Bela - Proverbs

Chapter 1

1:1  Выслоўі Саламона, сына Давідавага, цара Ізраільскага.

1:2  Каб спазнаць мудрасьць і на­стаўленьне, зразумець разумныя выслоўі;

1:3  засвоіць правілы добрай раз­важлівасьці, справядлівасьці, права і слушнасьці;

1:4  прастадушным даць кемнасьць, юнаку — веды і разважлівасьць;

1:5  паслухае мудры і памножыць веды, і разумны знойдзе мудрыя парады;

1:6  каб разумець выслоўе і загадкавую мову, словы мудрацоў і загадкі іхнія.

1:7  Пачатак мудрасьці — страх Гас­подні; толькі дурні пагарджаюць муд­расьцю і настаўленьнем.

1:8  Слухай, сыне мой, настаўленьне бацькі твайго, і не адкідай запавету маці тваёй:

1:9  бо гэта — прыгожы вянок на галаву тваю і акраса на шыю тваю.

1:10  Сыне мой! калі цябе будуць на­маўляць грэшнікі, не згаджайся.

1:11  Калі будуць казаць: "ідзі з намі, зробім засаду на кроў, падпільнуем бяз­грэшнага і бязьвіннага,

1:12  жывых праглынем іх, як апрамет­ная, і — цэлых, як тых, што ў магілу сы­ходзяць;

1:13  набяром усякага каштоўнага дабра, напоўнім дамы нашыя здабычаю;

1:14  далучы сваю долю да нашай, ск­ладка адна будзе на ўсіх нас":

1:15  Сыне мой! не хадзі адною дарогаю зь імі, утрымай нагу тваю ад сьцежкі іхняй,

1:16  бо іхнія ногі бягуць да ліхога і сьпяшаюцца кроў праліваць.

1:17  На вачах ва ўсіх птушак дарма раскідаецца сетка;

1:18  а яны кроў сваю сочаць, засады ладзяць на душы свае.

1:19  Такія дарогі ва ўсіх, хто прагне чужога дабра: яно забірае жыцьцё ў свайго ўласьніка.

1:20  Мудрасьць кліча на вуліцах, на плошчах узносіць свой голас,

1:21  на шумных сходах прапаведуе, каля гарадское брамы прамаўляе слова сваё:

1:22  "Дакуль, немысьлі, любіцьмеце невуцтва? дакуль пакепнікі будуць кепст­вам цешыцца? дакуль бязглуздыя будуць ненавідзець навуку?

1:23  паслухайце маёй засьцярогі: вось, я вылью на вас Духа майго, абвяшчу вам словы мае.

1:24  Я клікала, а вы не паслухаліся; я падавала руку маю, і ніхто не зважаў;

1:25  і вы адкінулі ўсе мае рады, і пе­расьцярогаў маіх не прынялі:

1:26  за тое і я пасьмяюся з вашай пагібелі; парадуюся, калі прыйдзе ваш ст­рах;

1:27  калі прыйдзе ваш страх, як бура, і няшчасьце, як віхура, наляціць на вас; калі спадобіць вас нядоля і ўціск.

1:28  Тады будуць клікаць мяне, і я не пачую.

1:29  За тое, што зьненавідзелі веды і ня выбралі страху Гасподняга,

1:30  не схацелі парады маёй, пагардзілі ўсімі перасьцярогамі маімі;

1:31  за тое няхай ядуць яны з плоду да­рог сваіх і насычаюцца з парадаў сваіх.

1:32  Бо адступніцтва неразумных заб’е іх, і бястурботнасьць немысьляў загубіць іх.

1:33  А хто мяне слухае, будзе жыць у бясьпецы і спакойна, не баючыся ліха".

Chapter 2

2:1  Сыне мой, калі ты прымеш словы мае і захаваеш пры сабе запаведзі мае,

2:2  і вуха сваё прыхіліш да мудрасьці і прытуліш сэрца тваё да разважлівасьці,

2:3  калі будзеш клікаць да ведаў і зьвяртацца да розуму;

2:4  калі будзеш шукаць яго, нібы срэбра, і знаходзіць яго, нібы скарб:

2:5  тады ўразумееш страх Гасподні і знойдзеш спазнаньне Бога.

2:6  Бо Гасподзь дае мудрасьць; і з ву­снаў Яго — веды і розум;

2:7  Ён дае праведным выратаваньне; Ён — шчыт тым, што ў беззаганнасьці ходзяць.

2:8  Ён ахоўвае дарогу праўды і асланяе сьцежку сьвятых Сваіх.

2:9  Тады ты зразумееш справядлівасьць і права і шчырасьць, усялякую сьцежку дабра.

2:10  Калі мудрасьць увойдзе ў сэрца тваё, і веды будуць прыемныя душы тваёй:

2:11  тады разважлівасьць будзе бе­рагчы цябе, розум будзе ахоўваць цябе,

2:12  каб адвесьці цябе ад дарогі ліхое, ад чалавека, які гаворыць няпраўду,

2:13  ад тых, што пакідаюць дарогі про­стыя, каб хадзілі дарогамі цемры;

2:14  ад тых, што радуюцца, робячы ліхое, захапляюцца ліхою распустай,

2:15  у якіх дарогі крывыя і якія блука­юць па сьцежках сваіх;

2:16  каб уратаваць цябе ад жонкі дру­гога, чужой, якая злагоджвае словы свае,

2:17  якая пакінула сябра маладосьці сваёй і занядбала запаведзь Бога свайго.

2:18  Дом яе вядзе да сьмерці, і сьцежкі яе — да мёртвых;

2:19  ніхто, увайшоўшы да яе, не вярта­ецца і ня ступае на дарогу жыцьця.

2:20  Таму хадзі дарогаю добрых і тры­майся сьцежкі праведнікаў,

2:21  бо праведныя будуць жыць на зямлі, і беспахібныя застануцца на ёй;

2:22  а бязбожныя будуць вынішчаны зь зямлі, і няверныя выкарчаваны зь яе.

Chapter 3

3:1  Сыне мой! навукі маёй не забывай, і запаведзі мае хай захоўвае сэрца тваё;

3:2  бо даўжыні дзён, гадоў жыцьця і міру яны памножаць табе.

3:3  Літасьцівасьць і праўда хай не пакідаюць цябе; абвяжы імі шыю тваю, напішы іх на скрыжалі сэрца твайго:

3:4  і здабудзеш мудрасьць і ласку ў ва­чах Бога і людзей.

3:5  Спадзявайся на Госпада ўсім сэр­цам тваім і не кладзі надзеі на розум твой.

3:6  На ўсіх дарогах тваіх спазнавай Яго, і Ён выпрастуе шляхі твае.

3:7  Ня будзь мудрацом у вачах тваіх; бойся Госпада, і пазьбягай ліха;

3:8  Гэта будзе здароўе целу твайму і ежа касьцям тваім.

3:9  Шануй Госпада ад імя твайго і ад пачаткаў усіх прыбыткаў тваіх;

3:10  і напоўняцца засекі твае зь вер­хам, і чавільні твае будуць налівацца но­вым віном.

3:11  Пакараньня Гасподняга, сыне мой, не адхіляй, і ня лічы за лішніцу перасьця­рогі Ягоныя;

3:12  бо, каго любіць Гасподзь, таго ка­рае і дабра зычыць таму, як бацька сыну свайму.

3:13  Шчасны той чалавек, які надбаў мудрасьць, і чалавек, які здабыў розум!

3:14  Бо здабываньне яе лепшае за зда­бываньне срэбра, і прыбытку зь яе больш, чым ад золата.

3:15  Яна даражэйшая за каштоўныя камяні; і нішто з таго, што жадана табе, не зраўняецца зь ёю.

3:16  Даўгадзённасьць у правіцы ў яе, а ў лявіцы багацьце і слава;

3:17  шляхі яе — шляхі прыемнасьці, і ўсе сьцежкі яе — мірныя.

3:18  Яна — дрэва жыцьця тым, што на­зываюць яе, — і шчасныя тыя, што ма­юць яе!

3:19  Гасподзь мудрасьцю ўтварыў зямлю, нябёсы паставіў розумам;

3:20  Яго мудрасьцю адчыніліся без­дані, і воблакі кропяць расою.

3:21  Сыне мой, ня ўпускай з вачэй тваіх гэтага; захоўвай здаровае мысьленьне і разважлівасьць:

3:22  і яны будуць жыцьцём душы тваёй і акрасаю шыі тваёй.

3:23  Туды бясьпечна пойдзеш шляхам тваім і нага твая не спатыкнецца.

3:24  Калі ляжаш спаць, ня будзеш ба­яцца; і як засьнеш, сон твой салодкі будзе.

3:25  Не збаішся раптоўнага страху і пагібелі ад бязбожных, калі яна прыйдзе;

3:26  бо Гасподзь будзе надзеяй тваёй і ўтрымае нагу тваю ад пасткі.

3:27  Не адмаўляйся рабіць дабро, калі яно трэба, калі рука твая можа зрабіць гэта.

3:28  Не кажы сябру твайму: "ідзі і прыйдзі зноў, і заўтра я дам", калі маеш з сабою.

3:29  Не намышляй супроць блізкага твайго ліха, калі ён бясьпечна жыве з та­бою.

3:30  Не сварыся з чалавекам бяз пры­чыны, калі ён не зрабіў табе благога.

3:31  Не зайздросьці посьпехам гвал­таўніка і не бяры сабе за прыклад шляхі ягоныя,

3:32  бо Гасподзь грэбуе тым, хто рас­пусны, а справядлівага даверам Сваім адарае.

3:33  Праклён Гасподні на дом бяз­божніка, а дом пабожнага Ён дабра­слаўляе.

3:34  Калі з блюзьнераў Ён на­сьміхаецца, дык пакорным дае мілату.

3:35  Мудрыя спадкуюць славу, а не­папраўныя немысьлі — ганьбу.

Chapter 4

4:1  Слухайце, дзеці, настаўленьня бацькавага, і зважайце, каб навучыцца ро­зуму;

4:2  бо я дам вам добрую навуку. Не адкідайце наказу майго.

4:3  Бо і я быў сын у бацькі майго, пяш­чотна любімы і адзіны ў маці маёй.

4:4  І ён вучыў мяне і казаў мне: хай бу­дуць у сэрцы тваім словы мае; захоўвай наказы мае і жыві.

4:5  Здабывай мудрасьць, набывай ро­зум; не забывай гэтага і ня цурайся слоў маіх, а кіруйся імі!

4:6  Не адкідай яе, і яна будзе ахоўваць цябе; любі яе, і яна будзе цябе берагчы.

4:7  Аснова мудрасьці: набывай муд­расьць і за ўсё, што маеш, набывай розум.

4:8  Высока цані яе, і яна ацэніць цябе; яна акрые славай цябе, калі ты прыгорнеш яе;

4:9  ускладзе на галаву тваю прыгожы вянок, падаруе табе цудоўны вянок.

4:10  Слухай, сыне мой, і прымі словы мае, — і памножацца гады твайго жыцьця.

4:11  Я паказваю табе шлях мудрасьці, вяду цябе па сьцежках простых.

4:12  Калі пойдзеш, крокам тваім ня будзе завады, і калі пабяжыш, не спатык­нешся.

4:13  Моцна трымайся наказу, не адкідай, захоўвай яго; бо ён — жыцьцё тваё.

4:14  Ня выходзь на сьцежку бяз­божнікаў, і не хадзі па дарозе ліхіх;

4:15  пакінь яе, не хадзі ёю, ухіляйся ад яе і праходзь міма.

4:16  бо яны не заснуць, пакуль ня ўчыняць ліхога; прападзе сон у іх, пакуль яны не давядуць каго да падзеньня;

4:17  бо яны ядуць хлеб беззаконьня і п’юць віно рабунку.

4:18  Сьцежка праведных — як сьвяціла прамяністае, якое болей і болей сьвятлее да поўнага дня.

4:19  А шлях бязбожных — як цемра; яны ня ведаюць, на што спатыкнуцца.

4:20  Сыне мой! слоў маіх слухайся, і да прамоваў маіх нахілі тваё вуха;

4:21  хай не адыдуць яны ад вачэй тваіх; захоўвай іх усярэдзіне сэрца твайго:

4:22  бо яны жыцьцё таму, хто знайшоў іх, і ацаленьне ўсяму яго целу.

4:23  Больш за ўсё запаветнае захоўвай сэрца тваё; бо ў ім — крыніца жыцьця.

4:24  Адкінь ад сябе ілжывасьць вуснаў, і круцельства языка адхісьні ад сябе.

4:25  Вочы твае хай наперад глядзяць, і позірк твой хай скіраваны будзе перад та­бою.

4:26  Абдумай сьцежку назе тваёй, і ўсе дарогі твае хай будуць пэўныя.

