LinVB - Proverbs

Chapter 1

1:1  Biyele bya Salomo, mwana wa Davidi, mokonzi wa Israel :

1:2  bikomami mpo ya koyekola bwanya mpe botosi, mpo ’te bato bayeba ntina ya maloba ma bwanya,

1:3  bandima mateya makolakisa bango ezalela elamu, bongo bakoma bato balamu, ba bosembo mpe ba bosolo.

1:4  Bato bazangi ntoki bakoki kozwa na byango bwanya, bilenge bazwa na byango mayele ma boyebi mpe ma bomanyoli.

1:5  Moto wa bwanya ayoka, bongo akolisa mayele ma ye, moto wa mayele ayoka, bongo ayeba kokamba bato.

1:6  Bikomami mpo batongolo biyele mpe masolo mazali polele te, maloba ma bato ba bwanya na nsambole ya bango.

1:7  Bobangi Yawe bozali ebandela ya bwanya, bobele bazoba bakoboyaka bwanya mpe botosi.

1:8  Mwana wa ngai, yoka mateya ma tata wa yo, okinola malako ma mama wa yo te :

1:9  yango ezali lokola enkoti kitoko o motó mwa yo, lokola nsinga ya mayaka o nkingo ya yo.

1:10  Mwana wa ngai, soko basumuki balingi kobenda yo, ondima bango te !

1:11  Soko balobi : « Yaka na biso elongo, tokende kobombama mpo tosopa makila ntina te, tonyokolo moto asali likambo te.

1:12  Tokomele bango mobesu lokola mboka ya bawa ekosalaka, tokokwela bango lokola liwa likosalaka !

1:13  Tokozwa biloko bya motuya ndenge na ndenge, tokotondisa ndako ya biso na biloko tokoyiba.

1:14  yo mpe okozwa ndambo ya biloko na bobeti zeke, mpo tokotia mosolo mwa biso lisanga ! »

1:15  Mwana wa ngai, otambola na bango elongo te, kima nzela iye bango bakokende,

1:16  zambi bakotambwisaka makolo o nzela ebe, bakolukaka noki kosopa makila ma bato.

1:17  Moto atandi monyama se mpamba soko ndeke izali komono yango.

1:18  Na botieli baninga motambo bakosopa se makila ma bango moko, mabe balingi kosala baninga makokwela bango moko.

1:19  Nsuka ya baye balingi koyiba ezali boye : mposa ya bayibi ekosukela bango moko mabe.

1:20  Bwanya bokogangaka o libanda, bokotombolaka mongongo o wenze,

1:21  bokobelelaka o esika balabala ikutani, bokosakolaka pene na bizibeli bya mboka :

1:22  « Bino bazoba, mikolo boni naino bokondima mambi ma bolema ? Mikolo boni naino baye bakosekeke baninga bakokoba koseke, mpe bilema bakoboya kokolisa mayele ?

1:23  Bongo boyoka likebisi lya ngai, nakofungolela bino motema mwa ngai mpe nakoyebisa bino makanisi ma ngai.

1:24  Soko nabyangi bino, bokoboya kondima ? Soko natandi loboko, moto moko akokeba na yango te ?

1:25  Bolingi nde kobwaka malako ma ngai mpe koboya koyoka makebisi ma ngai ?

1:26  Ngai mpe nakoseke mpasi ya bino, nakotiola bino ntango nsomo ekokwela bino ;

1:27  ntango nsomo ekokwela bino lokola ekumbaki, mpe mpasi ekoyela bino lokola mompepe makasi, malozi na mawa makokanga bino.

1:28  Mokolo mona bakobelela ngai, kasi nakoyanola te, bakoluka ngai, kasi bakomono ngai te.

1:29  Balingi kozwa mayele te mpe baboyi kopono nzela ya bobangi Yawe,

1:30  balingi koyoka malako ma ngai te mpe bakinoli makebisi ma ngai,

1:31  yango wana bakolia mbuma ya ezalela ya bango, mpe bakotonda se na mikano mya bango moko !

1:32  Bobungi bwa bato bazangi mayele bokoboma bango, bilema bakosuka mpo bakokebaka na eloko te.

1:33  Kasi moto akoyoka ngai, akozwa kimia, akoki kofanda nye mpe asengeli kobanga mpasi te. »

Chapter 2

2:1  Mwana wa ngai, soko oyambi maloba ma ngai mpe soko ondimi mitindo mya ngai,

2:2  soko otii matoi na maloba ma bwanya mpe ofungoli motema mpo ’te oyoka,

2:3  soko olingi koyeba ntina ya makambo manso, mpe oluli mayele ma solo,

2:4  soko oluki mango lokola bakolukaka palata mpe nkita ibombami,

2:5  okoyeba ntina ya bobangi Yawe, okozwa mayele ma boyebi Nzambe.

2:6  Mpo Yawe moto akopesaka bwanya, mayele na bwanya ikouta o monoko mwa ye.

2:7  Ye moto akosalisaka bato ba motema bosembo, akobatelaka bato bazali kotambola nzela ya bosolo.

2:8  Akokengeleke nzela ya bato ba bosembo, akobatelaka nzela ya bato bakoyambaka ye.

2:9  Okoyeba bongo ntina ya bosembo mpe ya bosolo, na mpe nzela inso ikopesa yo esengo.

2:10  Ntango bwanya bokokotela yo o motema mpe okosepela kozala na mayele ma solo,

2:11  bokebi bokokengele yo mpe mayele ma solo makobatela yo,

2:12  mpo ’te okima nzela ebe na mpe bato ba lokuta,

2:13  baye balongwi o nzela semba, mpe bakolandaka nzela ya molili.

2:14  Bango bakosepelaka na maye mazangi bosembo mpe na mabe bakosalaka.

2:15  Bakolandaka nzela semba te, nzela ya bango mabunu mabunu.

2:16  Bobele bongo okobendama na mwasi wa moto mosusu te, oyo alingi kobembe yo na maloba ma boleti ;

2:17  atiki mobali wa bolenge bwa ye, mpe abomi bondeko na Nzambe wa ye ;

2:18  ndako ya ye etengemi epai ya liwa, nzela ya ye ekosuka o esika ya molili.

2:19  Wa baye bakokende epai ya ye, moto moko akozonga te, bakokoma lisusu o nzela ya bomoi te.

2:20  Yango wana osengeli kolanda nzela ya bato balamu mpe kotikala o nzela ya bato ba bosembo,

2:21  zambi basemba bakoumela o mokili mpe bato balongobani bakofanda wana ;

2:22  kasi bakolongola bato babe o mokili, mpe kuna bakobengana bato ba mitema mibale.

Chapter 3

3:1  Mwana wa ngai, obosana mateya ma ngai te, mpe bomba mibeko mya ngai o motema.

3:2  Mateya mana makobakisela yo mikolo mya bomoi, mibu miike mya boboto bwa solo.

3:3  Zala ntango inso na bolingi mpe na lobokó ! Lata mango o nkingo ya yo, makomama o motema mwa yo.

3:4  Soko osali bongo, ná Nzambe ná bato bakolinga mpe bakondima yo.

3:5  Tia motema mobimba na Yawe, mpe tika kolanda mayele ma yo moko.

3:6  O mambi ma yo manso, kanisa Ye, Ye moto akobongisela yo nzela inso.

3:7  Okanisa te ’te ozali moto wa mayele, kasi banga Mokonzi Nzambe mpe kima mabe :

3:8  yango ekopesa yo nzoto kolongonu mpe ekolendisa minkuwa mya yo.

3:9  Kumisa Yawe na biloko bya yo, bonzela ye mbuma ya yo ya yambo.

3:10  Bongo bibombelo bya yo bikotonda na mbuma ya mampa, mpe masangala ma yo makotonda na vino ya sika.

3:11  Mwana wa ngai, okinola makebisi ma Yawe te, osilika te soko apesi yo etumbu,

3:12  zambi Yawe akotumbolaka moto ye akolingaka, lokola tata akosalaka na mwana wa ye wa bolingo.

3:13  Esengo na moto asili kozwa bwanya, mpe na oyo akomi na mayele.

3:14  Zambi kozwa mayele eleki kozwa palata na bolamu, kozwa bwanya eleki kozwa wolo.

3:15  Bwanya boleki mayaka ma motuya, ata eloko nini okolula ekokani na bwanya te.

3:16  O loboko la mobali moto wa bwanya akozwa bomoi bolai, o loboko la mwasi : nkita na lokumu.

3:17  Nzela ya ye inso, nzela ya esengo, o nzela ya ye inso akozwa bolamu.

3:18  Moto azali na bwanya azwi liziba lya bomoi, moto akomi na bwanya akozala na esengo.

3:19  Yawe akeli mokili na bwanya, atongi likolo na mayele,

3:20  na boyebi bwa ye bozindo bwa mbu bofungwami, mpe mampata matangisi mbula.

3:21  Mwana wa ngai, yoka malako mpe zala na bokebi, málongwa o motema mwa yo te ;

3:22  makozwela molimo mwa yo bomoi mpe makokembisa nkingo ya yo.

3:23  Bobele bongo okobanga likambo o nzela te, mpe lokolo la yo lokotuta libaku te.

3:24  O ntango okei kolala mpongi, okoyoka nsomo te, ntango olali, mpongi ya yo ekozala elengi.

3:25  Obanga te soko na mbalakaka makambo ma nsomo makokwela yo to bato babe bakoyela yo etumba,

3:26  zambi Yawe akosalisa yo, akobatela yo mpo ’te okangema o motambo te.

3:27  Opima moto moko eloko elamu te eye ekoki na ye, soko okoki kopesa ye yango.

3:28  Soko ozali na yango, oloba na moninga te : « Kende, zonga naino, nakopesa yo yango lobi ! »

3:29  Okana kosala moninga mabe te, soko atii motema na yo.

3:30  Oswanisa moto moko mpamba te, soko asali yo mabe moko te.

3:31  Oyokela moto wa bitumba zuwa te, olanda ezalela ya ye soki te,

3:32  mpamba te, Yawe akoyokaka bato babe mpi, kasi akotalaka basemba lokola bandeko ba ye.

3:33  Yawe akotombela ndako ya moto mabe makambo mabe, kasi akobenisa ndako ya basemba.

3:34  Akoseke baye bakosekeke bato basusu, kasi akondimelaka bato ba bosawa na bolamu.

3:35  Bato ba bwanya bakozwa lokumu, kasi bazoba bakokufa na nsoni.

Chapter 4

4:1  Bana ba ngai, boyoka mateya ma tata, boluka kokoma na mayele ma solo,

4:2  zambi nazali kopesa bino mateya malamu ; botia malako ma ngai mpembeni te.

4:3  Ntango nazalaki mwana malamu o mboka tata wa ngai, mama azalaki kolinga ngai lokola mwana se moko wa ye.

4:4  Tata azalaki koteya ngai na maloba maye : « Bomba maloba ma ngai o motema mwa yo, tosa mibeko mya ngai mpe okozwa bomoi.

4:5  Malamu ozwa bwanya na mayele, obosana maloba ma ngai te, obwaka mango te.

4:6  Bwanya bokobatela yo, otika bwango te, olinga bwanya, bwango nde mokengeli wa yo.

4:7  Ebandela ya bwanya : luka kozwa bwanya, ata osengeli koteke biloko bya yo binso.

4:8  Bwanya bokotombola yo soko okangani na bwango, bwanya bokopesa yo lokumu lonene soko oyambi bwango.

4:9  Bwanya bokokembisa yo lokola enkoti enzenga o motó, enkoti ya lokumu lonene. »

4:10  Yoka, mwana wa ngai, ndima maloba ma ngai, mpe okoumela mibu mingi o mokili.

4:11  Nakolakisa yo nzela ya bwanya, nakotambwisa yo o nzela ya bosembo.

4:12  Soko olandi nzela eye, eloko yoko ekotiela yo libaku te ; ata opoti mbangu, okokweya te.

4:13  Ndima kotosa mibeko, oboya myango te, memya myango mpe okozala na bomoi.

4:14  Olanda nzela ya basumuki te, otambola nzela ya bato babe te.

4:15  Kima nzela yango, oleka wana te, kima yango mpe leka se boleki.

4:16  Bango, soko basali mabe te, bakolala mpongi te, soko bakweisi moto mosusu te, bakozwa mpongi te.

4:17  Kosala mabe ekomi mampa ma bango, kobimisa bitumba ekomi vino ya bango.

4:18  Nzela ya bato ba bosembo ezali lokola moi mwa ntongo, mokongenge makasi kin’o midi.

4:19  Kasi nzela ya bato babe ezali se molili, bayebi te esika nini bakotuta libaku.

4:20  Mwana wa ngai, keba na maloba ma ngai, tia matoi na mateya ma ngai !

4:21  Obosana mateya ma ngai soki moke te, bomba mango o nta ntei ya motema mwa yo !

4:22  Zambi moto akoyamba mango, akozwa bomoi mpe akozala nzoto kolongonu.

4:23  Liboso lya makambo manso batela motema mwa yo, zambi motema mozali liziba lya bomoi.

4:24  Monoko mwa yo matanga maloba ma lokuta te, maloba ma bokosi mpe te.

4:25  Miso ma yo matala bobele liboso, elongi ya yo etala se nzela semba.

4:26  Keba na nzela eye okotia makolo ma yo, landa se nzela ezangi makama.

4:27  Opengwa o loboko la mobali to la mwasi te, longola makolo ma yo o nzela ya mabe.

Chapter 5

5:1  Mwana wa ngai, ndima bwanya bwa ngai, tia matoi na mayele ma ngai,

5:2  mpo ’te otikala na bokebi, mpe monoko mwa yo moloba se maloba ma bwanya.

5:3  Monoko mwa mwasi wa moto mosusu motondi na maloba sukali, mazali lokola mafuta maleki elengi ;

5:4  kasi nsuka na yango lokola mbuma bololo, lokola mbeli epotu ekokataka bipai bibale.

5:5  Makolo ma ye makobenga nzela ya liwa, makosuka bobele o mboka ya bawa.

