванлиғи Пәрвәрдигарға жиркиничликтур, Яман ғәрәздә қилинған болса техиму шундақтур.

21:28  Сахта гувалиқ йоққа чиқар, Өз қулиғи билән аңлиғучиниң гувалиғи мәңгүлүк болар.

21:29  Қелиндур яман адәмниң йүзи, Ойлинип маңар дурус өз йолини.

21:30  Һәрқандақ даналиқ, әқил-идрәк яки мәслиһәт, Қарши болса Пәрвәрдигарға карға кәлмәс пәқәт.

21:31  Атлар җәң үчүн тәйяр қилинар, Бирақ ғалибә пәқәт Пәрвәрдигардинла болар.

Chapter 22

22:1  Әвзәлдур яхши нам зор байлиқтин, Чоңқур һөрмәт алтун-күмүчтин.

22:2  Гадай билән байниң ортақлиғи шуки: Пәрвәрдигар Яратқучидур һәр иккилисини.

22:3  Зерәк ховуп-хәтәрни көрүп қачар, Надан қарғуларчә алға бесип азап тартар.

22:4  Әймәнсә кимки кәмтарлиқ билән Пәрвәрдигардин, Һөзүрлинәр у баяшәтчилик, һөрмәт вә һәқиқий һаятлиқтин.

22:5  Һелигәрләрниң йолида тикән, қапқанлар ятар, Һаятини әзизлигән киши улардин жирақ турар.

22:6  Тәрбийилә балаңни тоғра йолда меңишқа, Чоң болғандиму шу йолдин чиқмас у шунда.

22:7  Бай кәмбәғәлни башқурар, Қәриздар қәриз бәргүчиниң қули болар.

22:8  Наһәқлиқ уруғини чачқан балаю-апәт орар, Униң ғәзәп тайиғи һаман сундурулар.

22:9  Мәрт адәм бәрикәт тапар, Чүнки у йоқсулларға өз ненидин бөлүп берәр.

22:10  Мәсқиричини қоғлисаң, җаңҗал йоқилар, Җедәл-маҗра вә һақарәт һәм түгәр.

22:11  Дил паклиғини сөйидиған вә сөзлири йеқимлиқ киши, Болар падишаниң дости.

22:12  Қоғдар Пәрвәрдигар һәқиқәтни, Йоққа чиқирар вапасизниң сөзлирини.

22:13  Һорун шундақ дәр «шир бар талада, Йәм болимән чиқсам кочиға».

22:14  Чоңқур оридур бузуқ аялниң ағзи, Униңға чүшәр Пәрвәрдигарниң ғәзивини кәлтүргән киши.

22:15  Наданлиқ қаплиғандур балиларниң қәлбини, Наданлиқни қоғлиғучидур тәрбийә тайиғи.

22:16  Қалар муһтаҗлиқта пәқәт байлиқ үчүн йоқсулни әзгүчи, Байларға һәм соға бәргүчи.

22:17  Қулақ сал даналарниң сөзлиригә, Көңүл қой мән үгәткән илим-һекмәткә.

22:18  Яхшидур сақлисаң уларни қәлбиңдә, Тәйяр болса тилиңда улар һемишәм.

22:19  Ишәнчиңни бағлаш үчүн Пәрвәрдигарға, Бүгүн уларни тонутимән саңа.

22:20  Илим-һекмәт вә кеңәш бериш үчүн саңа, Йезип бәрмидимму оттуз нәсиһәтни мана?

22:21  Буниңдики мәхсәт, сән һәқиқәтни билисән, Өзәңни әвәткүчиләргә һәм һәқиқий җавап берәләйсән.

22:22  Йоқсул болғанлиғи үчүн уни езип пайда алма, Сотта йөләнчүги йоқни бозәк қилма.

22:23  Чүнки ақлар Пәрвәрдигар уларни, Алар У уларни әзгәнләрниң җенини.

22:24  Териккәк адәм билән дост болма, Ғәзәплик адәм билән арилашма,

22:25  Сәнму уларни дорайсән болмиса, Чүшисән өзәң һәм қапқанға.

22:26  Болма қол берип кепил болғучилардин, Қәриз төләшкә капаләт бәргүчиләрдин,

22:27  Қайтурғудәк нәрсәң болмиғанда өзгиниң қәрзини, Ятқан орнуңни тартқузуп қоюшиңниң немә һаҗити?

22:28  Йөткимә қедимдә әҗдадиң бәлгүләп қойған чегарини.

22:29  Көргәнсән ишиға маһир устини? У пухраниң әмәс, падишаларниң хизмитидидур.

Chapter 23

23:1  Һөкүмдар билән һәмдәстихан болғанда, Униң ким екәнлигини есиңдә сақла.

23:2  Әгәр нәпсиң яман болса, Өзәңни тарт пичақ қадалғандәк боғузуңға.

23:3  Униң назу-немәтлиригә иштәй сақлима, Алдамчилиқ йошурулғандур бәлки уларда.

23:4  Бай болимән дәп упратма өзәңни, Әқиллиқлиқ билән ташла бу оюңни.

23:5  Көзүң байлиққа чүшкәндә у йоқилар, Чүнки у бирдинла қанат чиқирип, бүркүттәк учуп кетәр.