4:27  Ня ўхіляйся ні направа, ні налева; адвядзі нагу тваю ад ліхога.

Chapter 5

5:1  Сыне мой! слухай мудрасьці маёй і нахілі вуха тваё да навукі маёй,

5:2  каб датрымацца добрае рады і каб вусны твае хвалілі спазнанае.

5:3  Бо мёд цячэ з вуснаў чужое жонкі, і мякчэйшая за алей гаворка ў яе;

5:4  але весьнік яе горкі, нібы палын, востры, як меч двусечны,

5:5  ногі яе сыходзяць да сьмерці, сту­пакі яе дастаюць да апраметнай.

5:6  Каб ты не спасьцігнуў сьцежкі жыцьця яе, дарогі яе нясталыя, і ты ня зьведаеш іх.

5:7  Дык вось, дзеці, паслухайце мяне і не адступайцеся ад словаў вуснаў маіх.

5:8  Далей ад яе ідзі па дарозе тваёй і не падыходзь пад дзьверы дома яе,

5:9  каб здароўя твайго не аддаў іншым і гадоў тваіх бязьлітасьніку;

5:10  каб не насычаліся сілаю тваёю чужынцы і праца твая ня ішла ў чужы дом.

5:11  І ты ўрэшце будзеш стагнаць, калі плоць твая і цела зьнямогуцца,

5:12  і скажаш: "навошта я ненавідзеў навуку, і сэрца маё асьцярогамі пагард­жала,

5:13  і я ня слухаў голасу настаўнікаў маіх, не нахіляў вуха майго да на­стаўнікаў?

5:14  Ледзь ня ўпаў я ў вялікае ліха ся­род сходу і грамады!"

5:15  Пі ваду з тваёй крыніцы, тую, якая цячэ з тваёй студні.

5:16  Хай не разьліваюцца крыніцы твае па вуліцы, патокі водаў — па плошчах;

5:17  хай яны будуць належаць табе са­мому, а ня чужым з табою.

5:18  Крыніца твая хай дабраславёная будзе; і радуйся з жанчынай тваёй мала­досьці,

5:19  любаснаю касуляю і прыгожаю сарнаю; грудзі яе хай упояць цябе ў кожны час; каханьнем яе цешся заўсёды.

5:20  І навошта табе, сыне мой, захап­ляцца распусьніцаю і абдымаць грудзі чужое?

5:21  Бо перад вачыма Госпада ўсе шляхі чалавека, і Ён прастуе ўсе сьцежкі яго.

5:22  Беззаконнага ловяць уласныя без­законьні яго, і путамі грэху свайго ён па­вязаны.

5:23  Ён памірацьме без настаўленьня і ў вялікай сваёй неразумнасьці наблука­ецца.

Chapter 6

6:1  Сыне мой! калі ты паручыўся за блізкага свайго і даў руку тваю за другога,

6:2  і аблытаў сябе словамі вуснаў тваіх, злоўлены словамі вуснаў тваіх,

6:3  зрабі ж, сыне мой, вось што: вы­зваліся, бо ты трапіў у рукі блізкага твайго: ідзі, упадзі да ног і ўмольвай блізкага твайго;

6:4  не давай сну вачам тваім і дрымоты вейкам тваім;

6:5  ратуйся, як сарна з рукі, і як птушка з рукі птушкалова,

6:6  падыдзі да мурашкі, гультаю, па­глядзі на шляхі яе, і будзь мудры.

6:7  Няма ў яе ні валадара, ні пры­стаўленага, ані ўпраўцы;

6:8  а яна рыхтуе летам свой хлеб, зьбірае ў час жніва пракорм свой.

6:9  Дакуль ты, гультаю, будзеш ля­жаць? калі ты ўстанеш ад сну твайго?

6:10  Крыху пасьпіш, крыху падрэмлеш, крыху склаўшы рукі паляжыш:

6:11  і прыйдзе, нібы валацуга, бед­насьць твая, і галеча твая, як разбойнік.

6:12  Чалавек падступны, чалавек бяз­божны ходзіць зь ілжывымі вуснамі,

6:13  міргае вачыма сваімі, гаворыць нагамі сваімі, дае знакі пальцамі сваімі;

6:14  хітрына ў сэрцы ў яго, ён намыш­ляе ліхое ва ўсякі час, сее разлад.

6:15  Таму зьнянацку прыйдзе пагібель яго, раптам будзе разьбіты — без аца­леньня.

6:16  Вось гэтыя шэсьць ненавідзіць Гасподзь, нават сем, — агіда душы Яго:

6:17  вочы ганарыстыя, язык хлусьлівы і рукі, што праліваюць нявінную кроў,

6:18  сэрца, якое куе ліхія намыслы, ногі, якія шпарка бягуць да ліхадзейства,

6:19  ілжывы сьведка, які хлусіць, і той, хто сее разлад між братамі.

6:20  Сыне мой! захоўвай запаведзі бацькі твайго і не адкідай настаўленьняў маці тваёй;

6:21  навяжы іх назаўсёды на сэрца тваё, абвяжы імі шыю тваю.

6:22  Калі ты пойдзеш, яны накіруюць цябе; калі ляжаш спаць, будуць ахоўваць цябе; калі прачнешся, гутарыць будуць з табою:

6:23  бо запаведзь ёсьць сьветач, а на­вука — сьвятло, і павучальныя наказы — дарога жыцьця,

6:24  каб засьцерагчы цябе ад зласьлівай жанчыны, ад лісьлівага языка чужынкі.

6:25  Не пажадай хараства яе ў сэрцы тваім, і хай не завабіць яна цябе вейкамі сваімі;

6:26  бо жанчыне распуснай даюць ка­валак хлеба; а замужняя жанчына палюе на дарагую душу.

6:27  Хто можа ўзяць агонь запазуху, каб не прагарэла адзежа яго?

6:28  Хто можа хадзіць па распаленым вугольлі, каб не апаліць ног сваіх?

6:29  Тое самае бывае і з тым, хто ўваходзіць да жонкі блізкага свайго; хто дакранецца да яе, не застанецца бязь віны.

6:30  Не патураюць злодзею, калі ён крадзе, каб насыціць душу сваю, калі ён галодны;

6:31  але злоўлены, ён заплаціць у сем разоў, аддасьць усю маёмасьць дома свайго.

6:32  А хто пералюбнічае з жанчынаю, у таго няма розуму; той губіць душу сваю, хто робіць такое;

6:33  пабоі і ганьбу ён зышча, і ганьба яго не сатрэцца;

6:34  бо рэўнасьць — лютасьць муж­чыны, і не ўмілажаліцца ён у дзень по­мсты,

6:35  ня прыме адкупу ніякага, і не за­хоча, як бы ты ні памножыў гасьцінцы.

Chapter 7

7:1  Сыне мой! памятай словы мае і за­паведзі мае захавай у сабе.

7:2  Захоўвай запаведзі мае, і жыві, і на­вуку маю, як зрэнкі вачэй тваіх.

7:3  Навяжы іх на пальцы твае, напішы іх на скрыжалі сэрца твайго.

7:4  Скажы мудрасьці: "ты сястра мая!" і розум назаві родным тваім,

7:5  каб яны ахоўвалі цябе ад жонкі дру­гога, ад чужой, што гладка гаворыць словы свае.

7:6  Вось, аднойчы глядзеў я ў акно майго дома, праз рашотку маю,

7:7  і ўбачыў сярод нявопытных, угле­дзеў сярод маладых людзей неразумнага юнака,

7:8  які пераходзіў плошчу паблізу вугла яе і ішоў па дарозе да дома яе,

7:9  у сутоньні, а позьняй гадзіне, у начной цемры і ў змроку.

7:10  І вось — насустрач яму жанчына ў строях распусьніцы, з хітрым сэрцам,

7:11  узбуджаная і неапанаваная; ногі яе ня ступаюць у доме яе;

7:12  то на вуліцы, то на плошчах і на кожным вугле яна ладзіць ловы.

7:13  Яна схапіла яго, цалавала яго і бяз сораму ў твары сказала яму:

7:14  "Мірная ахвяра ў мяне: сёньня я выканала абяцаньні мае;

7:15  таму і выйшла насустрач табе, каб знайсьці цябе, і — знайшла цябе.

7:16  Кілімамі ўслала я пасьцель маю, палатном каляровым Егіпецкім;

7:17  спальню маю ўпахошчыла сьмірнаю, альясам і карынкаю.

7:18  Зайдзі, будзем упівацца пяшчотамі да раніцы, каханьнем нацешымся;

7:19  бо мужа дома няма; ён выправіўся ў далёкую дарогу;

7:20  кашалёк срэбра ўзяў з сабою; да­моў вернецца да дня поўні месяца".

7:21  Мноствам ласкавых слоў яна яго звабіла, мяккасьцю вуснаў сваіх авалодала ім.

7:22  Ён адразу пайшоў за ёю, як вол ідзе ў разьніцу, як алень на стралу,

7:23  пакуль страла не праніжа ван­тробы ягонай; як птушка кідаецца ў сіло, і ня ведае, што яно — пагібель яе.

7:24  Дык вось, дзеці, паслухайце мяне і зразумейце словы вуснаў маіх.

7:25  Хай ня збочвае сэрца тваё на шляхі яе, ня блукай сьцежкамі яе;

7:26  бо многіх яна параніла, і шмат дужых забіла яна:

7:27  дом яе — дарога ў апраметную, якая вядзе ў сярэдзіну жытлішча сьмерці.

Chapter 8

8:1  Ці мудрасьць не заклікае? і ці ро­зум ня ўзносіць свой голас?

8:2  Яна стаіць на ўзвышаных месцах, пры дарозе, на ростанях;

8:3  яна кліча каля гарадское брамы, дзе ўваходзяць у дзьверы:

8:4  "Да вас, людзі, даклікаюся я, і да сыноў чалавечых мой голас!

8:5  Навучэцеся, невукі, добрай разум­насьці, зразумейце вы розум, бязглуздыя.

8:6  Слухайце, бо я буду казаць важнае, і моўленьне вуснаў маіх — праўда.

8:7  Бо ісьціну вымавіць язык мой, а бязбожнасьць — гідота для вуснаў маіх;

8:8  усе словы вуснаў маіх слушныя; няма ў іх хітрыны і ашуканства;

8:9  усе яны простыя разумнаму і спра­вядлівыя тым, хто здабыў веды.

8:10  Прымеце навуку маю, а ня срэбра; лепей веды, чым чыстае золата;

8:11  бо мудрасьць лепшая за перлы, і ўсё, чаго пажадаеш, не дараўнаецца зь ёю.

8:12  Я, мудрасьць, жыву з розумам, і шукаю спазнаньня ў разважлівага.

8:13  Страх Гасподні — ненавідзець зло; гонар і пыху і ліхія шляхі і падступ­ныя вусны я ненавіджу.

8:14  У мяне рада і праўда: я розум, у мяне сіла.

8:15  Мною цары валадараць, і праўнікі ўзаконьваюць праўду.

8:16  Мною кіруюць уладыкі і вяль­можы, і ўсе судзьдзі праведныя.

8:17  Хто любіць мяне, тых я люблю, і хто шукае мяне, знойдуць мяне;

8:18  багацьце і слава са мною — скарб нятленны, і праўда;

8:19  плады мае лепшыя за золата, і зо­лата самага чыстага, і карысьці ад мяне болей, чым ад чыстага срэбра.

8:20  Я хаджу дарогаю праўды, сьцеж­камі правасудзьдзя,

8:21  каб даць тым, хто мяне любіць, спадчыну дабра, і скарбніцы іхнія я на­паўняю.

8:22  Гасподзь меў мяне ад пачатку да­рогі Сваёй, раней дзеяў Сваіх, спрадвеку:

8:23  адвеку была я памазаная, ад па­чатку, ад правеку зямлі.

8:24  Я нарадзілася, калі ня было яшчэ бездані, калі яшчэ ня было крыніц, бага­тых вадою.

8:25  Я нарадзілася перш, чым былі па­стаўлены горы, раней за пагоркі,

8:26  калі яшчэ Ён не стварыў ні зямлі, ні палёў, ні пачатковых пылінак сусьвету.

8:27  Ён рыхтаваў нябёсы, я была там. Калі ён крэсьліў скляпеньне над паверх­няю бездані,

8:28  калі сталяваў наверсе аблокі, калі мацаваў крыніцы бездані,

8:29  калі даваў мору статут, каб воды не заступалі межаў яго, калі закладваў ас­новы зямлі:

8:30  тады я была пры Ім за майстра, і была кожны дзень радасьцю, весялосьцю была перад абліччам Ягоным заўсёды,

8:31  радуючыся на зямным коле Яго, і радасьць мая была з сынамі чалавечымі.