5:6  Akobenga nzela ya bomoi te, akobungama o nzela eye eyebani te.

5:7  Mwana wa ngai, yoka ngai sikawa, otia maloba ma ngai mpembeni te :

5:8  nzela ya yo eleka mosika na mwasi wa moto mosusu, obeleme na monoko mwa ndako ya te te,

5:9  soki te, akosambwisa yo o miso ma bato, mpe bomoi bwa yo bokokoma o maboko ma oyo akoyokela yo mawa te ;

5:10  bongo nkita ya yo ekokoma ya bato basusu, mpe bato bayebani te bakozwa litomba lya mosala mwa yo.

5:11  Na nsuka okokimela, ntango nzoto ya yo ekobanda kolembe.

5:12  Mokolo mona okoloba : « Mawa e, nayinaki botosi, mpe motema mwa ngai mokinolaki malako.

5:13  Nayokaki lolaka la balakisi ba ngai te, natiaki matoi te na baye bateyaki ngai !

5:14  Etikalaki moke nakoma nsuka ya moto wa mawa o kati ya lisanga lya bato ba mboka ! »

5:15  Mele mai ma liziba lya yo moko, mai makobima o libulu lya yo mpenza !

5:16  Maziba ma yo masopana nde o libanda ? Miluka mya yo mileka nde o balabala ?

5:17  Mai manso matikala se ma yo moko, makoma ma yo mpe ma bauta te !

5:18  Bongo liziba lya yo lizwa bolamu ! Sepela mwasi wa bolenge bwa yo :

5:19  azali mboloko ya bolingo, mbuli kitoko ! Ntango inso nzoto ya ye esepelisa yo, mikolo minso bolingi bwa ye boyokisa yo esengo !

5:20  Mwana wa ngai, mpo nini olula mwasi wa moto mosusu ? Mpo nini oluka kozinga mwasi mouta ekopi ?

5:21  Miso ma Yawe makomonoko nzela ya moto moko moko, makokengeke ye o makambo ma ye manso.

5:22  Masumu ma moto mabe makokweisa ye, akokangema o motambo mwa masumu ma ye.

5:23  Akokufa mpo azangi botosi, akobungama mpo bozoba bwa ye bopusi.

Chapter 6

6:1  Mwana wa ngai, soko omipesi bo ndanga ona moninga, soko olayi ndai mpo ya kobikisa mouta,

6:2  soko okangemi na maloba ma yo moko, mpe omikotisi o motambo mpo ya maloba ma yo,

6:3  yoka ndenge nini okomibikisa, mwana wa ngai, awa omikabi o maboko ma moninga : Kende, fukamela mpe bondela moninga wa yo,

6:4  olingisa miso ma yo te malala mpongi, opesa mango ntango ya bopemi te ;

6:5  omibikisa lokola mboloko o motambo, lokola ndeke o monyama batieli yango.

6:6  Yo moto goigoi, kende kotala mondonge, tala ezaleli mwa yango mpo ozwa mayele :

6:7  mozali na moyangeli te, mokengeli te, mokonzi mpe te,

6:8  kasi mokolukaka biloko bya kolia o eleko ya mbula, mpe mokokongoloko bilei o eleko ya bobuki mbuma.

6:9  Yo moto goigoi, tee ntango nini okotikala kolala ? Ntango nini okolongwa na mpongi ?

6:10  Soko olingi kolala naino moke, kopema mwa moke, kokanga maboko ntango olali,

6:11  bokeleli bokokwela yo lokola moyibi, mpe bobola lokola mosengi.

6:12  Moto akolobaka se maloba ma lokuta, azali moto wa nkanza, moto mabe :

6:13  ameseni kofina liso, kobenda makolo, mpe kobyanga bato na elembo ya loboko.

6:14  Motema mwa ye motondi na mayele mabe, ntango inso akokanaka kosala baninga mabe, akobimisaka boswani.

6:15  Yango wana nsuka ya ye ekokwela ye na mbalakaka, akokweya na mbala yoko, akoki kobika lisusu te.

6:16  Yawe akoyinaka makambo motoba, makambo nsambo maleki nsomo o miso ma ye :

6:17  miso ma lolendo, lolemu lokokosaka, maboko makosopaka makila ma bato bazali na likambo te,

6:18  motema motondi na mikano mabe, makolo makopotaka mbangu mpo ya kosala mabe,

6:19  nzeneneke akobukaka lokuta, mpe moto akobimisaka boswani o kati ya bandeko.

6:20  Mwana wa ngai, yoka malako ma tata wa yo, obwaka mateya ma mama wa yo te.

6:21  Tia mango ntango inso o motema, kanga mango lokola liboke o nkingo ya yo.

6:22  Makokamba yo o nzela okokende, makobatela yo ntango okolala, mpe makoteya yo o ngonga okolamuka.

6:23  Mobeko mozali lokola mwinda, mateya lokola moi ; moto apaleli yo alakisi yo nzela ya bomoi,

6:24  mpo ’te okeba na mwasi mabe mpe na monoko sukali mwa mwasi wa moto mosusu.

6:25  Olula kitoko ya ye o motema mwa yo te, ondimela ye te soko afineli yo liso,

6:26  mpamba te, na mwasi ndumba se mwa limpa ekoki, kasi mwasi wa moto akobebisa bomoi bwa yo mobimba.

6:27  Bakoki nde komeme móto o libenga, bongo elamba ezika te ?

6:28  Bakoki nde kotambola o makala ma móto mpe makolo mazika te ?

6:29  Se bongo na moto alandi mwasi wa moninga : oyo akosimba ye, akozwa likambo.

6:30  Bakokinolaka moyibi te soko ayibi mpo ya kosilisa nzala ;

6:31  nzokande soko bakangi ye, akofuta mbala nsambo mpe akosengela kopesa biloko binso bya ndako ya ye.

6:32  Kasi moto akosala bokali azangi mayele, moto akosalaka bongo, akozwa bobe !

6:33  Bakobete ye, bakosambwisa ye, nsoni ekosila na ye mokolo moko te.

6:34  Yeba ’te zuwa ekongalisa nkanda ya mobali, mokolo akobekola mabe mana akoyokela yo mawa te,

6:35  akoboya mosolo monso mwa bobongisi, akoyamba eloko te, ata obonzeli ye mabonza ebele.

Chapter 7

7:1  Mwana wa ngai, kanisa maloba ma ngai, batela mibeko mya ngai o motema.

7:2  Tosa bitinda bya ngai mpe okozwa bomoi, batela mateya ma ngai lokola okobatelaka miso.

7:3  Kanga myango lokola mpete o mosapi, koma myango o motema.

7:4  Loba na bwanya : « Ozali ndeko wa ngai wa mwasi », mpe pesa mayele nkombo ‘moninga wa motema’ ;

7:5  okokima bongo mwasi wa moto mosusu, na mwasi wa monoko sukali, oyo oyebi te.

7:6  Mokolo moko, natelemi pene na lininisa lya ndako, nátala boye o libanda,

7:7  namoni bilenge bazalaki kokanisa eloko te, mpe o kati ya bango namoni elenge mobali azangi mayele.

7:8  Aleki o balabala esika mwasi moko afandi, mpe alandi nzela ekokende o ndako ya ye ;

7:9  ezalaki na mpokwa, ntango moi molingi mokita, molili mwa butu mosili moyei.

7:10  Tala, mwasi oyo akei kokutana na ye, alati lokola ndumba, moto wa mayele mabe.

7:11  Mosala mwa ye : komilakisa, nsoni te ; makolo nzube, akofandaka o ndako ya ye te.

7:12  Okokuta ye o balabala mpe o wenze inso, o matumu manso azali kokenge.

7:13  Akangi elenge mobali mpe azingi ye ekopi ; nsoni ata moke te, alobi na ye :

7:14  « Nasengelaki kobonzela Nzambe libonza lya botondi, lelo nakokisi elako ya ngai.

7:15  Yango wana nabimi mpo ’te nakutana na yo, nalukaki yo, mpe sikawa nakuti yo.

7:16  Nabongisi mbeto ya ngai na malangiti, na bilamba bitongami kitoko mpe na malekani ma Ezipeti,

7:17  nanyakeli mbeto ya ngai malasi ma mira, alowes mpe sinamoma.

7:18  Yaka ! Tolangwa bolingo tee ntongo sa ! Tosepelisa nzoto !

7:19  Mpamba te, mobali wa ngai azali awa te ; akei mobembo mosika,

7:20  mpe amemi libenga litondi na mosolo, akozonga bobele o mokolo mwa sanza ya sika. »

7:21  Na maloba maike andimisi ye, na monoko sukali mwa ye abendi ye.

7:22  Se o ntango ena alandi mwasi, zoba oyo, lokola ngombe balingi baboma, lokola moto akei kozwa etumbu, minyololo o makolo,

7:23  tee likula likotubola ye motema ; lokola ndeke ekei komibwaka o monyama, eyebi te ’te ekokufa se wana.

7:24  Bongo, bana ba ngai, boyoka ngai sikawa, botia matoi na maloba ma ngai.

7:25  Mwasi wa motindo oyo atambwisa mayele ma bino te, bokende kobunga o nzela ya ye te,

7:26  mpamba te, asili azokisi mpe akweisi babali baike bongo ; asili abomi kutu baye baleki makasi.

7:27  Ndako ya ye, nzela ekokamba o mboka ya bawa, ekokita tee esika ya molili mwa liwa.

Chapter 8

8:1  Yoka, Bwanya bozali kobelela, mayele mazali kotombola mongongo.

8:2  Bwanya botelemi o nsonge ya ngomba mpe o bisika nzela ikutani ;

8:3  penepene na bizibeli bya engumba, o nzela ikokamba wana, bwanya bozali koganga :

8:4  « E bino bato, nabyangi bino, nazali kobelela bino, bana mboka.

8:5  Bino bato bozangi mayele, boyeba nini bosengeli kosala, bino bazoba, bokoma na bwanya.

8:6  Boyoka, nakoyebisa bino makambo ma ntina, se maloba ma bosembo makobimaka o monoko mwa ngai.

8:7  Monoko mwa ngai mokolobaka se maloba ma bosolo, mbebu ya ngai ikoyina mabe manso.

8:8  Maloba mwa ngai manso mazali na bosembo, mazali ma lokuta te, ma bokosi mpe te.

8:9  Manso mazali polele o miso ma moto azali na mayele, makobikisa bato bakotongolo mango.

8:10  Boluka palata te, kasi bondima mateya ma ngai, boluka wolo te, kasi boluka mayele.

8:11  Zambi bwanya boleki mayaka na motuya, ata eloko nini okolula ekokani na bwango te. »

8:12  « Ngai, Bwanya, nafandi na boyebi esika yoko, nazali na mayele ma bomanyoli makambo.

8:13  Moto akobangaka Yawe, akoyina mabe. Nayini lolendo mpe lofundo, ezalela ebe mpe monoko motondi na maloba mabe.

8:14  Ngai nde nkolo wa lilako lilamu mpe wa bokebi, nazali na boyebi mpe na nguya !

8:15  Mpo ya ngai, Bwanya, bakonzi bakoyangelaka mikili mpe bankumu bakobimisaka mibeko mya bosembo ;

8:16  mpo ya ngai bayangeli bakoyangelaka bato, mpe bankumu bakosambisaka bato na bosembo.

8:17  Nalingi baye balingi ngai, baye bakolukaka ngai, bakozwa ngai.

8:18  Epai ya ngai nkita na lokumu izali, nkita ya solo na mpe bosembo.

8:19  Mbuma ya ngai ileki wolo na bolamu, matomba mazali epai ya ngai maleki palata na motuya.

8:20  Nzela ya ngai, nzela ya bosembo, nzela eye ekolanda mibeko,

8:21  mpo ’te nakabela baye balingi ngai nkita mpe natondisa bibombelo bya bango meke.

8:22  Yawe akeli ngai bo mosala mwa ye mwa yambo, ut’o kala, liboso lya bikelamo bya ye binso.

8:23  Nakelami ut’o bileko binso, ut’o libandela, ntango mokili mokelami naino te.

8:24  Mai ma mbu mazalaki naino te, nasilaki nabotami, maziba matondi na mai mabimaki naino te.

8:25  Nasilaki nabotami, naino ngomba inene ibimaki te, ngomba ike izalaki naino te.

8:26  Yawe akeli naino mokili na esobe te, eloko yoko o mokili mpe te.

8:27  Nazalaki wana ntango abongisaki likolo, ntango akataki ndelo ya mokili na mai,

8:28  ntango akangaki mampata ma likolo maboke maboke, ntango atiaki maziba manene ma mbu,

8:29  ntango akateli mbu ndelo, mpo ’te mai maleka libongo te, ntango apikaki makonzi ma mokili,

8:30  nazalaki pene na Ye lokola mosali wa yambo, mokolo na mokolo nazalaki kosepelisa ye, nazalaki na esengo enene o miso ma ye ntango inso,

8:31  nazalaki kosepela na mokili mwa ye mobimba mpe koyoka elengi ya kofanda o ntei ya bato.

8:32  Bongo, bana ba ngai, boyoka ngai : Esengo na bato bakolanda nzela ya ngai !

8:33  Boyoka mateya ma ngai, bongo bokozala na bwanya, bokinola mateya ma ngai te.

8:34  Esengo na moto akoyoka ngai, oyo akokengeleke ndako ya ngai mokolo na mokolo mpe akotikala penepene na ezibeli ya ndako ya ngai !

8:35  Zambi moto akozwa ngai, akozala na bomoi mpe akozwa bolamu bwa Yawe ;

8:36  kasi oyo akotumola ngai, akomizokisa, baye banso bayini ngai, balingi se liwa. »

Chapter 9

9:1  Bwanya atongi ndako ya ye, atelemisi yango o makonzi nsambo,

9:2  abomi ngombe ya ye mpe alengeli vino, na nsima atandi meza.

9:3  Asili atindi basaleli basi ba ye basakola ut’o nsonge ya engumba :

9:4  « Moto azali na mayele mingi te, aya awa ! » Na moto azangi mayele alobi :

9:5  « Yaka kolia mampa ma ngai, mele mpe vino nalengeleli yo !

