VulgSistine - Sirach

Chapter 1

1:1  Multorum nobis, et magnorum per legem, et prophetas, aliosque qui secuti sunt illos, sapientia demonstrata est: in quibus oportet laudare Israel doctrinae et sapientiae causa: quia non solum ipsos loquentes necesse est esse peritos, sed etiam extraneos posse et discentes et scribentes doctissimos fieri. Avus meus Iesus, postquam se amplius dedit ad diligentiam lectionis legis, et prophetarum, et aliorum librorum, qui nobis a parentibus nostris traditi sunt: voluit et ipse scribere aliquid horum, quae ad doctrinam et sapientiam pertinent: ut desiderantes discere, et illorum periti fieri, magis magisque attendant animo, et confirmentur ad legitimam vitam. Hortor itaque venire vos cum benevolentia, et attentiori studio lectionem facere, et veniam habere in illis, in quibus videmur sequentes imaginem sapientiae et deficere in verborum compositione. Nam deficiunt et verba Hebraica, quando fuerint translata ad alteram linguam. Non autem solum haec, sed et ipsa lex, et prophetae, ceteraque aliorum librorum, non parvam habent differentiam, quando inter se dicuntur. Nam in octavo et trigesimo anno temporibus Ptolemaei Evergetis regis, postquam perveni in Aegyptum: et cum multum temporis ibi fuissem, inveni ibi libros relictos, non parvae, neque contemnendae doctrinae. Itaque bonum et necessarium putavi et ipse aliquam addere diligentiam et laborem interpretandi librum istum: et multa vigilia attuli doctrinam in spatio temporis ad illa, quae ad finem ducunt, librum istum dare, et illis qui volunt animum intendere, et discere quemadmodum oporteat instituere mores, qui secundum legem Domini proposuerint vitam agere. Omnis sapientia a Domino Deo est, et cum illo fuit semper, et est ante aevum.

1:2  Arenam maris, et pluviae guttas, et dies saeculi quis dinumeravit? Altitudinem caeli, et latitudinem terrae, et profundum abyssi quis dimensus est?

1:3  Sapientiam Dei praecedentem omnia quis investigavit?

1:4  Prior omnium creata est sapientia, et intellectus prudentiae ab aevo.

1:5  Fons sapientiae verbum Dei in excelsis, et ingressus illius mandata aeterna.

1:6  Radix sapientiae cui revelata est, et astutias illius quis agnovit?

1:7  Disciplina sapientiae cui revelata est, et manifestata? et multiplicationem ingressus illius quis intellexit?

1:8  Unus est altissimus Creator omnipotens, et Rex potens, et metuendus nimis, sedens super thronum illius et dominans Deus.

1:9  Ipse creavit illam in Spiritu sancto, et vidit, et dinumeravit, et mensus est.

1:10  Et effudit illam super omnia opera sua, et super omnem carnem secundum datum suum, et praebuit illam diligentibus se.

1:11  Timor Domini gloria, et gloriatio, et laetitia, et corona exultationis.

1:12  Timor Domini delectabit cor, et dabit laetitiam, et gaudium, et longitudinem dierum.

1:13  Timenti Dominum bene erit in extremis, et in die defunctionis suae benedicetur.

1:14  Dilectio Dei honorabilis sapientia.

1:15  Quibus autem apparuerit in visu, diligunt eam in visione, et in agnitione magnalium suorum.

1:16  Initium sapientiae, timor Domini, et cum fidelibus in vulva concreatus est, cum electis feminis graditur, et cum iustis et fidelibus agnoscitur.

1:17  Timor Domini, scientiae religiositas.

1:18  Religiositas custodiet et iustificabit cor, iucunditatem atque gaudium dabit.

1:19  Timenti Dominum bene erit, et in diebus consummationis illius benedicetur.

1:20  Plenitudo sapientiae est timere Deum, et plenitudo a fructibus illius.

1:21  Omnem domum illius implebit a generationibus, et receptacula a thesauris illius.

1:22  Corona sapientiae, timor Domini, replens pacem, et salutis fructum:

1:23  et vidit, et dinumeravit eam: utraque autem sunt dona Dei.

1:24  Scientiam, et intellectum prudentiae sapientia compartietur: et gloriam tenentium se, exaltat.

1:25  Radix sapientiae est timere Dominum: et rami illius longaevi.

1:26  In thesauris sapientiae intellectus, et scientiae religiositas: execratio autem peccatoribus sapientia.

1:27  Timor Domini expellit peccatum:

1:28  nam qui sine timore est, non poterit iustificari: iracundia enim animositatis illius, subversio illius est.

1:29  Usque in tempus sustinebit patiens, et postea redditio iucunditatis.

1:30  Bonus sensus usque in tempus abscondet verba illius, et labia multorum enarrabunt sensum illius.

1:31  In thesauris sapientiae significatio disciplinae:

1:32  execratio autem peccatori, cultura Dei.

1:33  Fili concupiscens sapientiam, conserva iustitiam, et Deus praebebit illam tibi.

1:34  Sapientia enim et disciplina timor Domini: et quod beneplacitum est illi,

1:35  fides, et mansuetudo, et adimplebit thesauros illius.

1:36  Ne sis incredulus timori Domini: et ne accesseris ad illum duplici corde.

1:37  Ne fueris hypocrita in conspectu hominum, et non scandalizeris in labiis tuis.

1:38  Attende in illis, ne forte cadas, et adducas animae tuae inhonorationem,

1:39  et revelet Deus absconsa tua, et in medio synagogae elidat te:

1:40  quoniam accessisti maligne ad Dominum, et cor tuum plenum est dolo et fallacia.

Chapter 2

2:1  Fili accedens ad servitutem Dei, sta in iustitia, et timore, et praepara animam tuam ad tentationem.

2:2  Deprime cor tuum, et sustine: inclina aurem tuam, et suscipe verba intellectus: et ne festines in tempore obductionis.

2:3  Sustine sustentationes Dei: coniungere Deo, et sustine, ut crescat in novissimo vita tua.

2:4  Omne, quod tibi applicitum fuerit, accipe: et in dolore sustine, et in humilitate tua patientiam habe:

2:5  quoniam in igne probatur aurum et argentum, homines vero acceptabiles in camino humiliationis.

2:6  Crede Deo, et recuperabit te. et dirige viam tuam, et spera in illum. Serva timorem illius, et in illo veterasce.

2:7  Metuentes Dominum sustinete misericordiam eius: et non deflectatis ab illo ne cadatis.

2:8  Qui timetis Dominum, credite illi: et non evacuabitur merces vestra.

2:9  Qui timetis Dominum, sperate in illum: et in oblectationem veniet vobis misericordia.

2:10  Qui timetis Dominum diligite illum, et illuminabuntur corda vestra.

2:11  Respicite filii nationes hominum: et scitote quia nullus speravit in Domino, et confusus est.

2:12  Quis enim permansit in mandatis eius, et derelictus est? aut quis invocavit eum, et despexit illum?

2:13  Quoniam pius et misericors est Deus, et remittet in die tribulationis peccata: et protector est omnibus exquirentibus se in veritate.

2:14  Vae duplici corde, et labiis scelestis, et manibus malefacientibus, et peccatori terram ingredienti duabus viis.

2:15  Vae dissolutis corde, qui non credunt Deo: et ideo non protegentur ab eo.

2:16  Vae his, qui perdiderunt sustinentiam, et qui dereliquerunt vias rectas, et diverterunt in vias pravas.

2:17  Et quid facient, cum inspicere coeperit Dominus?

2:18  Qui timent Dominum, non erunt incredibiles verbo illius: et qui diligunt illum, conservabunt viam illius.

2:19  Qui timent Dominum, inquirent quae beneplacita sunt ei: et qui diligunt eum, replebuntur lege ipsius.

2:20  Qui timent Dominum, praeparabunt corda sua, et in conspectu illius sanctificabunt animas suas.

2:21  Qui timent Dominum, custodiunt mandata illius, et patientiam habebunt usque ad inspectionem illius,

2:22  dicentes: Si poenitentiam non egerimus, incidemus in manus Domini, et non in manus hominum.

2:23  Secundum enim magnitudinem ipsius, sic et misericordia illius cum ipso est.

Chapter 3

3:1  Filii sapientiae, ecclesia iustorum: et natio illorum, obedientia et dilectio.

3:2  Iudicium patris audite filii, et sic facite ut salvi sitis.

3:3  Deus enim honoravit patrem in filiis: et iudicium matris exquirens, firmavit in filios.

3:4  Qui diligit Deum, exorabit pro peccatis, et continebit se ab illis, et in oratione dierum exaudietur.

3:5  Et sicut qui thesaurizat, ita et qui honorificat matrem suam.

3:6  Qui honorat patrem suum, iucundabitur in filiis, et in die orationis suae exaudietur.

3:7  Qui honorat patrem suum, vita vivet longiore: et qui obedit patri, refrigerabit matrem.

3:8  Qui timet Dominum honorat parentes, et quasi dominis serviet his, qui se genuerunt.

3:9  In opere et sermone, et omni patientia honora patrem tuum,

3:10  ut superveniat tibi benedictio a Deo, et benedictio illius in novissimo maneat.

3:11  Benedictio patris firmat domos filiorum: maledictio autem matris eradicat fundamenta.

3:12  Ne glorieris in contumelia patris tui: non enim est tibi gloria, sed confusio.

3:13  gloria enim hominis ex honore patris sui, et dedecus filii pater sine honore.

3:14  Fili suscipe senectam patris tui, et non contristes eum in vita illius:

3:15  et si defecerit sensu, veniam da, et ne spernas eum in virtute tua: eleemosyna enim patris non erit in oblivione.

3:16  Nam pro peccato matris restituetur tibi bonum,

3:17  et in iustitia aedificabitur tibi, et in die tribulationis commemorabitur tui: et sicut in sereno glacies solventur peccata tua.

3:18  Quam malae famae est, qui derelinquit patrem: et est maledictus a Deo, qui exasperat matrem.

3:19  Fili in mansuetudine opera tua perfice, et super hominum gloriam diligeris.

3:20  Quanto magnus es, humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam:

3:21  quoniam magna potentia Dei solius, et ab humilibus honoratur.

3:22  Altiora te ne quaesieris, et fortiora te ne scrutatus fueris: sed quae praecepit tibi Deus, illa cogita semper, et in pluribus operibus eius ne fueris curiosus.

3:23  Non est enim tibi necessarium ea, quae abscondita sunt, videre oculis tuis.

3:24  In supervacuis rebus noli scrutari multipliciter, et in pluribus operibus eius non eris curiosus.

3:25  Plurima enim super sensum hominum ostensa sunt tibi.

3:26  Multos quoque supplantavit suspicio illorum, et in vanitate detinuit sensus illorum.

3:27  Cor durum habebit male in novissimo: et qui amat periculum in illo peribit.

3:28  Cor ingrediens duas vias, non habebit successus, et pravus corde in illis scandalizabitur.

3:29  Cor nequam gravabitur in doloribus, et peccator adiiciet ad peccandum.

3:30  Synagogae superborum non erit sanitas: frutex enim peccati eradicabitur in illis, et non intelligetur.

3:31  Cor sapientis intelligitur in sapientia, et auris bona audiet cum omni concupiscentia sapientiam.

3:32  Sapiens cor, et intelligibile abstinebit se a peccatis, et in operibus iustitiae successus habebit.

3:33  Ignem ardentem extinguit aqua, et eleemosyna resistit peccatis:

3:34  et Deus prospector est eius qui reddit gratiam: meminit eius in posterum, et in tempore casus sui inveniet firmamentum.

Chapter 4

4:1  Fili eleemosynam pauperis ne defraudes, et oculos tuos ne transvertas a paupere.

4:2  Animam esurientem ne despexeris: et non exasperes pauperem in inopia sua.

4:3  Cor inopis ne afflixeris, et non protrahas datum angustianti.

4:4  Rogationem contribulati ne abiicias: et non avertas faciem tuam ab egeno.

4:5  Ab inope ne avertas oculos tuos propter iram: et non relinquas quaerentibus tibi retro maledicere:

4:6  maledicentis enim tibi in amaritudine animae exaudietur deprecatio illius: exaudiet autem eum, qui fecit illum.

4:7  Congregationi pauperum affabilem te facito, et presbytero humilia animam tuam, et magnato humilia caput tuum.

4:8  Declina pauperi sine tristitia aurem tuam, et redde debitum tuum, et responde illi pacifica in mansuetudine.

4:9  Libera eum, qui iniuriam patitur de manu superbi: et non acide feras in anima tua.

4:10  In iudicando esto pupillis misericors ut pater, et pro viro matri illorum:

4:11  et eris tu velut filius Altissimi obediens, et miserebitur tui magis quam mater.

4:12  Sapientia filiis suis vitam inspirat, et suscipit inquirentes se, et praeibit in via iustitiae.

4:13  et qui illam diligit, diligit vitam: et qui vigilaverint ad illam, complectentur placorem eius.

4:14  Qui tenuerint illam, vitam hereditabunt: et quo introibit, benedicet Deus.

4:15  Qui serviunt ei, obsequentes erunt sancto: et eos, qui diligunt illam, diligit Deus.

4:16  Qui audit illam, iudicabit Gentes: et qui intuetur illam, permanebit confidens.

4:17  Si crediderit ei, hereditabit illam, et erunt in confirmatione creaturae illius.

4:18  quoniam in tentatione ambulat cum eo, et in primis eligit eum.

4:19  Timorem et metum, et probationem inducet super illum: et cruciabit illum in tribulatione doctrinae suae, donec tentet eum in cogitationibus suis, et credat animae illius.

4:20  Et firmabit illum, et iter adducet directum ad illum, et laetificabit illum,

4:21  et denudabit absconsa sua illi, et thesaurizabit super illum scientiam et intellectum iustitiae.

4:22  Si autem oberraverit, derelinquet eum, et tradet eum in manus inimici sui.

4:23  Fili conserva tempus, et devita a malo.

4:24  Pro anima tua ne confundaris dicere verum.

4:25  Est enim confusio adducens peccatum, et est confusio adducens gloriam et gratiam.

4:26  Ne accipias faciem adversus faciem tuam, nec adversus animam tuam mendacium.

4:27  Ne reverearis proximum tuum in casu suo:

4:28  nec retineas verbum in tempore salutis. Non abscondas sapientiam tuam in decore suo.

4:29  In lingua enim sapientia dignoscitur: et sensus, et scientia, et doctrina in verbo sensati, et firmamentum in operibus iustitiae.

4:30  Non contradicas verbo veritatis ullo modo, et de mendacio ineruditionis tuae confundere.

4:31  Non confundaris confiteri peccata tua, et ne subiicias te omni homini pro peccato.

4:32  Noli resistere contra faciem potentis, nec coneris contra ictum fluvii.

4:33  Pro iustitia agonizare pro anima tua, et usque ad mortem certa pro iustitia, et Deus expugnabit pro te inimicos tuos.

4:34  Noli citatus esse in lingua tua: et inutilis, et remissus in operibus tuis.

4:35  Noli esse sicut leo in domo tua, evertens domesticos tuos, et opprimens subiectos tibi.

4:36  Non sit porrecta manus tua ad accipiendum, et ad dandum collecta.

Chapter 5

5:1  Noli attendere ad possessiones iniquas, et ne dixeris: Est mihi sufficiens vita: nihil enim proderit in tempore vindictae et obductionis.

5:2  Ne sequaris in fortitudine tua concupiscentiam cordis tui:

5:3  et ne dixeris: Quomodo potui? aut quis me subiiciet propter facta mea? Deus enim vindicans vindicabit.

5:4  Ne dixeris: Peccavi, et quid mihi accidit triste? Altissimus enim est patiens redditor.

5:5  De propitiatio peccato noli esse sine metu, neque adiicias peccatum super peccatum.

5:6  Et ne dicas: Miseratio Domini magna est, multitudinis peccatorum meorum miserebitur.

5:7  Misericordia enim, et ira ab illo cito proximant, et in peccatores respicit ira illius.

5:8  Non tardes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem.

5:9  subito enim veniet ira illius, et in tempore vindictae disperdet te.

5:10  Noli anxius esse in divitiis iniustis: non enim proderunt tibi in die obductionis et vindictae.

5:11  Non ventiles te in omnem ventum, et non eas in omnem viam. sic enim omnis peccator probatur in duplici lingua.

5:12  Esto firmus in via Domini, et in veritate sensus tui et scientia, et prosequatur te verbum pacis et iustitiae.

5:13  Esto mansuetus ad audiendum verbum Dei, ut intelligas: et cum sapientia proferas responsum verum.

5:14  Si est tibi intellectus, responde proximo: sin autem, sit manus tua super os tuum, ne capiaris in verbo indisciplinato, et confundaris.

