WelBeiblNet - Proverbs

Chapter 1

1:1  Diarhebion Solomon, mab Dafydd, brenin Israel:

1:2  I dy helpu i fod yn ddoeth a dysgu byw yn iawn, ac i ti ddeall beth sy'n gyngor call.

1:3  I ti ddysgu sut i fod yn bwyllog, yn gyfiawn, yn gytbwys, ac yn deg.

1:4  I ddysgu rhai gwirion i fod yn gall, a dangos y ffordd iawn i bobl ifanc.

1:5  (Bydd y doeth yn gwrando ac eisiau dysgu mwy, a'r rhai sy'n gall yn derbyn arweiniad.)

1:6  Hefyd, i ti ddeall dihareb a gallu dehongli dywediadau doeth a phosau.

1:7  Parchu'r ARGLWYDD ydy'r cam cyntaf at wybodaeth; does gan ffyliaid ddim diddordeb mewn bod yn ddoeth na dysgu byw yn iawn.

1:8  Fy mab, gwrando ar beth mae dy dad yn ei ddweud, a phaid anghofio beth ddysgodd dy fam i ti.

1:9  Bydd beth ddysgon nhw i ti fel torch hyfryd ar dy ben, neu gadwyni hardd am dy wddf.

1:10  Fy mab, os ydy cwmni drwg yn ceisio dy ddenu di, paid mynd gyda nhw.

1:11  Os dwedan nhw, “Tyrd gyda ni! Gad i ni guddio i ymosod ar rywun; mygio rhywun diniwed am ddim rheswm!

1:12  Gad i ni eu llyncu nhw'n fyw, fel y bedd; a rhoi crasfa iawn iddyn nhw, nes byddan nhw bron â marw.

1:13  Cawn ni pob math o bethau gwerthfawr, a llenwi ein tai gyda phethau wedi'u dwyn.

1:14  Tyrd gyda ni! Bydd yn fentrus – byddwn yn rhannu popeth gawn ni.”

1:15  Fy mab, paid mynd y ffordd yna; cadw draw oddi wrthyn nhw.

1:16  Maen nhw'n rhuthro i wneud drwg; maen nhw ar frys i dywallt gwaed.

1:17  Fel mae'r rhwyd sy'n cael ei gosod yn golygu dim byd i'r aderyn,

1:18  dŷn nhw ddim yn gweld y perygl – maen nhw'n dinistrio'u bywydau eu hunain!

1:19  Ie, dyna sy'n digwydd i'r rhai sy'n elwa ar draul eraill; mae ymddwyn felly yn difetha bywyd y person ei hun!

1:20  Mae doethineb yn gweiddi ar y strydoedd, ac yn codi ei llais yn y sgwâr.

1:21  Mae'n sefyll ar gorneli'r strydoedd prysur ac yn galw allan; ac yn dweud ei dweud wrth giatiau'r ddinas:

1:22  “Ydych chi, bobl wirion, yn mwynhau anwybodaeth? Ydych chi sy'n gwawdio am ddal ati? A chi rai dwl, ydych chi byth eisiau dysgu?

1:23  Peidiwch diystyru beth dw i'n ddweud! Dw i'n mynd i dywallt fy nghalon, a dweud beth sydd ar fy meddwl wrthoch chi.

1:24  Roeddech chi wedi gwrthod ymateb pan o'n i'n galw, ac yn cymryd dim sylw pan wnes i estyn llaw atoch chi.

1:25  Roeddech chi'n diystyru'r cyngor oedd gen i ac yn gwrthod gwrando arna i'n ceryddu.

1:26  Ond fi fydd yn chwerthin pan fyddwch chi mewn trafferthion; fi fydd yn gwawdio pan fyddwch chi'n panicio!

1:27  Bydd dychryn yn dod arnoch chi fel storm, a thrychineb yn eich taro chi fel corwynt! Byddwch mewn helbul ac mewn argyfwng go iawn.

1:28  Byddwch chi'n galw arna i bryd hynny, ond fydda i ddim yn ateb; byddwch chi'n chwilio'n daer amdana i, ond yn methu dod o hyd i mi.

1:29  Roeddech chi wedi gwrthod dysgu, ac wedi dangos dim parch at yr ARGLWYDD.

1:30  Gwrthod y cyngor rois i, a chymryd dim sylw pan oeddwn i'n dweud y drefn.

1:31  Felly bydd rhaid i chi wynebu canlyniadau eich ffyrdd, a byddwch wedi cael llond bol ar eich cynlluniau.

1:32  Bydd anufudd-dod pobl wirion yn eu lladd nhw, a difaterwch pobl ddwl yn eu dinistrio.

1:33  Ond bydd pwy bynnag sy'n gwrando arna i yn saff, yn dawel eu meddwl, ac yn ofni dim.”

Chapter 2

2:1  Fy mab, os byddi di'n derbyn beth dw i'n ddweud, ac yn trysori'r hyn dw i'n ei orchymyn;

2:2  os gwnei di wrando'n astud ar ddoethineb, a cheisio deall yn iawn;

2:3  os byddi di'n gofyn am gyngor doeth, ac yn awyddus i ddeall yn iawn;

2:4  os byddi'n ceisio doethineb fel arian ac yn chwilio amdani fel am drysor wedi'i guddio,

2:5  yna byddi di'n deall sut i barchu'r ARGLWYDD a byddi'n dod i wybod am Dduw.

2:6  Achos yr ARGLWYDD sy'n rhoi doethineb; beth mae e'n ddweud sy'n rhoi gwybodaeth a deall.

2:7  Mae'n rhoi llwyddiant i'r un sy'n gwneud beth sy'n iawn – ac mae fel tarian i amddiffyn y sawl sy'n byw yn onest.

2:8  Mae'n gwneud yn siŵr fod cyfiawnder yn llwyddo, ac mae'n gwarchod y rhai sy'n ffyddlon iddo.

2:9  Byddi'n deall beth sy'n iawn, yn gytbwys, ac yn deg – ie, popeth sy'n dda.

2:10  Pan fydd doethineb yn rheoli dy ffordd o feddwl a gwybod beth sydd orau yn dy gofleidio di,

2:11  bydd y ffordd wnei di ei dilyn yn saff, a bydd deall yn dy warchod.

2:12  Bydd yn dy gadw di rhag dilyn y drwg, a rhag y bobl hynny sy'n twyllo o hyd –

2:13  y rhai sydd wedi troi cefn ar ffyrdd gonest i ddilyn llwybrau tywyll.

2:14  Maen nhw wrth eu boddau'n gwneud drwg ac yn mwynhau twyllo –

2:15  pobl anonest ydyn nhw, ac maen nhw'n dilyn ffyrdd troellog.

2:16  Bydd yn dy achub di rhag y wraig anfoesol, yr un lac ei moesau sy'n fflyrtian drwy'r adeg,

2:17  yr un sydd wedi gadael ei gŵr, a diystyru'r addewidion wnaeth hi o flaen Duw.

2:18  Mae ei thŷ hi yn llwybr llithrig i farwolaeth; mae ei dilyn hi yn arwain i fyd y meirw.

2:19  Does neb sy'n mynd ati hi'n gallu troi yn ôl, a chael eu hunain ar lwybr bywyd unwaith eto.

2:20  Dilyn di ffordd y rhai sy'n byw yn dda, cadw at lwybrau'r rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn.

2:21  Y rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn fydd yn byw yn y tir, y rhai sy'n byw'n onest fydd yn cael aros yno.

2:22  Bydd pobl ddrwg yn cael eu gyrru i ffwrdd, a'r rhai sy'n twyllo yn cael eu rhwygo o'r tir.

Chapter 3

3:1  Fy mab, paid anghofio beth dw i'n ei ddysgu i ti; cadw'r pethau dw i'n eu gorchymyn yn dy galon.

3:2  Byddi'n byw yn hirach ac yn cael blynyddoedd da; bydd eu dilyn nhw yn gwneud byd o les i ti.

3:3  Bydd yn garedig ac yn ffyddlon bob amser; clyma bethau felly fel cadwyn am dy wddf, ysgrifenna nhw ar lech ar dy galon.

3:4  Yna byddi'n cael dy dderbyn, ac yn cael enw da gan Dduw a chan bobl eraill.

3:5  Trystia'r ARGLWYDD yn llwyr; paid dibynnu ar dy syniadau dy hun.

3:6  Gwrando arno fe bob amser, a bydd e'n dangos y ffordd iawn i ti.

3:7  Paid meddwl dy fod ti'n glyfar; dangos barch at yr ARGLWYDD a throi dy gefn ar ddrygioni.

3:8  Bydd byw felly'n cadw dy gorff yn iach, ac yn gwneud byd o les i ti.

3:9  Defnyddia dy gyfoeth i anrhydeddu'r ARGLWYDD; rho siâr cyntaf dy gnydau iddo fe.

3:10  Wedyn bydd dy ysguboriau yn llawn, a dy gafnau yn llawn o sudd grawnwin.

3:11  Fy mab, paid diystyru disgyblaeth yr ARGLWYDD, na thorri dy galon pan mae e'n dy gywiro di.

3:12  Achos mae'r ARGLWYDD yn disgyblu'r rhai mae'n eu caru, fel mae tad yn cosbi'r plentyn mae mor falch ohono.

3:13  Y fath fendith sydd i'r sawl sy'n darganfod doethineb, ac yn llwyddo i ddeall.

3:14  Mae'n gwneud mwy o elw nag arian, ac yn talu'n ôl lawer mwy nag aur.

3:15  Mae hi'n fwy gwerthfawr na gemau; does dim trysor tebyg iddi.

3:16  Mae bywyd llawn yn ei llaw dde, a chyfoeth ac anrhydedd yn ei llaw chwith.

3:17  Mae ei ffyrdd yn llawn haelioni, a'i llwybrau yn arwain i heddwch a diogelwch.

3:18  Mae hi fel coeden sy'n rhoi bywyd i'r rhai sy'n gafael ynddi, ac mae'r rhai sy'n dal gafael ynddi mor hapus!

3:19  Doethineb yr ARGLWYDD osododd sylfeini'r ddaear; a'i ddeall e wnaeth drefnu'r bydysawd.

3:20  Ei drefn e wnaeth i'r ffynhonnau dŵr dorri allan, ac i'r awyr roi dafnau o wlith.

3:21  Fy mab, paid colli golwg ar gyngor doeth a'r ffordd iawn; dal dy afael ynddyn nhw.

3:22  Byddan nhw'n rhoi bywyd i ti ac yn addurn hardd am dy wddf.

3:23  Yna byddi'n cerdded drwy fywyd yn saff a heb faglu.

3:24  Pan fyddi'n gorwedd i lawr, fydd dim byd i'w ofni; byddi'n gorwedd ac yn gallu cysgu'n braf.

3:25  Fydd gen ti ddim ofn yr annisgwyl, na'r drychineb sy'n dod ar bobl ddrwg.

3:26  Bydd yr ARGLWYDD yn rhoi hyder i ti; bydd e'n dy gadw di rhag syrthio i drap.

3:27  Pan fydd gen ti'r cyfle i helpu rhywun, paid gwrthod gwneud cymwynas â nhw.

3:28  Paid dweud wrth rywun, “Tyrd yn ôl rywbryd eto; bydda i'n dy helpu di yfory,” a thithau'n gallu gwneud hynny'n syth.

3:29  Paid meddwl gwneud drwg i rywun pan mae'r person yna'n dy drystio di.

3:30  Paid codi ffrae gyda rhywun am ddim rheswm, ac yntau heb wneud dim drwg i ti.

3:31  Paid bod yn genfigennus o rywun sy'n cam-drin pobl eraill, na dilyn ei esiampl.

3:32  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD bobl sy'n twyllo, ond mae ganddo berthynas glòs gyda'r rhai sy'n onest.

3:33  Mae melltith yr ARGLWYDD ar dai pobl ddrwg, ond mae e'n bendithio cartrefi'r rhai sy'n byw'n iawn.

3:34  Mae e'n dirmygu'r rhai sy'n gwawdio pobl eraill, ond yn hael at y rhai gostyngedig.

3:35  Bydd pobl ddoeth yn cael eu canmol, ond y rhai dwl yn cael eu cywilyddio.

Chapter 4

4:1  Blant, clywch beth mae'ch tad yn ei ddysgu i chi. Gwrandwch, i chi ddysgu sut i fod yn ddoeth.

4:2  Dw i'n dysgu beth sy'n dda, felly peidiwch troi cefn ar beth dw i'n ddweud.

4:3  Rôn i'n blentyn ar un adeg, yn unig blentyn, ac yn annwyl iawn yng ngolwg mam.

4:4  Roedd dad yn fy nysgu i, ac yn dweud wrtho i, “Dal dy afael yn yr hyn dw i'n ddweud. Gwna beth dw i'n ei orchymyn, i ti gael bywyd da.

4:5  Mynna fod yn ddoeth, mynna ddeall yn iawn; paid anghofio, na throi cefn ar beth dw i'n ddweud.

4:6  Paid troi cefn ar ddoethineb – bydd hi'n dy warchod di; os gwnei di ei charu, bydd hi'n dy amddiffyn di.

4:7  Mynna fod yn ddoeth o flaen popeth arall! Petai'n costio popeth sydd gen ti – mynna ddeall.

4:8  Os byddi'n meddwl yn uchel ohoni, bydd hi'n dy helpu di; cofleidia hi, a bydd hi'n dod ag anrhydedd i ti.

4:9  Bydd yn gosod torch hardd ar dy ben; coron fydd yn dy anrhydeddu di.”

4:10  Fy mab, gwrando'n ofalus ar beth dw i'n ddweud, a byddi di'n cael byw yn hir.

4:11  Dw i wedi dy ddysgu di i fod yn ddoeth, ac wedi dy osod di ar y llwybr iawn.

4:12  Byddi'n cerdded yn dy flaen yn hyderus; byddi'n rhedeg heb faglu o gwbl.

4:13  Dal yn dynn yn beth wyt ti'n ddysgu, paid gollwng gafael. Cadw'r cwbl yn saff – mae'n rhoi bywyd i ti!

4:14  Paid dilyn llwybrau pobl ddrwg; paid mynd yr un ffordd â nhw.

4:15  Cadw draw! Paid mynd yn agos! Tro rownd a mynd i'r cyfeiriad arall!

4:16  Allan nhw ddim cysgu heb fod wedi gwneud drwg. Maen nhw'n colli cwsg os nad ydyn nhw wedi baglu rhywun.

4:17  Drygioni ydy'r bara sy'n eu cadw nhw'n fyw, A thrais ydy'r gwin maen nhw'n ei yfed!

4:18  Mae llwybr y rhai sy'n byw yn iawn yn ddisglair fel y wawr, ac yn goleuo fwyfwy nes bydd hi'n ganol dydd.

4:19  Ond mae ffordd pobl ddrwg yn dywyll; dŷn nhw ddim yn gwybod beth fydd yn eu baglu nhw.

4:20  Fy mab, gwrando ar beth dw i'n ddweud; gwrando'n astud ar fy ngeiriau.

4:21  Paid colli golwg arnyn nhw; cadw nhw'n agos at dy galon.

4:22  Maen nhw'n rhoi bywyd i'r un sy'n eu cael, ac iechyd i'r corff cyfan.

4:23  Gwarchod dy galon o flaen pob dim arall, achos dyna ffynhonnell dy fywyd.

4:24  Paid dweud celwydd; paid dweud pethau i dwyllo pobl.

4:25  Edrych yn syth o dy flaen, cadw dy olwg ar ble rwyt ti'n mynd.

4:26  Gwylia'r ffordd rwyt ti'n mynd, a byddi'n gwneud y peth iawn.

4:27  Paid crwydro i'r dde na'r chwith; cadw draw oddi wrth beth sy'n ddrwg.

Chapter 5

5:1  Fy mab, clyw, dyma gyngor doeth i ti; gwrando'n ofalus ar beth dw i'n ddweud.