9:6  Tika kosala bozoba mpe okozala na bomoi, landa se nzela ya mayele ma solo. »

9:7  Soko opaleli moto akotiolaka bato, akokinola yo, Soko opaleli moto mabe, akofinga yo.

9:8  Moto akotiolaka bato opalela ye te, mbele akoyina yo, soko opaleli moto wa bwanya, akolinga yo.

9:9  Teya moto wa bwanya, bwanya bwa ye bokokola ; teya moto wa bosembo, akozala na bosembo koleka.

9:10  Bobangi Yawe bozali ebandela ya bwanya, boyebi Nzambe, yango mayele ma solo.

9:11  Ngai, Bwanya, nakobakisela yo mikolo, nakoumisa bomoi bwa yo.

9:12  Kozala na bwanya ekozwela yo litomba, kotiola baninga ekozwela yo makambo.

9:13  Mama Bozoba azali na motema mokuse, azangi mayele mpe ayebi eloko te !

9:14  Afandi o monoko mwa ndako, o ngwende etiami o nsonge ya engumba ;

9:15  akobyangaka baleki nzela, alobi na baye bazali kokende se liboso :

9:16  « Baye bazali na mayele mingi te baleka awa ! » Mpe alobi na moto azangi mayele :

9:17  « Komele mai mayibami, elengi mingi, kolia mampa na bonkutu, elengi lokola ! »

9:18  Nzokande baye ye abyangi bayebi te ’te bato bakufa bazali wana, mpe bango moko bakokita o mboka ya bawa.

Chapter 10

10:1  Mwana wa bwanya akosepelisa tata wa ye, mwana zoba akoyokisa mama wa ye motema mpasi.

10:2  Nkita ezwami na boyibi ekozwela bato litomba te, se bosembo bokobikisa o liwa.

10:3  Yawe akondima te ’te moto wa bosembo alala nzala, kasi akoboyaka lokoso la bato babe.

10:4  Maboko goigoi makobotaka bobola, maboko molende makobotaka nkita.

10:5  Moto wa mayele akobuka mbuma o ntango iteli ; oyo alali mpongi o ntango ya bobuki mbuma, azali zoba.

10:6  Yawe akobenisa moto wa bosembo, kasi monoko mwa bato babe motondi na mambi mazangi bosembo.

10:7  Nkombo ya moto semba ekozala na lokumu seko, nkombo ya bato babe, bakobosana yango noki.

10:8  Moto wa bwanya akoboyaka botosi te, oyo akolobaka makambo mazangi ntina, akosuka mabe.

10:9  Moto akotambola nzela ya bosembo, akoki kobanga te, kasi oyo akolanda nzela mabunu mabunu, akozwa makambo.

10:10  Oyo akofinela baninga liso, akoyokisa bango mpasi, kasi moto akopalela moninga na bosembo, akopesa ye boboto.

10:11  Monoko mwa moto semba mozali liziba lya bomoi, kasi monoko mwa bato babe motondi na mambi mazangi bosembo.

10:12  Boyini bokobota boswani, kasi bolingi bokozipa mabe manso.

10:13  Moto wa mayele azali na maloba ma bwanya o monoko, kasi ebongi babete moto zoba na lingenda o mokongo.

10:14  Bato ba bwanya bakobomba boyebi bwa solo o motema, kasi maloba ma zoba makobotaka se makambo.

10:15  Nguya ya moto wa mbongo, nkita ya ye ; mpasi ya bato batau, bokeleli bwa bango.

10:16  Lifuta lya moto semba : bomoi, lifuta lya bato babe : lisumu.

10:17  Moto atosi mibeko akotambola nzela ya bomoi, kasi oyo akinoli maloba ma bopaleli, akobungama.

10:18  Moto akobomba nkanda o motema, azali mokosi, mpe oyo atongi moninga azali zoba.

10:19  Lisumu lizali mosika te na moto wa bilobaloba, oyo ayebi kokanga monoko azali na mayele solo.

10:20  Lolemu la moto semba lozali lokola palata ya motuya, kasi motema mwa bato babe mozali na motuya te.

10:21  Maloba ma moto semba makozwela bato baike litomba, kasi bazoba bakokufa mpo bazangi mayele.

10:22  Nkita ya solo, bobenisi bwa Yawe ; ata moto amitungisi, akoki kobakisa eloko te.

10:23  Esengo ya moto zoba, kosala mabe, esengo ya moto wa bwanya, kokolisa bwanya.

10:24  Maye moto mabe akobangaka makokwela ye, maye moto semba alingi, akozwa mango.

10:25  Esili mpasi ya ye o motema, moto mabe alimwi, kasi moto semba akotikala seko.

10:26  Ndenge masanga ngai makosalaka na mino mpe molinga mokosalaka na miso, se bongo moto goigoi akosalaka na nkolo wa ye.

10:27  Kobanga Yawe ekopesa yo bomoi bolai, kasi bato babe bakoumela o mokili te.

10:28  Basemba bakoki kotia elikya na esengo, kasi bato babe bakozanga elikya noki.

10:29  Yawe azali lokola ebombamelo ya bato ba bosembo, kasi akosukisa bato babe.

10:30  Moto semba akokweya mokolo moko te, kasi bato babe bakoumela o mokili te.

10:31  Monoko mwa moto semba mokolobaka se bwanya, kasi lolemu lokobimisaka maloba mabe lokokatema.

10:32  Maloba ma moto semba makosepelisa bato, kasi monoko mwa bato babe mokoloba se mabe.

Chapter 11

11:1  Emekeli ya kilo ya kokosa ezali eloko ya nsomo o miso ma Yawe, akondimaka se emekeli ya malonga.

11:2  Moto wa lofundo akosuka se na nsoni, kasi moto wa bwanya azali na bosawa.

11:3  Bosembo bokokambaka bato o nzela semba, kasi mayele mabe makobungisaka bango.

11:4  Nkita ekozala eloko mpamba o mokolo mwa nkanda, kasi bosembo bokobikisa moto o mokolo mwa liwa.

11:5  Bosembo bwa moto malamu bokobongisela ye nzela, kasi moto mabe akokweya mpo ya mabe ma ye.

11:6  Bosembo bwa basemba bakobikisa bango, kasi mposa ya motema ekokweisa bato baboyi Nzambe.

11:7  Moto aboyi Nzambe akozanga elikya o mokolo mwa liwa, elikya atii na nkita ya ye ekosila mpe wana.

11:8  Moto semba akobika o makambo ma nsomo, makambo maye makokwela moto mabe.

11:9  Moto mabe akobebisa moninga na maloba ma ye, kasi bato ba bosembo bakomibikisa na mayele ma bango.

11:10  Mboka mobimba ekosepela na bolamu bwa basemba ; soko moto mabe asuki, banso bakoganga na esengo.

11:11  Mboka ekobongo mpo ya bobenisi bwa bato balamu, kasi ekokufa mpo ya maloba mabe ma bato babe.

11:12  Moto akokinolaka moninga azangi mayele, moto wa bwanya ayebi kokanga monoko.

11:13  Oyo akobimisaka mibombamo mya baninga azali motongi, moto oyo bakoki kotia motema na ye akobomba myango.

11:14  Soko moyangeli azali te, ekolo ekobeba, soko balakisi bazali mingi, ekolo ekobongo.

11:15  Moto akomitia ndanga mpo ya mouta akomiyokisa mpasi, oyo aboyi komipesa na likambo lyango, akofanda kimia.

11:16  Mwasi wa boboto akozwa lokumu, bato makasi bakozwa nkita.

11:17  Moto wa motema ngolu akomipesa bolamu, kasi moto wa motema libanga, akomiyokisa motema mpasi.

11:18  Moto mabe akozwa lifuta lya malonga te, kasi moto wa motema bosembo akozwa mbano ya solo.

11:19  Moto alingi bosembo akozwa bomoi, kasi moto akolandaka nzela ebe, akosuka o liwa.

11:20  Bato ba mitema mibale bakoyokisa Yawe nsomo, baye bazali na ezalela semba bakosepelisa ye.

11:21  Ntembe te, moto mabe akoki kokima etumbu te, kasi bana ba basemba bakozwa libiki.

11:22  Mwasi kitoko oyo azangi mayele azali lokola lompete la wolo o zolo lya ngulu.

11:23  Basemba bakolukaka se kosala malamu, mambi bato babe bakolukaka makobenda nkanda ya Yawe.

11:24  Moto akokabaka mingi, akokolisa nkita ya ye, kasi moyimi akomikomisa mobola.

11:25  Moto ayebi kokaba akotonda na biloko, oyo akomelisa moninga mai, bakopima ye mai te.

11:26  Bakotombela makambo mabe na oyo akobombaka mbuma ya mampa, kasi bakotondo oyo akoteke yango.

11:27  Nzambe akondima moto akolukaka kosala malamu, kasi oyo akolukaka kosala mabe, mabe makokwela ye.

11:28  Moto akotia motema na nkita ya ye akokweya, kasi basemba bakokola lokola nkasa ibesu ya nzete.

11:29  Moto akobongisaka libota lya ye te, akotikala na eloko te, moto zoba akozala moombo wa moto wa bwanya.

11:30  Moto semba akolia mbuma ya nzete ya bomoi, bato banso bakondima moto wa bwanya.

11:31  Moto semba akozwa lifuta lya ye awa o nse, moto mabe na mosumuki bakozwa lifuta likoki na bango.

Chapter 12

12:1  Moto andimi botosi alingi bwanya, oyo alingi te ’te bapalela ye azali zoba.

12:2  Yawe akondimelaka moto malamu, kasi akokitisa moto wa mayele mabe o likambo.

12:3  Mabe moto akosalaka makobongela ye te, kasi minsisa mya bato balamu mikoteleme ngbi.

12:4  Mwasi wa motema mpiko azali lokumu la mobali wa ye, kasi mwasi alongobani te azali lokola monkuwa mopoli.

12:5  Bato balamu bakokánaka se kosala mambi ma bosembo, bato babe bakokánaka se kokosa baninga.

12:6  Maloba ma bato babe mazali mitambo mya liwa, kasi monoko mwa bato balamu mokobikisa bango.

12:7  Bakokweisa bato babe, bakozala lisusu te, kasi ndako ya basemba ekoteleme seko.

12:8  Bakokumisaka moto mpo ya bwanya bwa ye, mpe bakokinolaka moto wa motema mabe.

12:9  Moto moke, kasi azali na mosali wa ye, aleki moto akomikumisaka, kasi azangi mampa ma kolia.

12:10  Moto semba ayebi biloko bisengeli na nyama ya ye, kasi moto mabe akoyokelaka yango mawa te.

12:11  Moto akokataka bilanga akotonda na mampa, oyo akolandaka makambo ma mpamba, azangi mayele.

12:12  Mambi mosumuki akolulaka makokomela bato babe motambo, kasi molende mwa basemba mozali na litomba.

12:13  Mbebu ya bato babe ikotiela bango motambo, kasi moto semba akokima makambo ma mpasi.

12:14  Moto akozwa bolamu mpo ya maloba ma ye, mpe moto na moto akozwa lifuta engebene na mosala mwa ye.

12:15  Moto zoba akanisi ’te ezalela ya ye ebongi, kasi oyo akoyoka malako ma bato, azali na bwanya.

12:16  Moto zoba akolakisa nkanda ya ye noki, kasi moto wa bokebi akokanga monoko ntango batumoli ye.

12:17  Nzeneneke wa solo akoloba mambi ma bosembo, nzeneneke wa lokuta akokosa se bokosi.

12:18  Moto apusi koloba mingi, akozokisa lokola mopanga, kasi maloba ma bato ba bwanya makobikisa.

12:19  Maloba ma bosolo makoumela seko, kasi maloba ma lokuta makoumela se mwa moke.

12:20  Motema mwa moto akani kosala mabe motondi na bokosi, kasi baye bakopesaka malako malamu bazali na esengo.

12:21  Moto semba akoyoka mpasi mokolo moko te, kasi bato babe bakoyoka malozi ntango inso.

12:22  Yawe akoboyaka monoko mwa lokuta, kasi alingi bato bakolobaka makambo ma bosolo.

12:23  Moto wa bokebi akobombaka makambo ayebi, moto zoba akobimisaka bozoba bwa ye o libanda.

12:24  Bato bayebi mosala mwa maboko, bakokoma bakonzi, moto goigoi o mosala, akokoma mongamba.

12:25  Mawa o motema makolembisa moto, kasi liloba lilobami na boboto likosepelisa ye.

12:26  Moto semba akolakisa moninga nzela, kasi ezalela ya bato babe ekobungisa bato nzela.

12:27  Moto goigoi azangi ata nyama ya kokalinga, kasi moto alingi mosala akozanga nkita ya solo te.

12:28  Okozwa bomoi se o nzela ya bosembo, moto alandi nzela ena akobika o liwa.

Chapter 13

13:1  Mwana wa bwanya akondimaka malako ma tata, oyo akosekeke baninga akoyoka mapaleli ma moto te.

13:2  Moto azali na maloba malamu akozwa bolamu bwa mango, kasi moto mabe akolulaka mingi makambo makasi makasi.

13:3  Moto akokengeleke monoko mwa ye, akobatela bomoi bwa ye, kasi oyo apusi koloba mingi, akozwa makambo.

13:4  Moto goigoi azali na mposa ya biloko, kasi akozwa eloko te, nzokande baye bakosalaka mosala na molende, bakolia malamu.

13:5  Moto semba akoyinaka maloba ma lokuta, kasi moto mabe akosambwisaka baninga mpe akotongoko bango.

13:6  Bosembo bokobatela moto malamu o nzela ya ye, lisumu likokweisa bato babe.

13:7  Basusu bakomilakisaka moto wa nkita, kasi bazali na eloko te, basusu bakomilakisaka babola, kasi bazali na nkita enene.

13:8  Moto wa nkita akoki komisikola na mbongo ya ye, kasi bakolulaka eloko ya mobola te.