23:6  Бехилниң ненини йемә, Иштәй сақлима униң назу-немәтлиригә.

23:7  Чүнки у көңлидә өзиниң пайдисини ойлайдиған адәмдур. «Тартинмай йәң, ичиң» дәр, бирақ көңли сәндә әмәстур.

23:8  Йегән тамиғиң йенип чиқар, Ейтқан чирайлиқ сөзлириң бекар болар.

23:9  Ахмаққа сөзләп аварә қилма өзәңни, Чүнки көзгә илмас у ақиланә сөзлириңни.

23:10  Йөткимә қедимдә бәлгүләп қойған чегарини, Тартивалма житимларниң етизлирини.

23:11  Чүнки қудрәтликтур уларниң Һимайичиси, Уларниң тәрипини алар У саңа қарши.

23:12  Көңүл қой нәсиһәткә, Қулақ сал һекмәтлик сөзләргә.

23:13  Балаңдин түзитиш тәрбийисини айима, У өлүп қалмас таяқ билән салғанға.

23:14  Гәр урсаң таяқ билән уни, Сақлап қаларсән әҗәлдин униң җенини.

23:15  Әй оғлум, дана болсаң, қәлбим яйрар.

23:16  Тоғра сөзлисәң жүригим шатлинар.

23:17  Гунакарларға көрәлмәслик қилма, Пәрвәрдигардин әймән дайим.

23:18  Бәрһәқ, бардур сениң истиқбалиң. Йоққа чиқмас арзу-үмүтүң.

23:19  Әй оғлум, сөзүмгә қулақ сал, бол дана, Қәлбиңни тоғра йолға беғишла.

23:20  Болма һарақкәшләрниң арисида, Арилашма гөшкә тоймасларға.

23:21  Чүнки һарақкәш вә тоймаслар йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқиси уларни җул-җул кийимдә қалдурар.

23:22  Аңла сени тапқан атаңниң сөзини, Камситма анаң қериғанда уни.

23:23  Төләм төлисәңму һәқиқәтни тап, сатма уни, Тап һәм даналиқ, тәрбийә вә парасәтни.

23:24  Һәққаний оғли болған ата зор хошаллиқ тапар, Әқиллиқ оғул тапқан ата униңдин шатлиққа толар.

23:25  Ата-анаң сәндин хуш болсун! Сени туққан анаң шатлансун.

23:26  Әй оғлум, маңа беғишла қәлбиңни, Көзүң билән күзитип тур йолумни!

23:27  Паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ аял тар қудуқтур.

23:28  Бундақ аял худди қарақчилардәк мөкүнүп турар, Инсанлар арисида хотуниға вапасиз әрләрни көпәйтәр.

23:29  Кимләр азап-қайғуда? Кимләр җедәл чиқирар, зарлинар? Кимләр сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи шараптин қизирар?

23:30  Шарап сорунида узақ олтарғанлар, Әбҗәш шарапни ичишкә берилгәнләр шундақ күнгә қалар!

23:31  Шарапниң қизиллиғиға, җамдики ялтириғиниға қарима, Гелиңдин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болма.

23:32  Ахирида у сени иландәк чеқивалар, Зәһәрлик иландәк нәштирини санчар.

23:33  Көрүнәр көзүңгә ғәлитә мәнзириләр, Әқлиң езип, чиқар ағзиңдин қалаймиқан сөзләр.

23:34  Боларсән худди деңиз оттурисида ләйләп қалғандәк, Кемә мома яғичиниң учида ятқандәк.

23:35  Дәрсәнки: «Мени думбалиди, ағримиди! Урди, билмидим һечнемини. Қачан һошумға келип йәнә ичәрмән шарапни!»

Chapter 24

24:1  Яманларға көрәлмәслик қилма, Улар билән биллә болушни арзу қилма.

24:2  Улар көңлидә зораванлиқни ойлар, Уларниң сөзлиридин шумлуқ яғар.

24:3  Өй селинар даналиқ билән, Мустәһкәмлинәр әқил-идрәк билән.

24:4  Толтурар билим өйниң ханилирини, Һәрхил қиммәтлик есил байлиқлар билән.

24:5  Әқиллиқ күчлүктин қудрәтлик болар, Билимлик адәм өз қудритини ашурар.

24:6  Ақиланә мәслиһәт билән уруш елип бар, Мәслиһәтчи көп болғанда ғалибилик болар.

24:7  Жирақтур даналиқ ахмаққа, Көпчилик жиғилишида ахмақ зуван сүрәлмәс.

24:8  Яманлиқ планлиған адәм «сүйиқәстчи» атилур.

24:9  Ахмақлиқ билән түзүлгән план гунадур, Адәм үчүн мазақчи жиркиничликтур.

24:10  Еғир күндә җасаритиңни йоқатсаң, сән аҗизсән.

24:11  Қутқуз өлүм ховупида қалғанларни, Қутулдур өлтүрүлүш алдида турғанларни.

24:12  Гәр «билмәптимән» дәп қачурсаң өзәңни, Инсан көңлини Синиғучи көрүп турмасму буни? Һаятиңни Қоғдиғучи билмәсму? У һәрбир адәмниң әмәлиятиға қарап яндурмасму?