5:15  Honor et gloria in sermone sensati, lingua vero imprudentis subversio est ipsius.

5:16  Non appelleris in vita tua susurro, et lingua tua ne capiaris, et confundaris.

5:17  Super furem enim est confusio et poenitentia, et denotatio pessima super bilinguem: susurratori autem odium, et inimicitia, et contumelia.

5:18  Iustifica pusillum, et magnum similiter.

Chapter 6

6:1  Noli fieri pro amico inimicus proximo: improperium enim et contumeliam malus hereditabit, et omnis peccator invidus et bilinguis.

6:2  Non te extollas in cogitatione animae tuae velut taurus: ne forte elidatur virtus tua per stultitiam,

6:3  et folia tua comedat, et fructus tuos perdat, et relinquaris velut lignum aridum in eremo.

6:4  Anima enim nequam disperdet qui se habet, et in gaudium inimicis dat illum, et deducet in sortem impiorum.

6:5  Verbum dulce multiplicat amicos, et mitigat inimicos: et lingua eucharis in bono homine abundat.

6:6  Multi pacifici sint tibi, et consiliarius sit tibi unus de mille.

6:7  Si possides amicum, in tentatione posside eum, et ne facile credas ei.

6:8  Est enim amicus secundum tempus suum, et non permanebit in die tribulationis.

6:9  Et est amicus qui convertitur ad inimicitiam: et est amicus qui odium et rixam, et convitia denudabit.

6:10  Est autem amicus socius mensae, et non permanebit in die necessitatis.

6:11  Amicus si permanserit fixus, erit tibi quasi coaequalis, et in domesticis tuis fiducialiter aget:

6:12  si humiliaverit se contra te, et a facie tua absconderit se, unanimem habebis amicitiam bonam.

6:13  Ab inimicis tuis separare, et ab amicis tuis attende.

6:14  Amicus fidelis, protectio fortis: qui autem invenit illum, invenit thesaurum.

6:15  Amico fideli nulla est comparatio, et non est digna ponderatio auri et argenti contra bonitatem fidei illius.

6:16  Amicus fidelis, medicamentum vitae et immortalitatis: et qui metuunt Dominum, invenient illum.

6:17  Qui timet Deum, aeque habebit amicitiam bonam: quoniam secundum illum erit amicus illius.

6:18  Fili a iuventute tua excipe doctrinam, et usque ad canos invenies sapientiam.

6:19  Quasi is qui arat, et qui seminat, accede ad eam, et sustine bonos fructus illius.

6:20  in opere enim ipsius exiguum laborabis, et cito edes de generationibus illius.

6:21  Quam aspera est nimium sapientia indoctis hominibus, et non permanebit in illa excors.

6:22  Quasi lapidis virtus probatio erit in illis, et non demorabuntur proiicere illam.

6:23  Sapientia enim doctrinae secundum nomen est eius, et non est multis manifestata: quibus autem cognita est, permanet usque ad conspectum Dei.

6:24  Audi fili, et accipe consilium intellectus, et ne abiicias consilium meum.

6:25  Iniice pedem tuum in compedes illius, et in torques illius collum tuum:

6:26  subiice humerum tuum, et porta illam, et ne acedieris vinculis eius.

6:27  In omni animo tuo accede ad illam, et in omni virtute tua conserva vias eius.

6:28  Investiga illam, et manifestabitur tibi, et continens factus ne derelinquas eam:

6:29  in novissimis enim invenies requiem in ea, et convertetur tibi in oblectationem.

6:30  Et erunt tibi compedes eius in protectionem fortitudinis, et bases virtutis, et torques illius in stolam gloriae:

6:31  decor enim vitae est in illa, et vincula illius alligatura salutaris.

6:32  Stola gloriae indues eam, et coronam gratulationis superpones tibi.

6:33  Fili, si attenderis mihi, disces: et si accommodaveris animum tuum, sapiens eris.

6:34  Si inclinaveris aurem tuam, excipies doctrinam: et si dilexeris audire, sapiens eris.

6:35  In multitudine presbyterorum prudentium sta, et sapientiae illorum ex corde coniungere, ut omnem narrationem Dei possis audire, et proverbia laudis non effugiant a te.

6:36  Et si videris sensatum, evigila ad eum, et gradus ostiorum illius exterat pes tuus.

6:37  Cogitatum tuum habe in praeceptis Dei, et in mandatis illius maxime assiduus esto: et ipse dabit tibi cor, et concupiscentia sapientiae dabitur tibi.

Chapter 7

7:1  Noli facere mala, et non te apprehendent.

7:2  Discede ab iniquo, et deficient mala abs te.

7:3  Fili, non semines mala in sulcis iniustitiae, et non metes ea in septuplum.

7:4  Noli quaerere ab homine ducatum, neque a rege cathedram honoris.

7:5  Non te iustifices ante Deum, quoniam agnitor cordis ipse est: et penes regem noli velle videri sapiens.

7:6  Noli quaerere fieri iudex, nisi valeas virtute irrumpere iniquitates: ne forte extimescas faciem potentis, et ponas scandalum in agilitate tua.

7:7  Non pecces in multitudinem civitatis, nec te immittas in populum,

7:8  neque alliges duplicia peccata: nec enim in uno eris immunis.

7:9  Noli esse pusillanimis in animo tuo:

7:10  exorare, et facere eleemosynam ne despicias.

7:11  Ne dicas: In multitudine munerum meorum respiciet Deus, et offerente me Deo altissimo, munera mea suscipiet.

7:12  Non irrideas hominem in amaritudine animae: est enim qui humiliat et exaltat, circumspector Deus.

7:13  Noli amare mendacium adversus fratrem tuum: neque in amicum similiter facias.

7:14  Noli velle mentiri omne mendacium: assiduitas enim illius non est bona.

7:15  Noli verbosus esse in multitudine presbyterorum, et non iteres verbum in oratione tua.

7:16  Non oderis laboriosa opera, et rusticationem creatam ab Altissimo.

7:17  Non te reputes in multitudine indisciplinatorum.

7:18  Memento irae, quoniam non tardabit.

7:19  Humilia valde spiritum tuum: quoniam vindicta carnis impii, ignis et vermis.

7:20  Noli praevaricari in amicum pecuniam differentem, neque fratrem charissimum auro spreveris.

7:21  Noli discedere a muliere sensata et bona, quam sortitus es in timore Domini: gratia enim verecundiae illius super aurum.

7:22  Non laedas servum in veritate operantem, neque mercenarium dantem animam suam.

7:23  Servus sensatus sit tibi dilectus quasi anima tua, non defraudes illum libertate, neque inopem derelinquas illum.

7:24  Pecora tibi sunt? attende illis: et si sunt utilia, perseverent apud te.

7:25  Filii tibi sunt? erudi illos, et curva illos a pueritia illorum.

7:26  Filiae tibi sunt? serva corpus illarum, et non ostendas hilarem faciem tuam ad illas.

7:27  Trade filiam, et grande opus feceris, et homini sensato da illam.

7:28  Mulier si est tibi secundum animam tuam, non proiicias illam: et odibili non credas te in toto corde.

7:29  Honora patrem tuum, et gemitus matris tuae ne obliviscaris:

7:30  memento quoniam nisi per illos natus non fuisses: et retribue illis, quomodo et illi tibi.

7:31  In tota anima tua time Dominum, et sacerdotes illius sanctifica.

7:32  In omni virtute tua dilige eum qui te fecit: et ministros eius ne derelinquas.

7:33  Honora Deum ex tota anima tua, et honorifica sacerdotes, et propurga te cum brachiis.

7:34  Da illis partem, sicut mandatum est tibi, primitiarum et purgationis: et de negligentia tua purga te cum paucis.

7:35  Datum brachiorum tuorum et sacrificium sanctificationis offeres Domino, et initia sanctorum:

7:36  et pauperi porrige manum tuam, ut perficiatur propitiatio, et benedictio tua.

7:37  Gratia dati in conspectu omnis viventis, et mortuo non prohibeas gratiam.

7:38  Non desis plorantibus in consolatione, et cum lugentibus ambula.

7:39  Non te pigeat visitare infirmum: ex his enim in dilectione firmaberis.

7:40  In omnibus operibus tuis memorare novissima tua, et in aeternum non peccabis.

Chapter 8

8:1  Non litiges cum homine potente, ne forte incidas in manus illius.

8:2  Non contendas cum viro locuplete, ne forte contra te constituat litem tibi.

8:3  multos enim perdidit aurum et argentum, et usque ad cor regum extendit, et convertit.

8:4  Non litiges cum homine linguato, et non strues in ignem illius ligna.

8:5  Non communices homini indocto, ne male de progenie tua loquatur.

8:6  Ne despicias hominem avertentem se a peccato, neque improperes ei. memento quoniam omnes in correptione sumus.

8:7  Ne spernas hominem in sua senectute: etenim ex nobis senescunt.

8:8  Noli de mortuo inimico tuo gaudere: sciens quoniam omnes morimur, et in gaudium volumus venire.

8:9  Ne despicias narrationem presbyterorum sapientium, et in proverbiis eorum conversare.

8:10  ab ipsis enim disces sapientiam, et doctrinam intellectus, et servire magnatis sine querela.

8:11  Non te praetereat narratio seniorum: ipsi enim didicerunt a patribus suis:

8:12  quoniam ab ipsis disces intellectum, et in tempore necessitatis dabis responsum.

8:13  Non incendas carbones peccatorum arguens eos, et ne incendaris flamma ignis peccatorum illorum.

8:14  Ne contra faciem stes contumeliosi, ne sedeat quasi insidiator ori tuo.

8:15  Noli foenerari homini fortiori te: quod si foeneraveris, quasi perditum habe.

8:16  Non spondeas super virtutem tuam: quod si spoponderis, quasi restituens cogita.

8:17  Non iudices contra iudicem: quoniam secundum quod iustum est iudicat.

8:18  Cum audace non eas in via, ne forte gravet mala sua in te: ipse enim secundum voluntatem suam vadit, et simul cum stultitia illius peries.

8:19  Cum iracundo non facias rixam, et cum audace non eas in desertum: quoniam quasi nihil est ante illum sanguis, et ubi non est adiutorium, elidet te.

8:20  Cum fatuis consilium non habeas: non enim poterunt diligere nisi quae eis placent.

8:21  Coram extraneo ne facias consilium: nescis enim quid pariet.

8:22  Non omni homini cor tuum manifestes: ne forte inferat tibi gratiam falsam, et convicietur tibi.

Chapter 9

9:1  Non zeles mulierem sinus tui, ne ostendat super te malitiam doctrinae nequam.

9:2  Non des mulieri potestatem animae tuae, ne ingrediatur in virtute tua, et confundaris.

9:3  Ne respicias mulierem multivolam: ne forte incidas in laqueos illius.

9:4  Cum saltatrice ne assiduus sis: nec audias illam, ne forte pereas in efficacia illius.

9:5  Virginem ne conspicias, ne forte scandalizeris in decore illius.

9:6  Ne des fornicariis animam tuam in ullo: ne perdas te, et hereditatem tuam.

9:7  Noli circumspicere in vicis civitatis, nec oberraveris in plateis illius.

9:8  Averte faciem tuam a muliere compta, et ne circumspicias speciem alienam.

9:9  propter speciem mulieris multi perierunt: et ex hoc concupiscentia quasi ignis exardescit.

9:10  Omnis mulier, quae est fornicaria, quasi stercus in via conculcabitur.

9:11  Speciem mulieris alienae multi admirati, reprobi facti sunt. colloquium enim illius quasi ignis exardescit.

9:12  Cum aliena muliere ne sedeas omnino, nec accumbas cum ea super cubitum:

9:13  et non alterceris cum illa in vino, ne forte declinet cor tuum in illam, et sanguine tuo labaris in perditionem.

9:14  Ne derelinquas amicum antiquum: novus enim non erit similis illi.

9:15  Vinum novum, amicus novus: veterascet, et cum suavitate bibes illud.

9:16  Non zeles gloriam, et opes peccatoris: non enim scis quae futura sit illius subversio.

9:17  Non placeat tibi iniuria iniustorum, sciens quoniam usque ad inferos non placebit impius.

9:18  Longe abesto ab homine potestatem habente occidendi, et non suspicaberis timorem mortis.

9:19  et si accesseris ad illum, noli aliquid committere, ne forte auferat vitam tuam.

9:20  Communionem mortis scito: quoniam in medio laqueorum ingredieris, et super dolentium arma ambulabis.

9:21  Secundum virtutem tuam cave te a proximo tuo, et cum sapientibus et prudentibus tracta.

9:22  Viri iusti sint tibi convivae, et in timore Dei sit tibi gloriatio,

9:23  et in sensu sit tibi cogitatus Dei, et omnis enarratio tua in praeceptis Altissimi.

9:24  In manu artificum opera laudabuntur, et princeps populi in sapientia sermonis sui, in sensu vero seniorum verbum.

9:25  Terribilis est in civitate sua homo linguosus: et temerarius in verbo suo odibilis erit.

Chapter 10

10:1  Iudex sapiens iudicabit populum suum, et principatus sensati stabilis erit.

10:2  Secundum iudicem populi, sic et ministri eius: et qualis rector est civitatis, tales et inhabitantes in ea.

10:3  Rex insipiens perdet populum suum: et civitates inhabitabuntur per sensum prudentium.

10:4  In manu Dei potestas terrae: et utilem rectorem suscitabit in tempus super illam.

10:5  In manu Dei potestas hominis, et super faciem scribae imponet honorem suum.

10:6  Omnis iniuriae proximi ne memineris, et nihil agas in operibus iniuriae.

10:7  Odibilis coram Deo est et hominibus superbia: et execrabilis omnis iniquitas gentium.

10:8  Regnum a gente in gentem transfertur propter iniustitias, et iniurias, et contumelias, et diversos dolos.

10:9  Avaro autem nihil est scelestius. Quid superbit terra et cinis?

10:10  Nihil est iniquius quam amare pecuniam. hic enim et animam suam venalem habet: quoniam in vita sua proiecit intima sua.

10:11  Omnis potentatus brevis vita. Languor prolixior gravat medicum.

10:12  Brevem languorem praecidit medicus: sic et rex hodie est, et cras morietur.

10:13  Cum enim morietur homo, hereditabit serpentes, et bestias, et vermes.

10:14  Initium superbiae hominis, apostatare a Deo:

10:15  quoniam ab eo, qui fecit illum, recessit cor eius. quoniam initium omnis peccati est superbia: qui tenuerit illam, adimplebitur maledictis, et subvertet eum in finem.

10:16  Propterea exhonoravit Dominus conventus malorum, et destruxit eos usque in finem.

10:17  Sedes ducum superborum destruxit Deus, et sedere fecit mites pro eis.

10:18  Radices gentium superbarum arefecit Deus, et plantavit humiles ex ipsis gentibus.

10:19  Terras gentium evertit Dominus, et perdidit eas usque ad fundamentum.

10:20  arefecit ex ipsis, et disperdidit eos, et cessare fecit memoriam eorum a terra.

10:21  Memoria superborum perdidit Deus, et reliquit memoriam humilium sensu.

10:22  Non est creata hominibus superbia: neque iracundia nationi mulierum.

10:23  Semen hominum honorabitur hoc, quod timet Deum: semen autem hoc exhonorabitur, quod praeterit mandata Domini.

10:24  In medio fratrum rector illorum in honore: et qui timent Dominum, erunt in oculis illius.

10:25  Gloria divitum, honoratorum, et pauperum, timor Dei est:

10:26  noli despicere hominem iustum pauperem, et noli magnificare virum peccatorem divitem.

10:27  Magnus est iudex, et potens est in honore: et non est maior illo, qui timet Deum.

10:28  Servo sensato liberi servient: et vir prudens et disciplinatus non murmurabit correptus, et inscius non honorabitur.

10:29  Noli extollere te in faciendo opere tuo, et noli cunctari in tempore angustiae.

10:30  Melior est qui operatur, et abundat in omnibus, quam qui gloriatur, et eget pane.

10:31  Fili in mansuetudine serva animam tuam, et da illi honorem secundum meritum suum.

10:32  Peccantem in animam suam quis iustificabit? et quis honorificabit exhonorantem animam suam?

10:33  Pauper gloriatur per disciplinam et timorem suum: et est homo qui honorificatur propter substantiam suam.

10:34  Qui autem gloriatur in paupertate, quanto magis in substantia? et qui gloriatur in substantia, paupertatem vereatur.

Chapter 11

11:1  Sapientia humiliati exaltabit caput illius, et in medio magnatorum consedere illum faciet.

11:2  Non laudes virum in specie sua, neque spernas hominem in visu suo.

11:3  brevis in volatilibus est apis, et initium dulcoris habet fructus illius.