5:2  Er mwyn i ti fynd y ffordd iawn, ac i dy eiriau bob amser fod yn ddoeth.

5:3  Mae gwefusau'r wraig anfoesol yn diferu fel mêl, a'i geiriau hudol yn llyfn fel olew;

5:4  Ond mae hi'n troi allan i fod yn chwerw fel y wermod, ac yn finiog fel cleddyf.

5:5  Mae ei dilyn hi yn arwain at farwolaeth; mae ei chamau yn arwain i'r bedd.

5:6  Dydy hi'n gwybod dim am fywyd go iawn; mae hi ar goll – a ddim yn sylweddoli hynny.

5:7  Felly, fy mab, gwrando'n ofalus arna i, a phaid troi cefn ar beth dw i'n ddweud.

5:8  Cadw draw oddi wrthi hi! Paid mynd yn agos at ddrws ei thŷ hi,

5:9  rhag i ti golli pob hunan-barch, ac i'w gŵr creulon gymryd dy fywyd oddi arnat ti.

5:10  Rhag i bobl ddieithr lyncu dy gyfoeth di, ac i rywun arall gael popeth rwyt ti wedi gweithio'n galed amdano.

5:11  Wedyn byddi'n griddfan yn y diwedd, pan fydd dy gorff wedi'i ddifetha.

5:12  Byddi'n dweud, “Pam wnes i gasáu disgyblaeth gymaint? Pam wnes i wrthod cymryd sylw o gerydd?

5:13  Pam wnes i ddim gwrando ar fy athrawon, a chymryd sylw o'r rhai oedd yn fy nysgu i?

5:14  Bu bron i bopeth chwalu'n llwyr i mi, a hynny o flaen pawb yn y gymdeithas.”

5:15  Yfed ddŵr o dy ffynnon dy hun, ei dŵr ffres hi, a dim un arall.

5:16  Fyddet ti eisiau i ddŵr dy ffynnon di lifo allan i'r strydoedd?

5:17  Na, cadw hi i ti dy hun, paid gadael i neb arall ei chael.

5:18  Gad i dy ffynnon gael ei bendithio! Mwynha dy hun gyda'r wraig briodaist ti pan oeddet ti'n ifanc

5:19  – dy ewig hyfryd, dy afr dlos. Gad i'w bronnau roi boddhad i ti, i ti ymgolli yn ei chariad bob amser.

5:20  Fy mab, pam gwirioni ar ferch anfoesol? Ydy anwesu bronnau gwraig rhywun arall yn iawn?

5:21  Cofia fod Duw yn gweld popeth ti'n wneud. Mae'n gweld y cwbl, o'r dechrau i'r diwedd.

5:22  Bydd yr un sy'n gwneud drwg yn cael ei ddal gan ei ddrygioni – bydd wedi'i rwymo gan raffau ei bechod ei hun.

5:23  Bydd yn marw am fod ganddo ddim disgyblaeth, ac wedi meddwi ar chwarae'r ffŵl.

Chapter 6

6:1  Fy mab, dywed dy fod wedi gwarantu benthyciad rhywun, ac wedi cytuno i dalu ei ddyledion.

6:2  Os wyt mewn picil, wedi dy ddal gan dy eiriau ac wedi dy rwymo gan beth ddwedaist ti,

6:3  dyma ddylet ti ei wneud i ryddhau dy hun (achos rwyt ti wedi chwarae i ddwylo'r person arall): dos ato i bledio am gael dy ryddhau. Dos, a'i blagio!

6:4  Paid oedi! – Dim cwsg na gorffwys nes bydd y mater wedi'i setlo.

6:5  Achub dy hun, fel carw yn dianc rhag yr heliwr, neu aderyn yn dianc o law'r adarwr.

6:6  Ti'r diogyn, edrych ar y morgrugyn; astudia'i ffyrdd, a dysga sut i fod yn ddoeth.

6:7  Does ganddo ddim arweinydd, swyddog, na rheolwr,

6:8  ac eto mae'n mynd ati i gasglu bwyd yn yr haf, a storio'r hyn sydd arno'i angen adeg y cynhaeaf.

6:9  Am faint wyt ti'n mynd i orweddian yn dy wely, y diogyn? Pryd wyt ti'n mynd i ddeffro a gwneud rhywbeth?

6:10  “Ychydig bach mwy o gwsg, pum munud arall! Swatio'n gyfforddus yn y gwely am ychydig.”

6:11  Ond bydd tlodi yn dy daro di fel lleidr creulon; bydd prinder yn ymosod arnat ti fel milwr arfog!

6:12  Dydy'r un sy'n mynd o gwmpas yn twyllo yn ddim byd ond cnaf drwg!

6:13  Mae'n wincio ar bobl drwy'r adeg, mae ei draed yn aflonydd, ac mae'n pwyntio bys at bawb.

6:14  Ei unig fwriad ydy creu helynt! Mae wastad eisiau dechrau ffrae.

6:15  Bydd trychineb annisgwyl yn ei daro! Yn sydyn bydd yn torri, a fydd dim gwella arno!

6:16  Dyma chwe peth mae'r ARGLWYDD yn eu casáu; ac un arall sy'n ffiaidd ganddo:

6:17  llygaid balch, tafod celwyddog, dwylo sy'n tywallt gwaed pobl ddiniwed,

6:18  calon sy'n cynllwynio drwg, traed sy'n brysio i wneud drwg,

6:19  tyst sy'n dweud celwydd, a rhywun sy'n dechrau ffrae mewn teulu.

6:20  Fy mab, gwna beth orchmynnodd dy dad i ti; paid troi dy gefn ar beth ddysgodd dy fam i ti.

6:21  Cadw nhw ar flaen dy feddwl bob amser; gwisga nhw fel cadwyn am dy wddf.

6:22  Ble bynnag fyddi di'n mynd, byddan nhw'n dy arwain di; pan fyddi'n gorwedd i orffwys, byddan nhw'n edrych ar dy ôl di; pan fyddi di'n deffro, byddan nhw'n rhoi cyngor i ti.

6:23  Mae gorchymyn fel lamp, a dysgeidiaeth fel golau, ac mae cerydd a disgyblaeth yn arwain i fywyd.

6:24  Bydd yn dy gadw rhag y ferch ddrwg, a rhag y wraig anfoesol.

6:25  Paid gadael i'r awydd i'w chael hi afael ynot ti, na gadael iddi hi dy drapio di drwy fflyrtian â'i llygaid.

6:26  Mae putain yn dy adael gyda dim ond torth o fara; ond mae gwraig dyn arall yn cymryd popeth – gall gostio dy fywyd!

6:27  Ydy dyn yn gallu cario marwor poeth yn ei boced heb losgi ei ddillad?

6:28  Ydy dyn yn gallu cerdded ar farwor heb losgi ei draed?

6:29  Mae cysgu gyda gwraig dyn arall yr un fath; does neb sy'n gwneud hynny yn osgoi cael ei gosbi.

6:30  Does neb yn dirmygu lleidr sy'n dwyn am fod eisiau bwyd arno.

6:31  Ond os ydy e'n cael ei ddal, rhaid iddo dalu'n llawn; bydd yn colli popeth sydd ganddo.

6:32  Does gan y rhai sy'n godinebu ddim sens o gwbl; dim ond rhywun sydd am ddinistrio'i hun sy'n gwneud peth felly.

6:33  Bydd yn cael ei guro a'i gam-drin; a fydd y cywilydd byth yn ei adael.

6:34  Bydd gŵr y wraig yn wyllt gynddeiriog; fydd e'n dangos dim trugaredd pan ddaw'r cyfle i ddial.

6:35  Fydd e ddim yn fodlon ystyried unrhyw iawndal; bydd yn gwrthod dy arian, faint bynnag wnei di ei gynnig iddo.

Chapter 7

7:1  Fy mab, gwna beth dw i'n ddweud, a thrysori'r hyn dw i'n ei orchymyn.

7:2  Gwna beth dw i'n ei orchymyn, i ti gael bywyd da; paid tynnu dy lygad oddi ar y pethau dw i'n eu dysgu.

7:3  Cadw nhw fel modrwy ar dy fys; ysgrifenna nhw ar lech dy galon.

7:4  Dwed wrth ddoethineb, “Ti fel chwaer i mi,” a gwna gyngor doeth yn ffrind gorau.

7:5  Bydd yn dy warchod di rhag y wraig anfoesol; rhag yr un lac ei moesau sy'n fflyrtian drwy'r adeg.

7:6  Rôn i'n sefyll yn y tŷ, ac yn edrych allan drwy'r ffenest.

7:7  Gwelais fachgen ifanc a dim sens ganddo gyda chriw gwyllt o bobl ifanc.

7:8  Roedd yn croesi'r stryd at y groesffordd sy'n arwain at ei thŷ hi.

7:9  Roedd hi'n hwyr yn y dydd, ac yn dechrau nosi a thywyllu.

7:10  Yn sydyn, dyma'r wraig yn dod allan i'w gyfarfod, wedi'i gwisgo fel putain – roedd ei bwriad hi'n amlwg.

7:11  (Dynes swnllyd, ddigywilydd, sydd byth yn aros adre.

7:12  Ar y stryd un funud, yn y sgwâr y funud nesa, yn loetran ar bob cornel.)

7:13  Mae hi'n gafael yn y bachgen a'i gusanu, ac yn dweud yn bowld:

7:14  “Tyrd, mae gen i fwyd adre – cig yr offrwm rois i; dw i wedi gwneud popeth oedd ei angen.

7:15  A dyma fi, wedi dod allan i dy gyfarfod di – roeddwn i'n edrych amdanat ti, a dyma ti!

7:16  Dw i wedi paratoi'r gwely! Mae yna gynfasau glân arno, a chwilt lliwgar, hyfryd o'r Aifft.

7:17  Mae'n arogli'n hyfryd o bersawr – myrr, aloes, a sinamon.

7:18  Tyrd, gad i ni ymgolli mewn pleserau rhywiol; mwynhau ein hunain yn caru drwy'r nos.

7:19  Dydy'r gŵr ddim adre – mae e wedi mynd ar daith bell.

7:20  Mae e wedi mynd gyda'i arian, ar fusnes, a fydd e ddim yn ôl tan ddiwedd y mis.”

7:21  Dyma hi'n llwyddo i'w berswadio; roedd wedi'i ddenu gyda'i fflyrtian.

7:22  Dyma'r llanc yn mynd ar ei hôl ar unwaith, fel ych yn mynd i'r lladd-dy, neu garw yn neidio i drap

7:23  cyn i saeth ei drywanu! Roedd fel aderyn wedi hedfan yn syth i'r rhwyd, heb sylweddoli ei fod yn mynd i golli ei fywyd.

7:24  Nawr gwrandwch arna i, fechgyn; gwrandwch yn ofalus ar beth dw i'n ddweud:

7:25  peidiwch hyd yn oed meddwl amdani; peidiwch mynd yn agos ati.

7:26  Mae hi wedi achosi i lawer un syrthio; mae yna fyddin o ddynion cryf wedi diodde!

7:27  Mae ei thŷ hi yn draffordd i'r bedd, a'i ystafell wely yn siambr marwolaeth!

Chapter 8

8:1  Mae doethineb yn galw, a deall yn codi ei lais.

8:2  Mae hi'n sefyll ar fannau uchaf y dref, wrth ymyl y croesffyrdd,

8:3  ac wrth ymyl giatiau'r ddinas. Mae hi'n gweiddi wrth y fynedfa,

8:4  “Dw i'n galw arnoch chi i gyd, bobl! Dw i'n galw ar y ddynoliaeth gyfan.

8:5  Chi rai gwirion, dysgwch sut mae bod yn gall; chi bobl ddwl, dysgwch chithau rywbeth.

8:6  Gwrandwch, achos mae gen i bethau gwych i'w dweud; dw i am ddweud beth sy'n iawn wrthoch chi.

8:7  Dw i bob amser yn dweud y gwir; mae'n gas gen i gelwydd.

8:8  Mae pob gair dw i'n ei ddweud yn iawn, does dim twyll, dim celwydd.

8:9  Mae'r peth yn amlwg i unrhyw un sy'n gall, ac mae unrhyw un craff yn gweld eu bod yn iawn.

8:10  Cymer beth dw i'n ei ddysgu, mae'n well nag arian; ac mae'r arweiniad dw i'n ei roi yn well na'r aur gorau.”

8:11  Ydy, mae doethineb yn well na gemau gwerthfawr; does dim byd tebyg iddi.

8:12  “Dw i, Doethineb, yn byw gyda callineb; fi sy'n dangos y ffordd iawn i bobl.

8:13  Mae parchu'r ARGLWYDD yn golygu casáu'r drwg. Dw i'n casáu balchder snobyddlyd, pob ymddygiad drwg a thwyll.

8:14  Fi sy'n rhoi cyngor doeth, fi ydy'r ffordd orau a fi sy'n rhoi cryfder.

8:15  Fi sy'n rhoi'r gallu i frenhinoedd deyrnasu, ac i lywodraethwyr lunio cyfreithiau cyfiawn.

8:16  Dw i'n galluogi arweinwyr i reoli, a phobl fawr a barnwyr i wneud y peth iawn.

8:17  Dw i'n caru'r rhai sy'n fy ngharu i, ac mae'r rhai sy'n chwilio amdana i yn fy nghael.

8:18  Dw i'n rhoi cyfoeth ac anrhydedd i bobl, cyfoeth sy'n para, a thegwch.

8:19  Mae fy ffrwyth i'n well nag aur, ie, aur coeth, a'r cynnyrch sydd gen i yn well na'r arian gorau.

8:20  Dw i'n dangos y ffordd i fyw'n gyfiawn, a gwneud beth sy'n iawn ac yn deg.

8:21  Dw i'n rhoi etifeddiaeth gyfoethog i'r rhai sy'n fy ngharu, ac yn llenwi eu trysordai nhw.

8:22  Roedd yr ARGLWYDD wedi fy ngeni i cyn iddo wneud dim byd arall.

8:23  Ces fy apwyntio yn bell, bell yn ôl, ar y dechrau cyntaf, cyn i'r ddaear fodoli.

8:24  Doedd y moroedd ddim yno pan gyrhaeddais i, a doedd dim ffynhonnau yn llawn dŵr.

8:25  Doedd y mynyddoedd ddim wedi'u gosod yn eu lle, a doedd y bryniau ddim yn bodoli.

8:26  Doedd y ddaear a chefn gwlad ddim yna, na hyd yn oed y talpiau cyntaf o bridd.

8:27  Rôn i yno pan roddodd Duw y bydysawd yn ei le, a phan farciodd y gorwel ar wyneb y moroedd;

8:28  pan roddodd y cymylau yn yr awyr, a phan wnaeth i'r ffynhonnau ddechrau tasgu dŵr;

8:29  pan osododd ffiniau i'r môr, fel bod y dŵr ddim yn anufudd iddo; a phan osododd sylfeini'r ddaear.

8:30  Rôn i yno fel crefftwr, yn rhoi pleser pur iddo bob dydd wrth ddawnsio a dathlu'n ddi-stop o'i flaen.

8:31  Rôn i'n dawnsio ar wyneb y ddaear, ac roedd y ddynoliaeth yn rhoi pleser pur i mi.

8:32  Nawr, blant, gwrandwch arna i; mae'r rhai sy'n gwneud beth dw i'n ddweud mor hapus.

8:33  Gwrandwch ar beth dw i'n ddweud a byddwch ddoeth; peidiwch troi cefn arno.

8:34  Mae'r rhai sy'n gwrando arna i yn derbyn y fath fendith, maen nhw'n gwylio amdana i wrth y drws bob dydd, yn disgwyl i mi ddod allan.

8:35  Mae'r rhai sy'n chwilio amdana i yn cael bywyd; mae'r ARGLWYDD yn dda atyn nhw.

8:36  Ond mae'r rhai sy'n pasio heibio i mi yn peryglu eu hunain; mae pawb sy'n fy nghasáu i yn caru marwolaeth.”