13:9  Mwinda mwa bato basemba mokongengeke kitoko, mwinda mwa bato babe mokozima.

13:10  Lofundo lokobimisaka makambo ma boswani, bato ba bwanya bakondimaka malako.

13:11  Nkita ezwami noki ekosila mpe noki, oyo akokongoloko malembe malembe, akokoma moto wa nkita.

13:12  Eloko moto atii motema, kasi azwi te, ekobelisa motema mwa ye, eloko atii motema mpe azwi, ekolendisa bomoi bwa ye.

13:13  Moto akokinolaka malako akobunga, oyo akotosaka mobeko akozwa litomba.

13:14  Mateya ma moto wa bwanya, nde liziba lya bomoi, makobikisa ye o mitambo mya liwa.

13:15  Bakondimaka moto azali na mayele ma solo, kasi nzela ya basumuki ekosukaka mabe.

13:16  Moto wa bokebi akosalaka na mayele, kasi moto zoba akolakisaka bozoba bwa ye polele.

13:17  Ntoma mabe akoyelaka bato makambo mabe, ntoma wa solo akoyela bango libiki.

13:18  Moto aboyi botosi akoyoka mpasi mpe nsoni, oyo akondimaka maloba ma bopaleli, akozwa lokumu.

13:19  Moto azwi eye alingaki, akoyoka motema esengo, moto zoba, mpo akima mabe ma ye, akoyoka yango nsomo.

13:20  Moto akoyokanaka na bato ba bwanya, akokoma mpe na bwanya, oyo akotambolaka na bazoba, ekosukela ye mabe.

13:21  Makambo ma mpasi makolanda basumuki, bato ba bosembo bakozwa bolamu.

13:22  Moto malamu akotikela bankoko ba ye lisango, kasi nkita ya basumuki ikozwama na basemba.

13:23  Babola bakotonda na mwa biloko bya bilanga bya bango, kasi basusu bakokelela, mpo bosembo bozangi.

13:24  Moto aboyi kobete mwana wa ye fimbo, alingi ye te, oyo alingi mwana wa ye, akopesa mwana wa ye etumbu noki.

13:25  Moto semba akoliaka malamu mpe akotondaka, kasi nzala ekoswaka libumu lya bato babe.

Chapter 14

14:1  Mwasi wa bwanya akobongisa libota lya ye, kasi mwasi zoba akobebisa lyango.

14:2  Moto akobangaka Yawe akolanda nzela semba, oyo akinoli Ye akopengwa o nzela ya ye.

14:3  Moto zoba akomipesaka etumbu mpo ya maloba ma lolendo, maloba ma bato ba bwanya makobatelaka bango.

14:4  Esika ngombe ezangi, biloko bya kolia bikozanga lokola, esika ngombe ezali, bakobuka mbuma mingi.

14:5  Nzeneneke wa solo akokosaka te, kasi nzeneneke wa lokuta akobimisa se maloba ma lokuta.

14:6  Moto akosekeke baninga akoluka bwanya se mpamba, kasi moto wa bwanya akozwa mayele, mpasi te.

14:7  Kima bato ba bozoba, epai ya bango okoyoka liloba lyoko lya mayele te.

14:8  Moto wa bwanya mpe wa bokebi ayebi nini asengeli kosala, kasi moto wa bolema ayebi se kokosa.

14:9  Bazoba bakotikala na masumu ma bango, kasi Nzambe akondimelaka basemba.

14:10  Moto na moto ayebi mpasi ezali o motema mwa ye, moto mosusu akoyoka esengo na ye elongo te.

14:11  Ndako ya bato babe ekobeba, ema ya bato ba bosembo ekozwa bolamu.

14:12  Moto mosusu akoki kokanisa ’te nzela ya ye ebongi, kasi na nsuka ekokamba ye o liwa.

14:13  Ata moto azali koseke, motema mwa ye mokoki kozala na mpasi, mbele esengo ya ye ekobongwana mawa.

14:14  Mopengwi akobuka mbuma ibe ya ezalela ya ye, se bongo moto malamu akobuka mbuma ya misala mya ye.

14:15  Moto zoba akondima maloba manso bakolobaka, kasi moto wa bokebi akotala wapi azali kokende.

14:16  Moto wa bwanya akokeba mpe akokima makambo mabe, moto zoba akobanga eloko te mpe akosala ata nini.

14:17  Moto akosilikaka noki akosala makambo ma bozoba, bakoyinaka moto wa mayele mabe.

14:18  Bato bazangi mayele bakobimisaka makambo ma bozoba, bato ba mayele bakolataka bwanya lokola enkoti ya lokumu.

14:19  Bato babe bakofukamela bato balamu, mpe basumuki bakokende o ndako ya bato ba bosembo.

14:20  Ata baninga ba mobola bakolingaka ye te, kasi moto wa mbongo mingi azali na baninga ebele.

14:21  Moto akokinola moninga, asali lisumu, kasi oyo akoyokela mobola ngolu, akozala moto wa esengo.

14:22  Baye bakolukaka kosala mabe, bakobunga nzela, kasi baye balingi kosala malamu bakozwa bolingi mpe bondeko.

14:23  Mosala moyokisi moto mpasi mokozwela ye litomba, kasi moto wa bilobaloba akokelela.

14:24  Nkita ya bato ba bwanya ezali enkoti ya bango ya lokumu, moto zoba akolata se bolema bwa ye.

14:25  Nzeneneke wa solo akobikisaka bomoi bwa bato, kasi nzeneneke wa lokuta akobungisa bato.

14:26  Yawe akobatela moto akobangaka ye, bana ba ye bakoki kotia mitema na ye.

14:27  Bobangi Yawe bozali liziba lya bomoi, bokobikisa bato o mitambo mya liwa.

14:28  Ekolo ezali na bato mingi, yango lokumu la mokonzi, soko bato bakomi kosila, bokonzi bwa ye bokosila.

14:29  Moto akosilikaka noki te, azali moto wa mayele, moto wa motema mokuse akolakisaka bozoba bwa ye.

14:30  Kozala motema boboto ekolendisa nzoto, kasi zuwa likopolisa minkuwa.

14:31  Moto anyokoli moto motau, atumoli Mozalisi wa ye, kasi oyo ayokeli moto wa mawa ngolu, akumisi ye.

14:32  Moto mabe akokweya mpo ya mabe ma ye moko, kasi kin’o liwa moto semba akozala na mobateli.

14:33  Bwanya bokofandaka o motema mwa moto wa mayele, kasi bato bazangi mayele bakomono bwango te.

14:34  Bosembo bokokolisa ekolo ya bato, kasi masumu makosambwisa ekolo.

14:35  Mokonzi akondimela mosali wa mayele, kasi akoyokela bato babe nkanda.

Chapter 15

15:1  Eyano ya boboto ekosilisa nkanda, kasi matumoli makongalisa nkele.

15:2  Maloba ma bato ba bwanya makoyokisaka mposa ya koyekola, kasi monoko mwa bazoba mokosopaka se bolema.

15:3  Miso ma Yawe makomonoko bipai binso, makokengeke bato babe na bato balamu.

15:4  Liloba lya bondeko lizali nzete ya bomoi, kasi maloba mabe makozokisa motema.

15:5  Moto zoba akokinolaka makebisi ma tata wa ye, oyo akondimaka malako azali moto wa mayele.

15:6  Ndako ya moto wa bosembo ezali na nkita enene, kasi nkita ya moto mabe ekokitisa ye motema te.

15:7  Maloba ma moto wa bwanya makoteyaka bato baike, kasi bakoki kotia mitema na makanisi ma bazoba te.

15:8  Mabonza ma bato babe makoyokisa Yawe nsomo, kasi losambo la basemba lokosepelisa Ye.

15:9  Yawe akoyoka mpi na ezalela ya bato babe, kasi alingi moto akolukaka bosembo.

15:10  Moto atiki nzela elamu akozwa etumbu enene, oyo aboyi koyoka mapaleli, akokufa.

15:11  Yawe akomonoko mboka ya bawa na bozindo bwa yango, leka yango, akomonoko makanisi o mitema mya bato !

15:12  Moto akosekeke baninga alingi te ’te bapalela ye, yango wana akokimaka bato ba bwanya.

15:13  Esengo o motema ekongengisa elongi ya moto, mawa o motema mokomonono mpe o elongi.

15:14  Motema mwa moto wa mayele mokoluka boyebi, kasi monoko mwa bazoba mokomele se bolema.

15:15  Moto wa mawa azali na mawa mikolo minso, kasi moto wa motema esengo akosepelaka ntango inso.

15:16  Malamu ozala na mbongo mingi te, kasi obanga Yawe, mabe soko ozali na nkita enene, kasi motema likolo.

15:17  Kolia mwa ndunda o esika bolingi bozali, ezali esengo, kolia ngombe mafuta o esika bakoyinanaka, eleki mabe.

15:18  Moto wa nkanda akobimisaka boswani, moto wa motema mpio akosilisa bwango.

15:19  Nzela ya moto goigoi etondi na nzube, kasi nzela ya basemba ebongi nye.

15:20  Mwana wa botosi akosepelisa tata wa ye, kasi mwana zoba akokinola mama wa ye.

15:21  Moto zoba akosepelaka na bolema bwa ye, kasi moto wa mayele akokende seko liboso.

15:22  Mikano miye omanyoli malamu te, okokokisa myango te, mikobongo mpo ya malako ma bato baike.

15:23  Esengo na moto ayebi koyanola malamu, koloba o ntango esengeli ezali malamu mingi.

15:24  Moto wa mayele akolandaka nzela ya likolo, nzela ya bomoi, akokima bongo nzela ya mboka ya bawa.

15:25  Yawe akokweisa ndako ya bato ba lolendo, kasi akolendisa lopango la mwasi akufeli mobali.

15:26  Mikano mibe mikoyokisaka Yawe nsomo, kasi akosepelaka na maloba ma boboto mazangi mbindo.

15:27  Moto aluli nkita na boyibi, akobebisa libota lya ye ; oyo aboyi mabonza mazangi bosembo, akoumela na bomoi.

15:28  Moto semba akomanyola liboso lya koyanola, kasi monoko mwa bato babe motondi na maloba mabe.

15:29  Yawe azali mosika na bato babe, kasi akondimelaka losambo la bato ba bosembo.

15:30  Miso boboto mikoyokisaka motema esengo, nsango elamu ekolendisaka nzoto.

15:31  Moto akotia matoi na maloba ma bopaleli, akofanda o lisanga lya bato ba bwanya.

15:32  Moto aboyi malako, akomiyokisa mpasi, kasi oyo andimi maloba ma bopaleli akokolisa mayele.

15:33  Kobanga Yawe ezali liteya lya bwanya, liboso ’te azwa lokumu, moto ayeba komikitisa.

Chapter 16

16:1  Moto akoki kokana mikano o motema, kasi Yawe moto akokata likambo.

16:2  Moto akokanisa ’te nzela ya ye ebongi, kasi Yawe akotalaka mitema mya bato.

16:3  Tika misala mya yo minso o maboko ma Yawe, mpe manso okanaki makosalema.

16:4  Yawe akeli binso na ntina, ata etumbu moto mabe akozwa ekolakisa bosembo bwa Yawe.

16:5  Moto nyonso wa lolendo akoyokisa Yawe nsomo, ntembe te, ata ndele akozwa etumbu.

16:6  Botosi mpe bolingi bokosilisa lisumu, moto akobangaka Yawe akokima nzela ya mabe.

16:7  Soko Yawe asepeli na ezalela ya moto, akosala ’te banguna baluka boyokani na ye.

16:8  Moto mobola azali na bosembo aleki moto wa nkita oyo azangi bosembo.

16:9  Motema mwa moto mokokanisa nzela akokende, kasi Yawe moto akokamba makolo ma ye.

16:10  Mokonzi wa ekolo akolobaka o nkombo ya Nzambe, ntango akosambisa akobunga te.

16:11  Yawe alingi emekeli na sani ya bosembo, ye moto asali bibende binso bya bomeki bozito.

16:12  Kosala mabe ezali likambo lya nsomo o miso ma bakonzi, zambi ngwende ya bango etelemi se mpo ya bosembo.

16:13  Bakonzi bakosepelaka na bato ba monoko moko, balingi bobele bato bakolobaka na bosembo.

16:14  Soko mokonzi ayoki nkanda akoki koboma yo, kasi moto wa bwanya akoki kolembisa ye motema.

16:15  Soko elongi ya mokonzi engengi, okobika ; bolamu bwa ye bozali lokola mbula ya elanga.

16:16  Kokoma na bwanya eleki wolo na bolamu, kozwa mayele eleki palata na motuya.

16:17  Bato ba bosembo bakokimaka nzela ebe, moto alingi kobatela bomoi akokengele ezalela ya ye.

16:18  Lofundo lokosukisaka moto, lolendo lokokweisaka ye.

16:19  Kofanda na bosawa na babola esika yoko eleki kokabolana na bato ba lolendo biloko babotoloki.

16:20  Moto akotia matoi na maye balakisi ye, akozwa bolamu ; oyo akotia motema na Yawe, akoyoka esengo.

16:21  Moto wa motema bwanya bakotangaka ye moto wa mayele, bato bapusi kondima maloba ma boboto.

16:22  Moto wa bwanya azali liziba lya bomoi, etumbu ya bozoba, nde bolema.

16:23  Motema mwa moto wa bwanya mokoyebisa ye maloba ma mayele, bato bapusi kondima masolo ma ye.

16:24  Maloba ma boboto mazali lokola mafuta ma nzoi, makoyokisa monoko elengi mpe makolendisa nzoto.

16:25  Moto akoki kokanisa ’te nzela ya ye ebongi, nzokande na nsuka ekokamba ye o liwa.

16:26  Nzala ekotinda mosali ’te asala mosala, monoko mwa ye mokolingisa ye kopema te.

16:27  Moto wa nkanza akobimisaka makambo, maloba ma ye mazali lokola móto mokosilisa binso.

16:28  Moto wa mayele mabe akotiaka boswani o kati ya bato, moto wa songisongi akobebisaka boyokani.