8:32  Цяпер, дзеці, паслухайце мяне; і шчасныя тыя, што будуць ахоўваць шляхі мае!

8:33  Паслухайце настаўленьня, і муд­рымі станьце, і не адступайцеся ад яго .

8:34  Шчасны той чалавек, які слухае мяне, чуваючы дзень у дзень каля варотаў маіх і вартуючы дзьверы мае!

8:35  Бо, хто знайшоў мяне, той знай­шоў жыцьцё, і атрымае мілату ад Госпада;

8:36  а хто грэшыць супроць мяне, учы­няе шкоду душы маёй: усе тыя, што не­навідзяць мяне, любяць сьмерць".

Chapter 9

9:1  Мудрасьць збудавала сабе дом, вы­секла сем слупоў ягоных,

9:2  закалола ахвяру, разбавіла віно сваё і прыгатавала ў сябе гасьціну;

9:3  паслала слуг сваіх клікаць з вышы­няў горада:

9:4  "хто неразумны, хай прыйдзе сюды!" А недавумкам сказала:

9:5  "ідзеце, ежце мой хлеб, і пеце віно, мною разбаўленае;

9:6  адкіньце дурноту, і будзем жыць і хадзіць дарогай разважлівасьці".

9:7  Не павучай блюзьнера, бо ганьбу сабе нажывеш, і хто асьцерагае бяз­божніка — пляміць сябе.

9:8  Не асьцерагай блюзьнера, каб ён не зьненавідзеў цябе; асьцерагай мудрага, і ён палюбіць цябе;

9:9  дай настаўленьне мудраму, і ён яшчэ больш умудрыцца; навучы праўдалюбца, і ён памножыць веды.

9:10  Пачатак мудрасьці — страх Гас­подні, і спазнаньне Сьвятога — розум;

9:11  бо мною памножацца дні твае і дадасца табе гадоў жыцьця.

9:12  Сыне мой ! калі ты змудрыў, мудры для сябе; і калі ўзбуяў, дык адзін і па­церпіш.

9:13  Жанчына бяз розуму — крыклівая, дурніца — ні ў чым не абазнаная,

9:14  сядае каля дзьвярэй дома свайго на крэсьле, на гарадскіх вышынях,

9:15  каб клікаць тых, хто дарогаю ідзе, хто проста сваёю дарогай ідзе:

9:16  "хто дурны, заварочвай сюды!", а неразумным кажа яна:

9:17  "вада крадзеная салодкая, і ўтоены хлеб смачны".

9:18  Але ня ведае ён, што мёртвыя там, у глыбіні апраметнай запрошаны ёю.

Chapter 10

10:1  Выслоўі Саламона. Сын мудры радуе бацьку, а сын бязг­лузды — засмучэньне маці ягонай.

10:2  Не даюць карысьці скарбы няпра­ведныя, а праўда ратуе ад сьмерці.

10:3  Не дапусьціць Гасподзь, каб гала­дала душа праведнага, а зьдзірства бяз­божных адкіне.

10:4  Лянівая рука робіць бедным, а рука руплівая ўзбагачае.

10:5  Хто зьбірае летам — сын разумны, а хто сьпіць у жніво — сын шалапутны.

10:6  Дабраславеньні — на галаву пра­веднага, а вусны бязбожным затуліць насільле.

10:7  Памяць пра праведнага дабраславё­ная будзе, а імя бязбожных спаганьбіцца.

10:8  Мудры сэрцам прымае запаведзі, а бязглузды вуснамі спатыкнецца.

10:9  Хто ходзіць у беззаганнасьці, той ходзіць бясьпечна; а хто скрыўляе шляхі свае, той будзе выкрыты.

10:10  Хто міргае вачыма, той чыніць прыкрасьць, а бязглузды вуснамі спатык­нецца.

10:11  Вусны праведніка — крыніца жыцьця, а вусны бязбожным затуліць насільле.

10:12  Нянавісьць будзіць разлад, любоў акупае ўсе грахі.

10:13  На вуснах у разумнага мудрасьць, а на целе ў дурнога — дубец.

10:14  Мудрыя зьберагаюць веды, а ву­сны немысьля — блізкая пагібель.

10:15  Маёмасьць багатага — моцны го­рад яго, бяда бедным — іхняе ўбоства.

10:16  Праца праведнага — на жыцьцё, прыбытак бязбожнага — на грэх.

10:17  Хто захоўвае настаўленьне, той на дарозе да жыцьця; а хто пагарджае за­сьцярогай — блукае.

10:18  Хто хавае нянавісьць, у таго вусны ілжывыя; і хто пашырае паклёпы — нера­зумны.

10:19  Пры шматслоўі ня ўнікнуць грэху, а хто стрымлівае вусны свае — разумны.

10:20  Чыстае срэбра — язык праведнага, а сэрца бязбожных — нікчэма.

10:21  Вусны праведнага пасьвяць многіх, а неразумныя мруць ад нястачы глузду.

10:22  Дабраславеньне Гасподняе — яно ўзбагачае і смутку з сабой ня прыносіць.

10:23  Радуе немысьля — учынак га­небны, а чалавека разумнага — муд­расьць.

10:24  Чаго баіцца бязбожнік, тое спасьцігне яго, а жаданьне праведнікаў збудзецца.

10:25  Як падымецца бура, так і няма бязбожнага; а ў праведніка — аснова веч­ная.

10:26  Што воцат зубам і дым вачам, тое гультай тым, хто пасылае яго.

10:27  Страх Гасподні дадае дзён, а гады бязбожных скароцяцца.

10:28  Спадзяваньне праведнікам — ра­дасьць, а надзея бязбожных загіне.

10:29  Шлях Гасподні — цьвярдыня нявінным і пагібель бязбожным.

10:30  Праведнік вавек не пахісьнецца, а бязбожныя не пажывуць на зямлі.

10:31  З вуснаў праведніка крынічыць мудрасьць, а язык шкодлівы будзе вы­рваны.

10:32  Вусны праведніка любяць богас­падобнае, а вусны бязбожных — разбэш­чанае. .

Chapter 11

11:1  Няправільныя вагі — агідныя Го­спаду, а правільныя вагі ўпадабаньне Яму.

11:2  Прыйдзе пыхлівасьць, прыйдзе і ганьба; а са сьціплымі — мудрасьць.

11:3  Беззаганнасьць будзе кіраваць па­божнымі, а хітрасьць вераломных загубіць іх.

11:4  Не паможа багацьце ў дзень гневу; а праўда ўратуе ад сьмерці.

11:5  Праўда беззаганнага прастуе дарогу яму, а бязбожны ўпадзе ад бязбожнасьці сваёй.

11:6  Праўда пабожных ратуе іх, а бяз­божнікі будуць злоўлены беззаконьнем сваім.

11:7  Надзея бязбожніка зьнікае пры сьмерці, і спадзяваньне бязбожных зьнікае.

11:8  Праведніку ёсьць ратунак зь ня­годы, а замест яго трапляе ў яе бязбожны.

11:9  Вуснамі крывадушнік нішчыць блізкага свайго, а праведнікі пра­зорлівасьцю ратуюцца.

11:10  З дабрадзенства праведнікаў раду­ецца горад, а як гіне бязбожны — сьпявае.

11:11  Дабраславеньнем праведных уз­вышаецца горад, а вуснамі бязбожнікаў руйнуецца.

11:12  Недавумак пагарджае блізкім сваім; а разумны чалавек маўчыць.

11:13  Хто ходзіць у паклёпніках, той ад­крывае таямніцу; а верны чалавек яе ха­вае.

11:14  Дзе няма добрае рады, там зане­падае народ, а пры многіх радцах — даб­радзенствуе.

11:15  Ліха той сабе спрычыняе, хто па­ручаецца за староньняга; а хто ненавідзіць заруку, той у бясьпецы.

11:16  Жанчына з добрым норавам зда­бывае гонар, а працавітыя дасягаюць ба­гацьця.

11:17  Чалавек мілажальны дабрачыніць душы сваёй, а жорсткі сэрцам разбурае плоць сваю.

11:18  Бязбожны робіць справу ненад­зейную, а таму, хто сее праўду — узнага­рода пэўная.

11:19  Праведнасьць вядзе да жыцьця, а хто імкнецца да ліхога, імкнецца да сьмерці сваёй.

11:20  Агіда Госпаду — падступныя сэр­цам; а падабаецца Яму, хто ў бес­пахібнасьці ходзіць.

11:21  Можна паручыцца, што грэшнік не застанецца без пакараньня; а насеньне праведных уратуецца.

11:22  Што залатое колца ў лычы ў сьвіньні, тое жанчына прыгожая і — не­разумная.

11:23  Жаданьне праведных — толькі дабро, надзея бязбожных — гнеў.

11:24  Адзін сыпле шчодра і яму яшчэ дадаецца; а другі звыш меры ашчадлівы, і аднак жа бяднее.

11:25  Дабрачынная душа будзе насы­чана, і хто напойвае іншых , той і сам на­поены будзе.

11:26  Хто хавае ў сябе збожжа, таго на­род кляне; і дабраслаўляе таго, хто прадае.

11:27  Хто імкнецца да дабра, той шукае Божае ласкі; а хто шукае благога, да таго яно і прыходзіць.

11:28  Хто спадзяецца на багацьце сваё, упадзе; а праведнікі, як лісьце, зазеляне­юць.

11:29  Хто разладжвае дом свой, успад­куе вецер, а неразумны будзе слугаваць мудраму.

11:30  Плод праведніка — дрэва жыцьця, а мудры яднае душы.

11:31  Так аддаецца на зямлі праведніку, тым болей бязбожнаму і грэшніку.

Chapter 12

12:1  Хто любіць настаўленьне, той любіць веды; а хто ненавідзіць засьцярогі, той невук.

12:2  Добры здабывае ласку ў Госпада; а чалавека падступнага Ён асудзіць.

12:3  Ня сцьвердзіць сябе чалавек безза­коньнем; а корань праведнікаў непахісны.

12:4  Дабрачынная жонка — вянок мужу свайму; а ганебная — як гнілізна ў касьцях у яго.

12:5  Помыслы праведных — праўда, а намыслы бязбожных — падступнасьць.

12:6  Словы бязбожных — засада на кроў, а вусны праведных ратуюць іх.

12:7  Як кранецца бязбожных няшчасьце — і няма іх, а дом праведных стаіць.

12:8  Хваляць чалавека паводле меры ро­зуму ягонага, а распусны сэрцам будзе ў пагардзе.

12:9  Лепей быць простым, але мець працу, чым быць ганарыстым, але ня мець хлеба.

12:10  Праведны дбае і пра жыцьцё быдла свайго, а сэрца бязбожных жорст­кае.

12:11  Хто ўрабляе зямлю сваю, на­сыціцца хлебам; а хто ідзе па сьлядах гультаёў, той розумам бедны.

12:12  Бязбожны хоча злавіць яго ў сетку зла; а корань праведных цьвёрды.

12:13  Бязбожны ловіцца грахамі вуснаў сваіх; а праведны выйдзе зь бяды.

12:14  Ад плоду вуснаў сваіх чалавек на­сычаецца дабром, і плата чалавеку — па­водле дзеяў рук ягоных.

12:15  Дарога немысьля простая ў вачах ягоных; а хто слухае рады, той мудры.

12:16  У немысьля адразу выяўляецца гнеў ягоны, а разумны тоіць абразу.

12:17  Хто кажа тое, што ведае, той кажа праўду: а ў сьведкі ілжывага — ашука­нства.

12:18  Сёй-той пустаслоў б’е як мечам, а язык мудрых — ацаляе.

12:19  Вусны праўдзівыя вечна жывуць, а ілжывы язык — хвіліну.

12:20  Хітрына — у сэрцы ў зла­мысьнікаў, радасьць — у міратворцаў.

12:21  Ня станецца праведніку ніякага ліха, а бязбожныя будуць напоўнены злом.

12:22  Агіда Госпаду — вусны ілжывыя, а хто гаворыць праўду, даспадобы Яму.

12:23  Чалавек разважлівы ўтойвае веды, а сэрца немысьляў выказвае дурасьць.

12:24  Рука руплівая здабудзе ўладу, а гультайская пад данінай будзе.

12:25  Смутак на сэрцы падаўляе чала­века, а добрае слова разьвесяляе яго.

12:26  Праведнік паказвае блізкаму свайму дарогу, а дарога бязбожных уводзіць іх у згубу.

12:27  Гультай ня смажыць сваёй дзічыны; а чалавек руплівы мецьме каш­тоўны набытак.

12:28  На дарозе праўды — жыцьцё, і на сьцежцы яе няма сьмерці.

Chapter 13

13:1  Мудры сын слухае бацькавых на­стаўленьняў; а насьмешнік ня слухае за­сьцярогаў.