24:13  Әй оғлум, һәсәл истимал қил, у яхшидур. Һәрә угисидин алған һәсәл техиму татлиқтур.

24:14  Татлиқтур даналиқ һәсәлдәк җениңға, Истиқбалиң парлақтур гәр еришсәң униңға, Арзу-үмүтүң һәм чиқмас йоққа.

24:15  Яманлардәк һәққанийниң өйини йошурун пайлап турма, Униң өйини вәйран қилма!

24:16  Чүнки у йәттә қетим жиқилсиму, йәнила орнидин турар, Бирақ яманлар бала-қазада жиқилар.

24:17  Дүшминиң жиқилғанда хошал болма, Путлашқинида ич-ичиңдин шатланма.

24:18  Болмиса яқтурмас Пәрвәрдигар көрүп буни, Тохтитар дүшминиңдин Өз ғәзивини.

24:19  Көңлүң бесәрәмҗан болмисун гунакарлардин, Жүригиң ечишмисун көрәлмәслик қилип яманлардин.

24:20  Чүнки болмас гунакарларниң истиқбали, Өчүрүләр яманларниң чириғи.

24:21  Әй оғлум! Пәрвәрдигардин қорқмас болма, Падишани һөрмәтлимәй қалма, Уларға қарши чиққучиларға шерик болма.

24:22  Чүнки уштумтут балаю-апәт уларға келәр, Пәрвәрдигар вә падиша кәлтүридиған һалакәтни кимму биләр?

24:23  Буларму даналарниң сөзлиридур: Һөкүмдә бир тәрәпкә ян бесиш ямандур.

24:24  Җинайәтчигә: «Гунасиз сән» дәп һөкүм чиқарғучини, Қарғайду хәлиқләр; өч көриду әл-җамаәт уни.

24:25  Бирақ улар җинайәтчини әйиплигүчидин хурсән болиду, Бәхит-саадәтләр униңға келиду.

24:26  Сәмимий җавап бәргүчи көрситәр чин достлуқни.

24:27  Түгәткин авал сирттики ишларни, Орунлаштурғин етиздики ишлириңни, Қурғин андин өйүңни.

24:28  Сәвәпсиз йеқиниңға қарши гувалиқ қилма, Ялған сөзләп алдима.

24:29  Демә: «У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинидәк яндуримән».

24:30  Өттүм мән һорунниң етизлиғидин, Әқилсизниң үзүмзарлиғидин.

24:31  Мана һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Явайи от-чөпләр һәммә йәрни қаплиған, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!

24:32  Уларни көрүшүм билән ойға паттим, Көргинимдин мундақ савақ алдим:

24:33  Десәң: «Бираз көзүмни жумувалай, бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай»,

24:34  Йениңға келәр қарақчидәк намратлиқ, Қураллиқ булаңчидәк муһтаҗлиқ.

Chapter 25

25:1  Төвәндә баян қилинидиғанлириму Сулайман падишаниң пәнд-нәсиһәтлири, буларни Йәһудийә падишаси Хизкияниң ордисидикиләр көчүрүп топлиған.

25:2  Пәрвәрдигарниң улуқлуғидур Униң карамәтлириниң сирлиқлиғи, Падишаларниң шөһритидур ишларниң тегигә йетип йешиши.

25:3  Асманниң егизлигини, йәрниң чоңқурлуғини билгили болмас, Шуниңға охшаш падишаларниң көңлидикиниң тегигә йәткили болмас.

25:4  Авал күмүчни тавлап, чиқиндисини айрип ташла, Андин зәргәр қуюп чиқиду нәпис бир қача.

25:5  Авал падишаниң һозуридин қоғлавәт яман мәслиһәтчиләрни, Андин һәққанийәт билән мустәһкәм болар униң тәхти.

25:6  Падишаниң алдида өзәңни чоң тутма, Яки әрбапларниң орнида турувалма.

25:7  Чүнки орнуңни җанапқа беришкә чақирилип, босуғиға чүшүп қалғандин, Башқиларниң тәклип қилиши билән босуғидин төргә өткиниң әвзәл.

25:8  Алдираңғулуқ билән сотқа әризә қилма, Қандақ қилисән мабада йеқиниң сени шәрмәндә қилса?

25:9  Муназириләш йеқиниң билән сениң һәқ болса, Лекин башқиларниң сирини ачма.

25:10  Болмиса буни аңлиғучи қалдурар сени уятқа, Қутулалмайсән сесиқ намдин шу чағда.

25:11  Җайида қилинған сөзләр, Күмүч таваққа тизилған алтун алмилардәктур.

25:12  Қулақ салғучи үчүн даналарниң тәнқити, Гоя алтун һалқа яки сап алтун безәк кәби.

25:13  Әвәткүчи үчүн садақәтмән әлчи, Худди ома вақтида қар соғи кәби, Чүнки орғутар у ғоҗайининиң роһини.

25:14  Соға беримән дәп махтанған, лекин бәрмигән киши, Худди ямғури йоқ қара булут вә боран кәби.

25:15  Сәвир-тақәт билән сөзлигәндә һөкүмдар көнәр. Юмшақ сөз сүйәктин өтәр.

25:16  Һәсәлгә еришкәндә пәқәт тойғичила йә, Көп йәп яндурувәтмә.