16:29  Moto wa bitumba akobendaka moninga mpo ya kotia ye o nzela ya masumu.

16:30  Moto akangi miso, akani kosala mabe, oyo akangi mbebu, asili asali mabe.

16:31  Nsuki mpembe izali enkoti ya lokumu o motó, bakozwa yango o nzela ya bosembo.

16:32  Moto akosilikaka noki te, aleki elombe, oyo ayebi kokanga motema aleki moto oyo abotoli mboka.

16:33  Bakobeteke zeke o libenga, kasi bobele Yawe moto akokata likambo !

Chapter 17

17:1  Kolia mwa limpa likauki o ndako ya bato ba kimia eleki kolia limpati linene o ndako ya boswani.

17:2  Mosali wa mayele akokoma mokonzi wa mwana alongobani te, akosangola biloko bya tata elongo na bana.

17:3  Bakonyangwisaka palata o kopo mpe wolo o fulu, kasi se Yawe akomeka mitema mya bato.

17:4  Moto mabe akotiaka matoi na maloba mabe, moto wa lokuta akondimaka monoko mwa mokosi.

17:5  Moto aseki mobola, atumoli Mozalisi wa ye, oyo asepeli mpasi ekweli moninga, akozwa etumbu.

17:6  Lokumu la babange, nde bankoko ba bango, lokumu la bana, nde tata wa bango.

17:7  Maloba ma bonkonde makoki na moto zoba te, monoko mwa lokuta mobongi na nkumu te.

17:8  Mabonza mazali nkisi o maboko ma moto azali na mango, ata akokende wapi, akolonga o makambo ma ye.

17:9  Moto alingi bondeko akolimbisa mabe basali ye ; oyo akundoli mango, akobengana moninga.

17:10  Kopalela moto wa mayele ekoki kobongisa ye, kobete moto zoba mbala nkama ekobongisa ye te.

17:11  Moto mabe alingi se kotomboko, kasi bakotindela ye ntoma wa nsomo.

17:12  Kokutana na mama nkoi eye babotoli bana, ezali mabe, kasi kozwana na moto zoba angali na nkanda, eleki naino mabe.

17:13  Soko ozongisi mabe na moto asali yo malamu, mpasi ekozanga o ndako ya yo te.

17:14  Kobanda boswani ezali lokola kofungola nzela enene ya mai, tika boswani liboso ’te ekoma etumba.

17:15  Kolongisa moto wa makambo mpe kokitisa moto semba, yango nde makambo mabale Yawe akoyokaka nsomo.

17:16  Mosolo o maboko ma moto zoba, mokozwela ye nini ? Asomba na mwango bwanya ? Kasi azangi mayele.

17:17  Moninga wa motema akolingaka yo ntango inso, kasi ndeko abotami se mpo ’te asalisa yo o mikolo mya mpasi.

17:18  Moto azangi mayele akokata mondenge mpe akomitia ndanga mpo ya moninga.

17:19  Moto alingi boswani, aluki makambo, oyo alingi komitombola, akosuka noki.

17:20  Moto wa motema mabe akozwa bolamu te, oyo akolobaka maloba ma lokuta akokoma na mpasi.

17:21  Moto aboti zoba, akoyoka mawa mingi, tata wa elema akoyoka esengo te !

17:22  Kozala motema esengo ekosalisa kobikisa nzoto, kozala motema mawa mawa ekokaukisa minkuwa.

17:23  Moto mabe akoyambaka mabonza ma bonkutu, mpo ’te abebisa mibeko mya bosembo.

17:24  Moto wa mayele akolukaka bwanya ntango inso, kasi zoba akotambwisaka miso tee ndelo ya mokili.

17:25  Mwana zoba azali ntina ya mawa ma tata wa ye, mpe akoyokisa mama wa ye mpasi mingi.

17:26  Kopesa moto semba etumbu, ebongi soki te, kotumbola moto wa lokumu ebongi mpe te.

17:27  Moto ayebi kokanga monoko, atondi na bwanya, mpe oyo azali na motema mpio, azali moto wa mayele.

17:28  Ata elema akomonono moto wa bwanya soko akangi monoko, akomonono moto wa mayele soko ayebi kokanga mbebu ya ye.

Chapter 18

18:1  Moto apusi komikanisa, akolanda mposa ya motema, akosilikela bato banso bakopesa ye malako.

18:2  Moto zoba alingi koyeba ntina ya makambo te, akoyebisaka bato mayoki ma motema mwa ye.

18:3  Esika moto mabe ayei, nsoni mpe eyei, bosambwisi na mapaleli makozanga mpe te.

18:4  Maloba ma moto mazali lokola mai bozindo, liziba lya bwanya lokola moluka mokotiyolaka makasi.

18:5  Kondimela moto asali mabe, ezangi bosembo, soko osali bongo mpo ’te okitisa moto semba o likambo.

18:6  Maloba ma moto zoba makobimisaka boswani ; ekomi ye koloba, etumba elingi ebanda.

18:7  Maloba ma moto zoba makosukisa ye, na monoko mwa ye akomitiela motambo.

18:8  Maloba ma motongi mazali lokola biloko bya sukali, makokita kin’o bozindo bwa motema.

18:9  Moto goigoi o mosala azali ndeko wa mobebisi biloko.

18:10  Nkombo ya Yawe ezali lokola linongi makasi, moto semba akobombama wana mpe akobika.

18:11  Moto wa mosolo akotia motema se na nkita ya ye, atali yango lokola mboka makasi bakoki kobotolo te.

18:12  Moto akwei naino te akomibete ntolo, liboso ’te azwa lokumu, asengeli komikitisa.

18:13  Moto akozongisa eyano soko ayoki naino te, akolakisa bozoba bwa ye mpe akoyoka nsoni.

18:14  Mpiko ekolendisa moto o bokono bwa ye, kasi soko mpiko esili, nani akotombola ye lisusu ?

18:15  Moto wa mayele akozwa boyebi, matoi ma bato ba bwanya malingi koyoka bwango.

18:16  Kopesa libonza ekofungolela yo ndako ya bato, ekokomisa yo epai ya bato banene.

18:17  Bakondimela moto asambi liboso, kasi ntango moto mosusu ayei, bakotala likambo lyango lisusu.

18:18  Kobwaka zeke ekosukisa boswani, ekokata makambo ma bato banene.

18:19  Otumoli ndeko, akokangela yo motema, esika bato baswani bamikangisi o ebombamelo na bikangeli.

18:20  Mbuma ya monoko mwa moto ikotondisa ye libumu, maloba ma ye makosilisa nzala ya ye.

18:21  Lolemu lozali mokonzi wa liwa mpe wa bomoi, moto alingi koloba mingi asengeli kolia mbuma ya yango.

18:22  Moto azwi mwasi, azwi mpe bolamu, azwi likabo o maboko ma Yawe.

18:23  Moto mobola akobondelaka malembe, kasi moto wa nkita akozongisaka monoko makasi.

18:24  Baninga basusu bakosukisa yo mabe, basusu baleki ndeko wa yo na bolingi.

Chapter 19

19:1  Moto mobola azali na ezalela ya bosembo aleki moto wa monoko lokuta mpe zoba.

19:2  Esika mayele mazangi, mpila ezali na ntina te, moto alingi kokende mbangu, akobunga nzela.

19:3  Moto abebisi makambo ma ye na bozoba bwa ye moko, akosilikela Yawe na nsima.

19:4  Moto wa nkita azali na baninga ebele, kasi mobola akotikala ata na moninga moko te.

19:5  Nzeneneke wa lokuta akokima etumbu te, moto alayi ndai ya lokuta, akobika te.

19:6  Bato mingi bapusi kokumisa bato banene, mpe bato banso bakolukaka bondeko bwa oyo akokabaka.

19:7  Soko bandeko banso ba mobola baboyi ye, baninga ba ye basusu bakokima ye lokola. Naino asilisi koloba te, basili bakimi ye.

19:8  Oyo azwi mayele ma sika, akomilingaka, oyo alandi nzela ya bwanya, akozwa bolamu.

19:9  Nzeneneke wa lokuta akokima etumbu te, oyo alayi ndai ya lokuta, akobika te.

19:10  Ebongi te ’te moto zoba azala na bomengo, moombo akoki koyangela bakonzi ata moke te.

19:11  Moto wa mayele ayebi kokanga motema ; lokumu la ye, nde kotala matumoli mpamba.

19:12  Nkanda ya mokonzi wa ekolo ezali lokola bogangi bwa ntambwe, kasi bondeko bwa ye lokola mamio makiteli matiti.

19:13  Mwana zoba akoyokisaka tata wa ye motema mpasi, kasi boswani bwa mwasi bozali lokola ndako etangi mai.

19:14  Bakoki kosangola ndako na mpe mosolo, kasi mwasi wa mayele azali likabo lya Nzambe.

19:15  Goigoi ekoyokisa moto mpongi mingi, moto wa bosende akolala na nzala.

19:16  Moto akotosaka mibeko akomibatela, oyo apangani na masengisi ma ye te, akokufa.

19:17  Moto akabeli mobola eloko, adefisi Nzambe, Ye moto akozongisela ye malamu maye asali.

19:18  Pesa mwana wa yo etumbu, mbele okoki kobongisa ye naino, kasi keba ’te oboma ye te.

19:19  Moto wa nkanda enene akosengela kofuta nyongo ; soko olimbisi ye yango, okokolisa nkanda ya ye.

19:20  Yoka malako mpe ndima ’te bapalela yo, mpo ’te okoma moto wa bwanya.

19:21  Mitema mya bato mitondi na mikano, kasi bobele mokano mwa Yawe mokosalema.

19:22  Bakolingaka moto wa boboto, bakondimaka mobola liboso lya moto wa lokuta.

19:23  Bobangi Yawe bokokamba moto o bomoi, akolia mpe akolala malamu, akobanga mpasi te.

19:24  Moto goigoi akotia loboko o sani, kasi akotombola lango tee o monoko te.

19:25  Bete moto akosekeke baninga mpe zoba akozwa mayele, palela moto wa mayele mpe akoyeba ntina.

19:26  Oyo anyokoli tata mpe akimisi mama wa ye azali nsuka ya mwana mobe, bakoyokaka ye nsoni.

19:27  Mwana wa ngai, soko otiki koyoka malako, okolongwa mosika na nzela ya mayele.

19:28  Nzeneneke mabe akosekeke mibeko mya bosembo, monoko mwa bato babe motondi na maloba mazangi bosembo.

19:29  Bitumbu bikoki na bato bakosekeke baninga, mpe lingenda libongi na mokongo mwa bazoba.

Chapter 20

20:1  Vino ekolobisaka bato, masanga makobimisaka lofundo ; moto akomilangwisa azali na bwanya te.

20:2  Nkanda ya mokonzi ezali lokola bogangi bwa ntambwe, moto akotumola ye akobebisa bomoi bwa ye moko.

20:3  Moto wa lokumu akokimaka makambo ma boswani, kasi bazoba banso bakolukaka koswanisa bato.

20:4  O eleko ya kolona moto goigoi asali eloko te, ekomi eleko ya kobuka mbuma, akozwa eloko te.

20:5  Makanisi ma motema mwa moto mazali lokola mai bozindo, moto wa bwanya akoluka kotoka mai wana.

20:6  Baye bakomitangaka bato balamu bazali mingi, kasi moninga wa solo, nani akozwa ye ?

20:7  Moto semba azali na ezalela ebongi nye : bana ba ye bakozwa bobele bolamu.

20:8  Soko mokonzi wa ekolo afandi o ngwende ya esambi, akomono noki nani moto asali mabe.

20:9  Nani akoki koloba : « Nabongisi motema, nazali lisusu na lisumu lyoko te » ?

20:10  Komeka na kilo ibale mpe na metele ibale, makambo ma nsomo o miso ma Yawe.

20:11  Okoyeba elenge mobali na misala mya ye, soko azali na motema peto mpe na bosembo.

20:12  Litoi likoyokaka, liso likomonoko, Yawe akeli binama bina bibale.

20:13  Oluka kolala mpongi mingi te, mpo ’te okoma mobola te, tikala miso polele mpe okotonda na mampa.

20:14  Moto asombi eloko alobi : « Eloko eye ntina te ! », kasi awa akei, amikumisi na eloko asombi.

20:15  Wolo na mayaka ma motuya mazali mingi, kasi maloba ma bwanya maleki motuya.

20:16  Botolo ye elamba, amitii ndanga mpo ya mompaya ; kamata ye moko bo ndanga mpo ya moto mosusu.

20:17  Ozwi mampa na boyibi, oyoki mango elengi, kasi soko makomi o monoko, makobongwana zelo.

20:18  Maye okani kosala, makobongo bobele na malako malamu ; olingi kobanda etumba, zala na bokebi mpe na mayele.

20:19  Moto akolobaka mingi, akobimisaka mpe mambi ma bonkutu ; yango wana ebongi okima bato ba bilobaloba.

20:20  Oyo abeteli tata na mama wa ye mobondo, mwinda mwa ye mokozima o ntango ya molili.

20:21  Biloko ozwi noki o ebandela, bikobotela yo nkita na nsima te.

20:22  Oloba te : « Nakozongisela ye mabe asali ngai », kasi tia motema na Yawe, oyo akobikisa yo.

20:23  Komeka na kilo ibale ikeseni ekoyokisaka Yawe nsomo, bimekeli bya lokuta bizali mabe mpenza.

20:24  Yawe akokamba moto o nzela ya ye, kasi nani ayebi soko nzela ya ye ekosuka wapi ?

20:25  Koganga noki « Eloko eye ezali esantu », ekotiela moto motambo, se bongo kolakela Yawe elako, mpe kokanisa bobele nsima.

20:26  Mokonzi wa bwanya akoyeba bato babe noki, akotumbola bango na bosembo.

20:27  Molimo mwa moto mozali lokola mwinda mwa Yawe, Oyo akotalaka tee o nta ntei ya motema.