11:4  In vestitu ne glorieris umquam, nec in die honoris tui extollaris: quoniam mirabilia opera Altissimi solius, et gloriosa, et absconsa, et invisa opera illius.

11:5  Multi tyranni sederunt in throno, et insuspicabilis portavit diadema.

11:6  Multi potentes oppressi sunt valide, et gloriosi traditi sunt in manus alterorum.

11:7  Priusquam interroges, ne vituperes quemquam: et cum interrogaveris, corripe iuste.

11:8  Priusquam audias, ne respondeas verbum: et in medio sermonum ne adiicias loqui.

11:9  De ea re, quae te non molestat, ne certeris: et in iudicio peccantium ne consistas.

11:10  Fili ne in multis sint actus tui: et si dives fueris, non eris immunis a delicto. si enim secutus fueris, non apprehendes: et non effugies, si praecucurreris.

11:11  Est homo laborans, et festinans, et dolens impius, et tanto magis non abundabit.

11:12  Est homo marcidus egens recuperatione, plus deficiens virtute, et abundans paupertate:

11:13  et oculus Dei respexit illum in bono, et erexit eum ab humilitate ipsius, et exaltavit caput eius: et mirati sunt in illo multi, et honoraverunt Deum.

11:14  Bona et mala, vita et mors, paupertas et honestas a Deo sunt.

11:15  Sapientia et disciplina, et scientia legis apud Deum. Dilectio, et viae bonorum apud ipsum.

11:16  Error et tenebrae peccatoribus concreata sunt: qui autem exultant in malis, consenescunt in malo.

11:17  Datio Dei permanet iustis, et profectus illius successus habebit in aeternum.

11:18  Est qui locupletatur parce agendo, et haec est pars mercedis illius.

11:19  in eo quod dicit: Inveni requiem mihi, et nunc manducabo de bonis meis solus:

11:20  et nescit quod tempus praetereat, et mors appropinquet, et relinquat omnia aliis, et morietur.

11:21  Sta in testamento tuo, et in illo colloquere, et in opere mandatorum tuorum veterasce.

11:22  Ne manseris in operibus peccatorum. Confide autem in Deo, et mane in loco tuo.

11:23  Facile est enim in oculis Dei subito honestare pauperem.

11:24  Benedictio Dei in mercedem iusti festinat, et in hora veloci processus illius fructificat.

11:25  Ne dicas: Quid est mihi opus, et quae erunt mihi ex hoc bona?

11:26  Ne dicas: Sufficiens mihi sum: et quid ex hoc pessimabor?

11:27  In die bonorum ne immemor sis malorum: et in die malorum ne immemor sis bonorum:

11:28  quoniam facile est coram Deo in die obitus retribuere unicuique secundum vias suas.

11:29  Malitia horae oblivionem facit luxuriae magnae, et in fine hominis denudatio operum illius.

11:30  Ante mortem ne laudes hominem quemquam, quoniam in filiis suis agnoscitur vir.

11:31  Non omnem hominem inducas in domum tuam: multae enim sunt insidiae dolosi.

11:32  Sicut enim eructant praecordia foetantium, et sicut perdix inducitur in caveam, et ut caprea in laqueum: sic et cor superborum, et sicut prospector videns casum proximi sui.

11:33  Bona enim in mala convertens insidiatur, et in electis imponet maculam.

11:34  A scintilla una augetur ignis, et ab uno doloso augetur sanguis: homo vero peccator sanguini insidiatur.

11:35  Attende tibi a pestifero, fabricat enim mala: ne inducat super te subsannationem in perpetuum.

11:36  Admitte ad te alienigenam, et subvertet te in turbine, et abalienabit te a tuis propriis.

Chapter 12

12:1  Si benefeceris, scito cui feceris, et erit gratia in bonis tuis multa.

12:2  Benefac iusto, et invenies retributionem magnam: et si non ab ipso, certe a Domino.

12:3  Non est enim ei bene qui assiduus est in malis, et eleemosynas non danti: quoniam et Altissimus odio habet peccatores, et misertus est poenitentibus.

12:4  Da misericordi, et ne suscipias peccatorem: et impiis et peccatoribus reddet vindictam, custodiens eos in diem vindictae.

12:5  Da bono, et non receperis peccatorem.

12:6  Benefac humili, et non dederis impio: prohibe panes illi dari ne in ipsis potentior te sit:

12:7  nam duplicia mala invenies in omnibus bonis, quaecumque feceris illi: quoniam et Altissimus odio habet peccatores, et impiis reddet vindictam.

12:8  Non agnoscetur in bonis amicus, et non abscondetur in malis inimicus.

12:9  In bonis viri, inimici illius: in tristitia et in malitia illius, amicus agnitus est.

12:10  Non credas inimico tuo in aeternum: sicut enim aeramentum, aeruginat nequitia illius:

12:11  et si humiliatus vadat curvus, adiice animum tuum, et custodi te ab illo.

12:12  Non statuas illum penes te, nec sedeat ad dexteram tuam, ne forte conversus in locum tuum, inquirat cathedram tuam: et in novissimo agnosces verba mea, et in sermonibus meis stimuleris.

12:13  Quis miserebitur incantatori a serpente percusso, et omnibus, qui appropiant bestiis? et sic qui comitatur cum viro iniquo, et obvolutus est in peccatis eius.

12:14  Una hora tecum permanebit: si autem declinaveris, non supportabit.

12:15  In labiis suis indulcat inimicus, et in corde suo insidiatur ut subvertat te in foveam.

12:16  In oculis suis lacrymatur inimicus: et si invenerit tempus, non satiabitur sanguine:

12:17  et si incurrerint tibi mala, invenies eum illic priorem.

12:18  In oculis suis lacrymatur inimicus, et quasi adiuvans suffodiet plantas tuas.

12:19  Caput suum movebit, et plaudet manu, et multa susurrans commutabit vultum suum.

Chapter 13

13:1  Qui tetigerit picem, inquinabitur ab ea: et qui communicaverit superbo, induet superbiam.

13:2  Pondus super se tollat qui honestiori se communicat. Et ditiori te ne socius fueris.

13:3  Quid communicabit cacabus ad ollam? quando enim se colliserint, confringetur.

13:4  Dives iniuste egit, et fremet: pauper autem laesus tacebit.

13:5  Si largitus fueris, assumet te: et si non habueris, derelinquet te.

13:6  Si habes, convivet tecum, et evacuabit te, et ipse non dolebit super te.

13:7  Si necessarius illi fueris, supplantabit te, et subridens spem dabit, narrans tibi bona, et dicet: Quid opus est tibi?

13:8  Et confundet te in cibis suis, donec te exinaniat bis, et ter: et in novissimo deridebit te: et postea videns derelinquet te, et caput suum movebit ad te.

13:9  Humiliare Deo, et expecta manus eius.

13:10  Attende ne seductus in stultitiam humilieris.

13:11  Noli esse humilis in sapientia tua, ne humiliatus in stultitiam seducaris.

13:12  Advocatus a potentiore discede: ex hoc enim magis te advocabit.

13:13  Ne improbus sis, ne impingaris: et ne longe sis ab eo, ne eas in oblivionem.

13:14  Ne retineas ex aequo loqui cum illo: nec credas multis verbis illius. ex multa enim loquela tentabit te, et subridens interrogabit te de absconditis tuis.

13:15  Immitis animus illius conservabit verba tua: et non parcet de malitia, et de vinculis.

13:16  Cave tibi, et attende diligenter auditui tuo: quoniam cum subversione tua ambulas.

13:17  Audiens vero illa quasi in somnis vide, et vigilabis.

13:18  Omni vita tua dilige Deum, et invoca illum in salute tua.

13:19  Omne animal diligit simile sibi: sic et omnis homo proximum sibi.

13:20  Omnis caro ad similem sibi coniungetur, et omnis homo simili sui sociabitur.

13:21  Si communicabit lupus agno aliquando, sic peccator iusto.

13:22  Quae communicatio sancto ad canem? aut quae pars diviti ad pauperem?

13:23  Venatio leonis onager in eremo: sic et pascua divitum, sunt pauperes.

13:24  Et sicut abominatio est superbo humilitas: sic et execratio divitis pauper.

13:25  Dives commotus confirmatur ab amicis suis: humilis autem cum ceciderit expelletur et a notis.

13:26  Diviti decepto multi recuperatores: locutus est superbia, et iustificaverunt illum.

13:27  humilis deceptus est, insuper et arguitur: locutus est sensate, et non est datus ei locus.

13:28  Dives locutus est, et omnes tacuerunt, et verbum illius usque ad nubes perducent.

13:29  Pauper locutus est, et dicunt: Quis est hic? et si offenderit, subvertent illum.

13:30  Bona est substantia, cui non est peccatum in conscientia: et nequissima paupertas in ore impii.

13:31  Cor hominis immutat faciem illius, sive in bona, sive in mala.

13:32  Vestigium cordis boni, et faciem bonam difficile invenies, et cum labore.

Chapter 14

14:1  Beatus vir, qui non est lapsus verbo ex ore suo, et non est stimulatus in tristitia delicti.

14:2  Felix, qui non habuit animi sui tristitiam, et non excidit a spe sua.

14:3  Viro cupido et tenaci sine ratione est substantia, et homini livido ad quid aurum?

14:4  Qui acervat ex animo suo iniuste, aliis congregat, et in bonis illius alius luxuriabitur.

14:5  Qui sibi nequam est, cui alii bonus erit? et non iucundabitur in bonis suis.

14:6  Qui sibi invidet, nihil est illo nequius, et haec redditio est malitiae illius:

14:7  et si bene fecerit, ignoranter, et non volens facit: et in novissimo manifestat malitiam suam.

14:8  Nequam est oculus lividi, et avertens faciem suam, et despiciens animam suam.

14:9  Insatiabilis oculus cupidi in parte iniquitatis: non satiabitur donec consumat arefaciens animam suam.

14:10  Oculus malus ad mala: et non saturabitur pane, sed indigens et in tristitia erit super mensam suam.

14:11  Fili si habes, benefac tecum, et Deo dignas oblationes offer.

14:12  Memor esto quoniam mors non tardat, et testamentum inferorum quia demonstratum est tibi: testamentum enim huius mundi morte morietur.

14:13  Ante mortem benefac amico tuo, et secundum vires tuas exporrigens da pauperi.

14:14  Non defrauderis a die bono, et particula boni doni non te praetereat.

14:15  Nonne aliis relinques dolores et labores tuos in divisione sortis?

14:16  Da, et accipe, et iustifica animam tuam.

14:17  Ante obitum tuum operare iustitiam: quoniam non est apud inferos invenire cibum.

14:18  Omnis caro sicut foenum veterascet, et sicut folium fructificans in arbore viridi.

14:19  Alia generantur, et alia deiiciuntur: sic generatio carnis et sanguinis, alia finitur, et alia nascitur.

14:20  Omne opus corruptibile in fine deficiet: et qui illud operatur, ibit cum illo.

14:21  Et omne opus electum iustificabitur: et qui operatur illud, honorabitur in illo.

14:22  Beatus vir, qui in sapientia morabitur, et qui in iustitia sua meditabitur, et in sensu cogitabit circumspectionem Dei.

14:23  Qui excogitat vias illius in corde suo, et in absconditis suis intelligens, vadens post illam quasi investigator, et in viis illius consistens:

14:24  qui respicit per fenestras illius, et in ianuis illius audiens:

14:25  qui requiescit iuxta domum illius, et in parietibus illius figens palum statuet casulam suam ad manus illius, et requiescent in casula illius bona per aevum:

14:26  statuet filios suos sub tegmine illius, et sub ramis eius morabitur.

14:27  protegetur sub tegmine illius a fervore, et in gloria eius requiescet.

Chapter 15

15:1  Qui timet Deum, faciet bona: et qui continens est iustitiae, apprehendet illam,

15:2  et obviabit illi quasi mater honorificata, et quasi mulier a virginitate suscipiet illum.

15:3  Cibabit illum pane vitae et intellectus, et aqua sapientiae salutaris potabit illum: et firmabitur in illo, et non flectetur:

15:4  et continebit illum, et non confundetur: et exaltabit illum apud proximos suos,

15:5  et in medio Ecclesiae aperiet os eius, et adimplebit illum spiritu sapientiae et intellectus, et stola gloriae vestiet illum.

15:6  Iucunditatem et exultationem thesaurizabit super illum, et nomine aeterno hereditabit illum.

15:7  Homines stulti non apprehendent illam, et homines sensati obviabunt illi, homines stulti non videbunt eam: longe enim abest a superbia et dolo.

15:8  viri mendaces non erunt illius memores: et viri veraces invenientur in illa, et successum habebunt usque ad inspectionem Dei.

15:9  Non est speciosa laus in ore peccatoris:

15:10  quoniam a Deo profecta est sapientia. sapientiae enim Dei astabit laus, et in ore fideli abundabit, et dominator dabit eam illi.

15:11  Non dixeris: Per Deum abest: quae enim odit ne feceris.

15:12  Non dicas: Ille me implanavit: non enim necessarii sunt ei homines impii.

15:13  Omne execramentum erroris odit Dominus, et non erit amabile timentibus eum.

15:14  Deus ab initio constituit hominem, et reliquit illum in manu consilii sui.

15:15  Adiecit mandata et praecepta sua:

15:16  si volueris mandata servare, conservabunt te, et in perpetuum fidem placitam facere.

15:17  Apposuit tibi aquam et ignem: ad quod volueris, porrige manum tuam.

15:18  Ante hominem vita et mors, bonum et malum: quod placuerit ei, dabitur illi:

15:19  quoniam multa sapientia Dei, et fortis in potentia, videns omnes sine intermissione.

15:20  Oculi Domini ad timentes eum, et ipse agnoscit omnem operam hominis.

15:21  Nemini mandavit impie agere, et nemini dedit spatium peccandi:

15:22  non enim concupiscit multitudinem filiorum infidelium et inutilium.

Chapter 16

16:1  Ne iucunderis in filiis impiis, si multiplicentur: nec oblecteris super ipsos, si non est timor Dei in illis.

16:2  Non credas vitae illorum, et ne respexeris in labores eorum.

16:3  Melior est enim unus timens Deum, quam mille filii impii:

16:4  Et utile est mori sine filiis quam relinquere filios impios.

16:5  Ab uno sensato inhabitabitur patria, et a tribu impiorum deseretur.

16:6  Multa talia vidit oculis meus, et fortiora horum audivit auris mea.

16:7  In synagoga peccantium exardebit ignis, et in gente incredibili exardescet ira.

16:8  Non exoraverunt pro peccatis suis antiqui gigantes, qui destructi sunt confidentes suae virtuti:

16:9  et non pepercit peregrinationi illorum, et execratus est eos prae superbia verbi illorum.

16:10  Non misertus est illis, gentem totam perdens, et extollentem se in peccatis suis.

16:11  Et sicut sexcenta millia peditum, qui congregati sunt in duritia cordis sui: et si unus fuisset cervicatus, mirum si fuisset immunis.

16:12  misericordia enim et ira est cum illo. Potens exoratio, et effundens iram:

16:13  secundum misericordiam suam, sic correptio illius homines secundum opera sua iudicat.

16:14  Non effugiet in rapina peccator, et non retardabit sufferentia misericordiam facientis.

16:15  Omnis misericordia faciet locum unicuique secundum meritum operum suorum, et secundum intellectum peregrinationis ipsius.

16:16  Non dicas: A Deo abscondar, et ex summo quis mei memorabitur?

16:17  In populo magno non agnoscar: quae est enim anima mea in tam immensa creatura?

16:18  Ecce caelum, et caeli caelorum, abyssus, et universa terra, et quae in eis sunt, in conspectu illius commovebuntur.

16:19  montes simul, et colles, et fundamenta terrae: cum conspexerit illa Deus, tremore concutientur.

16:20  Et in omnibus his insensatum est cor: et omne cor intelligitur ab illo:

16:21  et vias illius quis intelligit, et procellam, quam nec oculus videbit hominis?

16:22  Nam plurima illius opera sunt in absconsis: sed opera iustitiae eius quis enunciabit? aut quis sustinebit? Longe enim est testamentum a quibusdam, et interrogatio hominum in consummatione est.

16:23  Qui minoratur corde, cogitat inania: et vir imprudens, et errans cogitat stulta.

16:24  Audi me fili, et disce disciplinam sensus, et in verbis meis attende in corde tuo,

16:25  et dicam in aequitate disciplinam, et scrutabor enarrare sapientiam: et in verbis meis attende in corde tuo, et dico in aequitate spiritus virtutes, quas posuit Deus in opera sua ab initio, et in veritate enuncio scientiam eius.

16:26  In iudicio Dei opera eius ab initio, et ab institutione ipsorum distinxit partes illorum, et initia eorum in gentibus suis.