25:17  Аз дәссигин хошнаңниң босуғисиға, Тоюп сәндин өч болуп қалар болмиса.

25:18  Йеқиниға қарши ялған гувалиқ бәргүчи, Гоя тоқмақ, қилич вә өткүр оқта зәрбә бәргән кәби.

25:19  Еғир күнләрдә тайиниш вапасизға, Охшар чиригән чиш, сунған путқа.

25:20  Нахша ейтип бериш ғәмкин кишигә, Охшар соғ күндә кийимини салдурувалғанға, Яки туз қуйғандәк ярисиға.

25:21  Дүшминиң ач болса нан бәр, Уссиған болса су бәр.

25:22  Хиҗаләттә қалдурисән уни шунда, Яндурар Пәрвәрдигар саңа.

25:23  Шимал тәрәптин чиққан шамал қаттиқ ямғур яғдурар, Чеқимчилиқ болса ғәзәпни чирайиға чиқирар.

25:24  Соқушқақ хотун билән бир өйдә яшаштин, Әвзәлдур өгүзниң бир булуңида яшаш.

25:25  Жирақ жуттин кәлгән хуш хәвәр худди, Чаңқашни қандурған муздәк су кәби.

25:26  Яманларға йол қойған һәққаний киши, Худди лай болуп кәткән булақ, булғанған қудуқ кәби.

25:27  Яхши әмәстур һәсәлни һәддидин артуқ йейиш, Шәрәплик әмәстур шөһрәтпәрәслик қоғлишиш.

25:28  Өзини тутувалалмайдиған киши, Худди сепили бузуветилгән шәһәр кәби.

Chapter 26

26:1  Язда қар, ома вақтида ямғур қамлашмиғандәк, Ахмаққиму иззәт-һөрмәт қамлашмас.

26:2  Қушқач учуп, қарлиғач қанат қаққандәк, Сәвәпсиз қарғашму кишигә тәгмәс.

26:3  Ярашқандәк қамча атқа, нохта ешәккә, Яришар таяқ ахмақниң дүмбисигә.

26:4  Җавап қайтурма әқилсизниң ахмақлиғиға яриша, Униңға охшап қалисән болмиса.

26:5  Җавап қайтур әқилсизниң ахмақлиғиға яриша, У өзини әқиллиқ чағлап қалар болмиса.

26:6  Ахмақтин хәвәр йоллиған киши, Гоя өз путини өзи чапқан, зәһәр жутқан кәби.

26:7  Карға кәлмигәндәк путлири токурниң, Карға кәлмәс ағзидики пәнд-нәсиһәт ахмақниң.

26:8  Иззәт-һөрмәт билдүрүш ахмаққа, Охшар салғиға ташни бағлап қойғанға.

26:9  Пәнд-нәсиһәт ахмақниң ағзидики, Гоя мәс шилтиватқан тикәнлик шах кәби.

26:10  Яллиса ахмақни яки удул кәлгән адәмни кимки, Болар қарғуларчә оқ атқан мәргән кәби.

26:11  Ишт айлинип келип ялиғандәк өз қусуғини, Қайтилар ахмақ өз ахмақлиғини.

26:12  Көрдүңму өзини әқиллиқ чағлиған кишини? Униңдин үмүт күткәндин ахмақтин үмүт күткән яхши.

26:13  Һорун дәрки: «Шир бардур коча вә мәйданда».

26:14  Ечилип-йепилар ишик моҗуғида, Еғинап ятар һорун каривитидә.

26:15  Һорун сунар қолини қачиға, Ғизани ағзиға селишқиму еринәр һәтта.

26:16  Һорун өзини шундақ чағлар, Һәтта ақиланә җавап беридиған йәттә кишидинму әқиллиқ санар.

26:17  Арилишиш өзигә мунасивәтсиз җаңҗалға, Охшар өтүп кетиватқан иштниң қулиғини тартқанға.

26:18  Өз йеқинини алдап, «чақчақ қилип қойдум» дегүчи, Худди отлуқ, әҗәллик оқларни атқан әбләх кәби.

26:19  Өз йеқинини алдап, «чақчақ қилип қойдум» дегүчи, Худди отлуқ, әҗәллик оқларни атқан әбләх кәби.

26:20  От өчәр отун болмиса, Җедәл түгәр чеқимчи болмиса.

26:21  Худди чоғ үстигә салған көмүр кәби, От үстигә ташлиған отун кәби, Улғайтар җедәлхор җедәл-маҗрани.

26:22  Охшар ғевәтчиниң сөзлири мәзилик тамаққа, Тәнгә сиңип кетәр тезла.

26:23  Тили һәсәл, дили зәһәр киши, Күмүч ялитилған сапал қачиниң өзи.

26:24  Өчмәнлик қилғучи чирайлиқ сөз билән ниқаплинар, Бирақ көңлидә һейлә-микир сақлар.

26:25  Шуңа ишинип кәтмә у мулайим сөзлигәндә, Чүнки йәттә қат ипласлиқ бардур униң қәлбидә.

26:26  Өчмәнлигини у һелигәрлик билән япар, Лекин униң яманлиғи җамаәт алдида ашкарә болар.

26:27  Кишигә ора колиған өзи чүшәр, Өзгигә домилатқан таш өзигә қайтар.