13:2  Ад плоду вуснаў сваіх чалавек спа­жывае дабро, а душа здраднікаў закона — зло.

13:3  Хто захоўвае вусны свае, той за­хоўвае душу сваю, а хто шырока свой рот разьзяўляе, таму бяда.

13:4  Душа гультая жадае, але марна: а душа руплівых насыціцца.

13:5  Праведнік ненавідзіць ілжывае слова, а бязбожны сарамаціць і ганьбіць сябе.

13:6  Праўда ахоўвае беззаганнага ў да­розе, а бязбожнасьць губіць грэшнікаў.

13:7  Сёй-той выдае сябе за багатага, а ў яго нічога няма; другі сябе за беднага, а ў яго багацьця многа.

13:8  Багацьцем сваім чалавек адкупляе жыцьцё сваё , а бедны і пагрозы ня чуе.

13:9  Сьвятло праведных весела гарыць; а сьветач бязбожных тухне.

13:10  Ад пыхі паходзіць разлад, а ў тых, што раяцца, — мудрасьць.

13:11  Багацьце ад марнасьці памянша­ецца, а хто зьбірае працаю, памнажае яго.

13:12  Надзея, якая доўга ня праўдзіцца, стамляе сэрца, а жаданьне, якое споўнілася, — як дрэва жыцьця.

13:13  Хто пагарджае словам, той робіць шкоду сабе; а хто баіцца запаведзі, будзе ўзнагароджаны.

13:14  Навука ў мудрага — крыніца жыцьця, якая аддаляе ад сьмерці.

13:15  Добры розум дае зычлівасьць; а дарога бязбожных цьвёрдая.

13:16  Кожны разумны дзее зь ведань­нем, а немысель выстаўляе на паказ ду­расьць.

13:17  Неразумны пасол трапляе ў бяду, а верны пасланец — ратунак.

13:18  Галеча і ганьба таму, хто пагард­жае навукай; а хто трымаецца на­стаўленьня, пашанаваны будзе.

13:19  Жаданьне, якое споўнілася, — прыемнае душы; агідна неразумнаму ўхіляцца ад зла.

13:20  Хто сябруе з мудрым, будзе мудры; а хто сябруе зь неразумнымі, раз­бэсьціцца.

13:21  Грэшнікаў даганяе зло, а пра­веднікам дасца дабро.

13:22  Добры пакідае спадчыну і ўнукам, а багацьце грэшніка зьберагаецца правед­наму.

13:23  Шмат хлеба бывае і на палетку ў бедных; але маёмасьць гіне ад бяспраўя.

13:24  Хто шкадуе дубца свайго, той не­навідзіць сына; а хто любіць, той змалку карае яго.

13:25  Праведнік есьць да сытасьці, а жывот бязбожных церпіць нястачы.

Chapter 14

14:1  Мудрая жонка ўладкуе свой дом, а неразумная разбурыць яго сваімі рукамі.

14:2  Хто ідзе простаю дарогаю, баіцца Госпада; а чые дарогі крывыя, той ня дбае пра Яго.

14:3  У вуснах у немысьля — біч на яго ганарыстасьць; а вусны мудрых ахоўваюць самыя сябе.

14:4  Дзе няма валоў, там — ясьлі пус­тыя; а багата ж прыбытку ад сілы валоў.

14:5  Верны сьведка ня хлусіць, а ілжу пашырае сьведка ілжывы.

14:6  Распусны шукае мудрасьці і не зна­ходзіць; а разумны лёгка набывае веды.

14:7  Адыдзі ад чалавека пустога, у якога ты ня бачыш разумных вуснаў.

14:8  Мудрасьць разумнага — што ён зважае на дарогу сваю, а дурасьць не­мысьляў — толькі ашука.

14:9  Неразумныя сьмяюцца з грэху, а сярод праведных — Божая мілата.

14:10  Сэрца ведае горыч сваю, і чужы­нец ня дзеліць радасьці ягонай.

14:11  Дом беззаконных зруйнуецца, а жытлішча праведных расьцьвіце.

14:12  Ёсьць шляхі, якія здаюцца чала­веку простымі; але канец іх — шлях сьмерці.

14:13  І ад сьмеху часам баліць сэрца, і канцом радасьці бывае смутак.

14:14  Чалавек з разбэшчаным сэрцам насыціцца ад дарог сваіх, і добры — ад сваіх.

14:15  Немысель верыць кожнаму слову, а разумны зважае на крокі свае.

14:16  Мудры баіцца і ўнікае зла, а нера­зумны раздражнёны і саманадзейны.

14:17  Запальчывы можа ўчыніць глу­пства; а чалавек, які наўмысна чыніць благое, ненавісны.

14:18  Невукі спадкуюць дурасьць, а ра­зумных увенчваюць веды.

14:19  Схіляцца ліхія перад добрымі, і бязбожныя — каля варот праведніка.

14:20  Беднага ненавідзіць, бывае, нават блізкі яго, а ў багатага многа сяброў.

14:21  Хто пагарджае блізкім сваім, той грэшыць; а мілажальны да бедных, той шчасны.

14:22  Ці не памыляюцца тыя, што на­мышляюць ліхое? Мілажаль і вернасьць у тых, што намышляюць добрае.

14:23  Ад усякае працы ёсьць прыбытак, а ад пустаслоўя толькі пахіба.

14:24  Вянок мудрых — багацьце іхняе, а дурасьць невукаў дурасьць і ёсьць.

14:25  Верны сьведка ратуе душы, а ілжывы нагаворвае шмат ілжы.

14:26  У страху перад Госпадам — над­зея цьвёрдая, і сынам сваім Ён прыс­танішча.

14:27  Страх Гасподні — крыніца жыцьця, што аддаляе ад сетак сьмерці.

14:28  У мностве народу — веліч цара, а пры малалюдзтве — бяда ўладару.

14:29  У цярплівага чалавека багата ро­зуму, а ў палкага многа дурасьці.

14:30  Ціхмянае сэрца — жыцьцё целу, а зайздрасьць — гнілізна касьцям.

14:31  Хто ўціскае беднага, той ганіць Творцу яго; а хто шануе Яго, той творыць дабро беднаму.

14:32  За ліха сваё бязбожны будзе адкінуты, а праведны і пры сьмерці сваёй мае надзею.

14:33  Мудрасьць у сэрцы ў разумнага, і сярод неразумных яна адкрываецца.

14:34  Праведнасьць узвышае народ, а беззаконьне — ганьба народаў.

14:35  Ласка царова — рабу разумнаму, а гнеў цара — супроць таго, хто ганьбіць яго.

Chapter 15

15:1  Лагодны адказ злагоджвае гнеў, а слова абразьлівае будзіць лютасьць.

15:2  Язык мудрых нясе добрыя веды; а вусны неразумных вырыгаюць глупства.

15:3  Усюды вочы Гасподнія: яны бачаць ліхіх і добрых.

15:4  Лагодны язык — дрэва жыцьця, а неўтаймаваны — хвароба духу.

15:5  Неразумны пагарджае на­стаўленьнем бацькі свайго; а хто слухае засьцярогу, той у добрым розуме.

15:6  У доме ў праведніка — мноства скарбаў, а ў прыбытку ў бязбожнага — разлад.

15:7  Вусны мудрых пашыраюць веды, а сэрца немысьляў — не.

15:8  Ахвяра бязбожных — агідная Го­спаду, а малітва праведных Яму даспа­добы.

15:9  Агіда Госпаду — шлях бязбожнага, а таго, хто ідзе шляхам праўды, Ён любіць.

15:10  Ліхая кара таму, хто скрывіць да­рогу, і той, хто ненавідзіць засьцярогу, загіне.

15:11  Апраметная і Авадон адчынены перад Госпадам, тым болей сэрцы сыноў чалавечых.

15:12  Ня любіць распусьнік тых, што за­сьцерагаюць яго, і да мудрых ня пойдзе.

15:13  Вясёлае сэрца разьвесяляе твар, а пры сардэчным смутку дух маркоціцца.

15:14  Сэрца разумнага шукае ведаў, а вусны немысьляў кормяцца дурасьцю.

15:15  Усе дні ў няшчаснага смутныя; а ў каго сэрца вясёлае, таму заўсёды сьвята.

15:16  Лепей мець мала ў страху Гас­поднім, чым вялікі скарб, і зь ім трывогу.

15:17  Лепей міска гародніны і зь ёю любоў, чым укормлены бык і зь ім ня­навісьць.

15:18  Запальчывы чалавек абуджае раз­лад, а цярплівы суцішае свару.

15:19  Дарога ў гультая — як цярновы пляцень, а дарога ў праведных гладкая.

15:20  Мудры сын радуе бацьку, а нера­зумны чалавек пагарджае маці сваёю.

15:21  Дурнота — радасьць недавумку, а чалавек разумны ідзе простаю дарогаю.

15:22  Бяз рады задумы разладзяцца, а пры мностве радцаў яны спраўдзяцца.

15:23  Радасьць чалавеку ў адказе вуснаў ягоных, і як хораша слова ў свой час!

15:24  Дарога жыцьця ў мудрага ўгору, каб ухіліцца ад апраметнай унізе.

15:25  Дом пыхлівых зруйнуе Гасподзь, а мяжу ўдавы ўмацуе.

15:26  Агіда Госпаду — намыслы ліхадзеяў, а словы беззаганных падаба­юцца Яму.

15:27  Карысьлівец разладзіць свой дом, а хто ненавідзіць хабар, будзе жыць.

15:28  Сэрца праведнага абдумвае адказ, а вусны бязбожных вырыгаюць благое.

15:29  Далёка Гасподзь ад бязбожных, а малітву праведных чуе.

15:30  Прымружвае вочы свае, каб прыдумаць хітрыну; закусваючы сабе губы, учыняе зладзейства.

15:31  Вуха, уважлівае да навукі жыцьця, будзе жыць сярод мудрых.

15:32  Хто ня прымае настаўленьня, ня дбае пра душу сваю; а хто слухае засьця­рогу, той набывае розум.

15:33  Страх Гасподні вучыць мудрасьці, і славе папярэднічае пакора.

Chapter 16

16:1  Чалавеку належаць намеры сэрца, а адказ языка ад Госпада.

16:2  Усе шляхі чалавека чыстыя ў яго­ных вачах, а Гасподзь выпрабоўвае душы.

16:3  Даручы Госпаду дзеі твае, і намеры твае зьдзейсьняцца.

16:4  Усё зрабіў Гасподзь дзеля Сябе; і нават бязбожнага на дзень гневу.

16:5  Агіднае Госпаду сэрца пыхліўца; можна паручыцца, што ён не застанецца без пакараньня.

16:6  Міласэрнасьцю і праўдаю ачышча­ецца грэх, і страх Гасподні адводзіць ад ліха.

16:7  Калі Госпаду падабаюцца шляхі ча­лавека, Ён і ворагаў яго прымірае зь ім.

16:8  Лепш нямногае з праўдаю, чым вялікія прыбыткі з крыўдаю.

16:9  Сэрца чалавека абдумвае свой шлях, а Гасподзь кіруе шэсьцем ягоным.

16:10  У вуснах у цара — слова натхнё­нае; вусны яго не павінны грашыць на судзе.

16:11  Правільныя вагі і вагавыя шалі — ад Госпада; ад Яго ж усе гіры ў торбе.

16:12  Агідная царам — дзея беззакон­ная, бо праўдай мацуецца трон.

16:13  Прыемныя цару вусны праўдзівыя, а таго, хто гаворыць праўду, ён любіць.

16:14  Царскі гнеў — весьнік сьмерці; а мудры чалавек умілажальвае яго.

16:15  У ясным позірку цара — жыцьцё, і ўпадабаньне ягонае — як воблака з позьнім дажджом.

16:16  Здабыць мудрасьць намнога лепш за золата, і здабыць розум лепш за чыстае срэбра.

16:17  Шлях у праведных — унікаць зла; той ратуе душу сваю, хто зважае на шлях свой.

16:18  Пагібелі папярэднічае гонар, і падзеньню — пыха.

16:19  Лепей упакорвацца духам з лагод­нымі, чым дзяліць здабычу з гардзеямі.

16:20  Хто вядзе справу разумна, той знойдзе дабро, а хто спадзяецца на Го­спада, той шчасны.

16:21  Мудры сэрцам разумным наза­вецца, і салодкая мова дадасьць да навукі.

16:22  Розум таму, хто мае яго, — крыніца жыцьця, а вучонасьць дурных — дурнота.

16:23  Сэрца мудрага язык ягоны ўмудрае і памнажае веды ў вуснах ягоных.

16:24  Прыемная мова — сотавы мёд, са­лодкая душы і гойная касьцям.

16:25  Ёсьць шляхі, якія здаюцца чала­веку простымі, але канец іх — да сьмерці.