16:27  Ornavit in aeternum opera illorum, nec esurierunt, nec laboraverunt, et non destiterunt ab operibus suis.

16:28  Unusquisque proximum sibi non angustiabit in aeternum.

16:29  Non sis incredibilis verbo illius.

16:30  Post haec Deus in terram respexit, et implevit illam bonis suis.

16:31  Anima autem omnis vitalis denunciabit ante faciem ipsius, et in ipsa iterum reversio illorum.

Chapter 17

17:1  Deus creavit de terra hominem, et secundum imaginem suam fecit illum.

17:2  Et iterum convertit illum in ipsam, et secundum se vestivit illum virtute.

17:3  Numerum dierum, et tempus dedit illi, et dedit illi potestatem eorum, quae sunt super terram.

17:4  Posuit timorem illius super omnem carnem, et dominatus est bestiarum et volatilium.

17:5  Creavit ex ipso adiutorium simile sibi: consilium, et linguam, et oculos, et aures, et cor dedit illis excogitandi: et disciplina intellectus replevit illos.

17:6  Creavit illis scientiam spiritus, sensu implevit cor illorum, et mala et bona ostendit illis.

17:7  Posuit oculum suum super corda illorum ostendere illis magnalia operum suorum,

17:8  ut nomen sanctificationis collaudent: et gloriari in mirabilibus illius, ut magnalia enarrent operum eius.

17:9  Addidit illis disciplinam, et legem vitae hereditavit illos.

17:10  Testamentum aeternum constituit cum illis, et iustitiam et iudicia sua ostendit illis.

17:11  Et magnalia honoris eius vidit oculus illorum, et honorem vocis audierunt aures illorum, et dixit illis: Attendite ab omni iniquo.

17:12  Et mandavit illis unicuique de proximo suo.

17:13  Viae illorum coram ipso sunt semper, non sunt absconsae ab oculis ipsius.

17:14  In unamquamque gentem praeposuit rectorem:

17:15  et pars Dei, Israel facta est manifesta.

17:16  Et omnia opera illorum velut sol in conspectu Dei: et oculi eius sine intermissione inspicientes in viis eorum.

17:17  Non sunt absconsa testamenta per iniquitatem illorum, et omnes iniquitates eorum in conspectu Dei.

17:18  Eleemosyna viri quasi sacculus cum ipso, et gratiam hominis quasi pupillam conservabit:

17:19  et postea resurget, et retribuet illis retributionem, unicuique in caput ipsorum, et convertet in interiores partes terrae.

17:20  Poenitentibus autem dedit viam iustitiae, et confirmavit deficientes sustinere, et destinavit illis sortem veritatis.

17:21  Convertere ad Dominum, et relinque peccata tua:

17:22  precare ante faciem Domini, et minue offendicula.

17:23  Revertere ad Dominum, et avertere ab iniustitia tua, et nimis odito execrationem:

17:24  et cognosce iustitias et iudicia Dei, et sta in sorte propositionis, et orationis altissimi Dei.

17:25  In partes vade saeculi sancti, cum vivis et dantibus confessionem Deo.

17:26  Non demoreris in errore impiorum, ante mortem confitere. A mortuo quasi nihil, perit confessio.

17:27  Confiteberis vivens, vivus et sanus confiteberis: et laudabis Deum, et gloriaberis in miserationibus illius.

17:28  Quam magna misericordia Domini, et propitiatio illius convertentibus ad se!

17:29  Nec enim omnia possunt esse in hominibus, quoniam non est immortalis filius hominis, et in vanitate malitiae placuerunt.

17:30  Quid lucidius sole? et hic deficiet. Aut quid nequius excogitavit caro et sanguis? et hoc arguetur.

17:31  Virtutem altitudinis caeli ipse conspicit: et omnes homines terra et cinis.

Chapter 18

18:1  Qui vivet in aeternum, creavit omnia simul. Deus solus iustificabitur, et manet invictus rex in aeternum.

18:2  Quis sufficit enarrare opera illius?

18:3  Quis enim investigabit magnalia eius?

18:4  Virtutem autem magnitudinis eius quis enunciabit? aut quis adiiciet enarrare misericordiam eius?

18:5  Non est minuere, neque adiicere, nec est invenire magnalia Dei.

18:6  Cum consummaverit homo, tunc incipiet: et cum quieverit, operabitur.

18:7  Quid est homo, et quae est gratia illius? et quid bonum, aut quid nequam illius?

18:8  Numerus dierum hominum ut multum centum anni: quasi gutta aquae maris deputati sunt: et sicut calculus arenae, sic exigui anni in die aevi.

18:9  Propter hoc patiens est Deus in illis, et effundit super eos misericordiam suam.

18:10  Vidit praesumptionem cordis eorum quoniam mala est, et cognovit subversionem illorum quoniam nequam est.

18:11  Ideo adimplevit propitiationem suam in illis, et ostendit eis viam aequitatis.

18:12  Miseratio hominis circa proximum suum: misericordia autem Dei super omnem carnem.

18:13  Qui misericordiam habet, docet, et erudit quasi pastor gregem suum.

18:14  Miseretur excipiens doctrinam miserationis, et qui festinat in iudiciis eius.

18:15  Fili in bonis non des querelam, et in omni dato non des tristitiam verbi mali.

18:16  Nonne ardorem refrigerabit ros? sic et verbum melius quam datum.

18:17  Nonne ecce verbum super datum bonum? sed utraque cum homine iustificato.

18:18  Stultus acriter improperabit: et datus indisciplinati tabescere facit oculos.

18:19  Ante iudicium para iustitiam tibi, et antequam loquaris disce.

18:20  Ante languorem adhibe medicinam, et ante iudicium interroga teipsum, et in conspectu Dei invenies propitiationem.

18:21  Ante languorem humilia te, et in tempore infirmitatis ostende conversationem tuam.

18:22  Non impediaris orare semper, et ne verearis usque ad mortem iustificari: quoniam merces Dei manet in aeternum.

18:23  Ante orationem praepara animam tuam: et noli esse quasi homo qui tentat Deum.

18:24  Memento irae in die consummationis, et tempus retributionis in conversatione facies.

18:25  Memento paupertatis in tempore abundantiae, et necessitatum paupertatis in die divitiarum.

18:26  A mane usque ad vesperam immutabitur tempus, et haec omnia citata in oculis Dei.

18:27  Homo sapiens in omnibus metuit, et in diebus delictorum attendet ab inertia.

18:28  Omnis astutus agnoscit sapientiam, et invenienti eam dabit confessionem.

18:29  Sensati in verbis et ipsi sapienter egerunt: et intellexerunt veritatem et iustitiam, et imploraverunt proverbia et iudicia.

18:30  Post concupiscentias tuas non eas, et a voluntate tua avertere.

18:31  Si praestes animae tuae concupiscentias eius, faciat te in gaudium inimicis tuis.

18:32  Ne oblecteris in turbis nec in modicis: assidua enim est commissio illorum.

18:33  Ne fueris mediocris in contentione ex foenore, et est tibi nihil in sacculo: eris enim invidus vitae tuae.

Chapter 19

19:1  Operarius ebriosus non locupletabitur: et qui spernit modica, paulatim decidet.

19:2  Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes, et arguent sensatos:

19:3  et qui se iungit fornicariis, erit nequam: putredo et vermes hereditabunt illum, et extolletur in exemplum maius, et tolletur de numero anima eius.

19:4  Qui credit cito, levis corde est, et minorabitur: et qui delinquit in animam suam, insuper habebitur.

19:5  Qui gaudet iniquitate, denotabitur: et qui odit correptionem, minuetur vita: et qui odit loquacitatem, extinguit malitiam.

19:6  Qui peccat in animam suam, poenitebit: et qui iucundatur in malitia, denotabitur.

19:7  Ne iteres verbum nequam et durum, et non minoraberis.

19:8  Amico et inimico noli narrare sensum tuum: et si est tibi delictum, noli denudare.

19:9  audiet enim te, et custodiet te, et quasi defendens peccatum odiet te, et sic aderit tibi semper.

19:10  Audisti verbum adversus proximum tuum? commoriatur in te, fidens quoniam non te dirumpet.

19:11  A facie verbi parturit fatuus, tamquam gemitus partus infantis.

19:12  Sagitta infixa femori canis, sic verbum in corde stulti.

19:13  Corripe amicum, ne forte non intellexerit, et dicat: Non feci: aut si fecerit, ne iterum addat facere.

19:14  Corripe proximum, ne forte non dixerit: et si dixerit, ne forte iteret.

19:15  Corripe amicum: saepe enim fit commissio.

19:16  Et non omni verbo credas. est qui labitur lingua, sed non ex animo.

19:17  Quis est enim qui non deliquerit in lingua sua? Corripe proximum antequam commineris.

19:18  Et da locum timori Altissimi: quia omnis sapientia timor Dei, et in illa timere Deum, et in omni sapientia dispositio legis.

19:19  Et non est sapientia nequitiae disciplina: et non est cogitatus peccatorum prudentia.

19:20  Est nequitia, et in ipsa execratio: et est insipiens qui minuitur sapientia.

19:21  Melior est homo, qui minuitur sapientia, et deficiens sensu in timore, quam qui abundat sensu, et transgreditur legem Altissimi.

19:22  Est solertia certa, et ipsa iniqua.

19:23  Et est qui emittit verbum certum enarrans veritatem. Est qui nequiter humiliat se, et interiora eius plena sunt dolo:

19:24  et est iustus qui se nimium submittit a multa humilitate: et est iustus qui inclinat faciem suam, et fingit se non videre quod ignoratum est:

19:25  et si ab imbecillitate virium vetetur peccare, si invenerit tempus malefaciendi, malefaciet.

19:26  Ex visu cognoscitur vir, et ab occursu faciei cognoscitur sensatus.

19:27  Amictus corporis, et risus dentium, et ingressus hominis enunciant de illo.

19:28  Est correptio mendax in ira contumeliosi: et est iudicium, quod non probatur esse bonum: et est tacens, et ipse est prudens.

Chapter 20

20:1  Quam bonum est arguere, quam irasci, et confitentem in oratione non prohibere!

20:2  Concupiscentia spadonis devirginabit iuvenculam:

20:3  sic qui facit per vim iudicium iniquum.

20:4  Quam bonum est correptum manifestare poenitentiam! sic enim effugies voluntarium peccatum.

20:5  Est tacens, qui invenitur sapiens: et est odibilis, qui procax est ad loquendum.

20:6  Est tacens non habens sensum loquelae: et est tacens sciens tempus aptum.

20:7  Homo sapiens tacebit usque ad tempus: lascivus autem, et imprudens non servabunt tempus.

20:8  Qui multis utitur verbis, laedet animam suam: et qui potestatem sibi sumit iniuste, odietur.

20:9  Est processio in malis viro indisciplinato, et est inventio in detrimentum.

20:10  Est datum, quod non est utile: et est datum, cuius retributio duplex.

20:11  Est propter gloriam minoratio: et est qui ab humilitate levabit caput.

20:12  Est qui multa redimat modico pretio, et restituens ea in septuplum.

20:13  Sapiens in verbis seipsum amabilem facit: gratiae autem fatuorum effundentur.

20:14  Datus insipientis non erit utilis tibi: oculi enim illius septemplices sunt.

20:15  exigua dabit, et multa improperabit: et apertio oris illius inflammatio est.

20:16  Hodie foeneratur quis, et cras expetit: odibilis est homo huiusmodi.

20:17  Fatuo non erit amicus, et non erit gratia bonis illius.

20:18  qui enim edunt panem illius: falsae linguae sunt. Quoties, et quanti irridebunt eum?

20:19  Neque enim quod habendum erat, directo sensu distribuit: similiter et quod non erat habendum.

20:20  Lapsus falsae linguae, quasi qui in pavimento cadens: sic casus malorum festinanter veniet.

20:21  Homo acharis quasi fabula vana, in ore indisciplinatorum assidua erit.

20:22  Ex ore fatui reprobabitur parabola: non enim dicit illam in tempore suo.

20:23  Est qui vetatur peccare prae inopia, et in requie sua stimulabitur.

20:24  Est qui perdet animam suam prae confusione, et ab imprudenti persona perdet eam: personae autem acceptione perdet se.

20:25  Est qui prae confusione promittit amico, et lucratus est eum inimicum gratis.

20:26  Opprobrium nequam in homine mendacium, et in ore indisciplinatorum assidue erit.

20:27  Potior fur quam assiduitas viri mendacis. perditionem autem ambo hereditabunt.

20:28  Mores hominum mendacium sine honore: et confusio illorum cum ipsis sine intermissione.

20:29  Sapiens in verbis producet seipsum, et homo prudens placebit magnatis.

20:30  Qui operatur terram suam, inaltabit acervum frugum: et qui operatur iustitiam, ipse exaltabitur: qui vero placet magnatis, effugiet iniquitatem.

20:31  Xenia et dona excaecant oculos iudicum, et quasi mutus in ore avertit correptiones eorum.

20:32  Sapientia absconsa et thesaurus invisus: quae utilitas in utrisque?

20:33  Melior est qui celat insipientiam suam, quam homo qui abscondit sapientiam suam.

Chapter 21

21:1  Fili peccasti? non adiicias iterum: sed et de pristinis deprecare ut tibi dimittantur.

21:2  Quasi a facie colubri fuge peccata: et si accesseris ad illa, suscipient te.

21:3  Dentes leonis, dentes eius, interficientes animas hominum.

21:4  Quasi romphaea bis acuta omnis iniquitas, plagae illius non est sanitas.

21:5  Obiurgatio et iniuriae annullabunt substantiam: et domus quae nimis locuples est, annullabitur superbia: sic substantia superbi eradicabitur.

21:6  Deprecatio pauperis ex ore usque ad aures eius perveniet, et iudicium festinato adveniet illi.

21:7  Qui odit correptionem, vestigium est peccatoris: et qui timet Deum, convertetur ad cor suum.

21:8  Notus a longe potens lingua audaci: et sensatus scit labi se ab ipso.

21:9  Qui aedificat domum suam impendiis alienis, quasi qui colligat lapides suos in hyeme.

21:10  Stupa collecta synagoga peccantium, et consummatio illorum flamma ignis.

21:11  Via peccatorum complanata lapidibus, et in fine illorum inferi, et tenebrae, et poenae.

21:12  Qui custodit iustitiam, continebit sensum eius.

21:13  Consummatio timoris Dei, sapientia et sensus.

21:14  Non erudietur qui non est sapiens in bono.

21:15  Est autem insipientia, quae abundat in malo: et non est sensus ubi est amaritudo.

21:16  Scientia sapientis tamquam inundatio abundabit, et consilium illius sicut fons vitae permanet.

21:17  Cor fatui quasi vas confractum, et omnem sapientiam non tenebit.

21:18  Verbum sapiens quodcumque audierit scius laudabit, et adiiciet: audivit luxuriosus, et displicebit illi, et proiiciet illud post dorsum suum.

21:19  Narratio fatui quasi sarcina in via. nam in labiis sensati invenietur gratia.

21:20  Os prudentis quaeritur in ecclesia, et verba illius cogitabunt in cordibus suis.

21:21  Tamquam domus exterminata, sic fatuo sapientia: et scientia insensati inenarrabilia verba.

21:22  Compedes in pedibus, stulto doctrina, et quasi vincula manuum super manum dextram.

21:23  Fatuus in risu exaltat vocem suam: vir autem sapiens vix tacite ridebit.

21:24  Ornamentum aureum prudenti doctrina, et quasi brachiale in brachio dextro.

21:25  Pes fatui facilis in domum proximi: et homo peritus confundetur a persona potentis.

21:26  Stultus a fenestra respiciet in domum: vir autem eruditus foris stabit.

21:27  Stultitia hominis auscultare per ostium: et prudens gravabitur contumelia.

21:28  Labia imprudentium stulta narrabunt: verba autem prudentium statera ponderabuntur.

21:29  In ore fatuorum cor illorum: et in corde sapientium os illorum.

21:30  Dum maledicit impius diabolum, maledicit ipse animam suam.

21:31  Susurro coinquinabit animam suam, et in omnibus odietur: et qui cum eo manserit, odiosus erit: tacitus et sensatus honorabitur.

Chapter 22

22:1  In lapide luteo lapidatus est piger, et omnes loquentur super aspernationem illius.

22:2  De stercore boum lapidatus est piger: et omnis, qui tetigerit eum, excutiet manus.

22:3  Confusio patris est de filio indisciplinato: filia autem in deminoratione fiet.

22:4  Filia prudens hereditas viro suo. nam quae confundit, in contumeliam fit genitoris.

22:5  Patrem et virum confundit audax, et ab impiis non minorabitur: ab utrisque autem inhonorabitur.