26:28  Ялғанчи өзи зиян кәлтүргәнләрни өч көрәр, Хошамәтчи һалакәт елип келәр.

Chapter 27

27:1  Махтанма әтики күнүң билән, Чүнки әтиниң немә елип келишини билмәйсән.

27:2  Махтанма өз өзәңдин, сени башқилар махтисун, Махтанма өз ағзиң билән, сени ятлар махтисун.

27:3  Ташму һәм қумму еғир, Бирақ ахмақ кәлтүргән азап иккисидинму еғир.

27:4  Ғәзәп рәһимсиздур, қәһәр охшар кәлкүнгә, Бирақ тақабил туралар кимму күндишиниң күндәшлигигә?

27:5  Ашкарә тәнқит йошурун муһәббәттин әладур.

27:6  Достуңниң салған җараһити униң вападарлиғидиндур, Дүшминиңниң сөйүшлири болса һелигәрлигидиндур.

27:7  Безардур тоқ киши һәсәлдинму, Татлиқтур ачлиқта һәрқандақ аччиқ нәрсиму.

27:8  Өйидин айрилған киши, Угисидин айрилған қуш кәби.

27:9  Ачар хушбой май вә әтир кишиниң көңлини, Сәмимий мәслиһитидин билинәр достниң ғәмхорлуғи.

27:10  Өз достуң һәм атаңниң достини ташлима, Бешиңға күн чүшкәндә туққиниңниң өйигә барма. Әладур жирақтики туққандин йеқиндики хошна.

27:11  Әй оғлум, даналиқ тап, көңлүмни чөмдүр хошаллиққа, Шунда җавап қайтуралаймән мени тәнқит қилғанларға.

27:12  Зерәк киши ховуп-хәтәрни көрүп қачар, Надан қарғуларчә алға бесип азап тартар.

27:13  Ятқа капаләт бәргүчидин кепилгә тонини еливал, Натонушқа кепил болғучидин кепиллик ал.

27:14  Кимки таң сәһәрдә вақирап хошнисидин аманлиқ сориса, Бу қарғиғандәк аңлинар хошнисиға.

27:15  Соқушқақ хотун охшар, Ямғурлуқ күндә торустин тохтимай тамчилиған тамчиға.

27:16  Охшар уни тосашниң өзи боранни тосашқа, Яки оң қоли билән май чаңгаллиғанға.

27:17  Төмүр төмүрни биләйду, Адәм адәмни өткүрләштүриду.

27:18  Мевисини йәр әнҗир көчитини пәрвиш қилғучи, Иззәткә еришәр ғоҗайинини яхши күткүчи.

27:19  Су адәмниң йүзини әкис әттүргән кәби, Адәмниң өзини әкис әттүрәр жүриги.

27:20  Һеч тоймас гөр вә өлүкләр макани, Қанаәт тапмас адәмниң нәпси.

27:21  Тавлинар алтун-күмүч отта, Синилар адәм махталғанда.

27:22  Соқсаңму буғдай соққандәк ахмақни, Айрилмас йәнила униңдин ахмақлиғи.

27:23  Падилириңниң әһвалини убдан егилә, Мал-варанлириңға яхши қара.

27:24  Чүнки байлиқ мәңгүлүк болмас, Қалмас таҗиму әвлаттин-әвлатқа мирас.

27:25  Чөпләр қуруп йеңи чөпләр өсүп чиққанда, Тағ бағридики отлар орулғанда,

27:26  Қойларниң жуңлири саңа кийимлик болар, Өшкиләрни сатқан пул бир етизға ярар.

27:27  Йетәрлик болар сүти өшкиләрниң, Озуғиға сениң вә аиләңниң, Турмушини қамдишиға һәм хизмәткарлириңниң.

Chapter 28

28:1  Қачар һечким қоғлимисиму яманлар, Ширдәк батурдур һәққанийлар.

28:2  Көпийәр һөкүмдарлар гуна көпәйсә жутта, Муқумлиқ давамлишар дана вә билимлик һөкүмдар болғанда.

28:3  Кәмбәғәл кәмбәғәлни бозәк қилса, Охшар зираәтләрни набут қилидиған қара ямғурға.

28:4  Пәрвәрдигарниң тәлимидин ваз кечиш яманларни махтиғанлиқтур, Униң тәлимигә әмәл қилиш яманлар билән қаршилашқанлиқтур.

28:5  Чүшәнмәс яманлар адаләтни, Толуқ чүшинәр Пәрвәрдигарға тәлпүнгүчиләр уни.

28:6  Дурус йолда маңған кәмбәғәл киши, Әгри йолда жүргән байдин яхши.

28:7  Әқиллиқ оғулдур Пәрвәрдигарниң тәлимигә әмәл қилған, Атисини номусқа қалдурар нан қепиларға һәмра болған.

28:8  Җазанихорлуқ билән байлиғини көпәйткән кишиниң байлиғи, Кәмбәғәлләргә сахавәт қилғучи үчүн қалар ахири.

28:9  Пәрвәрдигарниң тәлимигә кимки қулақ салмиса, Униң дуалириму жиркиничликтур һәтта.

28:10  Дурусларни яман йолға аздурғучи чүшәр өзи колиған ориға. Пак-диянәтлик мирасхор болар яхшилиққа.