20:28  Bolamu mpe lobokó bikobatela mokonzi o ekolo, ngwende ya ye ekopikama mpo ya bolamu.

20:29  Bokasi bwa nzoto nde lokumu la bilenge babali, nsuki mpembe ezali lokumu la babange.

20:30  Mpota iye bazokisi moto mabe ikoki kobikisa ye, soko babeti moto bakoki kopetola ye kin’o kati ya motema.

Chapter 21

21:1  Motema mwa mokonzi mozali o maboko ma Yawe, akokamba ye epai alingi lokola mai makotiyolaka.

21:2  Bato banso bakanisi ’te bakosalaka malamu, kasi Nzambe ayebi bango kin’o kati ya mitema.

21:3  Misala mya bosembo mpe mya bosolo mikosepelisa Yawe, leka mabonza.

21:4  Kotala na miso lolendo, kozala motema lofundo, yango nde mwinda mwa bato o nzela ya masumu.

21:5  Mikano mya moto wa molende mikozwela ye litomba, kasi oyo akosalaka nokinoki akokelela.

21:6  Moto asangisi nkita na maloba ma lokuta azali komikosa, zambi aluki liwa.

21:7  Makambo makasi makasi ma bato babe makosukela bango mabe, mpamba te, baboyi misala mya bosembo.

21:8  Nzela ya moto mabe ezali nyoka nyoka, kasi misala mya moto malamu mizali se mya bosembo.

21:9  Kofanda o nsonge ya motondo mwa ndako eleki kofanda esika yoko na mwasi akoswanaka ntango inso.

21:10  Mosumuki akolukaka se kosala mabe, akoyokelaka ata moninga moko mawa te.

21:11  Soko otumboli moto wa lofundo, moto zoba akozwa mayele, opesi moto wa bwanya mateya, akondima mango.

21:12  Yawe nta bosembo akokengeke ndako ya moto mabe mpe akosala ’te makambo ma mpasi makwela ye.

21:13  Oyo azipi matoi awa mobola abyangi ye, mokolo ye moko akokelela, bakondimela ye te.

21:14  Libonza likabami na bonkutu likolembisa nkanda, likabo libombami o monkoto, likosilisa nkele.

21:15  Misala mya bosembo mikoyokisa moto semba esengo, kasi bato babe bakoyoka yango nsomo.

21:16  Soko moto atiki nzela ya bwanya, akokende kosangana na likita lya bato bawa.

21:17  Moto alingi se bisengo akotikala mobola, oyo alingi masanga na mafuta, akozwa nkita te.

21:18  Moto semba akobika, zambi etumbu ekokwela bato babe, mosuli akozwa etumbu o esika ya bato ba bosembo.

21:19  Kofanda yo moko o eliki eleki kofanda na mwasi wa makeléle mpe wa matata.

21:20  Moto wa bwanya azali na nkita mpe na mafuta o ndako, kasi moto zoba akosilisaka binso nye.

21:21  Moto alandi nzela ya bosembo mpe ya bolingi, akoumela mingi, bakolakisa ye bolamu mpe limemya.

21:22  Moto wa bwanya akoki kobotolo engumba ya banguna, mpe akokweisa ebombamelo eye batiaki elikya ya bango.

21:23  Moto ayebi kokengele monoko na lolemu, akosala ’te makambo ma nsomo mákwela ye te.

21:24  Moto wa lofundo mpe wa lolendo, oyo akosekeke baninga, akosalaka bongo zambi lolendo la ye loleki.

21:25  Mposa ya biloko ekotinda moto goigoi o liwa, zambi maboko ma ye mazalaki koboya mosala.

21:26  Mokolo mobimba akolulaka se boluli, kasi moto semba akokabaka, azali moyimi te.

21:27  Libonza lya moto mabe ezali eloko ya nsomo, eleki mabe soko abonzi lyango na mayele mabe.

21:28  Nzeneneke wa lokuta akosuka noki, kasi oyo ayebi koyoka, bakopekisa ye koloba te.

21:29  Mosumuki akomilakisaka moto wa lolendo, kasi moto malamu akobongisaka ezalela ya ye bo ebongi.

21:30  Ná moto wa bwanya, ná moto wa mayele, ná moto wa malako malamu, moko te akokani na Yawe.

21:31  Bakolengeleke farasa mpo ya mokolo mwa etumba, kasi lilonga likouta se na Yawe.

Chapter 22

22:1  Nkombo ekei lokumu eleki nkita enene na bolamu, bondeko bwa solo boleki wolo na palata.

22:2  Moto wa mbongo na moto mobola bakokutanaka, Yawe azali Mozalisi wa bango babale.

22:3  Moto wa bokebi akoluka kobombama o ntango ya likama, kasi bato bazangi mayele bakoleka boleki mpe bakoyoka mpasi.

22:4  Moto wa motema bosawa akobangaka Yawe, akozwa nkita, lokumu mpe bomoi.

22:5  Nzela ya moto mabe etondi nzube mpe na mitambo, moto alingi kobatela bomoi bwa ye, akolongwa o nzela ena.

22:6  Lakisa elenge mobali mimeseno milamu ut’o bomwana, mokolo akokoma mobange, akotika myango te.

22:7  Moto wa nkita akoyangelaka babola, moto wa nyongo azali moombo wa oyo adefisi ye.

22:8  Moto azangi bosembo akosuka na mawa, bokasi bwa nkanda ya ye bokosuka.

22:9  Bakokumisa moto wa motema malamu, zambi akokabelaka babola mampa ma ye.

22:10  Bengana moto akosekeke baninga mpe boswani bokosila, bowelani na mafinga makosila lokola.

22:11  Oyo alingi kozala motema peto, mpe akolobaka maloba ma boboto, azali molingami wa mokonzi.

22:12  Miso ma Yawe makobatelaka bwanya, Yawe akobulinginya maloba ma mokosi.

22:13  Moto goigoi akoloba : « Ntambwe eyingeli o mboka ! Soko nabimi, ekoboma ngai ! »

22:14  Monoko mwa mwasi ndumba, lokola libulu bozindo ; oyo Yawe ayokeli ye nkanda, akokweya o kati.

22:15  Soko bozoba bopikami makasi o motema mwa elenge mobali, bakobikisa ye na bwango bobele na fimbo ya mateya.

22:16  Soko banyokoli mobola, bakokomisa ye moto wa nkita, soko bakabeli moto wa nkita, bakokomisa ye mobola.

22:17  Tia matoi mpe yoka maloba ma bato ba bwanya, ndima maloba ma ngai na motema moko :

22:18  okoyoka esengo soko obombi mango o motema, okoka kotanga mango ntango inso.

22:19  Yo mpe, nalingi koteya yo lelo, mpo ’te otia motema se na Yawe.

22:20  Nakomeli yo biyele ntuku isato, bizali malako mpe maloba ma boyebi,

22:21  mpo ’te nayebisa yo maloba ma bosolo, bongo okoka kopesa biyano bya solo na oyo atindi yo.

22:22  Oyibela mobola te, mpo azali mobola, onyata moto moke o esambi te,

22:23  mpo Yawe akolobela bato bake, mpe akobotolo bomoi bwa baye bayibeli bango biloko.

22:24  Okata bondeko na moto wa nkanda te, otambola na moto wa nkele te,

22:25  mpo okoma na ezalela ebe ya ye te, mpe otiela bomoi bwa yo moko motambo te.

22:26  Olanda bato te, baye bakokataka mondenge, mpe bakomitiaka ndanga mpo ya kosilisa nyongo.

22:27  Soko ozangi eloko ya kozongisa, bakokamata mbeto ya yo esika olali.

22:28  Opusa libanga te liye likolakisaka ndelo ut’o kala, liye bankoko ba yo batiaki wana.

22:29  Moto akobongisaka mosala mwa ye bo ebongi akoki kosalela bakonzi, kasi akosalela bato ba molili te.

Chapter 23

23:1  Soko ofandi o meza ya moto monene, keba na biloko bizali liboso lya yo.

23:2  Soko olingi kolia mingi, malamu okonza lokoso la yo.

23:3  Olula bilei elengi bya ye te, mbele okoyoka byango bololo.

23:4  Omilembisa te mpo ya kozwa nkita, tika komitungisa na yango.

23:5  Ntango obwaki miso epai ya nkita, isili ikimi, lokola izwi mapapu, ikokima o likolo lokola engondo.

23:6  Olia mampa ma moto moyimi te, olula biloko elengi bya ye te,

23:7  zambi azali lokola moto wa mitema mibale. Akoloba na yo : « Lia mpe mele », kasi motema mwa ye molingi bolamu bwa yo te.

23:8  Mbele okosanza biloko olei bobele sika, mpe obebisi maloba ma yo ma boleti se mpamba.

23:9  Oloba na moto zoba o litoi te, mbele akokinola maloba ma yo ma bwanya.

23:10  Opusa libanga te liye likolakisaka ndelo ut’o kala, otia makolo o bilanga bya bana bitike te.

23:11  Oyo akobekola bango azali makasi, akosambela bango mpe akokitisa yo.

23:12  Ndima ’te bapalela yo, fungola matoi, bongo oyoka maloba ma bwanya.

23:13  Obanga te kopesa mwana etumbu, soko obeti ye fimbo, akokufa na yango te.

23:14  Kasi soko obeti ye na fimbo, okobikisa ye o mboka ya bawa.

23:15  Mwana wa ngai, soko okokoma na bwanya, motema mwa ngai mpe mokosepela.

23:16  Nakoyoka esengo ya solosolo soko okosakola makambo ma bosembo.

23:17  Oyokela basumuki zuwa te, kasi obangaka Yawe ntango inso.

23:18  Ntembe te, o mikolo mikoya okomono ’te otii elikya mpamba te.

23:19  Yoka, mwana wa ngai, mpe okoma na bwanya, tambola se o nzela semba.

23:20  Ofanda esika yoko te na bato bakolangwaka vino, to o kati ya baye bakotondisaka libumu na nyama.

23:21  Zambi molangwi na moto wa lokoso bakokelela, mpe moto goigoi akolata se bilamba bipaswani.

23:22  Yoka maloba ma tata oyo aboti yo : okinola mama wa yo te, ntango akokoma mobange.

23:23  Luka bosolo mpe oteke bwango te ; se bongo na bwanya, na mateya mpe na boyebi.

23:24  Tata wa moto semba akoyoka esengo enene, mama oyo aboti mwana wa bwanya akosepela mingi.

23:25  Oyokisa baboti ba yo nsai enene, sepelisa mama oyo aboti yo.

23:26  Mwana wa ngai, ndima ngai, miso ma yo masepela nzela nalakisi yo.

23:27  Solo, mwasi ndumba azali libulu bozindo, mpe mwasi wa mpembeni azali liziba lya nkaka mingi.

23:28  Akonongoko bato lokola moyibi, mpe akokomisaka ebele ya bango basuli.

23:29  Banani bakolelaka « Mama e ! » ? Banani bakolobaka « E mawa ! » ? Banani bakoswanaka ? Banani bakokimelaka ? Banani bakobundaka bitumba ntina te ? Banani bakotalaka na miso malai ?

23:30  Bobele baye bakomeleke vino ndelo te, baye bakolukaka se masanga makasi.

23:31  Otala vino te, soko ekomi motane, ndenge ezali kongenge o nkeni, to ndenge ekoleka o mongongo na elengi enso !

23:32  Na nsuka yango ekoswa yo lokola nyoka, ekotia yo mino lokola etupa.

23:33  Miso ma yo makomono makambo kilikili, mpe motema mokolobisa yo maloba mazangi ntina.

23:34  Okozala lokola moto alali o kati ya mbu, lokola moto akangemi o nsonge ya nzete ya masuwa.

23:35  Okoloba : « Babeti ngai, kasi nayoki mpasi te ! Babeti ngai fimbo, kasi nayoki eloko te ! Nakolamuka ntango nini ? Nakosenge vino lisusu ! »

Chapter 24

24:1  Oyokela bato babe zuwa te, oluka kofanda na bango te :

24:2  bakokanisaka se makambo makasi makasi, mpe bakotangaka se mabe bakani kosala.

24:3  Na bwanya bwa ye moto akotongaka ndako, na mayele ma ye akolendisaka yango.

24:4  Moto azali na boyebi akoki kotondisa bibombelo na biloko bya nkita mpe bya motuya.

24:5  Moto wa bwanya azali na nguya enene, boyebi bwa ye bokolendisa ye naino.

24:6  Okanisa malamu liboso ’te obanda etumba, soko ozali na bato mingi ba malako malamu okolonga.

24:7  Bwanya boleki mayele ma moto zoba mosika, o likita lya bakolo ba mboka akofungolaka monoko te.

24:8  Oyo akokanaka kosala mabe bakotangaka ye moto wa mayele mabe.

24:9  Elema akokanisaka se kosala masumu, mpe moto akosekeke baninga, bakoyokaka ye mpe.

24:10  Soko omilakisi moto motau o mokolo mwa likama, ozali na makasi mingi te.

24:11  Bikisa bato bakateli bango etumbu ya liwa, batela baye balengi ntango balingi baboma bango.

24:12  Mbele okoloba : « Ngai nayebaki te ! » Kasi Oyo akomekaka mitema mya bato akoyeba, Oyo akokengeke yo, ayebi manso, mpe akozongisela moto moko moko engebene na misala mya ye.

24:13  Lia mafuta ma nzoi, mwana wa ngai, zambi mazali malamu. mwa mafuta ma nzoi mazali elengi o edada.

24:14  Motema mwa yo mokosepela na bwanya se bongo. Soko ozwi bwango, mikolo mikoya mikobombela yo bolamu, okomono ’te otii elikya mpamba te.

24:15  Yo moto mabe, omeka kobotolo ndako ya moto semba te, obebisa lopango la ye te,

24:16  zambi ata moto semba akokweya mbala nsambo, akoteleme ; kasi bato babe bakokweya libela o mikolo mya mpasi.

24:17  Osepela te soko monguna akwei, opimbwa na esengo te soko atuti libaku,

24:18  mpo ’te Yawe, ntango amoni yango, asilikela yo te mpe atika koyokela moto ona nkanda.