22:6  Musica in luctu importuna narratio: flagella et doctrina in omni tempore sapientia.

22:7  Qui docet fatuum, quasi qui conglutinat testam.

22:8  Qui narrat verbum non audienti, quasi qui excitat dormientem de gravi somno.

22:9  Cum dormiente loquitur qui enarrat stulto sapientiam: et in fine narrationis dicit: Quis est hic?

22:10  Supra mortuum plora, defecit enim lux eius: et supra fatuum plora, defecit enim sensus.

22:11  Modicum plora super mortuum, quoniam requievit.

22:12  Nequissimi enim nequissima vita super mortem fatui.

22:13  Luctus mortui septem dies: fatui autem et impii omnes dies vitae illorum.

22:14  Cum stulto ne multum loquaris, et cum insensato ne abieris.

22:15  Serva te ab illo, ut non molestiam habeas, et non coinquinaberis peccato illius.

22:16  Deflecte ab illo, et invenies requiem, et non acediaberis in stultitia illius.

22:17  Super plumbum quid gravabitur? et quod illi aliud nomen quam fatuus?

22:18  Arenam, et salem, et massam ferri facilius est ferre quam hominem imprudentem, et fatuum, et impium.

22:19  Loramentum ligneum colligatum in fundamento aedificii non dissolvetur: sic et cor confirmatum in cogitatione consilii.

22:20  Cogitatus sensati in omni tempore, vel metu non depravabitur.

22:21  Sicut paleae in excelsis, et caementa sine impensa posita contra faciem venti non permanebunt:

22:22  sic et cor timidum in cogitatione stulti contra impetum timoris non resistet.

22:23  Sicut cor trepidum in cogitatione fatui, omni tempore non metuet, sic et qui in praeceptis Dei permanet semper.

22:24  Pungens oculum deducit lacrymas: et qui pungit cor, profert sensum.

22:25  Mittens lapidem in volatilia, deiiciet illa: sic et qui conviciatur amico, dissolvit amicitiam.

22:26  Ad amicum etsi produxeris gladium, non desperes: est enim regressus ad amicum.

22:27  Si aperueris os triste, non timeas. est enim concordatio: excepto convitio, et improperio, et superbia, et mysterii revelatione, et plaga dolosa: in his omnibus effugiet amicus.

22:28  Fidem posside cum amico in paupertate illius, ut et in bonis illius laeteris.

22:29  In tempore tribulationis illius permane illi fidelis, ut et in hereditate illius coheres sis.

22:30  Ante ignem camini vapor, et fumus ignis inaltatur: sic et ante sanguinem maledicta, et contumeliae, et minae.

22:31  Amicum salutare non confundar, a facie illius non me abscondam: et si mala mihi evenerint per illum, sustinebo.

22:32  Omnis qui audiet, cavebit se ab eo.

22:33  Quis dabit ori meo custodiam, et super labia mea signaculum certum, ut non cadam ab ipsis, et lingua mea perdat me?

Chapter 23

23:1  Domine pater, et dominator vitae meae ne derelinquas me in consilio eorum: nec sinas me cadere in illa exprobratione.

23:2  Quis superponit in cogitatu meo flagella, et in corde meo doctrinam sapientiae, ut ignorationibus eorum non parcant mihi, et non appareant delicta eorum,

23:3  et ne adincrescant ignorantiae meae, et multiplicentur delicta mea, et peccata mea abundent, et incidam in conspectu adversariorum meorum, et gaudeat super me inimicus meus?

23:4  Domine pater, et Deus vitae meae, ne derelinquas me in cogitatu illorum.

23:5  Extollentiam oculorum meorum ne dederis mihi, et omne desiderium averte a me.

23:6  Aufer a me ventris concupiscentias, et concubitus concupiscentiae ne apprehendant me, et animo irreverenti et infrunito ne tradas me.

23:7  Doctrinam oris audite filii: et qui custodierit illam, non periet labiis, nec scandalizabitur in operibus nequissimis.

23:8  In vanitate sua apprehenditur peccator, et superbus et maledicus scandalizabitur in illis.

23:9  Iurationi non assuescat os tuum, multi enim casus in illa.

23:10  Nominatio vero Dei non sit assidua in ore tuo, et nominibus Sanctorum non admiscearis: quoniam non erit immunis ab eis.

23:11  Sicut servus interrogatus assidue, a livore non minuitur: sic omnis iurans, et nominans, in toto a peccato non purgabitur.

23:12  Vir multum iurans implebitur iniquitate, et non discedet a domo illius plaga.

23:13  Et si frustraverit, delictum illius super ipsum erit: et si dissimulaverit, delinquit dupliciter:

23:14  et si in vacuum iuraverit, non iustificabitur: replebitur enim retributione domus illius.

23:15  Est et alia loquela contraria morti, non inveniatur in hereditate Iacob.

23:16  Etenim a misericordibus omnia haec auferentur, et in delictis non volutabuntur.

23:17  Indisciplinatae loquelae non assuescat os tuum: est enim in illa verbum peccati.

23:18  Memento patris et matris tuae, in medio enim magnatorum consistis:

23:19  ne forte obliviscatur te Deus in conspectu illorum, et assiduitate tua infatuatus, improperium patiaris, et maluisses non nasci, et diem nativitatis tuae maledicas.

23:20  Homo assuetus in verbis improperii, in omnibus diebus suis non erudietur.

23:21  Duo genera abundant in peccatis, et tertium adducit iram, et perditionem.

23:22  Anima calida quasi ignis ardens non extinguetur donec aliquid glutiat:

23:23  et homo nequam in ore carnis suae non desinet donec incendat ignem.

23:24  Homini fornicario omnis panis dulcis, non fatigabitur transgrediens usque ad finem.

23:25  Omnis homo qui transgreditur lectum suum, contemnens in animam suam, et dicens: Quis me videt?

23:26  tenebrae circumdant me, et parietes cooperiunt me, et nemo circumspicit me: quem vereor? delictorum meorum non memorabitur Altissimus.

23:27  Et non intelligit quoniam omnia videt oculus illius, quoniam expellit a se timorem Dei huiusmodi hominis timor, et oculi hominum timentes illum:

23:28  et non cognovit quoniam oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, circumspicientes omnes vias hominum, et profundum abyssi, et hominum corda intuentes in absconditas partes.

23:29  Domino enim Deo antequam crearentur, omnia sunt agnita: sic et post perfectum respicit omnia.

23:30  Hic in plateis civitatis vindicabitur, et quasi pullus equinus fugabitur: et ubi non speravit, apprehendetur.

23:31  Et erit dedecus omnibus, eo quod non intellexerit timorem Domini.

23:32  Sic et mulier omnis relinquens virum suum, et statuens hereditatem ex alieno matrimonio:

23:33  primo enim in lege Altissimi incredibilis fuit: secundo in virum suum deliquit: tertio in adulterio fornicata est, et ex alio viro filios statuit sibi.

23:34  Haec in ecclesiam adducetur, et in filios eius respicietur.

23:35  Non tradent filii eius radices, et rami eius non dabunt fructum.

23:36  derelinquet in maledictum memoriam eius, et dedecus illius non delebitur.

23:37  Et agnoscent qui derelicti sunt, quoniam nihil melius est quam timor Dei: et nihil dulcius, quam respicere in mandatis Domini.

23:38  Gloria magna est sequi Dominum: longitudo enim dierum assumetur ab eo.

Chapter 24

24:1  Sapientia laudabit animam suam, et in Deo honorabitur, et in medio populi sui gloriabitur,

24:2  et in ecclesiis Altissimi aperiet os suum, et in conspectu virtutis illius gloriabitur,

24:3  et in medio populi sui exaltabitur, et in plenitudine sancta admirabitur,

24:4  et in multitudine electorum habebit laudem, et inter benedictos benedicetur, dicens:

24:5  Ego ex ore Altissimi prodivi primogenita ante omnem creaturam:

24:6  Ego feci in caelis ut oriretur lumen indeficiens, et sicut nebula texi omnem terram:

24:7  Ego in altissimis habitavi, et thronus meus in columna nubis.

24:8  Gyrum caeli circuivi sola, et profundum abyssi penetravi, in fluctibus maris ambulavi,

24:9  et in omni terra steti: et in omni populo,

24:10  et in omni gente primatum habui:

24:11  et omnium excellentium et humilium corda virtute calcavi: et in his omnibus requiem quaesivi, et in hereditate Domini morabor.

24:12  Tunc praecepit, et dixit mihi Creator omnium: et qui creavit me, requievit in tabernaculo meo,

24:13  et dixit mihi: In Iacob inhabita, et in Israel hereditare, et in electis meis mitte radices.

24:14  Ab initio, et ante saecula creata sum, et usque ad futurum saeculum non desinam, et in habitatione sancta coram ipso ministravi.

24:15  Et sic in Sion firmata sum, et in civitate sanctificata similiter requievi, et in Ierusalem potestas mea.

24:16  Et radicavi in populo honorificato, et in partes Dei mei hereditas illius, et in plenitudine sanctorum detentio mea.

24:17  Quasi cedrus exaltata sum in Libano, et quasi cypressus in monte Sion:

24:18  quasi palma exaltata sum in Cades, et quasi plantatio rosae in Iericho:

24:19  Quasi oliva speciosa in campis, et quasi platanus exaltata sum iuxta aquam in plateis.

24:20  Sicut cinnamomum, et balsamum aromatizans odorem dedi: quasi myrrha electa dedi suavitatem odoris:

24:21  et quasi storax, et galbanus, et ungula, et gutta, et quasi Libanus non incisus vaporavi habitationem meam, et quasi balsamum non mistum odor meus.

24:22  Ego quasi terebinthus extendi ramos meos, et rami mei honoris et gratiae.

24:23  Ego quasi vitis fructificavi suavitatem odoris: et flores mei fructus honoris et honestatis.

24:24  Ego mater pulchrae dilectionis, et timoris, et agnitionis, et sanctae spei.

24:25  In me gratia omnis viae et veritatis, in me omnis spes vitae et virtutis.

24:26  Transite ad me omnes qui concupiscitis me, et a generationibus meis implemini:

24:27  Spiritus enim meus super mel dulcis, et hereditas mea super mel et favum:

24:28  Memoria mea in generatione saeculorum.

24:29  Qui edunt me, adhuc esurient: et qui bibunt me, adhuc sitient.

24:30  Qui audit me, non confundetur: et qui operantur in me, non peccabunt:

24:31  Qui elucidant me, vitam aeternam habebunt.

24:32  Haec omnia liber vitae, et testamentum Altissimi, et agnitio veritatis.

24:33  Legem mandavit Moyses in praeceptis iustitiarum, et hereditatem domui Iacob, et Israel promissiones.

24:34  Posuit David puero suo excitare regem ex ipso fortissimum, et in throno honoris sedentem in sempiternum.

24:35  Qui implet quasi Phison sapientiam, et sicut Tigris in diebus novorum.

24:36  Qui adimplet quasi Euphrates sensum: qui multiplicat quasi Iordanis in tempore messis.

24:37  Qui mittit disciplinam sicut lucem, et assistens quasi Gehon in die vindemiae.

24:38  Qui perficit primus scire ipsam, et infirmior non investigabit eam.

24:39  A mari enim abundabit cogitatio eius, et consilium illius in abysso magna.

24:40  Ego sapientiam effudi flumina.

24:41  Ego quasi trames aquae immensae de fluvio, ego quasi fluvius Dorix, et sicut aquaeductus exivi de paradiso.

24:42  dixi: Rigabo hortum meum plantationum, et inebriabo prati mei fructum.

24:43  Et ecce factus est mihi trames abundans, et fluvius meus appropinquavit ad mare:

24:44  quoniam doctrinam quasi antelucanum illumino omnibus, et enarrabo illam usque ad longinquum.

24:45  Penetrabo omnes inferiores partes terrae, et inspiciam omnes dormientes, et illuminabo omnes sperantes in Domino.

24:46  Adhuc doctrinam quasi prophetiam effundam, et relinquam illam quaerentibus sapientiam, et non desinam in progenies illorum usque in aevum sanctum.

24:47  Videte quoniam non soli mihi laboravi, sed omnibus exquirentibus veritatem.

Chapter 25

25:1  In tribus placitum est spiritui meo, quae sunt probata coram Deo, et hominibus:

25:2  Concordia fratrum, et amor proximorum, et vir et mulier bene sibi consentientes.

25:3  Tres species odivit anima mea, et aggravor valde animae illorum:

25:4  Pauperem superbum: divitem mendacem: senem fatuum et insensatum.

25:5  Quae in iuventute tua non congregasti, quomodo in senectute tua invenies?

25:6  Quam speciosum canitiei iudicium, et presbyteris cognoscere consilium!

25:7  Quam speciosa veteranis sapientia, et gloriosus intellectus, et consilium!

25:8  Corona senum multa peritia, et gloria illorum timor Dei.

25:9  Novem insuspicabilia cordis magnificavi, et decimum dicam in lingua hominibus:

25:10  Homo, qui iucundatur in filiis, vivens et videns subversionem inimicorum suorum.

25:11  Beatus, qui habitat cum muliere sensata, et qui lingua sua non est lapsus, et qui non servivit indignis se.

25:12  Beatus, qui invenit amicum verum, et qui enarrat iustitiam auri audienti.

25:13  Quam magnus, qui invenit sapientiam et scientiam! sed non est super timentem Dominum.

25:14  timor Dei super omnia se superposuit:

25:15  beatus homo, cui donatum est habere timorem Dei: qui tenet illum, cui assimilabitur?

25:16  Timor Dei initium dilectionis eius: fidei autem initium agglutinandum est ei.

25:17  Omnis plaga tristitia cordis est: et omnis malitia, nequitia mulieris.

25:18  Et omnem plagam, et non plagam videbit cordis:

25:19  et omnem nequitiam, et non nequitiam mulieris:

25:20  et omnem obductum, et non obductum odientium:

25:21  et omnem vindictam, et non vindictam inimicorum.

25:22  Non est caput nequius super caput colubri:

25:23  et non est ira super iram mulieris. Commorari leoni et draconi magis placebit, quam habitare cum muliere nequam.

25:24  Nequitia mulieris immutat faciem eius: et obcaecat vultum suum tamquam ursus: et quasi saccum ostendit. In medio proximorum eius

25:25  ingemuit vir eius, et audiens suspiravit modicum.

25:26  Brevis omnis malitia super malitiam mulieris, sors peccatorum cadat super illam.

25:27  Sicut ascensus arenosus in pedibus veterani, sic mulier linguata homini quieto.

25:28  Ne respicias in mulieris speciem, et non concupiscas mulierem in specie.

25:29  Mulieris ira, et irreverentia, et confusio magna.

25:30  Mulier si primatum habeat, contraria est viro suo.

25:31  Cor humile, et facies tristis, et plaga mortis, mulier nequam.

25:32  Manus debiles, et genua dissoluta, mulier quae non beatificat virum suum.

25:33  A muliere initium factum est peccati, et per illam omnes morimur.

25:34  Non des aquae tuae exitum, nec modicum: nec mulieri nequam veniam prodeundi.

25:35  Si non ambulaverit ad manum tuam, confundet te in conspectu inimicorum.

25:36  A carnibus tuis abscinde illam, ne semper te abutatur.

Chapter 26

26:1  Mulieris bonae beatus vir: numerus enim annorum illius duplex.

26:2  Mulier fortis oblectat virum suum, et annos vitae illius in pace implebit.

26:3  Pars bona, mulier bona, in parte timentium Deum dabitur viro pro factis bonis:

26:4  divitis autem, et pauperis cor bonum, in omni tempore vultus illorum hilaris.

26:5  A tribus timuit cor meum, et in quarto facies mea metuit:

26:6  Delaturam civitatis: et collectionem populi:

26:7  calumniam mendacem, super mortem, omnia gravia:

26:8  dolor cordis et luctus, mulier zelotypa.

26:9  In muliere zelotypa flagellum linguae, omnibus communicans.

26:10  Sicut boum iugum, quod movetur, ita et mulier nequam: qui tenet illam, quasi qui apprehendit scorpionem.

26:11  Mulier ebriosa ira magna: et contumelia, et turpitudo illius non tegetur.

26:12  Fornicatio mulieris in extollentia oculorum, et in palpebris illius agnoscetur.

26:13  In filia non avertente se, firma custodiam: ne inventa occasione utatur se.

26:14  Ab omni irreverentia oculorum eius cave, et ne mireris si te neglexerit.

26:15  sicut viator sitiens, ad fontem os aperiet, et ab omni aqua proxima bibet, et contra omnem palum sedebit, et contra omnem sagittam aperiet pharetram donec deficiat.

26:16  Gratia mulieris sedulae delectabit virum suum, et ossa illius impinguabit.