Chapter 9

9:1  Mae Doethineb wedi adeiladu ei thŷ; ac mae wedi naddu saith colofn iddo.

9:2  Mae hi wedi paratoi gwledd, cymysgu'r gwin, a gosod y bwrdd.

9:3  Mae hi wedi anfon ei morynion allan i alw ar bobl drwy'r dre.

9:4  Mae'n dweud wrth bobl sy'n brin o synnwyr cyffredin, “Dewch yma, chi bobl wirion!

9:5  Dewch i fwyta gyda mi, ac yfed y gwin dw i wedi'i gymysgu.

9:6  Stopiwch fod mor ddwl, i chi gael byw; dechreuwch gerdded ffordd gall.”

9:7  Ceisia gywiro rhywun balch sy'n gwawdio a chei lond ceg! Cerydda rywun drwg a byddi'n cael dy gam-drin.

9:8  Cerydda'r un balch sy'n gwawdio, a bydd yn dy gasáu di; ond os gwnei di geryddu'r doeth bydd e'n diolch i ti.

9:9  Rho gyngor i'r doeth, a byddan nhw'n ddoethach; dysga'r rhai sy'n byw yn iawn a byddan nhw'n dysgu mwy.

9:10  Parchu'r ARGLWYDD ydy'r cam cyntaf i fod yn ddoeth, ac mae nabod yr Un Sanctaidd yn rhoi deall.

9:11  Trwof fi byddi di'n cael byw yn hir; byddi'n cael blynyddoedd ychwanegol.

9:12  Os wyt ti'n ddoeth, mae hynny'n beth da i ti; ond os wyt ti'n falch, ti fydd yn wynebu'r canlyniadau.

9:13  Mae'r wraig arall, sef Ffolineb, yn gwneud lot o sŵn; mae hi'n wirion, ac yn deall dim byd.

9:14  Mae hi'n eistedd wrth ddrws ei thŷ, neu ar fainc mewn lle amlwg yn y dre.

9:15  Mae hi'n galw ar y rhai sy'n pasio heibio ac yn meindio'u busnes eu hunain.

9:16  Mae'n dweud wrth bobl sy'n brin o synnwyr cyffredin, “Dewch yma, chi bobl wirion!

9:17  Mae dŵr sydd wedi'i ddwyn yn felys, a bara sy'n cael ei fwyta ar y slei yn flasus!”

9:18  Ond dŷn nhw ddim yn sylweddoli mai byd yr ysbrydion sydd y ffordd yna, a bod y rhai dderbyniodd ei gwahoddiad yn gwledda yn y bedd!

Chapter 10

10:1  Diarhebion Solomon: Mae plentyn doeth yn gwneud ei dad yn hapus; ond mae plentyn ffôl yn gwneud ei fam yn drist.

10:2  Dydy ennill ffortiwn drwy dwyll o ddim lles, ond mae gonestrwydd yn achub bywyd o berygl marwol.

10:3  Dydy'r ARGLWYDD ddim yn gadael i rywun cyfiawn lwgu, ond mae'n rhwystro'r rhai drwg rhag cael beth maen nhw eisiau.

10:4  Mae diogi yn arwain i dlodi, ond gwaith caled yn ennill cyfoeth.

10:5  Mae'r un sy'n casglu ei gnwd yn yr haf yn gall, ond yr un sy'n cysgu drwy'r cynhaeaf yn achosi cywilydd.

10:6  Mae cawodydd o fendith yn disgyn ar y cyfiawn, ond mae geiriau pobl ddrwg yn cuddio creulondeb.

10:7  Mae'n fendith cofio am rywun cyfiawn, ond bydd enw'r drwg yn pydru.

10:8  Mae'r un sy'n ddoeth yn derbyn cyngor, ond mae'r ffŵl sy'n siarad dwli yn syrthio.

10:9  Mae'r un sy'n byw yn onest yn byw'n ddibryder, ond bydd y gwir yn dod i'r golwg am yr un sy'n twyllo.

10:10  Mae'r un sy'n wincio o hyd yn creu helynt, ond mae'r sawl sy'n ceryddu'n agored yn dod â heddwch.

10:11  Mae geiriau person cyfiawn yn ffynnon sy'n rhoi bywyd, ond mae geiriau pobl ddrwg yn cuddio creulondeb.

10:12  Mae casineb yn codi twrw, ond mae cariad yn cuddio pob bai.

10:13  Mae pobl gall yn siarad yn ddoeth, ond gwialen sydd ei hangen ar rai sydd heb synnwyr cyffredin.

10:14  Mae pobl ddoeth yn storio gwybodaeth, ond mae siarad dwl yn dod â dinistr yn agos.

10:15  Mae holl eiddo'r cyfoethog fel caer ddiogel, ond tlodi'r tlawd yn ddinistr.

10:16  Gwobr y person sy'n byw'n iawn ydy bywyd, ond cosb am bechod ydy cyflog pobl ddrwg.

10:17  Mae derbyn cyngor yn arwain i fywyd, ond gwrthod gwrando ar gerydd yn arwain ar gyfeiliorn.

10:18  Mae'r un sy'n cuddio casineb yn twyllo, a'r sawl sy'n enllibio pobl eraill yn ffŵl.

10:19  Mae siarad gormod yn siŵr o dramgwyddo rhywun; mae'r person call yn brathu ei dafod.

10:20  Mae geiriau person da fel arian gwerthfawr, ond dydy syniadau pobl ddrwg yn dda i ddim.

10:21  Mae cyngor person da yn fwyd i gynnal pobl, ond mae ffyliaid yn marw o ddiffyg synnwyr cyffredin.

10:22  Bendith yr ARGLWYDD sy'n cyfoethogi bywyd, dydy ymdrech ddynol yn ychwanegu dim ato.

10:23  Mae ffŵl yn cael sbort wrth wneud drygau, ond doethineb sy'n rhoi mwynhad i bobl gall.

10:24  Bydd yr hyn mae pobl ddrwg yn ei ofni yn digwydd iddyn nhw; ond bydd rhai sy'n byw'n iawn yn cael beth maen nhw eisiau.

10:25  Fydd dim sôn am bobl ddrwg pan fydd y corwynt wedi mynd heibio, ond mae sylfeini'r rhai sy'n byw'n iawn yn aros yn gadarn.

10:26  Mae anfon rhywun diog ar neges fel yfed finegr neu gael mwg yn eich llygaid.

10:27  Mae parchu'r ARGLWYDD yn rhoi bywyd hir i chi, ond mae blynyddoedd y rhai drwg yn cael eu byrhau.

10:28  Gall y cyfiawn edrych ymlaen at lawenydd, ond does gan bobl ddrwg ddim gobaith.

10:29  Mae'r ARGLWYDD yn gaer i amddiffyn y rhai sy'n byw yn iawn, ond bydd pobl ddrwg yn cael eu dinistrio.

10:30  Fydd y cyfiawn byth yn cael ei symud, ond fydd y rhai drwg ddim yn cael byw yn y tir.

10:31  Mae'r rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn yn siarad yn gall, ond bydd y rhai sy'n twyllo yn cael eu tewi.

10:32  Mae'r cyfiawn yn gwybod beth sy'n iawn i'w ddweud; ond mae pobl ddrwg yn twyllo.

Chapter 11

11:1  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD glorian dwyllodrus, ond mae defnyddio pwysau cywir wrth ei fodd.

11:2  Mae snobyddiaeth yn arwain at gywilydd; pobl wylaidd ydy'r rhai doeth.

11:3  Mae gonestrwydd yn arwain y rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn, ond mae twyll yn dinistrio'r rhai sy'n twyllo.

11:4  Fydd cyfoeth yn dda i ddim ar ddydd y farn, ond mae byw yn iawn yn achub bywyd.

11:5  Mae cyfiawnder rhywun gonest yn dangos y ffordd iawn iddo, ond mae'r un sy'n gwneud drwg yn syrthio o achos ei ddrygioni.

11:6  Mae cyfiawnder rhywun gonest yn ei achub ond mae'r un sy'n twyllo yn cael ei ddal gan ei driciau.

11:7  Pan mae rhywun drwg yn marw, dyna ni – does dim gobaith; dydy'r cyfoeth oedd ganddo yn dda i ddim bellach.

11:8  Mae'r cyfiawn yn cael ei achub rhag helyntion, a'r un sy'n gwneud drwg yn gorfod cymryd ei le!

11:9  Mae'r annuwiol yn dinistrio pobl gyda'i eiriau, ond mae'r cyfiawn yn deall hynny ac yn cael ei arbed.

11:10  Pan mae'r cyfiawn yn llwyddo mae'r ddinas wrth ei bodd; mae gweiddi llawen ynddi pan mae'r rhai drwg yn cael eu dinistrio.

11:11  Mae dinas yn ffynnu pan mae pobl dda yn cael eu bendithio, ond mae geiriau pobl ddrwg yn ei dinistrio hi.

11:12  Does dim sens gan rywun sy'n bychanu pobl eraill; mae'r person call yn cadw'n dawel.

11:13  Mae'r un sy'n hel clecs yn bradychu cyfrinach, ond mae ffrind go iawn yn cadw cyfrinach.

11:14  Heb arweiniad clir mae gwlad yn methu; mae llwyddiant yn dod gyda digon o gyngor doeth.

11:15  Mae gwarantu benthyciad i rywun dieithr yn gofyn am drwbwl; gwell bod yn saff a gwrthod.

11:16  Mae gwraig hael yn ennill parch; mae dynion creulon yn cipio cyfoeth.

11:17  Mae person caredig yn gwneud lles iddo'i hun, a rhywun sy'n greulon yn achosi trwbwl iddo'i hun.

11:18  Dydy'r elw mae pobl ddrwg yn ei wneud yn ddim byd ond rhith, ond mae'r rhai sy'n gweithio dros gyfiawnder yn cael gwobr go iawn.

11:19  Mae gwir gyfiawnder yn arwain at fywyd, ond dilyn y drwg yn arwain at farwolaeth.

11:20  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD bobl sy'n twyllo, ond mae'r rhai sy'n byw yn onest yn rhoi pleser iddo.

11:21  Fydd pobl ddrwg yn sicr ddim yn osgoi cosb, ond bydd y rhai sy'n byw'n iawn yn cael mynd yn rhydd.

11:22  Mae gwraig hardd heb sens fel modrwy aur yn nhrwyn hwch.

11:23  Dim ond daioni mae'r cyfiawn eisiau'i weld, ond mae gobaith pobl ddrwg yn arwain i ddigofaint.

11:24  Mae un yn rhoi yn hael, ac yn ennill mwy o gyfoeth, ac un arall yn grintachlyd, ac ar ei golled.

11:25  Mae'r bobl sy'n fendith i eraill yn llwyddo, a'r rhai sy'n rhoi dŵr i eraill yn cael eu diwallu.

11:26  Mae'r un sy'n cadw ei ŷd iddo'i hun yn haeddu melltith, ond mae'r un sy'n ei werthu yn cael ei fendithio.

11:27  Mae'r un sy'n ymdrechu i wneud da yn ennill ffafr, ond drwg ddaw ar y rhai sy'n edrych am helynt.

11:28  Bydd rhywun sy'n dibynnu ar ei gyfoeth yn syrthio, ond y rhai sy'n byw yn iawn yn blodeuo.

11:29  Bydd yr un sy'n creu trwbwl i'w deulu yn etifeddu dim; bydd y ffŵl yn gaethwas i rywun sydd wedi bod yn ddoeth.

11:30  Mae byw yn iawn yn dwyn ffrwyth, fel coeden sy'n rhoi bywyd; ond mae trais yn lladd pobl.

11:31  Os ydy'r rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn yn cael eu tâl ar y ddaear, beth ddaw o'r rhai drwg sy'n anufudd i Dduw?

Chapter 12

12:1  Mae rhywun sy'n barod i gael ei gywiro yn caru gwybodaeth, ond mae'r un sy'n gwrthod derbyn cerydd yn ddwl!

12:2  Mae pobl dda yn profi ffafr yr ARGLWYDD, ond mae'r rhai sydd â chynlluniau cyfrwys yn cael eu cosbi ganddo.

12:3  Dydy drygioni ddim yn rhoi sylfaen gadarn i fywyd, ond mae gwreiddiau dwfn gan y rhai sy'n byw yn iawn.

12:4  Mae gwraig dda yn gwneud i'w gŵr deimlo fel brenin, ond mae un sy'n codi cywilydd arno fel cancr i'r esgyrn.

12:5  Mae bwriadau'r rhai sy'n byw yn iawn yn dda, ond cyngor pobl ddrwg yn dwyllodrus.

12:6  Mae geiriau pobl ddrwg yn barod i ymosod a lladd, ond bydd beth mae pobl gyfiawn yn ei ddweud yn eu hachub nhw.

12:7  Mae pobl ddrwg yn cael eu dymchwel ac yn diflannu, ond mae cartrefi pobl dda yn sefyll yn gadarn.

12:8  Mae person deallus yn cael enw da, ond mae'r rhai sy'n twyllo yn cael eu dirmygu.

12:9  Mae'n well bod yn neb o bwys a gweithio i gynnal eich hun na chymryd arnoch eich bod yn rhywun ac eto heb fwyd.

12:10  Mae pobl dda yn gofalu am eu hanifeiliaid, ond mae hyd yn oed ‛tosturi‛ pobl ddrwg yn greulon!

12:11  Bydd yr un sy'n trin ei dir yn cael digon o fwyd, ond does dim sens gan yr un sy'n gwastraffu amser.

12:12  Mae pobl ddrwg yn blysio am ffrwyth eu drygioni, ond gwreiddiau'r cyfiawn sy'n rhoi cnwd.

12:13  Mae geiriau pobl ddrwg yn eu baglu nhw, ond mae'r un sy'n gwneud y peth iawn yn osgoi trafferthion.

12:14  Mae rhywun yn derbyn canlyniadau beth mae'n ei ddweud, ac yn cael ei dalu am beth mae'n ei wneud.

12:15  Mae'r ffŵl byrbwyll yn meddwl ei fod e'n gwybod orau, ond mae'r person doeth yn derbyn cyngor.

12:16  Mae'r ffŵl yn dangos ar unwaith ei fod wedi gwylltio, ond mae'r person call yn anwybyddu'r ffaith ei fod wedi'i sarhau.

12:17  Mae tyst gonest yn dweud y gwir, ond tyst celwyddog yn twyllo.

12:18  Mae siarad yn fyrbwyll fel cleddyf yn trywanu, ond mae geiriau doeth yn iacháu.

12:19  Mae geiriau gwir yn aros bob amser, ond celwydd, mae wedi mynd mewn chwinciad.

12:20  Twyllo ydy bwriad y rhai sy'n cynllwynio i wneud drwg; ond mae'r rhai sy'n hybu heddwch yn profi llawenydd.

12:21  Fydd y rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn ddim yn cael niwed, ond bydd pobl ddrwg yn cael llwythi o drafferthion.

12:22  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD gelwydd, ond mae'r rhai sy'n dweud y gwir yn ei blesio.

12:23  Mae person call yn cuddio beth mae'n ei wybod, ond mae ffyliaid yn cyhoeddi eu nonsens.

12:24  Pobl sy'n gweithio'n galed fydd yn arweinwyr; bydd y rhai diog yn cael eu hunain yn gaethweision.

12:25  Mae pryder yn gallu llethu rhywun, ond mae gair caredig yn codi calon.

12:26  Mae'r un sy'n gwneud beth sy'n iawn yn dangos y ffordd i'w ffrind, ond mae person drwg yn arwain rhywun ar gyfeiliorn.

12:27  Does gan rywun diog byth helfa i'w rhostio, ond mae gan y gweithiwr caled gyfoeth gwerthfawr.

12:28  Mae byw yn iawn yn arwain i fywyd, ond ffordd arall yn arwain i farwolaeth.

Chapter 13

13:1  Mae plentyn doeth yn gwrando pan mae ei dad yn ei gywiro, ond dydy plant sy'n meddwl eu bod nhw'n gwybod yn well ddim yn gwrando ar gerydd.