28:11  Данадур бай өз нәзиридә, Аяндур униң қандақлиғи зерәк кәмбәғәлгә.

28:12  Җаһанни қаплар тәнтәнә һәққанийлар һоқуқ тутса, Адәмләр өзини қачурар яманлар һакимийәт жүргүзсә.

28:13  Ронақ тапалмас өз гуналирини йошурған, Рәһим-шәпқәткә еришәр гуналирини иқрар қилип қол үзгән.

28:14  Бәхитликтур Пәрвәрдигардин әймәнгән һемишәм, Учрар бойни қаттиқ балаю-апәткә.

28:15  Йоқсулларниң үстидики яман һөкүмдар, Һөкирәп турған шир, о издәп жүргән ейиққа охшар.

28:16  Әқилсиз һөкүмдар қаттиқ залимлиқ салар, Һарам байлиқтин нәпрәтләнгәнниң өмри узирар.

28:17  Қан төкүп виждан азави тартқучи қечип жүрәр өлгичә, Қилмисун уни һечким һимайә.

28:18  Қутқузулар дурус йолда маңған, Туюқсиз жиқилар әгри йолда маңған.

28:19  Йеригә ишлигәнниң қосиғи тоқ болар. Қуруқ хиял сүргән толиму йоқсуллуққа қалар.

28:20  Еришәр мол бәрикәткә садиқ киши, Җазасиз қалмас байлиққа еришишкә алдириғучи.

28:21  Биригә ян бесиш ямандур, Бирақ адәм бир бурда нан үчүнму бундақ гунани өткүзәр.

28:22  Ачкөз алдирар бай болушқа, Билмәй қалар у йоқсуллуқ чүшүшини өз бешиға.

28:23  Башқиларниң хаталиғини тәнқит қилғучи хошамәтчигә қариғанда, Көп рәһим-шәпқәт тапар ахирида.

28:24  Ата-анисини булап, йәнә «бу гуна әмәс» дегән, Бир қатарда санилар җанни һалак қилғучи билән.

28:25  Җедәл-маҗра терәр ачкөзлүк қилған, Риваҗ тапар Пәрвәрдигарға ишәнч бағлиған.

28:26  Ахмақтур өз әқлигә ишәнгән, Аман қалар даналиқ билән иш тутқан.

28:27  Муһтаҗлиқта қалмас намратларға хәйирхаһлиқ қилған, Нурғун ләнәткә қалар уларни көрмәскә салған.

28:28  Яманлар һоқуқ тутса адәмләр өзини қачурар, Улар һалак болса һәққанийлар һоқуқ тутар.

Chapter 29

29:1  Кимки қайта-қайта әйипләнгәндиму бойни қаттиқлиқ қилса, Туюқсиз бит-чит болуп қалар қутқузулғусиз һалға.

29:2  Пухра шатлинар һәққанийлар һоқуқ тутса, Налә-пәрият көтирәр яманлар һөкүм сүрсә.

29:3  Атисини шатландурар даналиқни сөйгән оғул, Мал-мүлкини бузуп-чачар паһишиләргә һәмра болған оғул.

29:4  Падиша мустәһкәм қилар адаләт билән жутни, Парихор болса вәйран қилар уни.

29:5  Өз йеқиниға хошамәт қилған киши, Гоя путиға қапқан қурған кәби.

29:6  Өзигә қапқан қурар яманниң гунайи, Нахша ейтип шатлинар һәққаний.

29:7  Һәққаний көңүл бөләр кәмбәғәлләрниң һоқуқиға, Яманларниң кари болмас буниңға.

29:8  Мазақчилар қутритип қалаймиқанлаштурар пүтүн шәһәрни, Бирақ даналар яндурар қәһәр-ғәзәпни.

29:9  Дана ахмақ билән даваға чүшкинидә, Течлиқ болмас, ахмақ һүрпийип қилар мәсқирә.

29:10  Пак диллиқтин нәпрәтлинәр қанхорлар, Алмақчи болар дурусниң җенини улар.

29:11  Ахмақ бирақла ашкарилар ғәзивини, Дана бесивалар өзини.

29:12  Һөкүмдар ялған сөзләргә қулақ салса, Барлиқ әмәлдарлири маңар яман йолға.

29:13  Гадай вә уни әзгүчиниң ортақлиғи шуки, Пәрвәрдигардур һәр иккилисиниң көзигә нур бәргүчи.

29:14  Падиша адаләт билән һөкүм қилса аҗизларға, Мәккәм турар униң тәхти мәңгүгә.

29:15  Таяқ вә тәнқит әқил тапқузар балиға, Өз мәйлигә қоюп берилгән бала уят кәлтүрәр анисиға.

29:16  Наһәқлиқ көпийәр һоқуқ тутса яманлар, Уларниң жиқилғинини көрәр һәққанийлар.

29:17  Оғлуңни тәрбийилисәң, арам тапқузар у сени, Сөйүндүрәр һәм көңлүңни.

29:18  Хәлиқ тизгинсиз қалар болмиса Пәрвәрдигарниң аяни, Бәхитлик болар Униң тәлимигә әмәл қилидиған киши.

29:19  Сөз биләнла түзәткили болмас қулниң хаталиғини, Етивар қилмас у чүшәнсиму сөзүңни.