24:19  Oyoka mabe te mpo ya bato bakosalaka mabe,

24:20  mpo baye bakosalaka mabe bakoumela mikolo mingi te, mwinda mwa baye baboyi Nzambe mokozima noki.

24:21  Mwana wa ngai, banga Yawe mpe mokonzi wa ekolo, olanda batomboki te,

24:22  zambi mpasi ekoki kokwela bango na mbalakaka. Mpe nani ayebi ndenge nini bakosuka ?

24:23  Yoka naino maloba masusu ma bato ba bwanya : Otala bilongi bya bato te, ntango okokata makambo ma bango.

24:24  Oyo akoloba na moto asali mabe : « Osali mabe te », bato banso bakotombela ye bobe, bikolo binso bikoyina ye.

24:25  Kasi baye bayebi kopesa etumbu, bakozwa bolamu, bato banso bakotombela bango esengo na bolamu.

24:26  Moto akopesaka biyano na bosembo, azali lokola moto azingi yo ekopi ya bondeko.

24:27  Bongisa liboso mosala mwa yo mwa libanda, liboso kata bilanga bya yo bo ebongi, bobele na nsima okoki kotonga ndako ya yo.

24:28  Ofunda moninga wa yo te, soko ntina ya solo ezali te, mpo ’te obuka lokuta te.

24:29  Oloba te : « Nakosala ye lokola ye asali ngai, nakozongisela ye maye asali ngai ! »

24:30  Naleki penepene na elanga ya moto goigoi, penepene na lopango la nzete ya vino ya moto zoba.

24:31  Mpe tala, bisika binso se matiti mabe, mabelé matondi se na nzube, efelo ya mabanga ebukani.

24:32  Awa namoni bongo, nakomi kokanisa, awa natali yango, nazwi liteya liye :

24:33  « Nalala mwa moke, napema naino, nakanga maboko mpe nalala naino »,

24:34  tala ndenge bokeleli bokokwela yo lokola moyibi mpe bobola lokola mosengi.

Chapter 25

25:1  Tala biyele bisusu bya Salomo, biye bato ba Ezekia, mokonzi wa Yuda, basangisi :

25:2  Lokumu la Nzambe, kosala likambo na kobombama, lokumu la bakonzi, koluka koyeba ntina ya makambo.

25:3  Toyebi bosanda bwa likolo te, bozindo bwa nse mpe te, toyebi mpe mitema mya bakonzi te.

25:4  Soko olongoli bosoto o palata, mosali mbeki akosala na yango eloko kitoko.

25:5  Longola moto mabe penepene na mokonzi wa ekolo, mpe ngwende ya ye ekopikama makasi na bosembo.

25:6  Olakisa lolendo te o miso ma mokonzi wa ekolo, okende koteleme o esika ya bato banene te.

25:7  Malamu baloba na yo : « Kende o liboso ! », mabe soko o miso ma nkumu bazongisi yo o esika ya nsima. Likambo omonoki na miso,

25:8  okende koloba lyango noki te o esambi, zambi na nsuka okosala nini soko moninga akoyokisa yo nsoni ?

25:9  Bosilisa likambo lya bino, se bino na moninga, kasi likambo liyebani na bato banso te, obimisa lyango te.

25:10  Soko moto moko ayoki yango, akofinga yo, mpe okosambwa seko.

25:11  Liloba lilobami o ntango ebongi, lizali lokola mbuma ya wolo o sani ya palata.

25:12  Moto wa bwanya apaleli moninga, mpe oyo andimi ye azali lokola mpete ya wolo mpe liyaka lya motuya.

25:13  Lokola mbula ya malili o ntango ya kobuka mbuma, se bongo ntoma wa botosi epai ya nkolo wa ye, akolendisa motema mwa mokonzi wa ye.

25:14  Moto amikumisi na makabo maye akopesa te azali lokola mampata na mompepe bizangi mbula.

25:15  Moto wa molende akoki kolembisa motema mwa zuzi, se lokola maloba ma boboto makoki kobuka minkuwa.

25:16  Soko ozwi mafuta ma nzoi, lia mango lokola ekoki na yo, olia mango na lokoso te, mbele okosanza mango.

25:17  Okoto o ndako ya moninga mbala mingi te, mbele akolembe yo mpe akoyina yo.

25:18  Moto afundi moninga na likambo lya lokuta, azali lokola ebeteli, mopanga to likula lipotu.

25:19  O mokolo mwa mpasi lisalisi lya mosuli lizali lokola lino libebi mpe lokolo lotengemi.

25:20  Koyembela moto azali na mawa, ezali lokola kolongola ye monkoto o eleko ya mpio to kobakisela masanga ngai bololo.

25:21  Soko monguna ayoki nzala, pesa ye biloko alia, soko ayoki mposa ya mai, pesa ye mai amele :

25:22  soko osali bongo, osalisi ye mpo ’te abongola motema, mpe Yawe akopesa yo mbano ekoki na yo.

25:23  Mompepe mwa Nordi makotindaka mbula, bilobaloba bikosalaka ’te bato bakanga bilongi na nkanda.

25:24  Kofanda o nsonge ya motondo mwa ndako eleki kofanda esika yoko na mwasi akoswanaka ntango inso.

25:25  Nsango elamu euti o ekolo esi ekosepelisa moto, se bongo mai mpio makosepelisa mongongo mokauki.

25:26  Moto semba andimeli moto mabe, azali lokola liziba libebi, lokola libulu likomi na bosoto.

25:27  Kolia mafuta ma nzoi mingi koleka, ezali malamu te se bongo koluka lokumu mbala na mbala.

25:28  Moto ayebi kokonza motema mwa ye te azali lokola engumba ebebi, ezangi lopango.

Chapter 26

26:1  Lokola mbula ya mpembe o eleko ya mbula, mpe mbula o eleko ya elanga, se bongo lokumu lokoki na moto zoba te.

26:2  Lokola ndeke ekimi mpe lokola nyampeke epimbwi, maloba ma botombeli moto bobe mazangi ntina makokende mpamba.

26:3  Bakobeteke farasa na fimbo mpe bakotiaka mpunda ebende o monoko, se bongo lingenda likoki na mokongo mwa elema.

26:4  Oyanola moto zoba engebene na bozoba bwa ye te, mpo ’te okoma lokola ye te.

26:5  Ozongisela zoba eyano ekoki na bozoba bwa ye, mpo ’te amimono moto wa mayele te.

26:6  Moto aponi zoba azala ntoma wa ye, akomikata makolo mpe akomiyokisa mpasi.

26:7  Moto akufi makolo, makolo ma ye makosalisa ye te, se bongo eyele o monoko mwa bazoba.

26:8  Kopesa moto zoba lokumu, ezali lokola kotia libanga o bilingongo ya ye.

26:9  Lokola etapi ya nzube o maboko ma molangwi, se bongo eyele o monoko mwa bazoba.

26:10  Moto akamati zoba to ata nani aleki o balabala bo mosali, azali lokola moto akobeteleke bato banso makula.

26:11  Moto zoba akozongela bozoba bwa ye, lokola mbwa ekozongela biloko esanzaki.

26:12  Soko okutani na moto afundi na bwanya bwa ye, malamu otia motema na moto zoba.

26:13  Moto goigoi akolobaka : « Ntambwe ezali o nzela, nyama ya zamba ezali o balabala ! »

26:14  Ezibeli ya ndako ekozolonganaka o bibende bya yango, se bongo moto goigoi akomibongolaka o mbeto ya ye.

26:15  Moto goigoi akotia loboko o sani, kozongisa lango tee o monoko mwa ye ekolembisa ye !

26:16  Moto goigoi akokanisaka ’te azali na mayele, leka bato nsambo ba bwanya bayebi makambo.

26:17  Moto akoti o makambo ma bato bazali koswana, azali lokola moto ameki kokanga na matoi mbwa ezali koleka.

26:18  Lokola moto wa ligboma abeti makula ma móto, to mimbai mikoki koboma moto,

26:19  se bongo moto abukeli moninga lokuta, mpe alobi : « Nazalaki se kosekisa bato ! »

26:20  Soko nkoni esili, móto mokozima, soko motongi akei, koswana mpe esili.

26:21  Makala makopesa móto, nkoni ekopelisa miloli, se bongo moto wa matata akolendisaka makambo ma boswani.

26:22  Maloba ma motongi mazali lokola biloko bya sukali, makokita tee o bozindo bwa motema.

26:23  Lokola palata epetwami te bapakoli o mbeki ya libazi, se bongo maloba ma bondeko mauti o motema mabe.

26:24  Moto wa boyini akolobaka na bosembo te, kasi motema mwa ye motondi na bokosi.

26:25  Ata alobi maloba ma bondeko, keba na ye, mpamba te, motema mwa ye motondi na makanisi ebele ma nsomo.

26:26  Ata ayini moninga, akolakisa elongi ya bondeko, bobe bwa ye bokoyebana na bato banso.

26:27  Moto atimoli libulu, ye moko akokweya o kati, oyo abwaki libanga o likolo, libanga liye likokwela ye moko.

26:28  Moto wa lokuta akoyina bato bandimi maloba ma ye, mpe moto wa monoko sukali akokweisa bango.

Chapter 27

27:1  Osepela naino na makambo ma lobi te : oyebi te soko mokolo mwa lelo mokoyela yo nini.

27:2  Omikumisa te, tika moto mosusu akumisa yo, mosusu asala bongo, kasi yo te.

27:3  Libanga lizali bozito, zelo lizali kilo, kasi nkanda eye moto zoba akoyokisaka eleki bozito.

27:4  Nkele ezali eloko ya nsomo, nkanda eleki mabe, kasi nani akoki na zuwa lya moto ?

27:5  Kopalela moninga na bosembo eleki kolinga ye na bonkutu.

27:6  Moninga wa motema abeti yo, ye nde alingi yo solo, monguna azingi yo ekopi, akosi.

27:7  Moto atondi biloko akoboya ata mafuta ma nzoi, moto akufi na nzala akoyoka biloko bya bololo elengi.

27:8  Moto akei koyengayenga mosika na mboka ya ye, azali lokola ndeke etiki zumbu lya yango mosika.

27:9  Mafuta na malasi makosepelisaka motema, se bongo malako ma moninga wa motema.

27:10  Otika moninga wa yo te, moninga wa tata wa yo mpe te ; soko okomi na mpasi, okende epai ya ndeko te, mpamba te, moninga wa penepene aleki ndeko oyo azali mosika.

27:11  Zala na mayele, mwana wa ngai, mpe sepelisa motema mwa ngai, bongo nakoka kopesa moto atumoli ngai eyano.

27:12  Soko moto wa mayele amoni likama akomibomba, kasi baye bazangi mayele bakoleka mpe bakoyoka mpasi.

27:13  Botolo elamba ya ye, zambi amitii ndanga mpo ya mompaya, kamata ye bo ndanga o esika ya moto mosusu.

27:14  Soko opesi moninga mbote na makeléle na nta ntongo, ekomonono lokola obeteli ye mobondo.

27:15  Mwasi akoswanisaka ntango inso, azali lokola ndako etangi mai mokolo mwa mbula ;

27:16  kopekisa ye ezali lokola kokanga mompepe, to komeka kokanga mafuta na loboko.

27:17  Bakosebaka mbeli na mbeli esusu, se bongo bato bakokutanaka bakobongisana.

27:18  Oyo akobatelaka nzete ya ye ya figi, akolia mbuma ya yango, oyo akokengeleke nkolo wa ye malamu, akozwa lokumu.

27:19  Lokola moto akoki komono elongi ya ye o mai, se bongo moto atali baninga, akoyeba motema mwa ye moko.

27:20  Mboka ya bawa mpe bozindo bwa nse ikotondaka te, se bongo miso ma bato makotondaka na botali te.

27:21  Bakopetolaka palata o mbeki, mpe wolo o fulu, se bongo bakoyeba moto na ndenge bakokumisaka ye.

27:22  Ata otuti zoba o eboka elongo na mbuma, bozoba bwa ye bokotika ye te.

27:23  Yebaka malamu ndenge ngombe ya yo izali, mpe talaka etonga ya bibwele bya yo malamu ;

27:24  zambi nkita ekoumela seko te, mpe enkoti ya lokumu ekotikala o mabota libela te.

27:25  Soko okati matiti, matiti ma sika makobima, o ntango ena kongolo matiti makauki o ngomba ;

27:26  zala na bana mpata mpo ya komilatisa elamba, mpe na ntaba babali mpo ya kosomba elanga ;

27:27  zala na mabéle ma ntaba mpo ya komele mpe mpo ya koleisa libota lya yo na basali basi ba yo.

Chapter 28

28:1  Moto mabe akokima, ata bato babengani ye te, kasi basemba bazali na mpiko lokola ntambwe.

28:2  Soko ekolo etomboki, bakonzi bakomi mingi, soko mokonzi azali moto wa mayele, ekolo ezali kimia.

28:3  Mokonzi mabe, oyo akonyokoloko bato batau, azali lokola mbula ekobebisa bilanga mpe ekosilisa mampa.

28:4  Bato batiki Mobeko, bakokumisa bato babe, baye bakotosaka Mobeko, bakoyokela bango nkanda.

28:5  Bato babe bayebi ntina ya bosembo te, kasi baye bakolukaka Yawe bayebi yango malamu.

28:6  Moto mobola kasi na ezalela elamu aleki moto wa nzela nyoka nyoka, ata azali na mbongo mingi.

28:7  Moto akotosaka Mobeko azali mwana wa mayele, oyo akolandaka bato ba mobulu, akoyokisa tata nsoni.

28:8  Oyo akolisi nkita ya ye na makambo ma boyibi, asangisi yango mpo ya moto mosusu, oyo akoyokelaka babola ngolu.

28:9  Oyo akozipa matoi mpo ’te ayoka Mobeko te, ata losambo la ye lozali eloko ya nsomo.

28:10  Moto atindi bato balamu o nzela ya masumu, akokweya o libulu ye moko atimoli, kasi bato balamu bakozwa bolamu.