13:2  Mae canlyniadau da i eiriau caredig, ond dydy'r twyllwr yn cynnig dim byd ond trais.

13:3  Mae'r person sy'n ffrwyno'i dafod yn diogelu ei hun, ond yr un sy'n methu cau ei geg yn dinistrio'i hun.

13:4  Mae'r person diog eisiau pethau, ond yn cael dim; ond bydd y person gweithgar yn cael popeth mae e eisiau.

13:5  Mae'r person cyfiawn yn casáu celwydd, ond y person drwg yn dwyn cywilydd a gwarth arno'i hun.

13:6  Mae cyfiawnder yn amddiffyn y rhai sy'n byw yn iawn, ond mae'r pechadur yn cael ei faglu gan ei ddrygioni.

13:7  Mae un heb ddim yn cymryd arno ei fod yn gyfoethog, ac un arall yn gyfoethog yn cymryd arno ei fod yn dlawd.

13:8  Gall y cyfoethog gael ei fygwth am ei gyfoeth, ond dydy'r person tlawd ddim yn cael y broblem yna.

13:9  Mae golau'r cyfiawn yn disgleirio'n llachar, ond mae'r person drwg fel lamp sy'n diffodd.

13:10  Dydy balchder yn gwneud dim ond creu trafferthion; mae pobl ddoeth yn derbyn cyngor.

13:11  Mae cyfoeth gafodd ei ennill heb ymdrech yn diflannu'n hawdd, ond bydd cyfoeth sydd wedi'i gasglu o dipyn i beth yn cynyddu.

13:12  Mae gobaith sy'n cael ei ohirio yn torri'r galon, ond mae dymuniad sy'n dod yn wir fel pren sy'n rhoi bywyd.

13:13  Bydd pethau'n mynd yn ddrwg i'r un sy'n gwrthod cyngor, ond bydd y person sy'n gwrando ar orchymyn yn cael ei wobrwyo.

13:14  Mae dysgu gan rai doeth fel ffynnon sy'n rhoi bywyd, ac yn cadw rhywun rhag syrthio i faglau marwolaeth.

13:15  Mae dangos tipyn o sens yn ennill ffafr, ond mae byw fel twyllwr yn arwain at ddinistr.

13:16  Mae pawb call yn gwneud beth sy'n ddoeth, ond mae'r ffŵl yn dangos ei dwpdra.

13:17  Mae negesydd gwael yn achosi dinistr, ond mae negesydd ffyddlon yn dod ag iachâd.

13:18  Tlodi a chywilydd fydd i'r un sy'n gwrthod cael ei gywiro; ond bydd y sawl sy'n gwrando ar gerydd yn cael ei ganmol.

13:19  Mae dymuniad wedi'i gyflawni yn beth melys, ond mae'n gas gan ffyliaid droi cefn ar ddrwg.

13:20  Mae cwmni pobl ddoeth yn eich gwneud chi'n ddoeth, ond mae cadw cwmni ffyliaid yn gofyn am drwbwl.

13:21  Mae helyntion yn dilyn pechaduriaid, ond bydd bywyd yn dda i'r rhai sy'n byw'n gyfiawn.

13:22  Mae person da yn gadael etifeddiaeth i'w wyrion a'i wyresau, ond mae cyfoeth pechaduriaid yn mynd i'r rhai sy'n byw'n gyfiawn.

13:23  Mae digon o fwyd yn tyfu ar dir pobl dlawd, ond mae anghyfiawnder yn ei ysgubo i ffwrdd.

13:24  Mae'r sawl sy'n atal y wialen yn casáu ei blentyn; mae'r un sy'n ei garu yn ei ddisgyblu o'r dechrau cyntaf.

13:25  Mae gan bobl gyfiawn ddigon i'w fwyta, ond boliau gwag sydd gan bobl ddrwg.

Chapter 14

14:1  Mae gwraig ddoeth yn adeiladu ei chartref, ond mae'r un ffôl yn ei rwygo i lawr â'i dwylo ei hun.

14:2  Mae'r person sy'n byw'n iawn yn parchu'r ARGLWYDD, ond mae'r rhai sy'n twyllo yn ei ddirmygu.

14:3  Mae siarad balch y ffŵl yn wialen ar ei gefn, ond mae geiriau'r doeth yn ei amddiffyn.

14:4  Heb ychen, mae'r cafn bwydo yn wag; mae cryfder ychen yn dod â chynhaeaf mawr.

14:5  Dydy tyst gonest ddim yn dweud celwydd; ond mae tyst ffals yn palu celwyddau.

14:6  Mae gwawdiwr yn chwilio am ddoethineb, ac yn methu ei gael; ond mae person deallus yn dysgu'n rhwydd.

14:7  Cadw draw o gwmni person ffôl, achos wnei di ddysgu dim ganddo.

14:8  Mae person call yn gwybod ble mae e'n mynd, ond mae ffyliaid yn mynd ar goll yn eu ffolineb.

14:9  Mae ffyliaid yn gwawdio offrwm dros euogrwydd, ond mae'r rhai sy'n byw yn iawn yn profi ffafr Duw.

14:10  Dim ond y galon ei hun sy'n gwybod pa mor chwerw ydy hi, a does neb arall yn gallu rhannu'i llawenydd.

14:11  Bydd tai pobl ddrwg yn syrthio, ond bydd cartre'r un sy'n byw'n iawn yn llwyddo.

14:12  Mae yna ffordd o fyw sy'n edrych yn iawn i bobl, ond arwain i farwolaeth mae hi yn y pen draw.

14:13  Gall y galon fod yn drist hyd yn oed pan mae rhywun yn chwerthin, ac mae hapusrwydd yn gallu troi'n dristwch yn y diwedd.

14:14  Bydd pobl ddiegwyddor yn wynebu canlyniadau eu ffyrdd, ond pobl dda yn cael eu gwobrwyo am eu gweithredoedd.

14:15  Mae'r twpsyn yn fodlon credu unrhyw beth, ond mae'r person call yn fwy gofalus.

14:16  Mae rhywun doeth yn cymryd gofal, ac yn troi cefn ar ddrygioni, ond mae'r ffŵl yn rhy hyderus ac yn rhuthro i mewn yn fyrbwyll.

14:17  Mae rhywun sy'n fyr ei dymer yn gwneud pethau ffôl, ac mae'n gas gan bobl rai sydd â chynlluniau cyfrwys.

14:18  Mae pobl ddiniwed yn etifeddu ffolineb, ond pobl gall yn cael eu coroni â gwybodaeth.

14:19  Bydd pobl ddrwg yn ymgrymu o flaen y da, a'r rhai wnaeth ddrwg yn disgwyl wrth giatiau'r cyfiawn.

14:20  Mae hyd yn oed cymdogion y person tlawd yn ei gasáu, ond mae gan y cyfoethog lot o ffrindiau.

14:21  Mae rhywun sy'n malio dim am bobl eraill yn pechu, ond mae bendith fawr i'r rhai sy'n helpu pobl mewn angen.

14:22  Onid ydy'r rhai sy'n cynllwynio drwg yn mynd ar goll? Ond mae'r rhai sy'n bwriadu gwneud daioni yn garedig ac yn ffyddlon.

14:23  Mae elw i bob gwaith caled, ond mae gwneud dim ond siarad yn arwain i dlodi.

14:24  Mae'r doeth yn cael cyfoeth yn goron, ond ffolineb ydy torch ffyliaid.

14:25  Mae tyst sy'n dweud y gwir yn achub bywydau, ond mae'r un sy'n palu celwyddau yn dwyllwr.

14:26  Mae parchu'r ARGLWYDD yn rhoi hyder, ac yn lle diogel i blant rhywun gysgodi.

14:27  Mae parchu'r ARGLWYDD yn ffynnon sy'n rhoi bywyd, ac yn troi rhywun oddi wrth faglau marwolaeth.

14:28  Mae bod yn frenin ar boblogaeth fawr yn anrhydedd, ond heb bobl dydy llywodraethwr yn neb.

14:29  Mae rheoli'ch tymer yn beth call iawn i'w wneud, ond mae colli'ch tymer yn dangos eich bod yn ddwl.

14:30  Mae ysbryd tawel yn iechyd i'r corff, ond cenfigen fel cancr yn pydru'r esgyrn.

14:31  Mae'r un sy'n gormesu'r tlawd yn amharchu ei Grëwr, ond mae bod yn garedig at rywun mewn angen yn anrhydeddu Duw.

14:32  Mae pobl ddrwg yn cael eu dymchwel gan eu drygioni eu hunain, ond mae gonestrwydd y rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn yn eu cadw nhw'n saff.

14:33  Mae doethineb yn eistedd yn gyfforddus ym meddwl rhywun sy'n synhwyrol, ond ydy ffyliaid yn gwybod amdano o gwbl?

14:34  Mae cyfiawnder yn gwneud gwlad yn un wych, ond pechod yn dwyn gwarth ar bobl.

14:35  Mae'r brenin yn dangos ffafr at was da, ond yn digio wrth un sy'n dda i ddim.

Chapter 15

15:1  Mae ateb caredig yn tawelu tymer, ond dweud pethau cas yn gwylltio pobl.

15:2  Mae geiriau person doeth yn hybu gwybodaeth, ond mae cegau ffyliaid yn chwydu ffolineb.

15:3  Mae'r ARGLWYDD yn gweld popeth, mae'n gwylio'r drwg a'r da.

15:4  Mae gair caredig fel coeden sy'n rhoi bywyd, ond mae dweud celwydd yn torri calon.

15:5  Mae'r ffŵl yn diystyru disgyblaeth ei dad, ond mae'r sawl sy'n gwrando ar gerydd yn gall.

15:6  Mae digon o gyfoeth yn nhŷ person cyfiawn, ond trafferthion fydd unig gyflog pobl ddrwg.

15:7  Mae pobl ddoeth yn rhannu gwybodaeth; ond dydy ffyliaid ddim yn gwneud hynny.

15:8  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD offrymau pobl ddrwg, ond mae gweddi'r rhai sy'n byw yn iawn yn ei blesio.

15:9  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD ymddygiad pobl ddrwg, ond mae'n caru'r rhai sy'n trio byw'n iawn.

15:10  Mae'r un sydd wedi troi cefn ar y ffordd yn cael ei ddisgyblu'n llym; bydd yr un sy'n gwrthod cael ei gywiro yn marw.

15:11  Mae'r ARGLWYDD yn gweld beth sy'n digwydd yn Annwn, felly mae'n sicr yn gwybod beth sy'n mynd drwy feddyliau pobl!

15:12  Dydy'r un sy'n gwawdio pobl eraill ddim yn hoffi cael ei gywiro; dydy e ddim yn fodlon gofyn cyngor gan rywun doeth.

15:13  Mae calon lawen yn rhoi gwên ar yr wyneb, ond mae calon drist yn llethu'r ysbryd.

15:14  Mae person call eisiau dysgu mwy, ond mae ffŵl yn cael ei fwydo ar ffolineb.

15:15  Mae pobl sy'n diodde yn cael bywyd caled, ond mae bodlonrwydd fel gwledd ddiddiwedd.

15:16  Mae ychydig bach gan rywun sy'n parchu'r ARGLWYDD yn well na chyfoeth mawr gyda helbulon.

15:17  Mae platiaid o lysiau lle mae cariad yn well na gwledd o gig eidion â chasineb.

15:18  Mae rhywun sy'n fyr ei dymer yn creu helynt, ond mae person amyneddgar yn tawelu ffrae.

15:19  Mae'r ffordd mae person diog yn ymddwyn fel llwyn o fieri, ond mae llwybr yr un sy'n gwneud beth sy'n iawn fel priffordd agored.

15:20  Mae plentyn doeth yn gwneud ei dad yn hapus, ond plentyn ffôl yn dangos dim parch at ei fam.

15:21  Mae chwarae'r ffŵl yn hwyl i rywun heb sens, ond mae person call yn cadw ar y llwybr iawn.

15:22  Mae cynlluniau'n mynd ar chwâl heb ymgynghori, ond yn llwyddo pan fydd llawer yn rhoi cyngor.

15:23  Mae ateb parod yn gwneud rhywun yn hapus, ac mor dda ydy gair yn ei bryd!

15:24  Mae llwybr bywyd ar i fyny i'r doeth, ac yn ei droi oddi wrth Annwn isod.

15:25  Bydd yr ARGLWYDD yn chwalu tŷ'r balch, ond mae'n gwneud eiddo'r weddw yn ddiogel.

15:26  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD feddyliau drwg, ond mae geiriau caredig yn bur yn ei olwg.

15:27  Mae rhywun sy'n elwa ar draul eraill yn creu trwbwl i'w deulu, ond bydd yr un sy'n gwrthod breib yn cael byw.

15:28  Mae'r person cyfiawn yn meddwl cyn ateb, tra mae'r person drwg yn chwydu aflendid.

15:29  Mae'r ARGLWYDD yn cadw draw oddi wrth bobl ddrwg, ond mae'n gwrando ar weddi'r rhai sy'n byw'n gywir.

15:30  Mae gwên yn llonni'r galon, a newyddion da yn rhoi cryfder i'r corff.

15:31  Mae'r glust sy'n gwrando ar gerydd buddiol yn byw yng nghwmni'r doeth.

15:32  Mae'r un sy'n gwrthod cael ei gywiro yn ei gasáu ei hun, ond yr un sy'n gwrando ar gerydd yn dangos synnwyr.

15:33  Mae parchu'r ARGLWYDD yn dysgu rhywun i fod yn ddoeth, a gostyngeiddrwydd yn arwain i anrhydedd.

Chapter 16

16:1  Mae pobl yn gallu gwneud penderfyniadau, ond yr ARGLWYDD sydd a'r gair olaf.

16:2  Mae pobl bob amser yn meddwl eu bod yn gwneud y peth iawn, ond mae'r ARGLWYDD yn pwyso a mesur y cymhellion.

16:3  Rho bopeth wnei di yn nwylo'r ARGLWYDD, a bydd dy gynlluniau'n llwyddo.

16:4  Mae gan yr ARGLWYDD bwrpas i bopeth mae'n ei wneud, hyd yn oed pobl ddrwg ar gyfer dydd dinistr.

16:5  Mae'n gas gan yr ARGLWYDD bobl falch; fyddan nhw'n sicr ddim yn osgoi cael eu cosbi.

16:6  Mae caredigrwydd a ffyddlondeb yn cuddio beiau pobl eraill, a dangos parch at yr ARGLWYDD yn troi rhywun oddi wrth ddrwg.

16:7  Pan mae ymddygiad rhywun yn plesio'r ARGLWYDD, mae hyd yn oed ei elynion yn troi'n ffrindiau.

16:8  Mae'n well cael ychydig a byw'n iawn, na chael cyfoeth mawr drwy fod yn anonest.

16:9  Mae pobl yn gallu cynllunio beth i'w wneud, ond yr ARGLWYDD sy'n arwain y ffordd.

16:10  Y brenin sy'n dweud beth ydy beth; dydy e byth yn barnu'n annheg.

16:11  Mae'r ARGLWYDD eisiau clorian deg; rhaid i bob un o'r pwysau sydd yn y god fod yn gywir.

16:12  Mae brenhinoedd yn casáu torcyfraith, am mai cyfiawnder sy'n gwneud gorsedd yn ddiogel.

16:13  Mae dweud y gwir yn ennill ffafr brenhinoedd; maen nhw'n hoffi pobl onest.

16:14  Mae gwylltio brenin yn arwain i farwolaeth ond bydd person doeth yn gallu ei dawelu.

16:15  Mae gwên ar wyneb y brenin yn arwain i fywyd; mae ei ffafr fel cwmwl glaw yn y gwanwyn.

16:16  Mae dysgu bod yn ddoeth yn llawer gwell nag aur; a chael deall yn well nag arian.

16:17  Mae ffordd glir o flaen yr un sy'n osgoi drygioni; ac mae'r person sy'n gwylio ble mae'n mynd yn saff.