29:20  Көргәнму ойлимай сөзләйдиған кишини? Униңдин үмүт күткәндин ахмақтин үмүт күткән яхши.

29:21  Кимки қулини кичигидин өз мәйлигә қоювәтсә, Ахири у қул аваричилиқ елип келәр өзигә.

29:22  Териккәк җедәл-маҗра қозғап турар, Мүҗәзи иштик кишиниң гуналири көп болар.

29:23  Кишини пәс қилар мәғрурлуқ, Һөрмәткә ериштүрәр кәмтарлиқ.

29:24  Өз җениға дүшмән болар оғри билән шерик болғучи, Сотта ялған ейтса, ләнәткә қелишини аңлап турупму у ейтмас растини.

29:25  Бәндидин қорқуш өзи үчүн қапқан қурғанлиқтур, Лекин Пәрвәрдигарға ишәнгән адәм аман қалур.

29:26  Илтипат күтәр көп кишиләр һөкүмдардин, Адаләт келәр адәмгә Пәрвәрдигардин.

29:27  Жиркинәр һәққанийлар наһәқчилиқ қилғанлардин, Яманлар болса адил йолда маңғанлардин.

Chapter 30

30:1  Массалиқ Яқәһниң оғли Агурниң сөзлири, Униң Итиел билән Укалға ейтқанлири:

30:2  Инсанлар арисидики әң надини мән екәнмән, Адәмдә болушқа тегишлик әқил мәндә йоқ екән,

30:3  Даналиқни үгинәлмидим, Бирдин бир Муқәддәс Болғучи һәққидә йоқ екән саватим.

30:4  Ким асманға чиққан һәм асмандин чүшкән? Ким шамални қоллирида тутқан? Ким суларни тониға йөгигән? Ким йәр-зиминниң чегарисини бәлгүлигән? Униң исми немә? Униң Оғлиниң исмичу? Билмәмсән?

30:5  Худаниң һәрбир сөзи һәқиқәттур, Өзини паналиғанларға У қалқандур.

30:6  Қошма Худаниң сөзлиригә һечнемини, Болмиса У әйипләр сени, ашкарилар ялғанчилиғиңни.

30:7  Әй Пәрвәрдигар, тиләймән икки нәрсини Сәндин, Айимиғайсән мән өлгичә буларни мәндин.

30:8  Мәндин жирақ қилғайсән сахтилиқ вә ялғанчилиқни, Қилмиғайсән гадай яки байму мени, Еһтияҗимға лайиқ бәргәйсән рисқимни.

30:9  Чүнки баяшәтчилик ичидә Сәндин тенип, «Пәрвәрдигар ким?» дәп қалмай, Яки йоқсузчилиқта оғрилиқ қилип, Әй Худа, Сениң намиңға дағ кәлтүрүп қоймай.

30:10  Қулни яманлима ғоҗайиниға, Қарғаветәр қул сени, әйипкар боларсән болмиса.

30:11  Шундақларму барки, өз атисини қарғайдиған, Өз анисиға бәхит тилимәйдиған.

30:12  Шундақларму барки, өзлирини пак чағлайдиған, Әмәлиятта уларниң мәйнәтчилиги тазиланмиған.

30:13  Шундақларму барки, чиқип турар тәкәббурлуғи көзлиридин, Беши тақишар асманға һакавурлуғидин.

30:14  Шундақларму барки, Йоқитиш үчүн бу дуниядин намратларни, Ялмаш үчүн инсанлар арисидики муһтаҗларни, Бардур уларниң қиличтәк чишлири, пичақтәк еғиз чишлири,

30:15  Сүлүкниң икки қизи бар, Улар «бәргин, бәргин» дәп вақирар. Үч нәрсә барки, һеч тоймайдиған, Һәтта, төрт нәрсә бар, әсла йетәрлик демәйдиған, Уларки:

30:16  Гөр, туғмас хотун, қағҗириған йәр вә ялмаватқан от.

30:17  Чоқулар җилғидики қарғилар яки йәветәр бүркүтниң балилири, Атисини мәсқирә қилип, анисини камситқучиниң көзини.

30:18  Үч иш барки, мән үчүн интайин сирлиқ болған, Һәтта, төрт иш бар, әқлим йәтмәйдиған, Уларки:

30:19  Бүркүтниң асманда учуши, Иланниң ташта беғирлиши, Кеминиң деңизда меңиши. Жигитниң қизға ашиқ болуши.

30:20  Мундақки бузуқ хотунниң тутқан йоли: Оғрилиқчә йәп болуп сүртәр у ағзини, Дәр: «Қилмидим мән һечқандақ яманлиқни».

30:21  Үч иш барки, йәр-зиминни силкиндүридиған, Һәтта, төрт иш бар йәр көтирәлмәйдиған. Уларки:

30:22  Қулниң падиша болуши, Ахмақниң риваҗ тепиши,

30:23  Нәпрәткә учриған аялниң әргә тегиши, Хизмәткарниң өз ханиминиң орнини тартивелиши.

30:24  Дунияда кичик тәнлик, Төрт хил җанивар бар, бәкму әқиллиқ. Уларки:

30:25  Чүмүлә: гәрчә аҗиз болсиму, Бирақ язда озуқ тәйярлавелишни биләр.