16:26  Працаўнік працуе на сябе, бо па­нукае яго рот ягоны.

16:27  Чалавек падступны намышляе благое, і на вуснах у яго нібы агонь па­лючы.

16:28  Чалавек хітры сее разлад, а нага­воршчык разлучае сяброў.

16:29  Чалавек зь нядобрымі намерамі разбэшчвае блізкага свайго і вядзе яго на дарогу благую;

16:30  прыплюшчвае вочы, каб прыду­маць падступства; закусваючы губы сабе, чыніць зладзейства.

16:31  Вянок славы — сівізна на дарозе праўды.

16:32  Доўгацярплівы лепшы за адваж­нага, і той, хто валодае сабою, лепшы за заваёўніка горада.

16:33  На падлогу кідаюць жэрабя, але ўвесь вырак ягоны — ад Госпада.

Chapter 17

17:1  Лепш кавалак чэрствага хлеба і зь ім мір, чым дом, поўны заколатага быдла, з разладам.

17:2  Разумны раб валадарыць над шала­путным сынам і між братамі падзеліць спадчыну.

17:3  Плавільня — на срэбра, і гарніла — пад золата, а сэрцы выпрабоўвае Гас­подзь.

17:4  Ліхадзей слухае вусны беззаконных, ілгун слухаецца вуснаў беззаконных.

17:5  Хто ганіць убогага, той ганіць Го­спада ягонага; хто радуецца няшчасьцю, той не застаецца без пакараньня.

17:6  Вянок старых — сыны сыноў, і словы дзяцей — бацькі іхнія.

17:7  Ня прыстоіць неразумнаму важная прамова, тым болей знакамітаму — вусны ілжывыя.

17:8  Хабар — каштоўны камень у вачах таго, хто валодае ім; куды ні зьвернецца ён, яму шчасьціць.

17:9  Хто прыкрывае правіну — шукае любові; а хто зноў нагадвае пра яе, той праганяе сябра.

17:10  На разумнага мацней дзее вымова, чым на неразумнага сто ўдараў.

17:11  Злосьнік шукае толькі зла; таму жорсткі анёл будзе пасланы супраць яго.

17:12  Лепей сустрэць чалавеку мядзь­ведзіху зьбязьдзетненую, чым неразумнага ў дрымоце ягонай.

17:13  Хто за дабро плаціць злом, ад дома таго не адыдзецца зло.

17:14  Пачатак свары — як прарыў вады; пакінь свару раней, чым разгарыцца яна.

17:15  Хто апраўдвае бязбожніка і вінаваціць праведнага — абодва агідныя Госпаду.

17:16  Навошта скарб у руках у неразум­нага? Каб набыць мудрасьць, у яго няма розуму.

17:17  Сябар любіць ва ўсякі час і, як брат, явіцца ў няшчасьці.

17:18  Чалавек малога розуму дае руку і паручаецца за блізкага свайго.

17:19  Хто любіць свары, любіць грэх; і хто высока ўзносіць вароты свае, той шу­кае падзеньня.

17:20  Падступнае сэрца ня знойдзе дабра, і падступны язык упадае ў бяду.

17:21  Калі нарадзіў хто немысьля — сабе на гора, і бацька немысьля не пара­дуецца.

17:22  Вясёлае сэрца ацаляе, а пануры дух сушыць косьці.

17:23  Бязбожны вымае гасьцінец з-за пазухі, каб скрывіць шляхі правасудзьдзя.

17:24  Мудрасьць — перад абліччам у ра­зумнага, а вочы неразумнага — на канцы зямлі.

17:25  Неразумны сын — прыкрасьць бацьку свайму і крыўда маці сваёй.

17:26  Нядобра і вінаваціць невінаватага, і біць вяльможу за праўду.

17:27  Разумны і ўстрымлівы ў словах сваіх, і разумны мае халодную кроў.

17:28  І неразумны, калі маўчыць, можа здацца мудрым, і разважлівым, калі замы­кае вусны свае.

Chapter 18

18:1  Сваволі шукае прымхлівы, паўстае супроць усяго разумнага.

18:2  Неразумны ня любіць думаць, а толькі паказаць бы свой розум.

18:3  З прыходам бязбожнага прыходзіць і пагарда, а з вартым пагарды — ганьба.

18:4  Слова з вуснаў чалавечых — глы­бокія воды; крыніца мудрасьці — бруісты паток.

18:5  Нядобра быць ласкавым зь бязбож­ным, каб абвергнуць праведнага ў судзе.

18:6  Вусны бязглуздага цягнуць у незла­гадзь, а словы яго выклікаюць бойку.

18:7  Язык бязглуздага — пагібель яму, а вусны яго — сетка на душу ягоную.

18:8  Словы нагаворшчыка — як прыс­макі, і яны гладка ўваходзяць у нутро ча­лавека.

18:9  Нядбалы ў працы сваёй — брат марнатраўцы.

18:10  Імя Госпада — моцная вежа: убя­гае ў яе праведнік, і ў бясьпецы.

18:11  Маёмасьць багатага — як моцны горад ягоны, і высокім мурам здаецца яму.

18:12  Перад падзеньнем узносіцца сэрца чалавека, а сьціпласьць ідзе наперадзе славы.

18:13  Хто дае адказ, ня выслухаўшы, той неразумны і брыдка яму.

18:14  Дух чалавека пераносіць яго не­мачы; а прыгнечаны дух — хто можа ўмацаваць яго.

18:15  Сэрца разумнага набывае веды, і вуха мудрых шукае ведаў.

18:16  Дарунак дае чалавеку прастору і да вяльможаў давядзе яго.

18:17  Першы ў цяжбіне сваёй мае ра­цыю, але прыходзіць супернік ягоны і па­няверыць яе.

18:18  Жэрабя спыняе спрэчкі і вырашае паміж моцнымі.

18:19  Азлоблены брат няпрыступнейшы за моцны горад, і свары падобныя на замкі замка.

18:20  Ад плоду вуснаў чалавека на­паўняецца чэрава ягонае; вытворамі ву­снаў сваіх ён насычаецца.

18:21  Сьмерць і жыцьцё — ва ўладзе языка, і хто любіць яго, скаштуе ад плоду яго.

18:22  Хто знайшоў жонку, той знайшоў дабро і атрымаў мілату ад Госпада.

18:23  З мальбою гаворыць убогі, а ба­гаты адказвае груба.

18:24  Хто хоча мець сяброў, той і сам павінен быць прыязны; і бывае сябар больш прыязны за брата.

Chapter 19

19:1  Лепш бедны, які ходзіць у сваёй нявіннасьці, чым зь ілжывымі вуснамі, і пры гэтым неразумны.

19:2  Нядобра душы бязь ведаў, і хто сьпяшаецца нагамі, спатыкаецца.

19:3  Неразумнасьць чалавека скрыўляе дарогу, а сэрца ягонае гневаецца на Го­спада.

19:4  Багацьце памнажае сяброў, а бед­нага пакідае і сябар ягоны.

19:5  Ілжывы сьведка не застаецца без пакараньня, і хто гаворыць няпраўду, не ўратуецца.

19:6  Многія дагаджаюць заможным; і кожны — сябар чалавеку, які не шкадуе гасьцінцаў.

19:7  Беднага ненавідзяць усе браты яго­ныя, тым болей прыяцелі ягоныя адпада­юць ад яго; гоніцца за словам парады, а іх і на гэта няма.

19:8  Хто набіраецца розуму, той любіць душу сваю; хто пільнуецца разумнасьці, знаходзіць дабро.

19:9  Ілжывы сьведка не застаецца без пакараньня; і хто гаворыць няпраўду, загіне.

19:10  Ня прыстоіць неразумнаму рас­коша, тым болей рабу панаваньне над князямі.

19:11  Здаровы розум робіць чалавека павольным на гнеў, а слава ягоная — паб­лажлівым да неразважлівых учынкаў.

19:12  Гнеў цара — як рык ільва, а ласка ягоная — як раса на траву.

19:13  Неразумны сын — пагібель бацьку ягонаму, а сварлівая жонка — сцёкавая рына.

19:14  Дом і маёмасьць — спадчына ад бацькоў, а разумная жонка — ад Госпада.

19:15  Гультайства наганяе дрымоту, і нядбайная душа будзе галадаць.

19:16  Захавальнік запаведзі захоўвае душу сваю, а хто ня дбае пра шяхі свае — загіне.

19:17  Міласэрны да беднага пазычае Го­спаду; і Ён аддасьць яму за дабрачы­нства ягонае.

19:18  Карай сына свайго, пакуль ёсьць надзея, і не абурайся крыкам ягоным.

19:19  Чалавек вялікага гневу нясе пака­раньне; бо, калі пашкадуеш яго, давяд­зецца табе яшчэ больш караць яго.

19:20  Слухайся рады і прымай кару, каб зрабіцца табе пасьля мудрым.

19:21  Шмат задумаў у сэрцы ў чалавека, але збудзецца толькі задуманае Госпадам.

19:22  Радасьць чалавеку — дабрачын­насьць ягоная, і бедны чалавек лепшы, чым хлусьлівы.

19:23  Страх Гасподні вядзе да жыцьця, і хто мае яго , заўсёды будзе задаволены, і ліха не спасьцігне яго.

19:24  Гультай апускае руку сваю ў чару, і ня хоча данесьці яе да вуснаў сваіх.

19:25  Калі ты пакараеш блюзьнера, дык і просты зробіцца разумным; і калі за­сьцеражэш разумнага, дык ён зразумее настаўленьне.

19:26  Хто бацьку руйнуе і выганяе маці — сын бессаромны і ганебны.

19:27  Перастань, сыне мой, слухаць уга­воры ўхіліцца ад голасу розуму.

19:28  Падступны сьведка зьдзекуецца з праўды, і вусны бязбожных глытаюць няпраўду.

19:29  На блюзьнераў гатовыя суды, і ўдары — на цела дурных.

Chapter 20

20:1  Віно — глумлівае, сякера — шалё­ная; і кожны, хто захапляецца імі, нера­зумны.

20:2  Пагроза царовая — нібы рык ільва: хто дражніць яго, той грэшыць супроць самога сябе.

20:3  Гонар чалавеку — ухіліцца ад свары; а хто любіць сварыцца — нера­зумны.

20:4  Гультай зімою не арэ; жабруе летам — і няма нічога.

20:5  Помыслы ў сэрцы ў чалавека — глыбокія воды, але чалавек разумны вы­чэрпвае іх.

20:6  Многія хваляць чалавека за мілажальнасьць, а хто знойдзе чалавека надзейнага?

20:7  Праведнік ходзіць у сваёй бес­пахібнасьці: шчасныя дзеці ягоныя пасьля яго!

20:8  Цар, які сядзіць на троне правас­удзьдзя, разганяе вачыма сваімі ўсё ліхое.

20:9  Хто можа сказаць: "я ачысьціў сэрца сваё, я чысты ад грэху майго?"

20:10  Дваякія шалі, дваякая мера, і тое і другое — агідныя Госпаду.

20:11  Можна пазнаць нават падлетка па занятках ягоных: ці чыстыя і ці правільныя ўчынкі ягоныя?

20:12  Вуха, якое чуе, і вока, якое бачыць — і тое і другое стварыў Гасподзь.

20:13  Ня любі спаць, каб табе не зьбяд­нець; расплюшчы вочы твае, і будзеш удосыць есьці хлеб.

20:14  "Дрэнна, дрэнна", кажа пакупнік; а як адыдзе — хваліцца.

20:15  Ёсьць золата і шмат жэмчугу, але найкаштоўнейшы посуд — вусны разум­ныя.

20:16  Вазьмі вопратку ягоную, бо ён па­ручыўся за чужога; за незнаёмага вазьмі зь яго заклад.

20:17  Салодкі чалавеку хлеб, набыты няпраўдаю; але пасьля — рот ягоны пяс­ком напоўніцца.

20:18  Намеры набываюць пэўнасьць праз нараду, і пасьля нарады вядзі вайну.

20:19  Хто абгаворвае, той раскрывае та­ямніцы, і хто шырока разьзяўляе рот, з тым не вадзіся.

20:20  Хто ліхасловіць бацьку свайго і сваю маці, таго сьветач патухне сярод глыбокае цемры.

20:21  Спадчына, сьпешна захопленая напачатку, ня будзе дабраславёная пазь­ней.

20:22  Не кажы: "я адплачу табе за зло"; даверся Госпаду, і Ён ахавае цябе.

20:23  Агідныя Госпаду — дваякія гіры, і дваякія шалі — не дабро.

20:24  Ад Госпада кіруюцца крокі чала­века; а чалавеку як зьведаць дарогу сваю?

20:25  Сетка чалавеку — неадумна да­ваць зарок, і пасьля зароку — абдумваць.

20:26  Мудры цар расьцярушыць бязбож­ных і паверне на іх кола.