26:17  Disciplina illius datum Dei est.

26:18  Mulier sensata et tacita, non est immutatio eruditae animae.

26:19  Gratia super gratiam mulier sancta, et pudorata.

26:20  Omnis autem ponderatio non est digna continentis animae.

26:21  Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic mulieris bonae species in ornamentum domus eius.

26:22  lucerna splendens super candelabrum sanctum, et species faciei super aetatem stabilem.

26:23  Columnae aureae super bases argenteas, et pedes firmi super plantas stabilis mulieris.

26:24  Fundamenta aeterna supra petram solidam, et mandata Dei in corde mulieris sanctae.

26:25  In duobus contristatum est cor meum, et in tertio iracundia mihi advenit:

26:26  Vir bellator deficiens per inopiam: et vir sensatus contemptus:

26:27  et qui transgreditur a iustitia ad peccatum, Deus paravit eum ad rhomphaeam.

26:28  Duae species difficiles et periculosae mihi apparuerunt, difficile exuitur negotians a negligentia: et non iustificabitur caupo a peccatis labiorum.

Chapter 27

27:1  Propter inopiam multi deliquerunt: et qui quaerit locupletari, avertit oculum suum.

27:2  Sicut in medio compaginis lapidum palus figitur, sic et inter medium venditionis et emptionis angustiabitur peccatum.

27:3  Conteretur cum delinquente delictum.

27:4  Si non in timore Domini tenueris te instanter, cito subvertetur domus tua.

27:5  Sicut in percussura cribri remanebit pulvis, sic aporia hominis in cogitatu illius.

27:6  Vasa figuli probat fornax, et homines iustos tentatio tribulationis.

27:7  Sicut rusticatio de ligno ostendit fructum illius, sic verbum ex cogitatu cordis hominis.

27:8  Ante sermonem non laudes virum: haec enim tentatio est hominum.

27:9  Si sequaris iustitiam, apprehendes illam: et indues quasi poderem honoris, et inhabitabis cum ea, et proteget te in sempiternum, et in die agnitionis invenies firmamentum.

27:10  Volatilia ad sibi similia conveniunt: et veritas ad eos, qui operantur illam, revertetur.

27:11  Leo venationi insidiatur semper: sic peccata operantibus iniquitates.

27:12  Homo sanctus in sapientia manet sicut sol: nam stultus sicut luna mutatur.

27:13  In medio insensatorum serva verbum tempori: in medio autem cogitantium assiduus esto.

27:14  Narratio peccantium odiosa, et risus illorum in deliciis peccati.

27:15  Loquela multum iurans, horripilationem capiti statuet: et irreverentia ipsius obturatio aurium.

27:16  Effusio sanguinis in rixa superborum: et maledictio illorum auditus gravis.

27:17  Qui denudat arcana amici, fidem perdit, et non inveniet amicum ad animum suum.

27:18  Dilige proximum, et coniungere fide cum illo.

27:19  Quod si denudaveris absconsa illius, non persequeris post eum.

27:20  Sicut enim homo, qui perdit amicum suum, sic et qui perdit amicitiam proximi sui.

27:21  Et sicut qui dimittit avem de manu sua, sic dereliquisti proximum tuum, et non eum capies.

27:22  non illum sequaris, quoniam longe abest: effugit enim quasi caprea de laqueo: quoniam vulnerata est anima eius.

27:23  ultra eum non poteris colligare: et maledicti dura est concordatio:

27:24  denudare autem amici mysteria, desperatio est animae infelicis.

27:25  Annuens oculo fabricat iniqua, et nemo eum abiiciet:

27:26  in conspectu oculorum tuorum condulcabit os suum, et super sermones tuos admirabitur: novissime autem pervertet os suum, et in verbis tuis dabit scandalum.

27:27  Multa audivi, et non coaequavi ei, et Dominus odiet illum.

27:28  Qui in altum mittit lapidem, super caput eius cadet: et plaga dolosa dolosi dividet vulnera.

27:29  Et qui foveam fodit, incidit in eam: et qui statuit lapidem proximo, offendet in eo: et qui laqueum alii ponit, peribit in illo.

27:30  Facienti nequissimum consilium, super ipsum devolvetur, et non agnoscet unde adveniat illi.

27:31  Illusio, et improperium superborum, et vindicta sicut leo insidiabitur illi.

27:32  Laqueo peribunt qui oblectantur casu iustorum: dolor autem consumet illos antequam moriantur.

27:33  Ira et furor, utraque execrabilia sunt, et vir peccator continens erit illorum.

Chapter 28

28:1  Qui vindicari vult, a Domino inveniet vindictam, et peccata illius servans servabit.

28:2  Relinque proximo tuo nocenti te: et tunc deprecanti tibi peccata solventur.

28:3  Homo homini reservat iram, et a Deo quaerit medelam?

28:4  In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis deprecatur?

28:5  Ipse cum caro sit, reservat iram, et propitiationem petit a Deo? quis exorabit pro delictis illius?

28:6  Memento novissimorum, et desine inimicari:

28:7  tabitudo enim et mors imminent in mandatis eius.

28:8  Memorare timorem Dei, et non irascaris proximo.

28:9  Memorare testamentum Altissimi, et despice ignorantiam proximi.

28:10  Abstine te a lite, et minues peccata:

28:11  homo enim iracundus incendit litem, et vir peccator turbabit amicos, et in medio pacem habentium immittet inimicitiam.

28:12  Secundum enim ligna silvae sic ignis exardescit: et secundum virtutem hominis, sic iracundia illius erit, et secundum substantiam suam exaltabit iram suam.

28:13  Certamen festinatum incendit ignem: et lis festinans effundit sanguinem: et lingua testificans adducit mortem.

28:14  Si sufflaveris in scintillam, quasi ignis exardebit: et si expueris super illam, extinguetur: utraque ex ore proficiscuntur.

28:15  Susurro et bilinguis maledictus: multos enim turbabit pacem habentes.

28:16  Lingua tertia multos commovit, et dispersit illos de gente in gentem.

28:17  civitates muratas divitum destruxit, et domus magnatorum effodit.

28:18  Virtutes populorum concidit, et gentes fortes dissolvit.

28:19  Lingua tertia mulieres viratas eiecit, et privavit illas laboribus suis.

28:20  qui respicit illam, non habebit requiem, nec habebit amicum, in quo requiescat.

28:21  Flagelli plaga livorem facit: plaga autem linguae comminuet ossa.

28:22  Multi ceciderunt in ore gladii, sed non sic quasi qui interierunt per linguam suam.

28:23  Beatus qui tectus est a lingua nequam, qui in iracundiam illius non transivit, et qui non attraxit iugum illius, et in vinculis eius non est ligatus:

28:24  iugum enim illius, iugum ferreum est: et vinculum illius, vinculum aereum est.

28:25  Mors illius, mors nequissima: et utilis potius infernus quam illa.

28:26  Perseverantia illius non permanebit, sed obtinebit vias iniustorum: et in flamma sua non comburet iustos.

28:27  Qui relinquunt Deum, incident in illam, et exardebit in illis, et non extinguetur, et immittetur in illos quasi leo, et quasi pardus laedet illos.

28:28  Sepi aures tuas spinis, et linguam nequam noli audire, et ori tuo facito ostia, et seras auribus tuis.

28:29  Aurum tuum et argentum tuum confla, et verbis tuis facito stateram, et frenos ori tuo rectos:

28:30  et attende ne forte labaris in lingua, et cadas in conspectu inimicorum insidiantium tibi, et sit casus tuus insanabilis in mortem.

Chapter 29

29:1  Qui facit misericordiam, foeneratur proximo suo: et qui praevalet manu, mandata servat.

29:2  Foenerare proximo tuo in tempore necessitatis illius, et iterum redde proximo in tempore suo.

29:3  Confirma verbum, et fideliter age cum illo: et in omni tempore invenies quod tibi necessarium est.

29:4  Multi quasi inventionem aestimaverunt foenus, et praestiterunt molestiam his, qui se adiuverunt.

29:5  Donec accipiant, osculantur manus dantis, et in promissionibus humiliant vocem suam:

29:6  et in tempore redditionis postulabit tempus, et loquetur verba taedii et murmurationum, et tempus causabitur:

29:7  si autem potuerit reddere, adversabitur, solidi vix reddet dimidium, et computabit illud quasi inventionem:

29:8  sin autem fraudabit illum pecunia sua, et possidebit illum inimicum gratis:

29:9  et convitia et maledicta reddet illi, et pro honore et beneficio reddet illi contumeliam.

29:10  Multi non causa nequitiae foenerati sunt, sed fraudari gratis timuerunt.

29:11  Verumtamen super humilem animo fortior esto, et pro eleemosyna non trahas illum.

29:12  Propter mandatum assume pauperem: et propter inopiam eius ne dimittas eum vacuum.

29:13  Perde pecuniam propter fratrem et amicum tuum: et non abscondas illam sub lapide in perditionem.

29:14  Pone thesaurum tuum in praeceptis Altissimi, et proderit tibi magis quam aurum.

29:15  Conclude eleemosynam in corde pauperis, et haec pro te exorabit ab omni malo.

29:16  Super scutum potentis,

29:17  et super lanceam

29:18  adversus inimicum tuum pugnabit.

29:19  Vir bonus fidem facit proximo suo: et qui perdiderit confusionem, derelinquet sibi.

29:20  Gratiam fideiussoris ne obliviscaris: dedit enim pro te animam suam.

29:21  Repromissorem fugit peccator et immundus.

29:22  Bona repromissoris sibi ascribit peccator: et ingratus sensu derelinquet liberantem se.

29:23  Vir repromittit de proximo suo: et cum perdiderit reverentiam, derelinquetur ab eo.

29:24  Repromissio nequissima multos perdidit dirigentes, et commovit illos quasi fluctus maris.

29:25  Viros potentes gyrans migrare fecit, et vagati sunt in gentibus alienis.

29:26  Peccator transgrediens mandatum Domini incidet in promissionem nequam: et qui conatur multa agere, incidet in iudicium.

29:27  Recupera proximum secundum virtutem tuam, et attende tibi ne incidas.

29:28  Initium vitae hominis aqua et panis, et vestimentum, et domus protegens turpitudinem.

29:29  Melior est victus pauperis sub tegmine asserum, quam epulae splendidae in peregre sine domicilio.

29:30  Minimum pro magno placeat tibi, et improperium peregrinationis non audies.

29:31  Vita nequam hospitandi de domo in domum: et ubi hospitabitur, non fiducialiter aget, nec aperiet os.

29:32  Hospitabitur, et pascet, et potabit ingratos, et ad haec amara audiet.

29:33  Transi hospes, et orna mensam: et quae in manu habes, ciba ceteros.

29:34  Exi a facie honoris amicorum meorum: necessitudine domus meae hospitio mihi factus est frater.

29:35  Gravia haec homini habenti sensum: Correptio domus, et improperium foeneratoris.

Chapter 30

30:1  Qui diligit filium suum, assiduat illi flagella, ut laetetur in novissimo suo, et non palpet proximorum ostia.

30:2  Qui docet filium suum, laudabitur in illo, et in medio domesticorum in illo gloriabitur.

30:3  Qui docet filium suum, in zelum mittit inimicum, et in medio amicorum gloriabitur in illo.

30:4  Mortuus est pater eius, et quasi non est mortuus: similem enim reliquit sibi post se.

30:5  In vita sua vidit, et laetatus est in illo: in obitu suo non est contristatus, nec confusus est coram inimicis.

30:6  Reliquit enim defensorem domus contra inimicos, et amicis reddentem gratiam.

30:7  Pro animabus filiorum colligabit vulnera sua, et super omnem vocem turbabuntur viscera eius.

30:8  Equus indomitus evadit durus, et filius remissus evadet praeceps.

30:9  Lacta filium, et paventem te faciet: lude cum eo, et contristabit te.

30:10  Non corrideas illi: ne doleas, et in novissimo obstupescent dentes tui.

30:11  Non des illi potestatem in iuventute, et ne despicias cogitatus illius.

30:12  Curva cervicem eius in iuventute, et tunde latera eius dum infans est, ne forte induret, et non credat tibi, et erit tibi dolor animae.

30:13  Doce filium tuum, et operare in illo, ne in turpitudinem illius offendas.

30:14  Melior est pauper sanus, et fortis viribus, quam dives imbecillis et flagellatus malitia.

30:15  Salus animae in sanctitate iustitiae melior est omni auro et argento: et corpus validum quam census immensus.

30:16  Non est census super censum salutis corporis: et non est oblectamentum super cordis gaudium.

30:17  Melior est mors quam vita amara: et requies aeterna quam languor perseverans.

30:18  Bona abscondita in ore clauso, quasi appositiones epularum circumpositae sepulchro.

30:19  Quid proderit libatio idolo? nec enim manducabit, nec odorabit:

30:20  sic qui effugatur a Domino, portans mercedes iniquitatis:

30:21  videns oculis, et ingemiscens, sicut spado complectens virginem, et suspirans.

30:22  Tristitiam non des animae tuae, et non affligas temetipsum in consilio tuo.

30:23  Iucunditas cordis haec est vita hominis, et thesaurus sine defectione sanctitatis: et exultatio viri est longaevitas.

30:24  Miserere animae tuae placens Deo, et contine: congrega cor tuum in sanctitate eius, et tristitiam longe repelle a te.

30:25  Multos enim occidit tristitia, et non est utilitas in illa.

30:26  Zelus et iracundia minuunt dies, et ante tempus senectam adducet cogitatus.

30:27  Splendidum cor, bonum in epulis est: epulae enim illius diligenter fiunt.

Chapter 31

31:1  Vigilia honestatis tabefaciet carnes, et cogitatus illius auferet somnum.

31:2  Cogitatus praescientiae avertit sensum, et infirmitas gravis sobriam facit animam.

31:3  Laboravit dives in congregatione substantiae, et in requie sua replebitur bonis suis.

31:4  Laboravit pauper in diminutione victus, et in fine inops fit.

31:5  Qui aurum diligit, non iustificabitur: et qui insequitur consumptionem replebitur ex ea.

31:6  Multi dati sunt in auri casus, et facta est in specie ipsius perditio illorum.

31:7  Lignum offensionis est aurum sacrificantium: vae illis, qui sectantur illud, et omnis imprudens deperiet in illo.

31:8  Beatus dives, qui inventus est sine macula: et qui post aurum non abiit, nec speravit in pecunia, et thesauris.

31:9  Quis est hic, et laudabimus eum? fecit enim mirabilia in vita sua.

31:10  Qui probatus est in illo, et perfectus est, erit illi gloria aeterna: qui potuit transgredi, et non est transgressus: facere mala, et non fecit:

31:11  ideo stabilita sunt bona illius in Domino, et eleemosynas illius enarrabit omnis Ecclesia sanctorum.

31:12  Supra mensam magnam sedisti? non aperies super illam faucem tuam prior.

31:13  Non dicas: Multa sunt, quae super illam sunt:

31:14  memento quoniam malus est oculus nequam.

31:15  Nequius oculo quid creatum est? ideo ab omni facie sua lacrymabitur. cum viderit,

31:16  ne extendas manum tuam prior, et invidia contaminatus erubescas.

31:17  Ne comprimaris in convivio.

31:18  Intellige quae sunt proximi tui ex teipso:

31:19  utere quasi homo frugi his, quae tibi apponuntur: ne, cum manducas multum, odio habearis.

31:20  Cessa prior causa disciplinae: et noli nimius esse, ne forte offendas.

31:21  Et si in medio multorum sedisti, prior illis ne extendas manum tuam, nec prior poscas bibere.

31:22  Quam sufficiens est homini eruditio vinum exiguum, et in dormiendo non laborabis ab illo, et non senties dolorem.

31:23  Vigilia, cholera, et tortura viro infrunito:

31:24  somnus sanitatis in homine parco. dormiet usque mane, et anima illius cum ipso delectabitur.

31:25  Et si coactus fueris in edendo multum, surge e medio, evome: et refrigerabit te, et non adduces corpori tuo infirmitatem.

31:26  Audi me fili, et ne spernas me: et in novissimo invenies verba mea.

31:27  In omnibus operibus tuis esto velox, et omnis infirmitas non occurret tibi.

31:28  Splendidum in panibus benedicent labia multorum, et testimonium veritatis illius fidele.

31:29  Nequissimo in pane murmurabit civitas, et testimonium nequitiae illius verum est.

31:30  Delectantes in vino noli provocare: multos enim exterminavit vinum.

31:31  Ignis probat ferrum durum: sic vinum corda superborum arguet in ebrietate potatum.

31:32  Aequa vita hominibus vinum: si bibas illud moderate, eris sobrius.

31:33  Quae vita est, quae minuitur vino?

31:34  Quid defraudat vitam? Mors.