16:18  Mae balchder yn dod o flaen dinistr, a brolio cyn baglu.

16:19  Mae'n well bod yn ostyngedig gyda'r anghenus na rhannu ysbail gyda'r balch.

16:20  Mae'r un sy'n gwrando ar neges Duw yn llwyddo, a'r un sy'n trystio'r ARGLWYDD yn hapus.

16:21  Mae'r person doeth yn cael ei gyfri'n gall, ac mae geiriau caredig yn helpu rhywun i ddysgu.

16:22  Mae synnwyr cyffredin fel ffynnon sy'n rhoi bywyd i rywun, ond mae ffyliaid yn talu'r pris am eu ffolineb.

16:23  Mae person doeth yn meddwl cyn siarad; mae ei eiriau'n dwyn perswâd.

16:24  Mae geiriau caredig fel diliau mêl, yn felys eu blas ac yn iach i'r corff.

16:25  Mae yna ffordd o fyw sy'n edrych yn iawn i bobl, ond arwain i farwolaeth mae hi yn y pen draw.

16:26  Mae'r angen am fwyd yn gwneud i rywun weithio'n galed, a bol gwag yn ei yrru yn ei flaen.

16:27  Mae dihiryn drwg yn chwilio am helynt, ac mae ei eiriau'n gwneud niwed fel tân.

16:28  Mae person croes yn achosi cynnen, a'r un sy'n hel clecs yn chwalu ffrindiau.

16:29  Mae person treisgar yn denu pobl, ac yn eu harwain nhw i wneud pethau sydd ddim yn dda.

16:30  Mae'n wincio pan mae'n bwriadu twyllo, a rhoi ei fys ar ei wefusau wrth wneud drwg.

16:31  Mae gwallt gwyn fel coron hardd; mae i'w chael wrth fyw yn gyfiawn.

16:32  Mae ymatal yn well nag ymosod, a rheoli'r tymer yn well na choncro dinas.

16:33  Mae'r deis yn cael ei daflu, ond mae'r canlyniad yn llaw'r ARGLWYDD.

Chapter 17

17:1  Mae crystyn sych a thipyn o heddwch yn well na gwledd fawr lle mae pobl yn ffraeo.

17:2  Bydd gwas da yn rheoli mab sy'n achos cywilydd, a bydd yn rhannu'r etifeddiaeth fel un o'r teulu.

17:3  Tawddlestr i arian, a ffwrnais i aur, ond yr ARGLWYDD sy'n profi'r galon.

17:4  Mae'r rhai sy'n gwneud drwg yn gwrando ar gyngor drwg; a'r un sy'n dweud celwydd yn rhoi sylw i eiriau maleisus.

17:5  Mae'r sawl sy'n chwerthin ar y tlawd yn amharchu ei Grëwr; a bydd yr un sy'n mwynhau gweld trychineb yn cael ei gosbi.

17:6  Coron pobl mewn oed ydy eu hwyrion a'u hwyresau, a balchder plant ydy eu rhieni.

17:7  Dydy geiriau gwych ddim yn gweddu i ffŵl; llai fyth celwydd i ŵr bonheddig.

17:8  Mae breib fel swyn i'r un sy'n ei gynnig; lle bynnag mae'n troi, mae'n llwyddo.

17:9  Mae'r sawl sy'n cuddio bai yn ceisio cyfeillgarwch, ond yr un sy'n hel clecs yn colli ffrindiau.

17:10  Mae gair o gerydd yn gwneud mwy o argraff ar ddyn doeth na chwipio ffŵl gant o weithiau.

17:11  Dydy rhywun drwg ddim ond eisiau gwrthryfela; felly bydd swyddog creulon yn cael ei anfon yn ei erbyn.

17:12  Gwell cyfarfod arthes wedi colli ei chenawon na ffŵl yn siarad nonsens.

17:13  Fydd trafferthion byth yn gadael tŷ rhywun sy'n talu drwg am dda.

17:14  Mae dechrau ffrae fel crac mewn argae; gwell tewi cyn i bethau fynd yn draed moch.

17:15  Dau beth sy'n gas gan yr ARGLWYDD – gollwng yr euog yn rhydd a chosbi'r dieuog.

17:16  Wnaiff arian yn llaw ffŵl ddim prynu doethineb. Pam talu am wersi, ac yntau ddim eisiau deall?

17:17  Mae ffrind yn ffyddlon bob amser; a brawd wedi'i eni i helpu mewn helbul.

17:18  Does dim sens gan rywun sy'n cytuno i dalu dyled rhywun arall.

17:19  Mae'r un sy'n hoffi tramgwyddo yn hoffi trafferthion, a'r un sy'n brolio yn gofyn am drwbwl.

17:20  Fydd yr un sy'n twyllo ddim yn llwyddo; mae'r rhai sy'n edrych am helynt yn mynd i drafferthion.

17:21  Mae'r un sy'n magu plentyn ffôl yn profi tristwch; does dim mwynhad i dad plentyn gwirion.

17:22  Mae llawenydd yn iechyd i'r corff; ond mae iselder ysbryd yn sychu'r esgyrn.

17:23  Person drwg sy'n derbyn breib yn dawel bach i wyrdroi cyfiawnder.

17:24  Mae'r person craff yn gweld yn glir beth sy'n ddoeth, ond dydy'r ffŵl ddim yn gwybod ble i edrych.

17:25  Mae plentyn ffôl yn achosi gofid i'w dad a dolur calon i'w fam.

17:26  Dydy cosbi rhywun dieuog ddim yn iawn; byddai fel rhoi curfa i swyddog llys am fod yn onest.

17:27  Mae'r un sy'n brathu ei dafod yn dangos synnwyr cyffredin, a'r person pwyllog yn dangos ei fod yn gall.

17:28  Gall hyd yn oed ffŵl sy'n cadw'n dawel gael ei ystyried yn ddoeth, a'r un sy'n cau ei geg, yn ddeallus.

Chapter 18

18:1  Mae'r un sy'n cadw ar wahân yn plesio ei hun, ac yn gwrthod unrhyw gyngor doeth.

18:2  Does gan ffŵl ddim awydd o gwbl i ddeall, dim ond lleisio'i farn ei hun.

18:3  Mae dirmyg yn dilyn y drwg, a gwawdio yn dilyn gwarth.

18:4  Mae geiriau rhywun fel dŵr dwfn – ffynnon o ddoethineb fel nant yn llifo.

18:5  Dydy dangos ffafr at yr euog ddim yn beth da, na gwrthod cyfiawnder i'r dieuog.

18:6  Mae geiriau ffŵl yn achosi ffrae; mae'n gofyn am drwbwl!

18:7  Mae siarad ffŵl yn arwain i ddinistr; mae'n cael ei rwydo gan ei eiriau ei hun.

18:8  Mae gwrando ar glecs fel bwyd blasus – mae'r cwbl yn cael ei lyncu.

18:9  Mae'r un sy'n ddiog yn ei waith yn perthyn yn agos i'r fandal.

18:10  Mae enw'r ARGLWYDD fel tŵr solet; mae'r rhai sy'n byw'n iawn yn rhedeg ato i fod yn saff.

18:11  Ond caer ddiogel y cyfoethog ydy ei gyfoeth; mae'n dychmygu ei fod yn wal uchel i'w amddiffyn.

18:12  Cyn i'r chwalfa ddod roedd digon o frolio; gostyngeiddrwydd sy'n arwain i anrhydedd.

18:13  Mae ateb rhywun yn ôl cyn gwrando arno yn beth dwl i'w wneud, ac yn dangos diffyg parch.

18:14  Gall ysbryd rhywun ei gynnal drwy afiechyd; ond mae iselder ysbryd yn faich trwm i'w gario.

18:15  Mae'r person call am ddysgu mwy, ac mae'r doeth yn chwilio am wybodaeth.

18:16  Mae rhoi rhodd i rywun yn agor drysau i gyfarfod pobl bwysig.

18:17  Mae'r cyntaf i gyflwyno ei dystiolaeth yn ymddangos yn iawn nes i rywun ddod a'i groesholi.

18:18  Mae taflu coelbren yn rhoi terfyn ar ffraeo, ac yn setlo dadl ffyrnig.

18:19  Mae perthynas wedi digio yn ystyfnig fel caer; a chwerylon fel barrau i gloi giatiau castell.

18:20  Rhaid i rywun ddysgu byw gyda'i eiriau; mae dweud y peth iawn yn rhoi boddhad.

18:21  Mae'r tafod yn gallu rhoi bywyd a marwolaeth; ac mae'r rhai sy'n hoffi siarad yn gorfod byw gyda'u geiriau.

18:22  Mae'r dyn sydd wedi ffeindio gwraig yn hapus; mae'r ARGLWYDD wedi bod yn dda ato.

18:23  Mae'r person tlawd yn pledio am help, ond mae'r cyfoethog yn ei ateb yn swta.

18:24  Mae rhai ffrindiau'n gallu brifo rhywun, ond mae ffrind go iawn yn fwy ffyddlon na brawd.

Chapter 19

19:1  Mae'n well bod yn dlawd ac yn onest nag yn ffŵl sy'n dweud celwydd.

19:2  Dydy sêl heb ddeall ddim yn beth da; mae'r rhai sydd ar ormod o frys yn colli'r ffordd.

19:3  Ffolineb pobl sy'n difetha'u bywydau, ond maen nhw'n dal dig yn erbyn yr ARGLWYDD.

19:4  Mae cyfoeth yn denu llawer o ffrindiau, ond mae ffrind person tlawd yn troi cefn arno.

19:5  Bydd tyst celwyddog yn cael ei gosbi; fydd rhywun sy'n palu celwyddau ddim yn dianc.

19:6  Mae llawer yn crafu i ennill ffafr pobl bwysig, ac mae pawb eisiau bod yn ffrindiau gyda rhywun hael.

19:7  Mae perthnasau rhywun tlawd eisiau cael gwared ag e; does dim syndod fod ei ffrindiau'n ei osgoi! Mae'n gofyn am help, ond does dim ymateb.

19:8  Mae'r person doeth yn caru ei fywyd, a'r un sy'n gwneud yn siŵr ei fod yn deall yn hapus.

19:9  Bydd tyst celwyddog yn cael ei gosbi; mae wedi darfod ar rywun sy'n palu celwyddau.

19:10  Dydy byw'n foethus ddim yn gweddu i ffŵl; llai fyth, caethwas yn rheoli ei feistr.

19:11  Mae rhywun call yn rheoli ei dymer; mae i'w ganmol am faddau i rywun sy'n pechu yn ei erbyn.

19:12  Mae brenin dig fel llew yn rhuo, ond mae ei ffafr fel gwlith ar laswellt.

19:13  Mae plentyn ffôl yn achosi trafferthion i'w dad, a gwraig sy'n swnian fel dŵr yn diferu'n ddi-baid.

19:14  Mae plant yn etifeddu tŷ ac eiddo gan eu rhieni, ond yr ARGLWYDD sy'n rhoi gwraig ddoeth.

19:15  Mae diogi yn achosi trwmgwsg; bydd y person diog yn llwgu.

19:16  Mae'r sawl sy'n cadw'r gorchmynion yn cael byw, ond bydd yr un sy'n diystyru ei ffyrdd yn marw.

19:17  Mae rhoi yn hael i'r tlawd fel benthyg i'r ARGLWYDD; bydd e'n talu'n ôl iddo am fod mor garedig.

19:18  Disgybla dy blentyn tra mae gobaith iddo, ond paid colli dy limpyn yn llwyr.

19:19  Mae'r un sy'n fyr ei dymer yn gorfod talu'r pris; os wyt am ei helpu, byddi'n gorfod gwneud hynny fwy nag unwaith.

19:20  Gwrando ar gyngor, a bydd barod i dderbyn cerydd, a byddi'n ddoeth yn y diwedd.

19:21  Mae gan bobl bob math o gynlluniau, ond cynllun yr ARGLWYDD fydd yn cael ei gyflawni.

19:22  Mae ffyddlondeb yn beth dymunol mewn person; gwell bod yn dlawd na dweud celwydd.

19:23  Mae parchu'r ARGLWYDD yn arwain i fywyd; mae person felly yn dawel ei feddwl, ac yn ofni dim drwg.

19:24  Mae'r diogyn yn estyn am fwyd, ond yn rhy ddiog i'w godi at ei geg!

19:25  Cura'r un sy'n gwawdio, a bydd y gwirion yn dysgu gwers; cywira rywun call a bydd yn dysgu mwy fyth.

19:26  Mae plentyn sy'n dwyn oddi ar ei dad ac yn gyrru ei fam o'i chartref yn achos cywilydd a gwarth.

19:27  Fy mab, os byddi'n stopio gwrando pan wyt ti'n cael dy gywiro, byddi wedi troi dy gefn ar ddoethineb.

19:28  Mae tyst sy'n twyllo yn dibrisio cyfiawnder, a phobl ddrwg wrth eu boddau gyda chelwydd.

19:29  Bydd y rhai sy'n gwawdio yn cael eu cosbi a'r ffyliaid yn cael eu curo.

Chapter 20

20:1  Mae gwin yn gwawdio, a chwrw yn creu helynt; dydy'r rhai sy'n meddwi ddim yn ddoeth.

20:2  Mae brenin sy'n bygwth fel llew yn rhuo; mae'r sawl sy'n ei wylltio yn mentro'i fywyd.

20:3  Mae gwrthod ffraeo yn beth call i'w wneud, gall unrhyw ffŵl godi helynt.

20:4  Os nad ydy'r dyn diog yn aredig yn y gwanwyn, pan ddaw'r cynhaeaf, fydd e'n cael dim byd.

20:5  Mae bwriad y meddwl dynol fel dŵr dwfn, ond gall person deallus ei ddwyn i'r golwg.

20:6  Mae llawer o bobl yn honni bod yn ffrindiau triw, ond pwy allwch chi ei drystio go iawn?

20:7  Pan mae rhywun yn byw bywyd cyfiawn a gonest, mae ei blant wedi'u bendithio'n fawr.

20:8  Mae brenin sy'n eistedd ar yr orsedd i farnu yn gallu gwahaniaethu rhwng drwg a da.

20:9  Oes unrhyw un yn gallu dweud, “Dw i wedi cadw fy nghalon yn lân; dw i'n hollol lân a heb bechod”?

20:10  Mae twyllo wrth bwyso a mesur yn rhywbeth sy'n gas gan yr ARGLWYDD.

20:11  Mae'r ffordd mae person ifanc yn ymddwyn yn dangos ydy e'n gymeriad glân a gonest ai peidio.

20:12  Y glust sy'n clywed a'r llygad sy'n gweld – yr ARGLWYDD wnaeth y ddwy.

20:13  Paid bod yn rhy hoff o dy gwsg, rhag i ti fynd yn dlawd; cadw'n effro, a bydd gen ti ddigon i'w fwyta.

20:14  Mae'r prynwr yn dadlau, “Dydy e ddim yn werth rhyw lawer,” ond yna'n mynd i ffwrdd ac yn brolio'i hun am gael bargen.

20:15  Mae digonedd o aur i'w gael, a pherlau hefyd; mae geiriau doeth fel gem werthfawr.

20:16  Cymer ei wisg, gan ei fod wedi gwarantu benthyciad rhywun; cadw hi'n warant os gwnaeth hynny dros bobl ddieithr.

20:17  Falle fod bwyd sydd wedi'i ddwyn yn flasus, ond bydd dy geg yn llawn graean yn y diwedd.

20:18  Mae cyngor da yn gwneud i gynlluniau lwyddo; ewch i ryfel gyda strategaeth glir.

20:19  Mae'r un sy'n hel clecs yn methu cadw cyfrinach; paid cael dim i'w wneud â'r llac ei dafod.

20:20  Os ydy rhywun yn melltithio'i dad neu ei fam, bydd ei lamp yn diffodd mewn tywyllwch dudew.

20:21  Pan mae rhywun yn derbyn etifeddiaeth yn rhy hawdd, fydd dim bendith yn y diwedd.