20:27  Сьветач Гасподні — дух чалавека, які вывярае ўсе глыбіні сэрца.

20:28  Ласка і праўда ахоўваюць цара, і на ласцы ён трымае свой трон.

20:29  Слава юнакоў — сіла іхняя, а ак­раса старых — сівізна.

20:30  Раны ад удараў — лечаць ад зла, і ўдары, якія пранікаюць усярэдзіну чэрава.

Chapter 21

21:1  Сэрца цара ў руках у Госпада, як патокі водаў: куды захоча, Ён кіруе яго.

21:2  Усякі шлях чалавека просты ў вачах ягоных; а Гасподзь узважвае сэрцы.

21:3  Справядлівасьць і праўду чыніць — больш даспадобы Госпаду, чым ахвяра.

21:4  Гонар вачэй і пыха сэрца, сьветачы бязбожнікаў — грэх.

21:5  Задумы руплівага вядуць да дас­татку, а кожны сквапны церпіць нястачу.

21:6  Набываньне скарбу ілжывым язы­ком — мімалётная марнасьць тых, што шукаюць сьмерці.

21:7  Гвалт бязбожных абернецца су­проць іх, бо яны выракліся праўды.

21:8  Крывая дарога ў чалавека разбэш­чанага; а хто чысты, у таго ўчынкі пабож­ныя.

21:9  Лепей жыць у закутку на даху, чым са сварліваю жонкай у прасторным доме.

21:10  Душа бязбожніка прагне ліхаты: ня знойдзе літасьці ў вачах яго і сябар ягоны.

21:11  Калі караюць блюзьнера, просты робіцца мудрым; і калі настаўляецца на розум мудры, дык ён набывае веды.

21:12  Праведнік назірае за домам бяз­божніка: як упадаюць бязбожныя ў няш­часьце.

21:13  Хто затуляе вуха сваё ад ляманту беднага, той і сам будзе лямантаваць — і ня будзе пачуты.

21:14  Дарунак таемны тушыць гнеў, а дарунак запазуху — моцную лютасьць.

21:15  Чыніць правасудзьдзе — радасьць праведніку і страх тым, хто нясе зло.

21:16  Чалавек, які зьбіўся з дарогі ро­зуму, спачне ў зборні мёртвых.

21:17  Хто любіць весялосьць — зьбедніцца; і хто любіць віно і масьці — не разбагацее.

21:18  Выкупам будзе за праведнага бяз­божны, і за пабожнага — хітры.

21:19  Лепей жыць у зямлі пустэльнай, чым з жонкаю сварліваю і сярдзітаю.

21:20  Жаданы скарб і масьць — у доме ў мудрага; а неразумны чалавек распускае іх.

21:21  Хто трымаецца праўды і ласкі, знойдзе жыцьцё, праўду і славу.

21:22  Мудры ўваходзіць у горад моцных і руйнуе цьвярдыню іхняй надзеі.

21:23  Хто беражэ вусны свае і язык свой, той асланяе ад бяды душу сваю.

21:24  Пыхлівы злодзей — блюзьнер імя яму — дзее ў запале пыхі.

21:25  Прагнасьць гультая заб’е яго, бо рукі ў яго адмаўляюцца працаваць;

21:26  кожны дзень ён моцна прагне, а праведнік дае і не шкадуе.

21:27  Ахвяра бязбожных — агіднасьць, асабліва калі з хітрасьцю прыносяць яе.

21:28  Ілжывы сьведка загіне, а чалавек, які кажа, што ведае, будзе гаварыць заўсёды.

21:29  Чалавек бязбожны дзёрзкі тварам сваім, а праведны трымае проста шлях свой.

21:30  Няма мудрасьці і няма розуму і няма вады — насуперак Госпаду.

21:31  Каня рыхтуюць на дзень бітвы, але перамога — ад Госпада.

Chapter 22

22:1  Добрае імя лепшае за вялікае ба­гацьце, і добрая слава лепшая за срэбра і золата.

22:2  Багаты і бедны сустракаюцца адзін з адным; таго і другога стварыў Гасподзь.

22:3  Разумны бачыць бяду і хаваецца; а нявопытныя ідуць наперад, прымаюць кару.

22:4  За пакораю ідзе сьледам страх Гас­подні, багацьце і слава і жыцьцё.

22:5  Церні і сеткі на дарозе падступнага; хто беражэ душу сваю, адыдзіся ад іх.

22:6  Наставі юнака на пачатку шляху яго: ён ня збочыць зь яго, калі і саста­рыцца.

22:7  Багаты пануе над бедным, і даўжнік робіцца рабом пазычальніка.

22:8  Хто сее няпраўду, пажне буру, і біч гневу яго прападзе.

22:9  Міласэрны будзе дабраславёны, бо дае беднаму ад хлеба свайго.

22:10  Прагані блюзьнера, і зьнікне раз­лад, і выйдзе зь ім свара і кляцьба.

22:11  Хто любіць чысьціню сэрца, той мае прыемнасьць на вуснах, таму цар — сябар.

22:12  Вочы Госпада ахоўваюць веды, а словы вераломнікаў Ён абвяргае.

22:13  Гультай кажа: "леў на вуліцы! ся­род плошчы заб’юць мяне!"

22:14  Глыбокая прорва — вусны рас­пусьніц; на каго ўгневаецца Гасподзь, той упадзе туды.

22:15  Глупства прывязалася да сэрца юнака; але дубец выхаваньня адвядзе яе ад яго.

22:16  Хто крыўдзіць беднага, каб пам­ножыць сваё багацьце, і хто дае багатаму, той зьбяднее.

22:17  Прыхілі вуха тваё, і слухай словы мудрых, і сэрца тваё павярні да маіх ве­даў;

22:18  бо добра будзе, калі ты будзеш ха­ваць іх у сэрцы тваім, і яны будуць такс­ама на вуснах тваіх.

22:19  Каб надзея твая была на Госпада, я вучу цябе і сёньня, і ты памятай .

22:20  Ці ж ня пісаў я табе тройчы ў па­радах і ў настаўленьні,

22:21  каб навучыць цябе дакладным словам ісьціны, каб ты мог сказаць словы ісьціны тым, хто папытае ў цябе?

22:22  Не абірай беднага, бо ён бедны; і не заціскай няшчаснага ў браме;

22:23  бо Гасподзь заступіцца за справу іхнюю і забярэ душу ў рабаўнікоў іхніх.

22:24  Не сябруй зь гняўлівым і ня супольнічай з чалавекам запальчывым,

22:25  каб ня стаць на шляхі ягоныя і не наклікаць пятлі на душу тваю.

22:26  Ня будзь з тых, якія даюць рукі і ручаюцца за пазыкі.

22:27  Калі табе няма чым заплаціць, дык навошта даводзіць сябе, каб узялі пасьцель тваю з-пад цябе.

22:28  Не перасоўвай мяжы даўняй, якую правялі бацькі твае.

22:29  Ці бачыў ты чалавека спраўнага ва ўчынках сваіх? Ён будзе стаяць перад ца­рамі; ён ня будзе стаяць перад простымі.

Chapter 23

23:1  Калі сядзеш есьці ежу з валадаром, дык уважай, што перад табою;

23:2  і пастаў заслону ў горле тваім, калі ты ненаедны.

23:3  Не спакушайся ласнымі прысма­камі; гэта — уяўная ежа.

23:4  Ня турбуйся пра тое, каб набыць багацьце; адкінь такія думкі твае.

23:5  Зьвернеш вочы твае на яго, і — яго ўжо няма; бо яно зробіць сабе крылы і, як арол, паляціць да неба.

23:6  Не каштуй ежы ў чалавека зайзд­росьлівага, і не спакушайся ласнымі прысмакамі ягонымі,

23:7  бо, якія думкі ў душы ў яго, такі і ён сам; "еж і пі", кажа ён табе, а сэрца яго не з табою.

23:8  Кавалак, які ты зьеў, вырыгнеш, і добрыя словы твае ты ўжывеш марна.

23:9  У вушы неразумнаму не кажы, бо ён занядбае разумныя словы твае.

23:10  Не перасоўвай мяжы даўняй і на поле сіротаў не заходзь;

23:11  бо Абаронца ў іх моцны; Ён за­ступіцца за справу іхнюю перад табою.

23:12  Прыхілі сэрца тваё да вучэньня і вушы твае — да разумных слоў.

23:13  Не пакідай юнака без пакараньня; калі пакараеш яго дубцом, ён не памрэ:

23:14  ты пакараеш яго дубцом і ўратуеш душу яго ад пекла.

23:15  Сыне мой! калі сэрца тваё будзе мудрае, парадуецца і маё сэрца;

23:16  і душа мая будзе радавацца, калі вусны твае будуць казаць слушна.

23:17  Хай не зайздросьціць сэрца тваё грэшнікам; а хай будзе яно ва ўсе дні ў ст­раху Гасподнім;

23:18  бо ёсьць будучыня, і надзея твая ня страчана.

23:19  Слухай, сыне мой, і будзь мудры, і кіруй сэрца тваё на просты шлях.

23:20  Ня будзь сярод тых, што ўпіваюцца віном, сярод тых, што аб’ядаюцца мясам:

23:21  бо п’яніца і ненаяда зьбяднеюць, а санлівец апранецца ў рызманы.

23:22  Слухайся бацькі твайго: ён спа­радзіў цябе; і не пагарджай маці тваёй, калі яна будзе старая.

23:23  Купі ісьціну, і не прадавай муд­расьці і разумнага вучэньня.

23:24  Радуецца бацька праведніка, і, хто нарадзіў мудрага — радуецца зь яго.

23:25  Хай весяліцца бацька твой і хай радуецца маці твая, якая цябе нарадзіла.

23:26  Сыне мой! аддай сэрца тваё мне, а вочы твае хай сочаць за шляхамі маімі:

23:27  бо распусьніца — глыбокая про­рва, а чужая жонка — вузкі калодзеж;

23:28  яна, як разбойнік, сядзіць у за­садзе і памнажае сярод людзей здраднікаў.

23:29  У каго гора? у каго нядоля? у каго бяспрычынныя раны? у каго чырвоныя вочы?

23:30  У тых, што доўга сядзяць за віном, што прыходзяць скаштаваць віна нераз­баўленага.

23:31  Не глядзі на віно, як яно чырванее, як яно прамяніцца ў келіху, як яно роўненька ліецца;

23:32  пазьней яно ўкусіць, як змей, і ўджаліць, як асьпід;

23:33  вочы твае будуць глядзець на чу­жых жонак, і сэрца тваё загаворыць рас­пуснае;

23:34  і ты будзеш, як заснулы сярод мора і як на версе мачты.

23:35  І скажаш : "білі мяне, мне не ба­лела, штурхалі мяне, і я не адчуваў. Калі прачнуся, зноў буду рабіць тое самае."

Chapter 24

24:1  Не зайздросьці ліхім людзям і ня прагні быць зь імі:

24:2  бо пра насільле думае сэрца іхняе, і пра ліхое гавораць вусны іхнія.

24:3  Мудрасьцю ладзіцца дом і розумам сталюецца,

24:4  і праз гаспадарчасьць нутро яго на­паўняецца ўсякай каштоўнай і прыемнай маёмасьцю.

24:5  Чалавек мудры — дужы, і чалавек разумны мацуе сілу сваю.

24:6  Таму абдумана вядзі вайну тваю, і посьпех будзе пры мностве радцаў.

24:7  Неразумнаму мудрасьць занадта высокая; каля брамы не разамкне ён ву­снаў сваіх.

24:8  Хто намышляе зрабіць зло, таго на­зываюць зламысьнікам.

24:9  Намысел неразумнага — грэх, і блюзьнер — мярзота людзям.

24:10  Калі ты ў дзень бедства зьнясіліўся, дык бедная сіла твая.

24:11  Ратуй узятых на сьмерць, і няўжо ты адмовішся ад асуджаных на ўбой?

24:12  Ці скажаш: "вось, мы ня ведалі гэ­тага?" А Выпрабавальнік сэрцаў хіба ня ведае? Назіральнік за душою тваёю ведае гэта і дасьць чалавеку паводле ўчынкаў ягоных.

24:13  Еж, сыне мой, мёд, бо ён смачны, і сотавы, бо ён салодкі паднябеньню майму:

24:14  такое і спазнаньне мудрасьці для душы тваёй. Калі ты знайшоў яе, дык ёсьць будучыня, і надзея твая ня марная.

24:15  Не намышляй ліха, бязбожнік, су­проць жытлішча праведнага; ня спустош­вай месца спакою ягонага.

24:16  Бо сем разоў упадзе праведнік і ўстане; а бязбожныя тонуць у пагібелі.

24:17  Ня радуйся, калі ўпадзе вораг твой; і хай не весяліцца сэрца тваё, калі ён спатыкнецца.