31:35  Vinum in iucunditatem creatum est, et non in ebrietatem, ab initio.

31:36  Exultatio animae et cordis vinum moderate potatum.

31:37  Sanitas est animae et corpori sobrius potus.

31:38  Vinum multum potatum irritationem, et iram, et ruinas multas facit.

31:39  Amaritudo animae vinum multum potatum.

31:40  Ebrietatis animositas, imprudentis offensio, minorans virtutem, et faciens vulnera.

31:41  In convivio vini non arguas proximum: et non despicias eum in iucunditate illius:

31:42  verba improperii non dicas illi: et non premas illum repetendo.

Chapter 32

32:1  Rectorem te posuerunt? noli extolli: esto in illis quasi unus ex ipsis.

32:2  Curam illorum habe, et sic conside, et omni cura tua explicita recumbe:

32:3  ut laeteris propter illos, et ornamentum gratiae accipias coronam, et dignationem consequaris corrogationis.

32:4  Loquere maior natu: decet enim te

32:5  primum verbum diligenti scientiam, et non impedias musicam.

32:6  Ubi auditus non est, non effundas sermonem, et importune noli extolli in sapientia tua.

32:7  Gemmula carbunculi in ornamento auri, et comparatio musicorum in convivio vini.

32:8  Sicut in fabricatione auri signum est smaragdi, sic numerus musicorum in iucundo et moderato vino.

32:9  Audi tacens, et pro reverentia accedet tibi bona gratia.

32:10  Adolescens loquere in tua causa vix.

32:11  Si bis interrogatus fueris, habeat caput responsum tuum.

32:12  In multis esto quasi inscius, et audi tacens simul et quaerens.

32:13  In medio magnatorum non praesumas: et ubi sunt senes, non multum loquaris.

32:14  Ante grandinem praeibit coruscatio: et ante verecundiam praeibit gratia, et pro reverentia accedet tibi bona gratia.

32:15  Et hora surgendi non te trices: praecurre autem prior in domum tuam, et illic avocare, et illic lude,

32:16  et age conceptiones tuas, et non in delictis et verbo superbo.

32:17  Et super his omnibus benedicito Dominum, qui fecit te, et inebriantem te ab omnibus bonis suis.

32:18  Qui timet Dominum, excipiet doctrinam eius: et qui vigilaverint ad illum, invenient benedictionem.

32:19  Qui quaerit legem, replebitur ab ea: et qui insidiose agit, scandalizabitur ab ea.

32:20  Qui timent Dominum, invenient iudicium iustum, et iustitias quasi lumen accendent.

32:21  Peccator homo vitabit correptionem, et secundum voluntatem suam inveniet comparationem.

32:22  Vir consilii non disperdet intelligentiam, alienus et superbus non pertimescet timorem:

32:23  etiam postquam fecit cum eo sine consilio, et suis insectationibus arguetur.

32:24  Fili sine consilio nihil facias, et post factum non poenitebis.

32:25  In via ruinae non eas, et non offendes in lapides: nec credas te viae laboriosae, ne ponas animae tuae scandalum:

32:26  a filiis tuis cave, et a domesticis tuis attende.

32:27  In omni opere tuo crede ex fide animae tuae: hoc est enim conservatio mandatorum.

32:28  Qui credit Deo, attendit mandatis: et qui confidit in illo, non minorabitur.

Chapter 33

33:1  Timenti Dominum non occurrent mala, sed in tentatione Deus illum conservabit, et liberabit a malis.

33:2  Sapiens non odit mandata et iustitias, et non illidetur quasi in procella navis.

33:3  Homo sensatus credit legi Dei, et lex illi fidelis.

33:4  Qui interrogationem manifestat, parabit verbum, et sic deprecatus exaudietur, et conservabit disciplinam, et tunc respondebit.

33:5  Praecordia fatui quasi rota carri: et quasi axis versatilis cogitatus illius.

33:6  Equus emissarius, sic et amicus subsannator, sub omni suprasedente hinnit.

33:7  Quare dies diem superat, et iterum lux lucem, et annus annum a sole?

33:8  A Domini scientia separati sunt, facto sole, et praeceptum custodiente.

33:9  Et immutavit tempora, et dies festos ipsorum, et in illis dies festos celebraverunt ad horam.

33:10  Ex ipsis exaltavit et magnificavit Deus, et ex ipsis posuit in numerum dierum. Et omnes homines de solo, et ex terra, unde creatus est Adam.

33:11  In multitudine disciplinae Dominus separavit eos, et immutavit vias eorum.

33:12  Ex ipsis benedixit, et exaltavit: et ex ipsis sanctificavit, et ad se applicavit: et ex ipsis maledixit, et humiliavit, et convertit illos a separatione ipsorum.

33:13  Quasi lutum figuli in manu ipsius, plasmare illud et disponere.

33:14  Omnes viae eius secundum dispositionem eius: sic homo in manu illius, qui se fecit, et reddet illi secundum iudicium suum.

33:15  Contra malum bonum est, et contra mortem vita: sic et contra virum iustum peccator. Et sic intuere in omnia opera Altissimi. Duo contra duo, et unum contra unum.

33:16  Et ego novissimus evigilavi, et quasi qui colligit acinos post vindemiatores.

33:17  In benedictione Dei et ipse speravi: et quasi qui vindemiat, replevi torcular.

33:18  Respicite quoniam non mihi soli laboravi, sed omnibus exquirentibus disciplinam.

33:19  Audite me magnates, et omnes populi, et rectores Ecclesiae auribus percipite.

33:20  Filio et mulieri, fratri et amico non des potestatem super te in vita tua: et non dederis alii possessionem tuam: ne forte poeniteat te, et depreceris pro illis.

33:21  Dum adhuc superes et aspiras, non immutabit te omnis caro.

33:22  Melius est enim ut filii tui te rogent, quam te respicere in manus filiorum tuorum.

33:23  In omnibus operibus tuis praecellens esto.

33:24  Ne dederis maculam in gloria tua. In die consummationis dierum vitae tuae, et in tempore exitus tui distribue hereditatem tuam.

33:25  Cibaria, et virga, et onus asino: panis, et disciplina, et opus servo.

33:26  Operatur in disciplina, et quaerit requiescere: laxa manus illi, et quaerit libertatem.

33:27  Iugum et lorum curvant collum durum, et servum inclinant operationes assiduae.

33:28  Servo malevolo tortura et compedes, mitte illum in operationem, ne vacet:

33:29  multam enim malitiam docuit otiositas.

33:30  In opera constitue eum: sic enim condecet illum. Quod si non obaudierit, curva illum compedibus, et non amplifices super omnem carnem: verum sine iudicio nihil facias grave.

33:31  Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima tua: quasi fratrem sic eum tracta: quoniam in sanguine animae comparasti illum.

33:32  Si laeseris eum iniuste, in fugam convertetur:

33:33  et si extollens discesserit: quem quaeras, et in qua via quaeras illum, nescis.

Chapter 34

34:1  Vana spes, et mendacium viro insensato: et somnia extollunt imprudentes.

34:2  Quasi qui apprehendit umbram, et persequitur ventum: sic et qui attendit ad visa mendacia.

34:3  hoc secundum hoc visio somniorum: ante faciem hominis similitudo alterius hominis.

34:4  Ab immundo quid mundabitur? et a mendace quid verum dicetur?

34:5  Divinatio erroris, et auguria mendacia, et somnia malefacientium, vanitas est.

34:6  Et sicut parturientis, cor tuum phantasias patitur. nisi ab Altissimo fuerit emissa visitatio, ne dederis in illis cor tuum:

34:7  multos enim errare fecerunt somnia, et exciderunt sperantes in illis.

34:8  Sine mendacio consummabitur verbum legis, et sapientia in ore fidelis complanabitur.

34:9  Qui non est tentatus, quid scit? Vir in multis expertus, cogitabit multa: et qui multa didicit, enarrabit intellectum.

34:10  Qui non est expertus, pauca recognoscit: qui autem in multis factus est, multiplicat malitiam.

34:11  Qui tentatus non est, qualia scit? qui implanatus est, abundabit nequitia.

34:12  Multa vidi errando, et plurimas verborum consuetudines.

34:13  Aliquoties usque ad mortem periclitatus sum horum causa, et liberatus sum gratia Dei.

34:14  Spiritus timentium Deum quaeritur, et in respectu illius benedicetur.

34:15  Spes enim illorum in salvantem illos, et oculi Dei in diligentes se.

34:16  Qui timet Dominum nihil trepidabit, et non pavebit: quoniam ipse est spes eius.

34:17  Timentis Dominum beata est anima eius.

34:18  Ad quem respicit, et quis est fortitudo eius?

34:19  Oculi Domini super timentes eum, protector potentiae, firmamentum virtutis, tegimen ardoris, et umbraculum meridiani,

34:20  deprecatio offensionis, et adiutorium casus, exaltans animam, et illuminans oculos, dans sanitatem, et vitam et benedictionem.

34:21  Immolantis ex iniquo oblatio est maculata, et non sunt beneplacitae subsannationes iniustorum.

34:22  Dominus solus sustinentibus se in via veritatis et iustitiae.

34:23  Dona iniquorum non probat Altissimus, nec respicit in oblationes iniquorum: nec in multitudine sacrificiorum eorum propitiabitur peccatis.

34:24  Qui offert sacrificium ex substantia pauperum, quasi qui victimat filium in conspectu patris sui.

34:25  Panis egentium vita pauperum est: qui defraudat illum, homo sanguinis est.

34:26  Qui aufert in sudore panem, quasi qui occidit proximum suum.

34:27  Qui effundit sanguinem, et qui fraudem facit mercenario, fratres sunt.

34:28  Unus aedificans, et unus destruens: quid prodest illis nisi labor?

34:29  Unus orans, et unus maledicens: cuius vocem exaudiet Deus?

34:30  Qui baptizatur a mortuo, et iterum tangit eum, quid proficit lavatio illius?

34:31  sic homo qui ieiunat in peccatis suis: et iterum eadem faciens, quid proficit humiliando se? orationem illius quis exaudiet?

Chapter 35

35:1  Qui conservat legem, multiplicat oblationem.

35:2  Sacrificium salutare est attendere mandatis, et discedere ab omni iniquitate.

35:3  Et propitiationem litare sacrificiis super iniustitias, et deprecatio pro peccatis, recedere ab iniustitia.

35:4  Retribuet gratiam qui offert similaginem: et qui facit misericordiam, offert sacrificium.

35:5  Beneplacitum est Domino recedere ab iniquitate: et deprecatio pro peccatis recedere ab iniustitia.

35:6  Non apparebis ante conspectum Domini vacuus.

35:7  Haec enim omnia propter mandatum Dei fiunt.

35:8  Oblatio iusti impinguat altare, et odor suavitatis est in conspectu Altissimi.

35:9  Sacrificium iusti acceptum est, et memoriam eius non obliviscetur Dominus.

35:10  Bono animo gloriam redde Deo: et non minuas primitias manuum tuarum.

35:11  In omni dato hilarem fac vultum tuum, et in exultatione sanctifica decimas tuas.

35:12  Da Altissimo secundum datum eius, et in bono oculo adinventionem facito manuum tuarum:

35:13  quoniam Dominus retribuens est, et septies tantum reddet tibi.

35:14  Noli offerre munera prava, non enim suscipiet illa.

35:15  Et noli inspicere sacrificum iniustum, quoniam Dominus iudex est, et non est apud illum gloria personae.

35:16  Non accipiet Dominus personam in pauperem, et deprecationem laesi exaudiet.

35:17  Non despiciet preces pupilli: nec viduam, si effundat loquelam gemitus.

35:18  Nonne lacrymae viduae ad maxillam descendunt, et exclamatio eius super deducentem eas?

35:19  A maxilla enim ascendunt usque ad caelum, et Dominus exauditor non delectabitur in illis.

35:20  Qui adorat Deum in oblectatione suscipietur, et deprecatio illius usque ad nubes propinquabit.

35:21  Oratio humiliantis se, nubes penetrabit: et donec propinquet non consolabitur: et non discedet donec Altissimus aspiciat.

35:22  Et Dominus non elongabit, et iudicabit iustos, et faciet iudicium: et Fortissimus non habebit in illis patientiam, ut contribulet dorsum ipsorum:

35:23  et Gentibus reddet vindictam donec tollat plenitudinem superborum: et sceptra iniquorum contribulet

35:24  donec reddat hominibus secundum actus suos, et secundum opera Adae, et secundum praesumptionem illius,

35:25  donec iudicet iudicium plebis suae, et oblectabit iustos misericordia sua.

35:26  Speciosa misericordia Dei, in tempore tribulationis, quasi nubes pluviae in tempore siccitatis.

Chapter 36

36:1  Miserere nostri Deus omnium, et respice nos, et ostende nobis lucem miserationum tuarum:

36:2  et immitte timorem tuum super Gentes, quae non exquisierunt te, ut cognoscant quia non est Deus nisi tu, et enarrent magnalia tua.

36:3  Alleva manum tuam super Gentes alienas, ut videant potentiam tuam.

36:4  Sicut enim in conspectu eorum sanctificatus es in nobis, sic in conspectu nostro magnificaberis in eis,

36:5  ut cognoscant te, sicut et nos cognovimus quoniam non est Deus praeter te Domine.

36:6  Innova signa, et immuta mirabilia.

36:7  Glorifica manum, et brachium dextrum.

36:8  Excita furorem, et effunde iram.

36:9  Tolle adversarium, et afflige inimicum.

36:10  Festina tempus, et memento finis, ut enarrent mirabilia tua.

36:11  In ira flammae devoretur qui salvatur: et qui pessimant plebem tuam, inveniant perditionem.

36:12  Contere caput principum inimicorum, dicentium: Non est alius praeter nos.

36:13  Congrega omnes tribus Iacob: ut cognoscant quia non est Deus nisi tu, et enarrent magnalia tua: et hereditabis eos, sicut ab initio.

36:14  Miserere plebi tuae, super quam invocatum est nomen tuum: et Israel, quem coaequasti primogenito tuo.

36:15  Miserere civitati sanctificationis tuae Ierusalem, civitati requiei tuae.

36:16  Reple Sion inenarrabilibus verbis tuis, et gloria tua populum tuum.

36:17  Da testimonium his, qui ab initio creaturae tuae sunt, et suscita praedicationes, quas locuti sunt in nomine tuo prophetae priores.

36:18  Da mercedem sustinentibus te, ut prophetae tui fideles inveniantur: et exaudi orationes servorum tuorum

36:19  secundum benedictionem Aaron da populo tuo, et dirige nos in viam iustitiae, et sciant omnes qui habitant terram, quia tu es Deus conspector saeculorum.

36:20  Omnem escam manducabit venter, et est cibus cibo melior.

36:21  Fauces contingunt cibum ferae, et cor insensatum verba mendacia.

36:22  Cor pravum dabit tristitiam, et homo peritus resistet illi.

36:23  Omnem masculum excipiet mulier: et est filia melior filia.

36:24  Species mulieris exhilarat faciem viri sui, et super omnem concupiscentiam hominis superducit desiderium.

36:25  Si est lingua curationis, est et mitigationis et misericordiae: non est vir illius secundum filios hominum.

36:26  Qui possidet mulierem bonam, inchoat possessionem: adiutorium secundum illum est, et columna ut requies.

36:27  Ubi non est sepes, diripietur possessio: et ubi non est mulier, ingemiscit egens.

36:28  Quis credit ei, qui non habet nidum, et deflectens ubicumque obscuraverit, quasi succinctus latro exiliens de civitate in civitatem?

Chapter 37

37:1  Omnis amicus dicet: Et ego amicitiam copulavi. sed est amicus solo nomine amicus. Nonne tristitia inest usque ad mortem?

37:2  Sodalis autem et amicus ad inimicitiam convertentur.

37:3  O praesumptio nequissima, unde create es cooperire aridam malitia, et dolositate illius?

37:4  Sodalis amico coniucundatur in oblectationibus, et in tempore tribulationis adversarius erit.

37:5  Sodalis amico condolet causa ventris, et contra hostem accipiet scutum.

37:6  Non obliviscaris amici tui in animo tuo, et non immemor sis illius in operibus tuis.

37:7  Noli consiliari cum socero tuo, et a zelantibus te absconde consilium.

37:8  Omnis consiliarius prodit consilium, sed est consiliarius in semetipso.

37:9  A consiliario serva animam tuam. prius scito quae sit illius necessitas: et ipse enim animo suo cogitabit:

37:10  ne forte mittat sudem in terram, et dicat tibi:

37:11  Bona est via tua; et stet e contrario videre quid tibi eveniat.