20:22  Paid dweud, “Bydda i'n talu'r pwyth yn ôl!” Disgwyl i'r ARGLWYDD achub dy gam di.

20:23  Mae twyllo wrth bwyso nwyddau yn gas gan yr ARGLWYDD; dydy clorian dwyllodrus ddim yn dda.

20:24  Yr ARGLWYDD sy'n trefnu'r ffordd mae rhywun yn mynd; sut all unrhyw un wybod beth sydd o'i flaen?

20:25  Mae'n gamgymeriad i rywun gyflwyno rhodd i Dduw yn fyrbwyll, a dim ond meddwl wedyn beth wnaeth e addo ei wneud.

20:26  Mae brenin doeth yn gwahanu'r drwg oddi wrth y da, ac yna'n troi'r olwyn sy'n eu dyrnu nhw.

20:27  Mae'r gydwybod fel lamp gan yr ARGLWYDD, yn chwilio'n ddwfn beth sydd yn y galon.

20:28  Cariad a ffyddlondeb sy'n amddiffyn y brenin, a'i gariad e sy'n ei gadw ar yr orsedd.

20:29  Mae pobl yn edmygu cryfder dynion ifanc, ond gwallt gwyn sy'n rhoi urddas i bobl mewn oed.

20:30  Mae dioddefaint a chleisiau yn cael gwared â drwg, ac yn delio gyda'r person y tu mewn.

Chapter 21

21:1  Mae penderfyniadau y brenin fel sianel ddŵr yn llaw'r ARGLWYDD; mae'n ei arwain i ble bynnag mae e eisiau.

21:2  Mae pobl bob amser yn meddwl eu bod yn gwneud y peth iawn, ond mae'r ARGLWYDD yn pwyso a mesur y cymhellion.

21:3  Mae cael rhywun yn gwneud beth sy'n gyfiawn ac yn deg yn well gan yr ARGLWYDD nag aberthau.

21:4  Mae snobyddiaeth a balchder – sy'n nodweddu pobl ddrwg – yn bechod.

21:5  Mae llwyddiant yn dod o gynllunio gofalus a gwaith caled, ond dydy brys gwyllt ddim ond yn arwain i dlodi.

21:6  Mae ffortiwn wedi'i hennill drwy ddweud celwydd fel tarth sy'n diflannu – magl i farwolaeth.

21:7  Mae pobl ddrwg yn cael eu llusgo i ffwrdd gan eu trais, maen nhw'n gwrthod gwneud beth sy'n iawn.

21:8  Mae pobl yn gallu bod yn dwyllodrus ac yn rhyfedd, ond mae'r sawl sy'n bur yn gwneud beth sy'n iawn.

21:9  Mae byw mewn cornel yn yr atig yn well na rhannu cartref gyda gwraig gecrus.

21:10  Mae person drwg yn ysu am gael gwneud drwg, ac yn dangos dim trugaredd at bobl eraill.

21:11  Pan mae'r gwawdiwr yn cael ei gosbi mae'r gwirion yn dysgu gwers, ond mae'r person doeth yn dysgu wrth wrando.

21:12  Mae'r Duw cyfiawn yn gweld cartrefi pobl ddrwg; bydd yn dod â dinistr arnyn nhw.

21:13  Os ydy rhywun yn gwrthod gwrando ar gri'r tlawd, bydd e'n gweiddi hefyd, a fydd neb yn ei ateb.

21:14  Mae rhodd gyfrinachol yn tawelu llid, a childwrn yn tewi'r un sydd wedi colli ei dymer.

21:15  Mae'r rhai cyfiawn wrth eu bodd yn gwneud beth sy'n iawn, ond mae'n ddychryn i bobl ddrwg.

21:16  Bydd pwy bynnag sy'n crwydro oddi ar y llwybr iawn yn cael ei hun yn gorffwys gyda'r ysbrydion.

21:17  Bydd y sawl sydd ddim ond eisiau bywyd o bleser yn cael ei hun yn dlawd; dydy gwin a bywyd moethus ddim yn gwneud rhywun yn gyfoethog.

21:18  Bydd y drwg yn talu'r pris yn lle'r cyfiawn, a'r twyllwr yn diodde yn lle'r un sy'n onest.

21:19  Mae'n well byw mewn tir anial na gorfod diodde gwraig gecrus a blin.

21:20  Mae'r person doeth yn cynilo, ond mae person ffôl yn gwario'r cwbl sydd ganddo.

21:21  Mae'r un sy'n ceisio gwneud beth sy'n iawn a bod yn garedig yn cael bywyd, llwyddiant ac enw da.

21:22  Mae dyn doeth yn gallu concro dinas sydd â byddin bwerus a bwrw i lawr y gaer roedden nhw'n teimlo'n saff ynddi.

21:23  Mae'r person sy'n gwylio beth mae'n ei ddweud ac yn ffrwyno'i dafod yn cadw ei hun allan o drafferthion.

21:24  Mae'r person balch, haerllug – yr un sy'n gwawdio pobl eraill – yn gwneud pethau cwbl ddigywilydd.

21:25  Mae blys person diog yn ddigon i'w ladd, am ei fod yn gwrthod gweithio â'i ddwylo.

21:26  Mae'n dyheu ac yn ysu am fwy drwy'r adeg, tra mae'r person cyfiawn yn rhoi yn ddi-baid.

21:27  Mae'n gas gan Dduw aberth sy'n cael ei gyflwyno gan rywun drwg, yn enwedig os ydy ei fwriad wrth ddod ag e yn ddrwg.

21:28  Mae tyst celwyddog yn cael ei dewi; y tyst oedd wedi gwrando sy'n cael y gair ola.

21:29  Mae person drwg yn smalio ac yn bwrw yn ei flaen, ond mae'r person gonest yn meddwl ble mae'n mynd.

21:30  Does dim doethineb na deall na chyngor sy'n gallu ennill y dydd ar yr ARGLWYDD.

21:31  Mae milwyr wedi paratoi meirch ar gyfer y rhyfel, ond yr ARGLWYDD sy'n rhoi'r fuddugoliaeth.

Chapter 22

22:1  Mae enw da yn well na chyfoeth mawr, a charedigrwydd yn well nag arian ac aur.

22:2  Mae un peth sy'n wir am y cyfoethog a'r tlawd: yr ARGLWYDD wnaeth greu'r ddau ohonyn nhw.

22:3  Mae'r person call yn gweld problem ac yn ei hosgoi; ond y gwirion yn bwrw yn ei flaen ac yn gorfod talu'r pris.

22:4  Mae gostyngeiddrwydd a pharch at yr ARGLWYDD yn arwain i gyfoeth, anrhydedd a bywyd.

22:5  Mae drain a maglau ar lwybr pobl sy'n twyllo, ond mae'r person sy'n ofalus yn cadw draw oddi wrthyn nhw.

22:6  Dysga blentyn y ffordd orau i fyw, a fydd e ddim yn troi cefn arni pan fydd e'n hŷn.

22:7  Fel mae'r cyfoethog yn rheoli'r tlawd, mae'r un sydd mewn dyled yn gaethwas i'r benthyciwr.

22:8  Bydd y rhai sy'n hau drygioni yn medi helyntion, a bydd eu gwialen greulon yn cael ei thorri.

22:9  Bydd person hael yn cael ei fendithio am rannu ei fwyd gyda'r tlawd.

22:10  Taflwch allan yr un sy'n creu helynt, a bydd y cweryla'n peidio, bydd y ffraeo a'r sarhau yn stopio.

22:11  Pwy bynnag sy'n ddidwyll a'i eiriau'n garedig, bydd yn ffrindiau gyda'r brenin.

22:12  Mae'r ARGLWYDD yn gofalu am yr un sy'n gwybod y gwir, ond mae'n tanseilio beth mae'r twyllwr yn ei ddweud.

22:13  Mae'r diogyn yn dweud, “Mae yna lew yna! Mae'n beryg bywyd i fynd allan i'r stryd.”

22:14  Mae fflyrtian y wraig anfoesol fel pwll dwfn; mae'r rhai sy'n digio'r ARGLWYDD yn syrthio iddo.

22:15  Pan mae ffolineb wedi cael gafael ar feddwl person ifanc, bydd gwialen disgyblaeth yn cael gwared ag e.

22:16  Dydy gwneud arian drwy gam-drin pobl dlawd, neu roi anrhegion i'r cyfoethog, yn ddim byd ond colled!

22:17  Gwranda'n astud ar beth mae'r doethion wedi'i ddweud, a meddylia am y pethau dw i'n eu dysgu i ti.

22:18  Mae'n beth da i'r rhain wreiddio'n ddwfn ynot ti ac iddyn nhw fod ar flaen dy dafod bob amser.

22:19  Dw i am eu rhannu nhw hefo ti heddiw – ie, ti – er mwyn i ti drystio'r ARGLWYDD.

22:20  Dw i wedi'u hysgrifennu nhw i lawr – “Y Tri Deg Cyngor Doeth”,

22:21  i ti ddysgu'r gwir, a beth sy'n iawn, a mynd â'r atebion iawn i'r rhai wnaeth dy anfon di.

22:22  Paid dwyn oddi ar y tlawd, achos maen nhw'n dlawd, na chymryd mantais o bobl mewn angen yn y llys.

22:23  Bydd yr ARGLWYDD yn sefyll hefo nhw, ac yn gorthrymu'r rhai sy'n eu gorthrymu nhw.

22:24  Paid gwneud ffrindiau gyda rhywun piwis, na chadw cwmni rhywun sydd â thymer wyllt,

22:25  rhag i ti hefyd droi felly, a methu dianc.

22:26  Paid bod yn rhy barod i gytuno i dalu dyledion rhywun arall;

22:27  Os na fyddi di'n gallu talu byddi'n colli popeth, hyd yn oed dy wely!

22:28  Paid symud yr hen ffiniau gafodd eu gosod gan dy hynafiaid.

22:29  Pan weli di rywun sy'n fedrus yn ei waith – bydd hwnnw'n gwasanaethu brenhinoedd, nid pobl does neb wedi clywed amdanyn nhw.

Chapter 23

23:1  Pan wyt ti'n eistedd i lawr i fwyta gyda llywodraethwr, gwylia'n ofalus sut rwyt ti'n ymddwyn;

23:2  dal yn ôl, paid llowcio dy fwyd.

23:3  Paid stwffio dy hun ar ei ddanteithion, mae'n siŵr ei fod e eisiau rhywbeth gen ti!

23:4  Paid lladd dy hun yn ceisio gwneud arian; bydd yn ddigon call i ymatal.

23:5  Cyn i ti droi rownd mae e wedi mynd! Mae'n magu adenydd ac yn hedfan i ffwrdd fel eryr.

23:6  Paid bwyta wrth fwrdd person cybyddlyd; paid stwffio dy hun gyda'i ddanteithion.

23:7  Mae e'n cadw cyfri o bopeth wyt ti'n ei fwyta! Mae'n dweud, “Tyrd, bwyta ac yfed faint fynni di,” ond dydy e ddim yn meddwl hynny go iawn.

23:8  Byddi'n chwydu'r ychydig rwyt wedi'i fwyta, ac wedi gwastraffu dy eiriau caredig.

23:9  Paid dweud gormod wrth ffŵl; fydd e'n gwneud dim ond gwawdio dy eiriau doeth di.

23:10  Paid symud yr hen ffiniau, a dwyn tir oddi ar yr amddifad;

23:11  mae'r Un sy'n eu hamddiffyn nhw yn gryf, a bydd yn cymryd eu hachos yn dy erbyn di.

23:12  Penderfyna dy fod eisiau dysgu a gwrando ar eiriau doeth.

23:13  Paid bod ag ofn disgyblu dy blentyn; dydy gwialen ddim yn mynd i'w ladd e.

23:14  Defnyddia'r wialen a byddi'n achub ei fywyd.

23:15  Fy mab, os dysgi di fod yn ddoeth, bydda i'n hapus iawn.

23:16  Bydda i wrth fy modd yn dy glywed di'n dweud beth sy'n iawn.

23:17  Paid cenfigennu wrth y rhai sy'n pechu – bydd di'n ffyddlon i Dduw bob amser.

23:18  Wedyn bydd pethau'n iawn yn y diwedd, a bydd gen ti obaith fydd byth yn dy siomi.

23:19  Gwranda, fy mab, a bydd ddoeth; penderfyna ddilyn y ffordd iawn.

23:20  Paid cael gormod i'w wneud gyda'r rhai sy'n goryfed, ac yn stwffio'u hunain hefo bwyd.

23:21  Bydd y rhai sy'n meddwi a gorfwyta yn mynd yn dlawd; fydd ganddyn nhw ddim egni, a byddan nhw mewn carpiau.

23:22  Gwranda ar dy dad, ddaeth â ti i'r byd; a phaid diystyru dy fam pan fydd hi'n hen.

23:23  Gafael yn y gwirionedd, a phaid â'i ollwng, doethineb hefyd, a disgyblaeth a deall!

23:24  Os ydy plentyn yn gwneud beth sy'n iawn bydd ei dad mor hapus; mae plentyn doeth yn rhoi'r fath bleser i'w rieni.

23:25  Bydd dy dad a dy fam wrth eu boddau; felly gwna'r un ddaeth â ti i'r byd yn hapus!

23:26  Dw i eisiau dy sylw di, fy mab; gwylia'n ofalus, a dysga gen i.

23:27  Mae putain fel pwll dwfn, a gwraig anfoesol fel pydew cul.

23:28  Mae hi'n disgwyl amdanat ti fel lleidr; ac yn gwneud mwy a mwy o ddynion yn anffyddlon i'w gwragedd.

23:29  Pwy sy'n teimlo'n wael ac yn druenus? Pwy sy'n ffraeo ac yn dadlau drwy'r adeg? Pwy sy'n cael damweiniau diangen? Pwy sydd â llygaid cochion?

23:30  Y rhai sy'n yfed i'r oriau mân, ac yn trio rhyw ddiod newydd o hyd.

23:31  Paid llygadu'r gwin coch yna sy'n edrych mor ddeniadol yn y gwydr ac yn mynd i lawr mor dda.

23:32  Bydd yn dy frathu fel neidr yn y diwedd; bydd fel brathiad gwiber.

23:33  Byddi'n gweld pethau rhyfedd, a bydd dy feddwl wedi drysu'n lân.

23:34  Bydd fel mynd i dy wely mewn storm ar y môr, neu geisio gorwedd i gysgu ar ben yr hwylbren.

23:35  “Ces fy nharo, ond wnes i deimlo dim byd; ces fy nghuro, ond dw i'n cofio dim am y peth. Pryd dw i'n mynd i sobri? – Dw i angen diod arall.”

Chapter 24

24:1  Paid cenfigennu wrth bobl ddrwg, na bod eisiau cadw cwmni iddyn nhw.

24:2  Dŷn nhw'n meddwl am ddim byd ond trais a sut i wneud drwg i bobl eraill.

24:3  Mae'n cymryd gallu i adeiladu tŷ, a deall i osod seiliau cadarn iddo.

24:4  Mae angen gwybodaeth i lenwi'r ystafelloedd gyda phob math o bethau gwerthfawr a hardd.

24:5  Mae person doeth yn gryf, a pherson deallus yn ddylanwadol.

24:6  Mae angen strategaeth i ymladd brwydr, a digon o gyngor doeth i ennill buddugoliaeth.

24:7  Mae doethineb allan o gyrraedd y ffŵl; does ganddo ddim i'w ddweud pan mae'r arweinwyr yn cyfarfod.

24:8  Mae'r sawl sy'n cynllunio i wneud drwg yn cael yr enw o fod yn gyfrwys.

24:9  Mae castiau'r ffŵl yn bechod, ac mae'n gas gan bobl berson sy'n gwawdio.

24:10  Os wyt ti'n un i golli hyder dan bwysau, mae gen ti angen mwy o nerth.

24:11  Achub y rhai sy'n cael eu llusgo i ffwrdd i'w lladd! Bydd barod i helpu'r rhai sy'n baglu i'r bedd.