24:18  Інакш убачыць Гасподзь, і не дас­падобы будзе Яму гэта, і Ён адверне ад яго Свой гнеў.

24:19  Не абурайся ліхадзеямі і не зайзд­росьці бязбожнікам:

24:20  бо ліхі ня мае будучыні — сьветач бязбожных патухне.

24:21  Бойся, сыне мой, Госпада і цара; і зь мяцежнікамі ня супольнічай,

24:22  бо зьнянацку прыйдзе пагібель на іх; і бяду ад іх абодвух хто загадзя ўведае?

24:23  Сказана таксама мудрымі: зва­жаць на асобы ў судзе — нядобра.

24:24  Хто кажа вінаватаму: "твая праўда", таго праклянуць народы, таго зьненавідзяць плямёны;

24:25  а тыя, што судзяць справядліва, будуць любасныя, бо прыйдзе на іх даб­раславеньне.

24:26  У вусны цалуе той, хто адказвае словамі правільнымі.

24:27  Зрабі справы свае па-за домам, за­кончы іх на полі тваім, а потым уладжвай і дом твой.

24:28  Ня сьведчы ілжыва на блізкага твайго; навошта табе ашукваць вуснамі тваімі?

24:29  Не кажы: "як ён зрабіў са мною, так і я зраблю зь ім, адплачу чалавеку па­водле ўчынкаў ягоных".

24:30  Праходзіў я ўскрай поля чалавека лянівага і ўскрай вінаградніка чалавека неразумнага.

24:31  І вось, усе гэта зарасло крапівою, паверхня яго збуяла бадзякамі, і каменны мур абваліўся.

24:32  І падзівіўся я, і ўзяў да сэрца, і ўбачыў, і атрымаў навуку:

24:33  "крыху пасьпіш, крыху падрэм­леш, крыху, рукі згарнуўшы, паляжыш;

24:34  і прыйдзе беднасьць твая, як раз­бойнік, і галеча твая — як чалавек уз­броены".

Chapter 25

25:1  І гэта выслоўі Саламона, сабраныя мужамі Эзэкіі, цара Юдэйскага.

25:2  Слава Божая — пакрываць та­ямніцаю справу, а славай цароў — дасьледаваць справу.

25:3  Як неба ў вышыні і зямля ў глыбіні, так сэрца цароў — недасьледвальнае.

25:4  Аддзялі дамешку ад срэбра, і выйдзе ў срэбніка посуд:

25:5  адвядзі няправеднага ад цара, і трон ягоны ўмацуецца праўдай.

25:6  Ганарліва не выстаўляйся перад абліччам цара і на месца вялікіх не ста­навіся;

25:7  бо лепей хай скажуць табе: "узыдзі сюды вышэй", чым калі прынізяць цябе перад знакамітым, якога ўбачылі вочы твае.

25:8  Ня ўступай пасьпешліва ў цяжбіну: бо што будзеш рабіць у канцы, калі супернік твой сарамаціць цябе?

25:9  Вядзі цяжбіну зь блізкім тваім, але таямніцы ягонае не адкрывай,

25:10  каб не папракнуў цябе той, хто чуў гэта, бо тады ганьба твая ад цябе не адс­тане.

25:11  Залатыя яблыкі ў срэбным праз­рыстым посудзе — слова, сказанае прыс­тойна.

25:12  Залатая завушніца і аздоба з чыс­тага золата — гэта мудры абскаржнік для ўважлівага вуха.

25:13  Што прахалода ад сьнегу ў жніва, тое верны пасол таму, хто яго пасылае: ён прыносіць душы гаспадара свайго ра­дасьць.

25:14  Што хмары і вятры без дажджу, тое чалавек, які абяцае гасьцінцы і іх не дае.

25:15  Цярплівасьць схіляе да літасьці вяльможу, і мяккі язык ломіць костку.

25:16  Знайшоў ты мёд? еж, колькі трэба табе, каб не аб’есьціся ім і ня выбляваць яго.

25:17  Не ўчашчай у дом сябра твайго, каб ты не абрыд яму, каб ён не зьне­навідзеў цябе.

25:18  Што молат і меч і вострая страла, тое чалавек, які сьведчыць ілжыва су­проць блізкага свайго.

25:19  Што гнілы зуб і паралізаваная нага, тое надзея на ненадзейнага чалавека ў нягодзе.

25:20  Як той, хто здымае зь сябе во­пратку ў халодны дзень, і як воцат на рану, так і той, хто сьпявае песьні тужліваму сэрцу.

25:21  Калі вораг твой галодны, накармі яго хлебам; і калі ён сьмягне, напаі яго вадою:

25:22  бо, робячы гэта , ты зьбіраеш рас­паленае вуголле на галаву ягоную, і Гас­подзь аддзячыць табе.

25:23  Паўночны вецер нясе дождж, а па­таемная гаворка — незадаволеныя твары.

25:24  Лепей жыць у куце на даху, чым са сварліваю жонкаю ў прасторным доме.

25:25  Што халодная вада натомленай смагай душы, тое добрая вестка з далёкай краіны.

25:26  Што ўскаламучаная крыніца і па­рушаная крыніца, тое праведнік, які падае перад бязбожнікам.

25:27  Як нядобра есьці многа мёду, так дамагацца славы ня ёсьць слава.

25:28  Што горад разбураны, без мура, тое чалавек, які не валодае духам сваім.

Chapter 26

26:1  Як сьнег летам і дождж у жніво, так гонар не пасуе неразумнаму.

26:2  Як верабей пырхне, калі ластаўка паляціць, так незаслужаны праклён ня збудзецца.

26:3  Плётка каню, аброць аслу, а кій немыслю.

26:4  Не адказвай неразумнаму паводле неразумнасьці ягонай, каб і ты не прыпа­добніўся яму;

26:5  а адказвай неразумнаму паводле неразумнасьці ягонай, каб ён не зрабіўся мудрацом у вачах сваіх.

26:6  Падцінае сабе ногі, робіць шкоду сабе той, хто пасылае наказ празь не­мысьля.

26:7  Як віхляюцца ногі ў кульгавага, так і выслоўе на вуснах у неразумнага.

26:8  Што ўкладваць каштоўны камень у прашчу, так і аддаваць пашану дурному.

26:9  Што калючы бадзяк у руцэ ў п’янага, тое і выслоўе на вуснах у нера­зумнага.

26:10  Дужы робіць усё адвольна: і нера­зумнага ўзнагароджвае, і кожнага пра­ходжага ўзнагароджвае.

26:11  Як сабака вяртаецца да ванітаў сваіх, так дурны паўтарае глупствы свае.

26:12  Калі ты бачыш чалавека, які сам сябе мудрым лічыць, — дык на дурнога болей надзеі, чым на яго.

26:13  Гультай кажа: "леў на дарозе! леў на дварэ!"

26:14  Дзьверы паварочваюцца на заве­сах сваіх, а гультай на ложку сваім.

26:15  Гультай апускае руку сваю да міскі, ды яму цяжка падняць яе да рота свайго.

26:16  Гультай у вачах сваіх мудрэйшы за семярых, што адказваюць разумна.

26:17  Хапае сабаку за вушы той, хто, праходзячы міма, лезе ў чужую спрэчку.

26:18  Як той, хто прыкідваецца вар’ятам, кідае агонь, стрэлы і сьмерць,

26:19  так — чалавек, які падступна шкодзіць сябру свайму і потым кажа: "я толькі пажартаваў".

26:20  Дзе няма болей дроў, агонь пату­хае; і дзе няма нагаворшчыка, разлад аціхае.

26:21  Вугаль — на жар, дровы — на распал свары.

26:22  Словы нагаворшчыка — як прыс­макі, і яны ўваходзяць у нутро жывата.

26:23  Як нячыстым срэбрам абкладзены гліняны посуд, так і палымяныя вусны і сэрца ліхое.

26:24  Вуснамі сваімі прыкідваецца во­раг, а ў сэрцы сваім намышляе ліхое.

26:25  Калі ён гаворыць і пяшчотным го­ласам, ня вер яму; бо сем мярзотаў у сэрцы ў яго.

26:26  Хто нянавісьць прыкрывае на са­моце, злосьць таго адкрыецца ў народным сходзе.

26:27  Хто капае яму, той упадзе ў яе; і хто пакоціць угору камень, да таго ён вер­нецца.

26:28  Хлусьлівы язык ненавідзіць тых, каго ён параніў, і лісьлівыя вусны рыхту­юць падзеньне.

Chapter 27

27:1  Не хваліся заўтрашнім днём; бо ня ведаеш, што той дзень народзіць.

27:2  Хай цябе хваліць іншы, а ня вусны твае, — чужы, а не язык твой.

27:3  Цяжкі камень, важкі і пясок; але гнеў неразумнага цяжэйшы за іх абодвух.

27:4  Жорсткі гнеў, неўтаймавальная лютасьць; але хто ўстоіць супроць зайзд­расьці?

27:5  Лепей адкрыты дакор, чым прыха­ваная любоў.

27:6  Шчырыя дакоры ад таго, хто любіць, і ілжывыя пацалункі ў таго, хто ненавідзіць.

27:7  Сытая душа топча і соты, а галод­най душы ўсё горкае — салодкае.

27:8  Як птушка, што пакінула гняздо сваё, так і чалавек, які пакінуў месца сваё.

27:9  Масьць і дымленьне радуюць сэрца; так салодкі кожнаму сябар з сар­дэчнай ранай сваёй.

27:10  Не пакідай сябра твайго і сябра бацькі твайго, і ў дом брата твайго ня ідзі ў дзень няшчасьця твайго: лепей сусед блізка, чым брат далёка.

27:11  Будзь мудры, сыне мой, і радуй сэрца маё; і я мецьму што адказаць ліхаслоўцу майму.

27:12  Разумны бачыць бяду і хаваецца; а нявопытныя ідуць наперад і прымаюць кару.

27:13  Вазьмі ў яго адзежу ягоную, бо ён паручыўся за чужога; і за чужога вазьмі ў яго заклад.

27:14  Хто ўголас хваліць сябра свайго з самай раніцы, таго палічаць за ліхаслоўца.

27:15  Бясконцы капеж у дажджлівы дзень і сварлівая жонка — роўныя;

27:16  хто хоча схаваць яе, той хоча ўтрымаць вецер і схапіць алей у руку сваю.

27:17  Жалеза жалеза вострыць, і чалавек навастрае позірк сябра свайго.

27:18  Хто даглядае смакоўніцу, той будзе есьці плады зь яе; і хто верна слу­жыць гаспадару свайму, той будзе ў па­шане.

27:19  Як у вадзе твар — да твару, так сэрца чалавека — да чалавека.

27:20  Апраметная і Авадон — ненасыт­ныя; ненасытныя і вочы чалавечыя.

27:21  Што плавільня — срэбру, горан — золату, тое чалавеку вусны, якія хваляць яго.

27:22  Таўчы неразумнага ў ступе таўкачом разам зь зернем, не адлушчыцца ад яго глупства ягонае.

27:23  Добра сачы за быдлам тваім, май клопат за статкі;

27:24  бо багацьце не навекі, ды і ўлада іхняя хіба з роду ў род?

27:25  Рунее трава, і зьяўляецца зеляніна, і зьбіраюць горныя травы.

27:26  Авечкі — на вопратку табе, і казлы — на закуп поля.

27:27  І годзе казінага малака на ежу табе, на ежу хатнім тваім і на спажытак служанкам тваім.

Chapter 28

28:1  Бязбожнік бяжыць, калі ніхто ня гоніцца за ім; а праведнік адважны, як леў.

28:2  Калі краіна адступіцца ад закону, тады многа ў ёй начальнікаў; а пры ра­зумным і ўсяведным мужы яна даўгавечная.

28:3  Чалавек бедны і прыгнятальнік слабых тое самае, што праліўны дождж, які змывае хлеб.

28:4  Адступнікі ад закона хваляць бяз­божных, а тыя, што трымаюцца закону, абураюцца імі.

28:5  Злыя людзі не разумеюць спра­вядлівасьці, а шукальнікі Госпада разу­меюць усё.

28:6  Лепш бедны, які ходзіць у сваёй беззаганнасьці, чым той, хто выкручвае шляхі свае, хоць ён і багаты.

28:7  Хто захоўвае закон — сын разумны, а хто водзіцца з марнатраўцамі, той уводзіць у сорам бацьку свайго.

28:8  Хто памнажае маёмасьць сваю ро­стам і ліхвою, той зьбірае яе дабрачынцам бедных.

28:9  Хто ўхіляе вуха сваё, каб ня слухаць закону, у таго і малітва — мярзота.

28:10  Хто зводзіць праведных на дарогу зла, сам упадзе ў сваю яму; а беззаганныя спадкуюць дабро.