30:26  Суғур: гәрчә күчсиз болсиму, Хада ташларниң арисиға уга салар.

30:27  Чекәткә: гәрчә падишаси болмисиму, Лекин қатар сәп түзүп маңар.

30:28  Кәсләнчүк: гәрчә уни қол билән тутувалғили болсиму, Лекин у хан ордилириғиму киривалар.

30:29  Үч һайван барки, қәдәмлири һәйвәтлик, Һәтта, төрт җанивар бар меңиши һәйвәтлик. Уларки:

30:30  Шир: һайванатлар ичидә әң күчлүги, Һеч немидин қорқмай арқиға янмайдиған.

30:31  Ғораз вә өшкә: гәвдисини көтирип ғадийип маңидиған, Падиша: қошунини башлап маңидиған.

30:32  Гәр ахмақ болуп, чоң тутсаң өзәңни, Яман ғәрәздә болған болсаң вә яки, Тут қолуң билән ағзиңни!

30:33  Чиқар сериқ май қаймақ чалса, Чиқар қан бириниң бурни миҗилса, Шуниңдәк чиқар ғәзәптин җедәл-маҗра.

Chapter 31

31:1  Масса падишаси Лимуелниң ейтқанлири, Анисиниң униңға үгәткәнлири:

31:2  Әй оғлум, бағримни йерип чиққан оғлум, Худадин тиләп алған оғлум, Немә десәм болар мән саңа?

31:3  Күч-қувитиңни сәрип қилма, өмрүңни бекар қилма, Падишаларни вәйран қилғучи хотунларға.

31:4  Әй Лимуел, лайиқ әмәс шарап падишаларға, Ярашмас шарапқа берилиш һөкүмдарға.

31:5  Чүнки улар шарап ичип, унтуп қалар қанунни, Бурмилаветәр езилгәнләрниң һоқуқини.

31:6  Бәргин шарапни өлүм гирдавида турғанларға, Бәргин шарапни қайғу-һәсрәт чәккәнләргә!

31:7  Улар шарап ичип, унтисун өзлириниң намратлиғини, Әсләп қалмисун тартқан дәртлирини.

31:8  Өзини ақлалмайдиғанлар үчүн сөзлигин, Аҗизларниң һоқуқи үчүн ағзиңни ачқин.

31:9  Сүкүт қилма, адил һөкүм қилғин, Йоқсул вә муһтаҗларниң һоқуқини қоғдиғин.

31:10  Ким алалайду пәзиләтлик аялни? Артуқтур гөһәрдинму униң қәдир-қиммити.

31:11  Бундақ аялға дилидин ишәнч қилар ери, Кам болмас ериниң һеч нәрсиси.

31:12  Ериға яхшилиқ қилар у өмүр бойи, Учратмас зиянға уни.

31:13  У таллап қой жуңи вә кәндир рәхтни, Өз қолида һәвәс билән тикәр кийим-кечәкни.

31:14  У сода кемилири кәби, Тошар жирақтин озуқ-түлүкләрни.

31:15  Орнидин туруп у таң сүзүлмәстә, Йемәклик тәйярлар аилисидикиләргә, Иш тәхсим қилар хизмәткарлириға.

31:16  У етизни көрүп ойланғандин кейин сетивалар, Өз әҗри билән тапқанлириға үзүмзарлиқ бәрпа қилар.

31:17  Ишқа мәккәм бағлап у белини, Күчләндүрүп биләклирини.

31:18  Көрәр ишлигининиң пайдисини, Кечичә өчәрмәс чириғини.

31:19  Айландурар у қоли билән урчуқни, Егирәр бармақлири билән жипни.

31:20  Айимас у йоқсуллардин ярдимини, Узитар һаҗәтмәнләргә ярдәм қолини.

31:21  Қар яғсиму аилисидикиләр үчүн йоқтур әндишиси, Чүнки қелин кийиндүрүлгән уларниң һәммиси.

31:22  Өзи тикәр у каривәт япқучлирини, Непиз кәндир, есил рәхтләрдиндур униң либаслири.

31:23  Ери шәһәр дәрвазиси алдида ақсақаллар билән олтирар, У йәрдә униң абройи бардур.

31:24  У кәндир рәхттин тикип сатар кийимләрни, Содигәрләргә өткүзәр бәлбағларни.

31:25  Күч-қудрәт вә иззәт-һөрмәт униң кийими, Хошаллиқ билән күтүвалар у келәчәкни.

31:26  У даналиқ билән сөзләр, Меһриванларчә нәсиһәт берәр.

31:27  У аилисидики ишларни яхши башқурар, Йетип йемәс бекар.

31:28  Пәрзәнтлири һөрмәттә уни мәдһийиләр, Ериму уни махтап мундақ дәр:

31:29  «Пәзиләтлик аяллар көп екән, Лекин һәммисидин артуқ турарсән, ешип чүшисән».

31:30  Алдамчидур җәлипкарлиқ, өткүнчидур һөсни-җамал, Махташқа еришәр Пәрвәрдигардин әйминидиған аял.

31:31  Униң әмгигиниң мевилиригә лайиқ мәдһийиләңлар уни, Шәһәр дәрвазилирида махташқа ериштүрсун уни униң әҗирлири!