24:12  Os byddi di'n dweud, “Ond doedden ni'n gwybod dim am y peth,” cofia fod yr Un sy'n pwyso'r galon yn gweld y gwir! Mae Duw yn dy wylio di, ac mae e'n gwybod; a bydd pawb yn cael beth maen nhw'n ei haeddu.

24:13  Fy mab, bwyta fêl – mae'n dda i ti – ac mae diliau mêl yn felys yn dy geg.

24:14  A'r un modd mae doethineb yn dda i ti. Os wyt ti'n ddoeth, byddi'n iawn yn y diwedd, a bydd gen ti obaith fydd byth yn dy siomi.

24:15  Paid llechu fel lleidr tu allan i gartref dyn da, a phaid torri i mewn i'w dŷ.

24:16  Gelli faglu pobl dda dro ar ôl tro, ond byddan nhw'n codi ar eu traed; tra mae un anffawd yn ddigon i fwrw pobl ddrwg i lawr.

24:17  Paid dathlu pan mae dy elyn yn syrthio; paid bod yn falch os ydy e'n cael ei fwrw i lawr,

24:18  rhag i'r ARGLWYDD weld y peth, a bod yn flin hefo ti; wedyn bydd e'n arbed y gelyn rhag y gosb.

24:19  Paid digio pan mae pobl ddrwg yn llwyddo; paid bod yn genfigennus ohonyn nhw –

24:20  does dim dyfodol iddyn nhw. Mae'r person drwg fel lamp sy'n diffodd.

24:21  Fy mab, dylet ti barchu'r ARGLWYDD a'r brenin, a pheidio cadw cwmni'r rhai sy'n gwrthryfela.

24:22  Yn sydyn bydd dinistr yn dod arnyn nhw; pwy ŵyr faint o ddrwg allan nhw ei achosi?

24:23  Dyma fwy o eiriau'r doethion: Dydy dangos ffafriaeth wrth farnu ddim yn beth da.

24:24  Bydd barnwr sy'n gollwng yr euog yn rhydd yn cael ei felltithio gan bobl, a'i gondemnio gan wledydd;

24:25  ond bydd bywyd yn braf i'r un sy'n barnu'n deg; bydd e'n cael ei fendithio'n fawr.

24:26  Mae rhoi ateb gonest fel cusan ar y gwefusau.

24:27  Rho drefn ar dy waith tu allan, a chael y caeau'n barod i'w plannu, ac wedyn mynd ati i adeiladu dy dŷ.

24:28  Paid rhoi tystiolaeth yn erbyn rhywun heb achos da, a phaid camarwain pobl.

24:29  Paid dweud, “Dw i'n mynd i dalu'r pwyth yn ôl! Bydda i'n dial arno am beth wnaeth e.”

24:30  Rôn i'n pasio heibio cae y dyn diog, a gwinllan un sydd heb sens.

24:31  Roedd drain wedi tyfu drosto, a chwyn ym mhobman, a'r wal gerrig o'i gwmpas wedi syrthio.

24:32  Wrth edrych a meddwl am y peth, roedd beth welais i'n dysgu gwers i mi:

24:33  “Ychydig bach mwy o gwsg, pum munud arall! Swatio'n gyfforddus yn y gwely am ychydig.”

24:34  Ond bydd tlodi yn dy daro di fel lleidr creulon; bydd prinder yn ymosod arnat ti fel milwr arfog.

Chapter 25

25:1  Diarhebion Solomon ydy'r rhain hefyd, wedi'u casglu gan weision Heseceia, brenin Jwda:

25:2  Braint Duw ydy cadw pethau'n ddirgelwch; braint brenhinoedd ydy chwilio a darganfod.

25:3  Fel mae'r awyr yn rhy uchel, a'r ddaear yn rhy ddofn, does neb yn gwybod beth sy'n mynd drwy feddwl brenhinoedd.

25:4  Ar ôl gwahanu'r amhuredd o'r arian, mae'r gof yn gallu creu llestr hardd.

25:5  Ar ôl symud y rhai drwg o ŵydd y brenin bydd cyfiawnder yn gwneud ei orsedd yn ddiogel.

25:6  Paid canmol dy hun o flaen y brenin, a mynd i eistedd yn y seddi pwysig.

25:7  Mae'n well cael rhywun yn dweud, “Symud i fyny,” na chael dy gywilyddio o flaen pobl bwysig.

25:8  Paid bod ar ormod o frys i fynd i'r llys am dy fod wedi gweld rhywbeth. Beth os bydd rhywun arall yn dweud yn groes i ti?

25:9  Trafod y peth yn breifat gyda'r person hwnnw, a phaid dweud am y peth wrth neb arall.

25:10  Does gen ti ddim eisiau i rywun dy gondemnio di, ac i ti gael enw drwg am byth.

25:11  Mae gair o ganmoliaeth fel gemwaith aur mewn tlws arian.

25:12  Mae gwrando ar gerydd gan rywun doeth fel modrwy aur neu dlws o aur coeth.

25:13  Mae negesydd ffyddlon yn adfywio ysbryd ei feistri, fel dŵr oer ar ddiwrnod poeth o gynhaeaf.

25:14  Cymylau a gwynt, ond dim glaw – felly mae'r un sy'n brolio'i haelioni, ond byth yn rhoi.

25:15  Gyda tipyn o amynedd gellir perswadio llywodraethwr, ac mae geiriau tyner yn delio gyda gwrthwynebiad.

25:16  Pan gei fêl, paid cymryd mwy nag wyt ei angen, rhag i ti fwyta gormod, a chwydu'r cwbl i fyny.

25:17  Paid mynd i dŷ rhywun arall yn rhy aml, rhag iddo gael llond bol, a throi yn dy erbyn di.

25:18  Mae tyst sy'n dweud celwydd mewn achos llys yn gwneud niwed fel pastwn neu gleddyf neu saeth finiog.

25:19  Mae trystio rhywun sy'n ddi-ddal mewn amser anodd fel diodde o'r ddannodd neu fod yn simsan ar dy draed.

25:20  Mae canu caneuon i rywun sydd â chalon drist fel tynnu dillad ar ddiwrnod oer, neu roi halen ar friw.

25:21  Os ydy dy elyn yn llwgu, rho fwyd iddo; os ydy e'n sychedig, rho ddŵr iddo i'w yfed.

25:22  Byddi'n tywallt marwor tanllyd ar ei ben, a bydd yr ARGLWYDD yn rhoi dy wobr i ti.

25:23  Mae gwynt y gogledd yn dod â glaw, a thafod sy'n bradychu cyfrinach yn dod â gwg.

25:24  Mae byw mewn cornel yn yr atig yn well na rhannu cartref gyda gwraig gecrus.

25:25  Mae derbyn newyddion da o wlad bell fel diod o ddŵr oer i wddf sych.

25:26  Mae dyn da sy'n plygu i ddyn drwg fel ffynnon yn llawn mwd neu bydew wedi'i ddifetha.

25:27  Dydy bwyta gormod o fêl ddim yn beth da, a dydy edrych am ganmoliaeth ddim yn iawn.

25:28  Mae rhywun sy'n methu rheoli ei dymer fel dinas a'i waliau wedi'u bwrw i lawr.

Chapter 26

26:1  Fel eira yn yr haf a glaw adeg cynhaeaf, dydy anrhydedd ddim yn siwtio ffŵl.

26:2  Fel aderyn y to yn gwibio heibio neu wennol yn hedfan, dydy melltith heb ei haeddu ddim yn gorffwys.

26:3  Chwip i geffyl a ffrwyn i asyn, a gwialen i gefn ffyliaid.

26:4  Paid ateb ffŵl fel mae e'n siarad, neu byddi di'n debyg iddo;

26:5  ateb ffŵl fel mae e'n siarad, a bydd e'n meddwl ei fod e'n glyfar.

26:6  Mae anfon neges drwy law ffŵl fel rhywun yn mwynhau gwneud niwed iddo'i hun.

26:7  Mae dihareb yn cael ei hadrodd gan ffŵl fel coesau rhywun cloff yn hongian yn llipa.

26:8  Mae rhoi anrhydedd i ffŵl mor wirion â rhwymo carreg mewn ffon dafl.

26:9  Mae dihareb yn cael ei hadrodd gan ffŵl, fel llwyn o fieri yn llaw meddwyn.

26:10  Mae'r un sy'n cyflogi ffŵl neu feddwyn fel bwasaethwr yn anafu pawb sy'n mynd heibio.

26:11  Mae ffŵl sy'n ailadrodd beth wnaeth e, fel ci yn mynd yn ôl at ei chwŷd.

26:12  Mae mwy o obaith i ffŵl nag i rywun sy'n meddwl ei fod yn gwybod popeth.

26:13  Mae'r diogyn yn dweud, “Mae yna lew ar y ffordd! Mae e'n rhydd yn y stryd!”

26:14  Mae diogyn yn troi ar ei wely fel drws yn siglo'n ôl a blaen ar ei golfachau!

26:15  Mae'r diogyn yn estyn ei law am fwyd, ond yn blino gorfod ei godi i'w geg.

26:16  Mae'r diogyn yn meddwl ei fod e'n gallach na saith o bobl sy'n rhoi cyngor da.

26:17  Mae busnesa yn ffrae rhywun arall fel gafael mewn ci peryglus wrth ei glustiau.

26:18  Mae twyllo rhywun arall ac wedyn dweud, “Dim ond jôc oedd e,” fel dyn gwallgo yn taflu ffaglau tân a saethau marwol i bob cyfeiriad.

26:19  Mae twyllo rhywun arall ac wedyn dweud, “Dim ond jôc oedd e,” fel dyn gwallgo yn taflu ffaglau tân a saethau marwol i bob cyfeiriad.

26:20  Mae tân yn diffodd os nad oes coed i'w llosgi, ac mae ffrae yn tawelu os nad oes rhywun yn hel clecs.

26:21  Ond mae rhywun sy'n dechrau ffrae fel rhoi glo ar farwor neu goed ar y tân.

26:22  Mae gwrando ar glecs fel bwyd blasus – mae'r cwbl yn cael ei lyncu.

26:23  Mae tafod sy'n rhy barod a bwriad sy'n ddrwg fel farnis clir ar botyn pridd.

26:24  Mae gelyn yn smalio, ond ei fwriad ydy twyllo;

26:25  paid â'i gredu pan mae'n dweud pethau caredig, achos mae pob math o bethau ffiaidd ar ei feddwl.

26:26  Mae'n cuddio'i gasineb drwy dwyll, ond bydd ei ddrygioni yn dod yn amlwg i bawb.

26:27  Mae rhywun yn gallu cloddio twll a syrthio i'w drap ei hun; pan mae rhywun yn rholio carreg, gall rolio yn ôl drosto!

26:28  Mae tafod celwyddog yn casáu'r rhai mae'n eu brifo; ac mae seboni yn arwain i ddinistr.

Chapter 27

27:1  Paid brolio am beth wnei di yfory, ti ddim yn gwybod beth all ddigwydd mewn diwrnod.

27:2  Gad i rywun arall dy ganmol di, paid ti â brolio dy hun.

27:3  Mae carreg yn drom ac mae pwysau i dywod, ond mae ffŵl sy'n pryfocio yn waeth na'r ddau.

27:4  Mae gwylltio yn greulon a cholli tymer yn llethu, ond mae cenfigen yn waeth na'r ddau.

27:5  Mae cerydd gonest yn well na pheidio dangos cariad.

27:6  Mae'n well cael eich brifo gan ffrind na chael eich cusanu'n ddi-baid gan rywun sy'n eich casáu.

27:7  Mae rhywun sydd wedi cael digon i'w fwyta yn gwrthod mêl, ond i'r sawl sy'n llwgu, mae'r peth mwyaf chwerw yn blasu'n felys.

27:8  Mae rhywun sydd wedi gadael ei gartref fel aderyn wedi gadael ei nyth.

27:9  Fel mae olew a phersawr yn gwneud rhywun yn hapus, mae cyngor ffrind yn gwneud bywyd yn felys.

27:10  Paid troi cefn ar ffrind neu un o ffrindiau'r teulu, a fydd dim rhaid i ti redeg i dŷ perthynas pan fyddi mewn trafferthion. Mae ffrind sy'n agos yn well na pherthynas pell.

27:11  Bydd ddoeth, fy mab, a gwna fi'n hapus, er mwyn i mi fedru ateb y rhai sy'n gwneud sbort am fy mhen.

27:12  Mae'r person call yn gweld perygl ac yn ei osgoi, ond y gwirion yn bwrw yn ei flaen ac yn gorfod talu'r pris.

27:13  Cymer ei wisg, gan ei fod wedi gwarantu benthyciad rhywun arall; cadw hi'n warant os gwnaeth hynny dros wraig anfoesol.

27:14  Mae gweiddi'n uchel wrth gyfarch ffrind yn gynnar yn y bore yn gallu bod yn fwy o felltith na dim arall.

27:15  Mae gwraig gecrus yr un fath â diwrnod pan mae hi'n glawio'n ddi-stop;

27:16  mae rhoi taw arni fel ceisio stopio'r gwynt rhag chwythu, neu ddal olew yn y llaw.

27:17  Fel haearn yn hogi haearn, mae un person yn hogi meddwl rhywun arall.

27:18  Yr un sy'n gofalu am y goeden ffigys sydd yn bwyta ei ffrwyth, a bydd y gwas sy'n gofalu am ei feistr yn cael ei anrhydeddu.

27:19  Fel adlewyrchiad o'r wyneb mewn dŵr, mae'r bersonoliaeth yn adlewyrchu beth sy'n y galon.

27:20  Dydy Annwn ac Abadon byth yn cael digon, a dydy'r llygad dynol byth yn fodlon chwaith.

27:21  Tawddlestr i arian, a ffwrnais i aur, a chanmoliaeth i brofi sut un ydy person.

27:22  Gelli falu'r ffŵl fel ŷd gyda phestl mewn mortar ond fydd ei ffolineb ddim yn ei adael.

27:23  Edrych ar ôl dy ddefaid yn iawn, a gofala am y geifr;

27:24  achos dydy cyfoeth ddim yn para am byth, a dydy coron ddim yn aros bob amser.

27:25  Ar ôl cario'r gwair mae'r glaswellt yn tyfu eto, ac ar ôl i gnwd y bryniau gael ei gasglu,

27:26  bydd yr ŵyn yn rhoi dillad i ti a'r bychod geifr yn talu am y tir.

27:27  A bydd digon o laeth geifr i ti fwydo dy deulu, a chadw dy forynion.

Chapter 28

28:1  Mae pobl ddrwg yn ffoi pan does neb ar eu holau, ond mae'r rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn yn hyderus fel llew ifanc.

28:2  Pan mae gwlad mewn anhrefn mae pawb eisiau arwain, ond mae'n cymryd arweinydd doeth a deallus i'w gwneud hi'n sefydlog.

28:3  Mae person tlawd sy'n gormesu pobl eraill sydd mewn angen fel storm o law trwm sy'n dinistrio cnydau.

28:4  Mae'r rhai sy'n gwrthod Cyfraith Dduw yn canmol pobl ddrwg, ond mae'r rhai sy'n cadw'r Gyfraith yn eu gwrthwynebu nhw.

28:5  Dydy pobl ddrwg ddim yn gwybod beth ydy cyfiawnder, ond mae'r rhai sy'n ceisio'r ARGLWYDD yn ei ddeall i'r dim.

28:6  Mae'n well bod yn dlawd ac yn onest nag yn gyfoethog ac yn ddauwynebog.

28:7  Mae plentyn doeth yn gwrando ar beth sy'n cael ei ddysgu iddo ond mae'r un sy'n cymysgu gyda criw da i ddim yn codi cywilydd ar ei dad.

28:8  Mae yna un sy'n gwneud arian drwy godi llogau uchel, ond bydd ei gyfoeth yn mynd i rywun sy'n garedig at y tlawd.