28:11  Чалавек багаты — мудрэц у вачах сваіх, але разумны бядняк бачыць яго на­скрозь.

28:12  Калі трыумфуюць праведнікі, вялікая слава; але калі ўзвышаюцца бяз­божныя, людзі хаваюцца.

28:13  Той, хто хавае свае злачынствы, ня будзе мець посьпеху; а хто прызнаецца і пакідае іх, той будзе памілаваны.

28:14  Шчасны чалавек, які заўсёды ў ст­раху Божым; а хто робіць жорсткім сэрца сваё, той трапляе ў бяду.

28:15  Як рыклівы леў і галодны мядзь­ведзь, так бязбожны валадар над бедным народам.

28:16  Неразумны валадар шмат чыніць крыўды; а той, які ненавідзіць ка­рысьлівасьць, падоўжыць дні.

28:17  Чалавек вінаваты ў крыві чалаве­чай, будзе ўцякаць да сьмерці, каб хто не схапіў яго.

28:18  Хто ходзіць беззаганна, той будзе ўратаваны; а хто ходзіць крывымі даро­гамі, упадзе на адной зь іх.

28:19  Хто ўрабляе зямлю сваю, той будзе есьці хлеб; а хто пераймае гультаёў, таго накорміць галеча.

28:20  Верны чалавек багаты на дабрасла­веньні; а хто сьпяшаецца разба­гацець, той не застанецца без пакараньня.

28:21  Зважаць на асобы — нядобра; такі чалавек і за кавалак хлеба зробіць крыўду.

28:22  Сьпяшаецца да багацьця зайзд­росьлівы чалавек, і ня думае, што галеча спасьцігне яго.

28:23  Хто дакарае чалавека, знойдзе большую прыязнасьць, чым той, хто лісьлівіць языком.

28:24  Хто абкрадвае бацьку свайго і маці сваю і кажа: "гэта ня грэх", той — саўдзельнік грабежнікаў.

28:25  Пыхлівец распальвае свару, а хто спадзяецца на Госпада, будзе ў дабрадзе­нстве.

28:26  Хто спадзяецца на сябе, той нера­зумны; а хто ходзіць у мудрасьці, той будзе цэлы.

28:27  Хто дае жабраку, не зьбяднее; а хто засланяе вочы ад яго, на тым шмат праклёнаў.

28:28  Калі ўзвышаюцца бязбожныя, людзі хаваюцца; а калі яны падаюць, множацца праведнікі.

Chapter 29

29:1  Чалавек, які насуперак засьцярогам робіцца ўпарты, будзе раптам зламаны, і ня будзе яму дапамогі.

29:2  Калі множацца праведнікі, ве­сяліцца народ; а калі пануе бязбожнік, стогне народ.

29:3  Чалавек, які любіць мудрасьць, ра­дуе бацьку свайго; а які знаецца з рас­пусьніцамі, той траціць маёмасьць.

29:4  Цар правасудзьдзем мацуе зямлю, а аматар хабару руйнуе яе.

29:5  Чалавек, які лісьлівіць сябру свайму, сьцеле сетку пад ногі яму.

29:6  У грэху ліхога чалавека — сетка яму, а праведнік весяліцца і радуецца.

29:7  Праведнік старанна дасьледуе цяжбіну бедных, а бязбожнік не разьбірае справы.

29:8  Людзі разбэшчаныя бунтуюць го­рад, а мудрыя суцішаюць мяцеж.

29:9  Разумны чалавек, калі судзіцца з чалавекам неразумным, ці злуецца, ці сьмяецца — ня мае спакою.

29:10  Крыважэрныя людзі ненавідзяць бязбожнага, а праведныя клапоцяцца за яго жыцьцё.

29:11  Неразумны ўвесь гнеў свой вылівае, а мудры стрымлівае яго.

29:12  Калі ўладар слухае ілжывыя пра­мовы, дык і ўсе служкі ў яго бязбожныя.

29:13  Бедны і ліхвяр сустракаюцца адзін з адным; але сьвятло вачам таго і другога дае Гасподзь.

29:14  Калі цар судзіць бедных па праўдзе, дык трон ягоны назаўсёды ўцьвердзіцца.

29:15  Дубец і засьцярога даюць муд­расьць; а занядбаны хлопчык робіць сорам сваёй маці.

29:16  Пры памнажэньні бязбожных множыцца беззаконьне; а праведнікі ўбачаць падзеньне іхняе.

29:17  Карай сына твайго, і ён дасьць табе спакой, і прынясе радасьць душы тваёй.

29:18  Няма адкрыцьця згары чалавеку разбэшчанаму, а хто жыве паводле закону — той шчасны.

29:19  Словамі не навучыш раба; бо, хоць ён і разумее іх, але ня слухаецца.

29:20  Ці бачыў ты чалавека неабачлівага ў словах сваіх? на неразумнага болей над­зеі, чым на яго.

29:21  Калі змалку выхоўваць раба ў дас­татку, дык і пазьней ён захоча быць сы­нам.

29:22  Чалавек гнеўлівы заводзіць свару, а запальчывы шмат грэшыць.

29:23  Ганарыстасьць чалавека прыніжае яго, а сьціплы духам здабывае гонар.

29:24  Хто дзеліцца са злодзеем, той не­навідзіць душу сваю; ён чуе праклён, але не абвяшчае пра тое.

29:25  Боязь перад людзьмі ставіць сетку; а хто спадзяецца на Госпада, будзе ў бясьпецы.

29:26  Многія шукаюць прыхільнага.

29:27  Мярзота праведнікам — чалавек няправедны, і мярзота бязбожнаму — той, хто ідзе простай дарогай.

Chapter 30

30:1  Слова Агура, сына Якеевага. На­тхнёныя выслоўі, якія сказаў гэты чалавек Іфіілу, Іфіілу і Укалу:

30:2  сапраўды, я большы невук, чым хто-небудзь зь людзей, і розуму чалаве­чага няма ў мяне,

30:3  і не навучыўся я мудрасьці, і паз­наньня сьвятых ня маю.

30:4  Хто ўзыходзіў на неба і сыходзіў? хто сабраў вецер у прыгаршчы свае? хто завязаў ваду ў вопратку? хто вызначыў усе межы зямлі? якое імя ў яго? і якое імя ў сына яго? ці ведаеш?

30:5  Кожнае слова ў Бога чыстае; Ён — шчыт тым, хто на яго спадзяецца.

30:6  Не дадавай да словаў Ягоных, каб Ён ня выкрыў цябе як ашуканца.

30:7  Дзьве рэчы я прашу ў Цябе, не ад­мові мне, перш чым я памру:

30:8  марнасьць і лжу адвядзі ад мяне, галечы і багацьця не давай мне, кармі мяне хлебам надзённым,

30:9  каб, аб’еўшыся, я ня зрокся Цябе і не сказаў: "хто Гасподзь?" і каб, зга­леўшы, не пачаў красьці і зьневажаць імя Бога майго.

30:10  Не кляні раба перад гаспадаром ягоным, каб ён не пракляў цябе і ты не за­стаўся вінаваты.

30:11  Ёсьць род, які праклінае бацьку свайго і не дабраслаўляе маці сваёй.

30:12  Ёсьць род, які чысты ў вачах сваіх, тым часам як не адмыты ад бруду свайго.

30:13  Ёсьць род — о, якія пыхлівыя вочы ў яго, і як паднятыя вейкі ў яго!

30:14  Ёсьць род, у якога зубы — мячы, і сківіцы — нажы, каб пажыраць бедных на зямлі і ўбогіх сярод людзей.

30:15  У ненаеднасьці дзьве дачкі: "давай, давай"! Вось тры ненаяды, і ча­тыры, якія ня скажуць: "даволі!"

30:16  Апраметная і нутроба бясплодная, зямля, якая не насычаецца вадою, і агонь, які ня кажа: "даволі!".

30:17  Вока, якое насьміхаецца з бацькі і пагарджае пакораю маці, выдзяўбуць крумкачы над ракою, і зжаруць птуша­няты арліныя!

30:18  Тры рэчы неспасьцігальныя мне, і чатырох я не разумею:

30:19  шляхі арла на небе, шляхі зьмяі на скале, шляхі карабля сярод мора, і шляхі мужчыны да дзяўчыны.

30:20  Такі шлях і ў жонкі-пералюбніцы; паела і выцерла рот свой, і кажа: "я нічога благога не зрабіла".

30:21  Ад трох трасецца зямля, чатырох яна ня выносіць:

30:22  раба, калі ён робіцца царом; нера­зумнага, калі ён удосыць есьць хлеб;

30:23  ганебную жанчыну, калі яна вы­ходзіць замуж, і служанку, калі зойме ме­сца гаспадыні сваёй.

30:24  Вось чатыры малыя на зямлі; але яны мудрэйшыя за мудрых:

30:25  мурашкі — народ нядужы, але ле­там назапашваюць ежу сваю:

30:26  горныя мышы — народ слабы, але ставяць дамы свае на скале;

30:27  у саранчы няма цара, але выступае яна згуртавана;

30:28  павук лапамі чапляецца, але бывае ў царскіх харомах.

30:29  Вось трое маюць статную хаду, і чацьвёра статна выступаюць:

30:30  леў, асілак сярод зьвяроў, не сас­тупіць ні перад кім;

30:31  конь, і казёл, і цар народу свайго.

30:32  Калі ты ў задавацтве тваім зрабіў глупства і падумаў ліхое, дык пакладзі руку на вусны;

30:33  бо, як ад зьбіваньня малака робіцца масла, ад ўдару ў нос цячэ кроў, так і ад абуджэньня гневу ўзьнікае свара.

Chapter 31

31:1  Слова Лемуіла цара. Настаўленьне, якое дала яму маці ягоная:

31:2  што, сыне мой? Што, сыне ўлоньня майго? Што, сыне зарокаў маіх?

31:3  Не аддавай жанчыне сілы тваёй, ні шляхоў тваіх пагубніцам цароў.

31:4  Не царам, Лемуіле, не царам піць віно, і не князям — сікеру,

31:5  каб, напіўшыся, яны не забылі за­кона і не перакруцілі суд усіх прыгнеча­ных.

31:6  Дайце сікеру таму, хто гіне, і віно засмучанаму душою;

31:7  хай ён вып’е і забудзе беднасьць сваю і не згадае больш пра сваю пакуту.

31:8  Размыкай вусны свае за безгалосага і дзеля абароны ўсіх занядбаных.

31:9  Размыкай вусны свае дзеля правас­удзьдзя і дзеля беднага і гаротнага.

31:10  Хто знойдзе дабрадзейную жонку? цана яе вышэй за жэмчуг.

31:11  Пэўнае ў ёй сэрца мужа яе, і не за­станецца ён бяз прыбытку.

31:12  Яна аддае яму дабром, а ня злом, ва ўсе дні жыцьця свайго.

31:13  Здабывае воўну і лён, і ахвотна працуе сваімі рукамі.

31:14  Яна, як купецкія караблі, здалёку вязе свой хлеб.

31:15  Яна ўстае на досьвітку, і раздае ежу ў доме сваім і належнае слугам сваім.

31:16  Падумае пра поле, і купляе яго; ад плёну рук сваіх садзіць вінаграднік.

31:17  Апярэзвае сілаю сцёгны свае і ма­цуе мышцы свае.

31:18  Яна адчувае, што занятак яе до­бры, і — сьветач яе ня тухне і ўначы.

31:19  Працягвае рукі свае да прасьніцы, і пальцы яе бяруцца за верацяно.

31:20  Далоню сваю яна растуляе бед­наму, і руку сваю падае ўбогаму.

31:21  Не баіцца сьцюжы для сям’і сваёй, бо ўся сям’я яе апранута ў двайную ад­зежу.

31:22  Яна робіць сабе дываны; вісон і пурпура — вопратка яе.

31:23  Муж яе вядомы каля брамы, калі сядзіць са старэйшынамі зямлі.

31:24  Яна робіць покрывы, і прадае, і паясы дастаўляе купцам Фінікійскім.

31:25  Моц і прыгажосьць яе — вопратка яе, і весела глядзіць яна ў будучыню.

31:26  Вусны свае растуляе з мудрасьцю, і добрая парада на языку ў яе.

31:27  Яна сочыць за гаспадаркай у доме сваім і ня есьць хлеба гультайскага.

31:28  Устаюць дзеці — і дагаджаюць ёй, — муж, і хваліць яе:

31:29  "шмат было жонак дабрадзейных; але ты пераўзышла іх усіх".

31:30  Мілавіднасьць падманлівая і пры­гажосьць марная; а жонка, якая баіцца Госпада, вартая пахвалы.

31:31  Дайце ёй ад плёну рук яе, і хай праславяць яе каля брамы ўчынкі яе!