28:11  Moto wa nkita akomimonoko moto wa bwanya, kasi mobola oyo azali na mayele akoyeba ye lokola azali.

28:12  Soko basemba balongi, banso bakoyoka esengo, soko bato babe bakomi koyangela, banso bakokima.

28:13  Moto alingi kobomba mabe ma ye, akokoka te, oyo asakoli mpe aboyi mango, akozwa bolimbisi.

28:14  Esengo na moto akobangaka Nzambe, oyo akomisi motema mwa ye libanga, akoyoka bobele mpasi.

28:15  Lokola ntambwe egangi, lokola nkoi eyoki nzala, se bongo mokonzi mabe ayangeli ekolo ya babola.

28:16  Mokonzi azangi mayele apusi konyokolo bato ba ye, kasi oyo akolandaka mposa ya mosolo te, akoumela mikolo ebele.

28:17  Soko motema moswi moto, mpo abomi moninga, akokima tee akokweya o lilita : batelemisa ye te !

28:18  Moto wa ezalela bosembo, akobika, kasi oyo alandi nzela ya mpembeni, akotuta libaku.

28:19  Moto akati bilanga bya ye, akotonda na mampa, oyo akolandaka makambo ma lipombo, akokelela.

28:20  Moto wa bosembo akozanga bolamu te, oyo alingi kokoma na nkita noki, akokima etumbu te.

28:21  Kotala bilongi bya bato ezali mabe, basusu bakosalaka lisumu mpo ya mwa limpa.

28:22  Moto wa boluli akowelaka kozwa nkita, kasi ayebi te ’te nzala enene ekoki kokwela ye.

28:23  Moto apaleli moninga, bakondima ye na nsima, leka moto wa monoko sukali.

28:24  Moto ayibeli tata na mama, mpe alobi ’te asali mabe te, akomi molongo moko na bayibi.

28:25  Moto wa lokoso akobimisaka boswani, kasi oyo atii motema na Yawe akotonda biloko.

28:26  Moto atii motema na mayele ma ye moko, azali zoba, kasi oyo alandi nzela ya bwanya akobika.

28:27  Moto akokabelaka babola, akokelela te, kasi oyo aboyi kosalisa bango, bakotombela ye bobe.

28:28  Soko bato babe balongi, banso bakei kobombama, mpe mokolo bakokufa, bato ba bosembo bakokoma baike.

Chapter 29

29:1  Moto aboyi komibongisa, ata bapaleli ye, akokita na mbalakaka, mpe akobika lisusu te.

29:2  Ntango basemba bayangeli mokili, banso bakosepela ; ekoyangela bato babe, banso bakokimela.

29:3  Moto alingi bwanya akosepelisa tata wa ye, oyo akolanda bandumba, akobebisa mbongo ya ye.

29:4  Mokonzi wa bosembo akobongisa ekolo ya ye, oyo akofutisaka bato ba ye mpako ebele, akobebisa yango.

29:5  Moto akolobaka na moninga maloba ma boleti, akotiela makolo ma ye motambo.

29:6  Motambo mobombami o lisumu lya moto mabe, kasi moto semba akosepelaka mpe akoyokaka esengo.

29:7  Moto semba ayebi mpasi ya bato babola, kasi moto mabe azangi mayele mpo ya koyeba yango.

29:8  Bato bakosekeke baninga bakotia mobulu o mboka, kasi bato ba bwanya bakosilisa nkanda.

29:9  Soko moto wa bwanya asambi na moto zoba, asilika to aseke, akolonga te.

29:10  Bato bakobomaka baninga, bakoyinaka moto wa bosembo, kasi basemba bakoluka na ye bondeko.

29:11  Moto zoba akolandaka mposa ya ye inso, kasi moto wa bwanya ayebi kokanga motema.

29:12  Soko mokonzi akotiaka matoi na maloba ma lokuta, basali ba ye banso bakokoma bato babe.

29:13  Mobola na monyokoli bakokutanaka, kasi Yawe akopesaka bango babale mwinda.

29:14  Mokonzi oyo akosambisaka babola na bosembo, akofanda o ngwende ya bakonzi seko.

29:15  Fimbo na bopaleli bikopesaka bwanya, kasi mwana azangi mobokoli, akoyokisa mama wa ye nsoni.

29:16  Soko bato babe bayangeli ekolo, masumu makomi mingi, kasi basemba bakosepela na bomoni ’te bakwei.

29:17  Pesa mwana wa yo etumbu mpe akotika yo kimia, bongo akoyokisa yo motema esengo.

29:18  Soko baprofeta bazali te, bato bakomi mobulu, kasi oyo akotosaka Mobeko azali na esengo.

29:19  Bakobongisaka mosali bobele na maloba te, zambi akoyoka mango, kasi akotosa te.

29:20  Soko omoni moto akolobaka noki liboso ’te akanisa, malamu otia motema na moto zoba.

29:21  Soko opusi kobondela moombo wa yo ut’o bolenge, okokomisa ye motó makasi.

29:22  Moto wa nkanda akobimisa boswani, mpe moto wa nkele mingi akosala masumu maike.

29:23  Lolendo la moto lokokitisa ye, kasi moto wa bosawa akozwa lokumu.

29:24  Moto ayokani na moyibi, akomisala mabe, ata nalayisa ndai na baye bayebi, akoloba eloko te.

29:25  Moto abangi miso ma bato akoti o motambo, oyo akotiaka motema na Yawe, akofanda kimia.

29:26  Bato mingi bakoluka bondeko na mokonzi, kasi Yawe akopesaka moto na moto eye ekoki na ye.

29:27  Moto mabe akoyokisaka basemba nsomo, oyo alandi nzela ya bosembo, akoyokisa bato babe nsomo.

Chapter 30

30:1  Maloba ma Agur, mwana wa Yake, moto wa Masa. Alobi boye : Namilembisi mingi, e Nzambe, namilembisi mingi, nasuki, e Nzambe !

30:2  Naleki bato banso na bozoba, mayele ma bato mazali na ngai te.

30:3  Nayekoli bwanya te, nayebi mpe bwanya bwa Nta-Bosantu te.

30:4  Nani abuti o likolo mpe akiti lisusu ? Nani akangi mompepe na maboko ? Nani abombi mai o monkoto mwa ye ? Nani apiki makonzi ma ndelo ya mokili ? Nkombo ya ye nani ? Nkombo ya mwana wa ye nani, soko oyebi yango ?

30:5  Bakoki kotia mitema na maloba ma Nzambe, Ye mobateli wa bato bakolikya na ye.

30:6  Obakisa likambo lyoko na maloba ma ye te, soki te, akopalela yo, mpe akolakisa yo ’te ozali moto wa lokuta.

30:7  Nasengi yo mpo ibale, opima ngai yango te liboso ’te nakufa :

30:8  longola mosika na ngai bokosi na maloba ma lokuta, nazala mobola te, moto wa nkita mpe te, nalia bobele mwa limpa lisengeli na ngai.

30:9  Mbele soko natondi na biloko, nakoboya yo mpe nakoloba : « Yawe ye nani ? » To soko nakomi kokelela, mbele nakoyiba mpe nakotuka nkombo ya Nzambe wa ngai.

30:10  Otongo mosali epai ya nkolo wa ye te, mbele akobetele yo mobondo mpe okozwa likambo.

30:11  Bato basusu bakobeteleke tata wa bango mobondo, mpe babenisaka mama wa bango te.

30:12  Basusu bazali peto o miso ma bango moko, kasi balongoli mabe ma bango te.

30:13  Basusu balekisi ndelo o bosali lolendo, mpe miso ma bango maleki lofundo.

30:14  Basusu bazali na mino lokola mimpanga, mpe na mbanga lokola mbeli ; bakoliaka bato babola o mokili mpe bakosilisaka bato bake o kati ya bato.

30:15  Nsonzo ezali na bana basi babale : « Pesa ! Pesa ! » Mpo isato ikotondaka mokolo moko te, mpo inei ikoloba ata mokolo moko te : « Ekoki bongo ! » :

30:16  mboka ya bawa, libumu likobotaka te, mabelé makoki kotonda mai te, mpe móto mokolobaka ata mokolo moko te : « Ekoki ! »

30:17  Soko liso likotiola tata mpe liboyi kotosa monoko mwa mama, yanganga ya moluka ekopikola lyango mpe bingondo bikolia lyango.

30:18  Mpo isato ileki mayele ma ngai, mpe mpo inei natongoli te :

30:19  nzela ya engondo o likolo, nzela ya nyoka o kati ya mabanga, nzela ya masuwa manene o mbu, mpe nzela ya mobali akolandaka mwasi.

30:20  Ezalela ya mwasi wa bokali ezali boye : esilisi ye kolia, akosukola monoko mpe akoloba : « Nasali mabe te ! »

30:21  Makambo masato makoningisaka mokili, makambo manei mokili mokoki kondima te :

30:22  moombo akomi mokonzi wa ekolo, elema atondi bilei,

30:23  mwasi mabe azwi mobali, mpe mwasi moombo akitani nkolo wa ye wa mwasi.

30:24  O mokili nyama inei izali ike mpenza, kasi ileki bato ba bwanya na mayele :

30:25  ndonge ata izali nyama izangi makasi, ikokongoloko bilei o eleko ya elanga ;

30:26  nyama ya mobenga, ata izangi makasi, ikotongaka ndako ya yango o kati ya mabanga ;

30:27  mapalela ata mazali na mokonzi te, makotambolaka seko na milongo semba ;

30:28  monselekete ata bato bakoki kokanga mwango na maboko, mokozalaka o ndako ya bakonzi.

30:29  Nyama isato izali na etamboleli kitoko, nyama inei na etamboleli ya litundu :

30:30  ntambwe eleki nyama inso na mpiko, mpe ekobangaka eloko te,

30:31  nsoso mobali, to ntaba mobali, mpe mokonzi wa ekolo akambi basoda ba ye.

30:32  Soko omikumisi o miso ma bato, na bozoba to nsima ya kokanisa : tia loboko liboso lya monoko :

30:33  zambi soko otuti mabéle, okozwa manteka, soko babeti yo o zolo, makila makobima, soko babeti moto wa nkanda, boswani bokobima.

Chapter 31

31:1  Maloba ma Lemuel, mokonzi wa Masa, maye mama wa ye alakisaki ye :

31:2  Yoka, mwana wa ngai, mwana wa libumu lya ngai ! Nabondelaki Nzambe mpo ’te nabota yo, mwana wa ngai !

31:3  Osilisa makasi ma yo epai ya basi te, okangana te na basi baye bakobebisaka bakonzi.

31:4  E Lemuel, komele vino ebongi na bakonzi te, komele lotoko ekoki na bankumu te.

31:5  Zambi, soko bameli mango, bakobunga mibeko mpe bakomemye makoki ma babola te.

31:6  Malamu bapesa masanga makasi na bato balingi bakufa, mpe vino na moto ayoki mpasi mingi o motema :

31:7  tika amele, bongo abosana mpasi ya ye, akanisa malozi ma ye lisusu te !

31:8  Fungola monoko mpo ya kosalisa moto ayebi koloba te, mpe mpo ya kolongisa baye bazali na mawa mpe bazangi mosalisi.

31:9  Fungola monoko mpo ya kosamba na bosembo, mpe mpo ya kosalisa babola na bato ba mawa.

31:10  Nani mama wa mpiko ya solo ? Aleki mayaka kitoko na motuya, mosika mpenza !

31:11  Mobali wa ye ayebi ’te akoki kotia motema na ye, zambi akozanga matomba te.

31:12  Akoyokisaka mobali wa ye se esengo, mawa te, mikolo minso mya bomoi bwa ye.

31:13  Na bozo akoluka nsinga ya kotonga bilamba, mpe na molende akosala na yango mosala.

31:14  Azali lokola masuwa ma moto wa mombongo, akokende koluka biloko bya ye bya kolia mosika.

31:15  Ntongo etani naino te, asili alamuki, mpo ya kokabela bato ba ndako ya ye biloko, mpe kotinda basaleli ba ye misala.

31:16  Soko alingi kozala na elanga, akosomba yango, mpe na litomba lya mosala mwa ye akolona nzete ya vino.

31:17  Akokanga loketo makasi na mokaba, mpe akolakisa makasi na mosala mwa maboko.

31:18  Ayebi ’te mosala mwa ye mokotambola malamu, mpe na butu mwinda mwa ye mokozima te.

31:19  Akotia maboko na masini ma kolita nsinga, mpe misapi mya ye miyebi mosala mwa ntonga.

31:20  Akofungola maboko mpo ya kosalisa babola, mpe akokabela moto akeleli biloko.

31:21  Akobanga mbula ya mpembe te, mpo asili alatisi bato banso ba ndako ya ye bilamba bya mpio.

31:22  Ye moko ayebi kosala bolangiti, akolataka bilamba bya siliki mpe bya longondo.

31:23  Mobali wa ye ayebani lokola nkumu o mboka mobimba, mpe akofandaka o likita lya bakolo ba mboka.

31:24  Ayebi kotonga bilamba mpe akoteke byango, akotekisela bato ba mombongo nkamba iye asali.

31:25  Elamba akolataka : molende o mosala na mpe lokumu la ye, asengeli komitungisa mpo ya mokolo mwa nsima te.

31:26  O monoko mwa ye bakoyokaka se maloba ma bwanya, akoteyaka se mateya ma boboto.

31:27  Akokengeleke makambo manso makosalemaka o ndako ya ye, akoliaka bobele limpa lizwami na mosala mwa ye.

31:28  Bana ba ye bakokumisaka ye, mpe mobali wa ye akopesaka ye longonya :

31:29  Akolobaka : « Basi baike basali makambo manene, kasi yo oleki bango banso ! »

31:30  Kitoko ya elongi ekokosaka ! Bonzenga bwa nzoto bokoumelaka te ! Mwasi akobangaka Yawe, azali solo mwasi wa lokumu !

31:31  Bokumisa ye mpo ya misala mya maboko ma ye, o likita lya bankumu azwa lokumu mpo ya misala mya ye !