28:9  Mae'n gas gan Dduw wrando ar weddi rhywun sy'n gwrthod gwrando ar y Gyfraith.

28:10  Bydd rhywun sy'n camarwain pobl dda, a'u cael nhw i wneud drwg yn syrthio i mewn i'w drap ei hun, ond bydd pethau'n mynd yn dda i'r un sy'n onest.

28:11  Mae person cyfoethog yn meddwl ei fod e'n glyfar, ond mae'r person tlawd sy'n gall yn gweld drwyddo.

28:12  Pan mae pobl dda yn ennill, mae dathlu mawr, ond pan mae pobl ddrwg yn dod i rym, mae pawb yn cuddio.

28:13  Fydd y sawl sy'n cuddio'i feiau ddim yn llwyddo; yr un sy'n cyfaddef ac yn stopio gwneud pethau felly sy'n cael trugaredd.

28:14  Mae'r un sy'n dangos gofal wedi'i fendithio'n fawr, ond mae person penstiff yn syrthio i bob math o drafferthion.

28:15  Mae llywodraethwr drwg dros bobl dlawd fel llew yn rhuo neu arth yn prowla.

28:16  Arweinydd heb sens sy'n gormesu o hyd; yr un sy'n gwrthod elwa ar draul eraill sy'n cael byw'n hir.

28:17  Bydd yr un sy'n euog o lofruddio yn ffoi hyd ei fedd – ddylai neb ei helpu.

28:18  Bydd yr un sy'n byw'n onest yn saff, ond bydd person dauwynebog yn siŵr o syrthio.

28:19  Bydd y sawl sy'n trin ei dir yn cael digon o fwyd, ond yr un sy'n gwastraffu amser yn cael dim ond tlodi.

28:20  Bydd y person cydwybodol yn cael ei fendithio'n fawr, ond yr un sydd ond eisiau gwneud arian sydyn yn cael ei gosbi.

28:21  Dydy dangos ffafriaeth ddim yn beth da, ond mae rhai pobl yn fodlon gwneud drwg am damaid o fara!

28:22  Mae person cybyddlyd eisiau gwneud arian sydyn, heb sylweddoli mai colled sy'n dod iddo.

28:23  Mae'r un sy'n barod i roi gair o gerydd yn cael mwy o barch yn y diwedd na'r un sy'n seboni.

28:24  Mae'r un sy'n dwyn oddi ar ei dad a'i fam, ac yna'n dweud, “Wnes i ddim byd o'i le,” yn ffrind i lofrudd.

28:25  Mae person hunanol yn creu helynt, ond mae'r un sy'n trystio'r ARGLWYDD yn llwyddo.

28:26  Mae trystio'r hunan yn beth twp i'w wneud, ond mae'r sawl sy'n ymddwyn yn gall yn saff.

28:27  Fydd dim angen ar y sawl sy'n rhoi i'r tlodion, ond mae'r un sy'n cau ei lygaid i'r angen yn cael ei felltithio go iawn.

28:28  Pan mae pobl ddrwg yn dod i rym, mae pawb yn cuddio, ond pan maen nhw'n syrthio, bydd y rhai cyfiawn yn llwyddo.

Chapter 29

29:1  Pan mae rhywun yn troi'n ystyfnig ar ôl cael ei geryddu dro ar ôl tro, yn sydyn bydd e'n torri, a fydd dim gwella arno.

29:2  Pan mae pobl dda yn llwyddo, mae dathlu mawr, ond pan mae'r rhai drwg yn rheoli, mae pobl yn griddfan.

29:3  Mae'r un sy'n caru doethineb yn gwneud ei dad yn hapus, ond bydd y dyn sy'n cadw cwmni puteiniaid yn gwastraffu ei eiddo.

29:4  Mae brenin yn gwneud gwlad yn sefydlog drwy weithredu'n gyfiawn, ond mae'r un sy'n trethu'r bobl yn drwm yn ei rhwygo i lawr.

29:5  Mae'r un sy'n seboni ei gyfaill yn taenu rhwyd i'w ddal ynddi.

29:6  Mae pobl ddrwg yn cael eu trapio gan eu drygioni, ond mae'r cyfiawn yn hapus ac yn canu'n braf.

29:7  Mae gan y cyfiawn gonsýrn am hawliau pobl dlawd, ond dydy pobl ddrwg ddim yn gweld pam y dylid poeni.

29:8  Mae'r rhai sy'n gwawdio pobl eraill yn creu helynt, ond mae'r doeth yn tawelu dig.

29:9  Pan mae person doeth yn mynd â ffŵl i gyfraith, bydd digon o arthio a gwawdio, ond dim heddwch!

29:10  Mae llofruddion yn casáu pobl onest, ond mae'r rhai cyfiawn yn eu hamddiffyn nhw.

29:11  Mae'r ffŵl yn colli ei limpyn yn lân, ond mae'r doeth yn rheoli ei dymer.

29:12  Pan mae llywodraethwr yn gwrando ar gelwydd, mae ei swyddogion i gyd yn ddrwg.

29:13  Mae un peth sy'n wir am y cyfoethog a'r tlawd: yr ARGLWYDD sydd wedi rhoi bywyd i'r ddau.

29:14  Os ydy brenin yn trin pobl dlawd yn deg bydd ei orsedd yn ddiogel bob amser.

29:15  Mae gwialen a cherydd yn gwneud plentyn yn ddoeth, ond mae plentyn afreolus yn codi cywilydd ar ei fam.

29:16  Pan mae pobl ddrwg mewn grym, mae mwy o droseddu, ond bydd y cyfiawn yn gweld eu cwymp.

29:17  Disgybla dy blentyn i fod yn dawel dy feddwl, a bydd bywyd yn bleserus i ti.

29:18  Heb weledigaeth gan Dduw does dim rheolaeth ar bobl, ond mae'r rhai sy'n cadw'r Gyfraith wedi'u bendithio'n fawr.

29:19  Dydy geiriau ddim yn ddigon i ddisgyblu gwas; falle ei fod e'n deall, ond fydd e ddim yn gwrando.

29:20  Mae mwy o obaith i ffŵl nag i rywun sy'n rhy barod ei dafod.

29:21  Pan mae caethwas wedi'i sbwylio ers yn blentyn, fydd dim ond trafferthion yn y diwedd.

29:22  Mae'r un sy'n fyr ei dymer yn creu helynt, a'r un sy'n gwylltio'n hawdd yn troseddu'n aml.

29:23  Mae balchder yn arwain i gywilydd, ond bydd person gostyngedig yn cael ei anrhydeddu.

29:24  Mae rhywun sy'n helpu lleidr yn elyn iddo'i hun; mae'n cael ei alw i dystio, ond yn dweud dim.

29:25  Mae bod ag ofn pobl yn drap peryglus, ond mae'r un sy'n trystio'r ARGLWYDD yn saff.

29:26  Mae llawer yn ceisio ennill ffafr llywodraethwr, ond yr ARGLWYDD sy'n rhoi cyfiawnder i bobl.

29:27  Mae pobl dda yn casáu'r rhai sy'n gwneud drwg, ac mae'r rhai sy'n gwneud drwg yn casáu'r rhai sy'n gwneud beth sy'n iawn.

Chapter 30

30:1  Geiriau Agwr fab Iace, o Massa. Dyma neges y dyn: Nid Duw ydw i. Nid Duw ydw i; dydy'r gallu ddim gen i.

30:2  Dw i'n greadur rhy ddwl i fod yn ddynol! Does gen i ddim sens.

30:3  Dw i heb ddysgu bod yn ddoeth, a dw i'n gwybod dim am yr Un Sanctaidd.

30:4  Pwy sydd wedi mynd i fyny i'r nefoedd, a dod yn ôl i lawr eto? Pwy sydd wedi gallu dal gafael yn y gwynt? Pwy sydd wedi lapio'r moroedd mewn mantell? Pwy sydd wedi mesur y ddaear o un pen i'r llall? Beth ydy ei enw e, ac enw ei fab? – Dywed os wyt ti'n gwybod.

30:5  Mae pob un o eiriau Duw wedi'u profi. Mae e'n darian i amddiffyn y rhai sy'n ei drystio.

30:6  Paid ychwanegu dim at ei eiriau, rhag iddo dy geryddu di, a phrofi dy fod ti'n dweud celwydd.

30:7  Dw i'n gofyn am ddau beth gen ti – rho nhw i mi cyn i mi farw:

30:8  Yn gyntaf, cadw fi rhag dweud celwydd a thwyllo; ac yn ail, paid rhoi tlodi na chyfoeth i mi, ond rho ddigon o fwyd i mi bob dydd.

30:9  Ie, cadw fi rhag teimlo fod popeth gen i, ac yna dy wrthod di, a dweud, “Pwy ydy'r ARGLWYDD?” A chadw fi rhag dwyn am fy mod yn dlawd, a rhoi enw drwg i Dduw.

30:10  Paid hel straeon am gaethwas wrth ei feistr, rhag iddo dy felltithio di, ac i ti orfod talu'r pris.

30:11  Mae yna bobl sy'n melltithio'u tadau, ac sydd ddim yn fendith i'w mamau.

30:12  Mae yna bobl sy'n meddwl eu bod nhw'n dda, ond sydd heb eu glanhau o garthion eu pechod.

30:13  Mae yna bobl sydd mor snobyddlyd; maen nhw'n meddwl eu bod nhw'n well na pawb arall!

30:14  Mae yna bobl sydd â dannedd fel cleddyfau, a'u brathiad fel cyllyll. Maen nhw'n llarpio pobl dlawd y tir, a'r rhai hynny sydd mewn angen.

30:15  Mae gan y gele ddwy ferch, “Rho fwy!” a “Rho fwy!” Mae tri peth sydd byth yn fodlon, pedwar sydd byth yn dweud, “Dyna ddigon!”:

30:16  y bedd, croth ddiffrwyth, tir sydd angen dŵr, a thân – dydy'r rhain byth yn dweud “Digon!”

30:17  Llygad sy'n gwneud sbort am dad ac yn malio dim am wrando ar mam – bydd hi'n cael ei thynnu allan gan gigfrain, a'i bwyta gan y fwltur.

30:18  Mae tri peth y tu hwnt i mi, pedwar fydda i byth yn eu darganfod:

30:19  ffordd yr eryr drwy'r awyr; ffordd y neidr dros graig; llwybr llong yn hwylio'r moroedd; a llwybr cariad dyn a merch.

30:20  Ond ffordd gwraig anffyddlon i'w gŵr ydy: bwyta, sychu ei cheg, a dweud, “Wnes i ddim byd o'i le.”

30:21  Mae tri peth yn gwneud i'r ddaear grynu, pedwar peth all hi ddim eu diodde:

30:22  caethwas yn cael ei wneud yn frenin; ffŵl yn cael gormod i'w fwyta;

30:23  gwraig heb ei charu yn priodi; a morwyn yn cymryd gŵr ei meistres.

30:24  Mae pedwar peth ar y ddaear sy'n fach, ond sy'n ddoeth dros ben:

30:25  morgrug, sy'n greaduriaid bach gwan, ond sy'n casglu eu bwyd yn yr haf.

30:26  Brochod y graig, sydd ddim yn gryf chwaith, ond sy'n gwneud eu cartrefi yn y creigiau.

30:27  locustiaid, sydd heb frenin i'w rheoli, ond sy'n mynd allan mewn rhengoedd trefnus;

30:28  a madfallod – gelli eu dal yn dy law, ond gallan nhw fynd i mewn i balasau brenhinoedd!

30:29  Mae tri peth sy'n cerdded yn urddasol, pedwar sy'n symud mor hardd:

30:30  y llew, y cryfaf o'r anifeiliaid, sy'n ffoi oddi wrth ddim byd.

30:31  ceiliog yn torsythu, bwch gafr, a brenin yn arwain ei bobl.

30:32  Os wyt ti wedi actio'r ffŵl wrth frolio, neu wedi bod yn cynllwynio drwg, dal dy dafod!

30:33  Fel mae corddi llaeth yn gwneud menyn, a tharo'r trwyn yn tynnu gwaed, mae gwylltio pobl yn arwain i wrthdaro.

Chapter 31

31:1  Y pethau ddysgodd Lemwel, brenin Massa, gan ei fam:

31:2  O fy mab! O blentyn annwyl fy nghroth, y mab wnes i ei gyflwyno i Dduw.

31:3  Paid gwastraffu dy nerth i gyd ar ferched, a rhoi dy holl egni i'r rhai sy'n dinistrio brenhinoedd.

31:4  O Lemwel, ddylai brenhinoedd ddim yfed gwin, ac arweinwyr ddim ysu am gwrw,

31:5  rhag iddyn nhw yfed ac anghofio'r deddfau, a sathru ar hawliau'r tlodion.

31:6  Rhowch ddiod feddwol i'r rhai sy'n marw a gwin i'r un sy'n diodde'n chwerw.

31:7  Gadewch iddyn nhw yfed i anghofio'u tlodi, a fydd dim rhaid iddyn nhw gofio'u trafferthion.

31:8  Siarad ar ran y bobl hynny sydd heb lais, ac amddiffyn y rhai sydd wedi colli popeth.

31:9  Coda dy lais o'u plaid nhw, barna'n gyfiawn, a dadlau dros hawliau'r rhai mewn angen a'r tlawd.

31:10  Pwy sy'n gallu dod o hyd i wraig dda? Mae hi'n fwy gwerthfawr na gemau.

31:11  Mae ei gŵr yn ymddiried ynddi'n llwyr, ac ar ei ennill bob amser.

31:12  Mae hi'n dda iddo bob amser, a byth yn gwneud drwg.

31:13  Mae hi'n edrych am wlân a defnydd arall ac yn mwynhau gweu a gwnïo.

31:14  Mae hi fel fflyd o longau masnach yn cario bwyd o wledydd pell.

31:15  Mae hi'n codi yn yr oriau mân i baratoi bwyd i'w theulu, a rhoi gwaith i'w morynion.

31:16  Mae hi'n meddwl yn ofalus cyn prynu cae, a defnyddio'i harian i blannu gwinllan ynddo.

31:17  Mae hi'n bwrw iddi'n frwd, ac yn gweithio'n galed.

31:18  Mae hi'n gwneud yn siŵr fod ei busnes yn llwyddo; dydy ei lamp ddim yn diffodd drwy'r nos.

31:19  Mae hi'n brysur yn nyddu â'i dwylo, a'i bysedd yn trin y gwlân.

31:20  Mae hi'n rhoi yn hael i'r tlodion, ac yn helpu pwy bynnag sydd mewn angen.

31:21  Dydy hi ddim yn poeni am ei theulu pan ddaw eira, am fod digon o ddillad cynnes ganddyn nhw.

31:22  Mae hi'n gwneud cwiltiau i'r gwely, a dillad o liain main drud.

31:23  Mae ei gŵr yn adnabyddus ar gyngor y ddinas, ac yn eistedd gyda'r arweinwyr i gyd.

31:24  Mae hi'n gwneud defnydd i'w werthu, a dillad i'r masnachwyr eu prynu.

31:25  Mae hi'n wraig o gymeriad cryf ac urddasol, ac yn edrych ymlaen i'r dyfodol yn hyderus.

31:26  Mae hi'n siarad yn ddoeth bob amser, ac yn garedig wrth ddysgu eraill.

31:27  Mae hi'n gofalu am y teulu i gyd, a dydy hi byth yn segur.

31:28  Mae ei phlant yn tyfu ac yn meddwl y byd ohoni; ac mae ei gŵr yn ei chanmol i'r cymylau,

31:29  “Mae yna lawer o ferched da i'w cael, ond rwyt ti'n well na nhw i gyd.”

31:30  Mae prydferthwch yn gallu twyllo, a harddwch yn arwynebol. Gwraig sy'n parchu'r ARGLWYDD sydd yn haeddu cael ei chanmol.

31:31  Rhowch glod iddi am beth mae wedi'i gyflawni, a boed i arweinwyr y ddinas ei chanmol am ei gwaith.