37:12  Cum viro irreligioso tracta de sanctitate, et cum iniusto de iustitia, et cum muliere de his, quae aemulatur: cum timido de bello: cum negotiatore de traiectione, cum emptore de venditione, cum viro livido de gratiis agendis,

37:13  cum impio de pietate, cum inhonesto de honestate, cum operario agrario de omni opere,

37:14  cum operario annuali de consummatione anni, cum servo pigro de multa operatione: non attendas his in omni consilio.

37:15  Sed cum viro sancto assiduus esto, quemcumque cognoveris observantem timorem Dei,

37:16  cuius anima est secundum animam tuam: et qui, cum titubaverit in tenebris, condolebit tibi.

37:17  Cor boni consilii statue tecum: non est enim tibi aliud pluris illo.

37:18  Anima viri sancti enunciat aliquando vera, quam septem circumspectores sedentes in excelso ad speculandum.

37:19  Et in his omnibus deprecare Altissimum ut dirigat in veritate viam tuam.

37:20  Ante omnia opera verbum verax praecedat te, et ante omnem actum consilium stabile.

37:21  Verbum nequam immutabit cor: ex quo partes quattuor oriuntur, bonum et malum, vita et mors: et dominatrix illorum est assidua lingua. Est vir astutus multorum eruditor, et animae suae inutilis est.

37:22  Vir peritus multos erudivit, et animae suae suavis est.

37:23  Qui sophistice loquitur, odibilis est: in omni re defraudabitur.

37:24  non est illi data a Domino gratia: omni enim sapientia defraudatus est.

37:25  Est sapiens animae suae sapiens: et fructus sensus illius laudabilis.

37:26  Vir sapiens plebem suam erudit, et fructus sensus illius fideles sunt.

37:27  Vir sapiens implebitur benedictionibus, et videntes illum laudabunt.

37:28  Vita viri in numero dierum: dies autem Israel innumerabiles sunt.

37:29  Sapiens in populo hereditabit honorem, et nomen illius erit vivens in aeternum.

37:30  Fili in vita tua tenta animam tuam: et si fuerit nequam, non des illi potestatem:

37:31  non enim omnia omnibus expediunt, et non omni animae omne genus placet.

37:32  Noli avidus esse in omni epulatione, et non te effundas super omnem escam:

37:33  in multis enim escis erit infirmitas, et aviditas appropinquabit usque ad choleram.

37:34  Propter crapulam multi obierunt: qui autem abstinens est, adiiciet vitam.

Chapter 38

38:1  Honora medicum propter necessitatem: enim illum creavit Altissimus.

38:2  A Deo est enim omnis medela, et a rege accipiet donationem.

38:3  Disciplina medici exaltabit caput illius, et in conspectu magnatorum collaudabitur.

38:4  Altissimus creavit de terra medicinam, et vir prudens non abhorrebit illam.

38:5  Nonne a ligno indulcata est aqua amara? ut cognosceretur virtus eius ab homine.

38:6  Ad agnitionem hominum virtus illorum, et dedit hominibus scientiam Altissimus, honorari in mirabilibus suis.

38:7  In his curans mitigabit dolorem, et unguentarius faciet pigmenta suavitatis, et unctiones conficiet sanitatis, et non consummabuntur opera eius.

38:8  Pax enim Dei super faciem terrae.

38:9  Fili in tua infirmitate ne despicias te ipsum, sed ora Dominum, et ipse curabit te.

38:10  Averte a delicto, et dirige manus, et ab omni delicto munda cor tuum.

38:11  Da suavitatem et memoriam similaginis, et impingua oblationem, et da locum medico:

38:12  etenim illum Dominus creavit: et non discedat a te, quia opera eius sunt necessaria.

38:13  Est enim tempus quando in manus illorum incurras:

38:14  ipsi vero Dominum deprecabuntur, ut dirigat requiem eorum, et sanitatem, propter conversationem illorum.

38:15  Qui delinquit in conspectu eius, qui fecit eum, incidet in manus medici.

38:16  Fili in mortuum produc lacrymas, et quasi dira passus incipe plorare, et secundum iudicium contege corpus illius, et non despicias sepulturam illius.

38:17  Propter delaturam autem amare fer luctum illius uno die, et consolare propter tristitiam,

38:18  et fac luctum secundum meritum eius uno die, vel duobus propter detractionem.

38:19  A tristitia enim festinat mors, et cooperit virtutem, et tristitia cordis flectit cervicem.

38:20  In abductione permanet tristitia: et substantia inopis secundum cor eius.

38:21  Ne dederis in tristitia cor tuum, sed repelle eam a te: et memento novissimorum,

38:22  noli oblivisci: neque enim est conversio, et huic nihil proderis, et teipsum pessimabis.

38:23  Memor esto iudicii mei: sic enim erit et tuum: mihi heri, et tibi hodie.

38:24  In requie mortui requiescere fac memoriam eius, et consolare illum in exitu spiritus sui.

38:25  Sapientiam scribe in tempore vacuitatis: et qui minoratur actu, sapientiam percipiet: quia sapientia replebitur

38:26  qui tenet aratrum, et qui gloriatur in iaculo, stimulo boves agitat, et conversatur in operibus eorum, et enarratio eius in filiis taurorum.

38:27  Cor suum dabit ad versandos sulcos, et vigilia eius in sagina vaccarum.

38:28  Sic omnis faber et architectus, qui noctem tamquam diem transigit, qui sculpit signaculo sculptilia, et assiduitas eius variat picturam: cor suum dabit in similitudinem picturae, et vigilia sua perficiet opus.

38:29  Sic faber ferrarius sedens iuxta incudem, et considerans opus ferri: Vapor ignis uret carnes eius, et in calore fornacis concertatur:

38:30  Vox mallei innovat aurem eius, et contra similitudinem vasis oculus eius:

38:31  Cor suum dabit in consummationem operum, et vigilia sua ornabit imperfectionem.

38:32  Sic figulus sedens ad opus suum, convertens pedibus suis rotam, qui in solicitudine positus est semper propter opus suum, et in numero est omnis operatio eius.

38:33  In brachio suo formabit lutum, et ante pedes suos curvabit virtutem suam.

38:34  Cor suum dabit ut consummet linitionem, et vigilia sua mundabit fornacem.

38:35  Omnes hi in manibus suis speraverunt, et unusquisque in arte sua sapiens est.

38:36  sine his omnibus non aedificatur civitas.

38:37  Et non inhabitabunt, nec inambulabunt, et in ecclesiam non transilient.

38:38  Super sellam iudicis non sedebunt, et testamentum iudicii non intelligent, neque palam facient disciplinam et iudicium, et in parabolis non invenientur:

38:39  sed creaturam aevi confirmabunt, et deprecatio illorum in operatione artis, accomodantes animam suam, et conquirentes in lege Altissimi.

Chapter 39

39:1  Sapientiam omnium antiquorum exquiret sapiens, et in prophetis vacabit.

39:2  Narrationem virorum nominatorum conservabit, et in versutias parabolarum simul introibit.

39:3  Occulta proverbiorum exquiret, et in absconditis parabolarum conversabitur.

39:4  In medio magnatorum ministrabit, et in conspectu praesidis apparebit.

39:5  In terram alienigenarum gentium pertransiet: bona enim et mala in omnibus tentabit.

39:6  Cor suum tradet ad vigilandum diluculo ad Dominum, qui fecit illum, et in conspectu Altissimi deprecabitur.

39:7  Aperiet os suum in oratione, et pro delictis suis deprecabitur.

39:8  Si enim Dominus magnus voluerit, spiritu intelligentiae replebit illum:

39:9  et ipse tamquam imbres mittet eloquia sapientiae suae, et in oratione confitebitur Domino:

39:10  ipse diriget consilium eius, et disciplinam, et in absconditis suis consiliabitur.

39:11  Ipse palam faciet disciplinam doctrinae suae, et in lege testamenti Domini gloriabitur.

39:12  Collaudabunt multi sapientiam eius, et usque in saeculum non delebitur.

39:13  Non recedet memoria eius, et nomen eius requiretur a generatione in generationem.

39:14  Sapientiam eius enarrabunt gentes, et laudem eius enunciabit ecclesia.

39:15  Si permanserit, nomen derelinquet plus quam mille: et si requieverit, proderit illi.

39:16  Adhuc consiliabor ut enarrem: ut furore enim repletus sum.

39:17  In voce dicit: Obaudite me divini fructus, et quasi rosa plantata super rivos aquarum fructificate.

39:18  Quasi Libanus odorem suavitatis habete.

39:19  Florete flores, quasi lilium, et date odorem, et frondete in gratiam, et collaudate canticum, et benedicite Dominum in operibus suis.

39:20  Date nomini eius magnificentiam, et confitemini illi in voce labiorum vestrorum, et in canticis labiorum, et citharis, et sic dicetis in confessione:

39:21  Opera Domini universa bona valde.

39:22  In verbo eius stetit aqua sicut congeries: et in sermone oris illius sicut exceptoria aquarum:

39:23  quoniam in praecepto ipsius placor fit, et non est minoratio in salute ipsius.

39:24  Opera omnis carnis coram illo, et non est quidquam absconditum ab oculis eius.

39:25  A saeculo usque in saeculum respicit, et nihil est mirabile in conspectu eius.

39:26  Non est dicere: Quid est hoc, aut quid est istud? omnia enim in tempore suo quaerentur.

39:27  Benedictio illius quasi fluvius inundavit.

39:28  quomodo cataclysmus aridam inebriavit, sic ira ipsius gentes, quae non exquisierunt eum, hereditabit.

39:29  Quomodo convertit aquas in siccitatem, et siccata est terra: et viae illius viis illorum directae sunt: sic peccatoribus offensiones in ira eius.

39:30  Bona bonis creata sunt ab initio, sic nequissimis bona et mala.

39:31  Initium necessariae rei vitae hominum, aqua, ignis, et ferrum, sal, lac, et panis similagineus, et mel et botrus uvae, et oleum, et vestimentum.

39:32  Haec omnia sanctis in bona, sic et impiis et peccatoribus in mala convertentur.

39:33  Sunt spiritus, qui ad vindictam creati sunt, et in furore suo confirmaverunt tormenta sua:

39:34  in tempore consummationis effundent virtutem: et furorem eius, qui fecit illos, confundent.

39:35  Ignis, grando, fames, et mors, omnia haec ad vindictam creata sunt:

39:36  bestiarum dentes, et scorpii, et serpentes, et romphaea vindicans in exterminium impios.

39:37  In mandatis eius epulabuntur, et super terram in necessitatem praeparabuntur, et in temporibus suis non praeterient verbum.

39:38  Propterea ab initio confirmatus sum, et consiliatus sum, et cogitavi, et scripta dimisi.

39:39  Omnia opera Domini bona, et omne opus hora sua subministrabit.

39:40  Non est dicere: Hoc illo nequius est: omnia enim in tempore suo comprobabuntur.

39:41  Et nunc in omni corde et ore collaudate, et benedicite nomen Domini.

Chapter 40

40:1  Occupatio magna creata est omnibus hominibus, et iugum grave super filios Adam, a die exitus de ventre matris eorum, usque in diem sepulturae, in matrem omnium.

40:2  Cogitationes eorum, et timores cordis, adinventio expectationis, et dies finitionis:

40:3  a residente super sedem gloriosam, usque ad humiliatum in terra et cinere:

40:4  ab eo, qui utitur hyacintho, et portat coronam, usque ad eum, qui operitur lino crudo: furor, zelus, tumultus, fluctuatio, et timor mortis, iracundia perseverans, et contentio,

40:5  et in tempore refectionis in cubili, somnus noctis immutat scientiam eius.

40:6  Modicum tamquam nihil in requie, et ab eo in somnis, quasi in die respectus.

40:7  Conturbatus est in visu cordis sui, tamquam qui evaserit in die belli. In tempore salutis suae exurrexit, et admirans ad nullum timorem:

40:8  cum omni carne, ab homine usque ad pecus, et super peccatores septuplum.

40:9  Ad haec mors, sanguis, contentio, et romphaea, oppressiones, fames, et contritio, et flagella:

40:10  super iniquos creata sunt haec omnia, et propter illos factus est cataclysmus.

40:11  Omnia, quae de terra sunt, in terram convertentur, et omnes aquae in mare revertentur.

40:12  Omne munus, et iniquitas delebitur, et fides in saeculum stabit.

40:13  Substantiae iniustorum sicut fluvius siccabuntur, et sicut tonitruum magnum in pluvia personabunt.

40:14  In aperiendo manus suas pius laetabitur: sic praevaricatores in consummatione tabescent.

40:15  Nepotes impiorum non multiplicabunt ramos, et radices immundae super cacumen petrae sonabunt.

40:16  Super omnem aquam viriditas, et ad oram fluminis ante omne foenum evelletur.

40:17  Gratia sicut paradisus in benedictionibus, et misericordia in saeculum permanet.

40:18  Vita sibi sufficientis operarii condulcabitur, et in ea invenies thesaurum.

40:19  Filii, et aedificatio civitatis confirmabit nomen, et super haec mulier immaculata computabitur.

40:20  Vinum et musica laetificant cor: et super utraque dilectio sapientiae.

40:21  Tibiae, et psalterium suavem faciunt melodiam, et super utraque lingua suavis.

40:22  Gratiam, et speciem desiderabit oculus tuus, et super haec virides sationes.

40:23  Amicus, et sodalis in tempore convenientes, et super utrosque mulier cum viro.

40:24  Fratres in adiutorium in tempore tribulationis, et super eos misericordia liberabit.

40:25  Aurum et argentum est constitutio pedum: et super utrumque consilium beneplacitum.

40:26  Facultates et virtutes exaltant cor, et super haec timor Domini.

40:27  Non est in timore Domini minoratio, et non est in eo inquirere adiutorium.

40:28  Timor Domini sicut paradisus benedictionis, et super omnem gloriam operuerunt illum.

40:29  Fili in tempore vitae tuae ne indigeas: melius est enim mori, quam indigere.

40:30  Vir respiciens in mensam alienam, non est vita eius in cogitatione victus. alit enim animam suam cibis alienis.

40:31  Vir autem disciplinatus, et eruditus custodiet se.

40:32  In ore imprudentis condulcabitur inopia, et in ventre eius ignis ardebit.

Chapter 41

41:1  O mors quam amara est memoria tua homini pacem habenti in substantiis suis:

41:2  viro quieto, et cuius viae directae sunt in omnibus, et adhuc valenti accipere cibum!

41:3  O mors, bonum est iudicium tuum homini indigenti, et qui minoratur viribus,

41:4  defecto aetate, et cui de omnibus cura est, et incredibili, qui perdit patientiam!

41:5  Noli metuere iudicium mortis. Memento quae ante te fuerunt, et quae superventura sunt tibi: hoc iudicium a Domino omni carni:

41:6  et quid superveniet tibi in beneplacito Altissimi? sive decem, sive centum, sive mille anni.

41:7  Non est enim in inferno accusatio vitae.

41:8  Filii abominationum fiunt filii peccatorum, et qui conversantur secus domos impiorum.

41:9  Filiorum peccatorum periet hereditas, et cum semine illorum assiduitas opprobrii.

41:10  De patre impio queruntur filii, quoniam propter illum sunt in opprobrio.

41:11  Vae vobis viri impii, qui dereliquistis legem Domini Altissimi.

41:12  Et si nati fueritis, in maledictione nascemini: et si mortui fueritis, in maledictione erit pars vestra.

41:13  Omnia, quae de terra sunt, in terram convertentur: sic impii a maledicto in perditionem.

41:14  Luctus hominum in corpore ipsorum, nomen autem impiorum delebitur.

41:15  Curam habe de bono nomine: hoc enim magis permanebit tibi, quam mille thesauri pretiosi et magni.

41:16  Bonae vitae numerus dierum: bonum autem nomen permanebit in aevum.

41:17  Disciplinam in pace conservate filii. sapientia enim abscondita, et thesaurus invisus, quae utilitas in utrisque?

41:18  Melior est homo, qui abscondit stultitiam suam, quam homo, qui abscondit sapientiam suam.

41:19  Verumtamen reveremini in his, quae procedunt de ore meo.

41:20  Non est enim bonum omnem reverentiam observare: et non omnia omnibus bene placent in fide.

41:21  Erubescite a patre et a matre de fornicatione: et a praesidente et a potente de mendacio:

41:22  a principe et a iudice de delicto: a synagoga et plebe de iniquitate:

41:23  a socio et amico de iniustitia: et de loco, in quo habitas,

41:24  de furto, de veritate Dei, et testamento: de discubitu in panibus, et ab obfuscatione dati et accepti:

41:25  a salutantibus de silentio: a respectu mulieris fornicariae: et ab aversione vultus cognati.

41:26  Ne avertas faciem a proximo tuo, et ab auferendo partem et non restituendo.

41:27  Ne respicias mulierem alieni viri, et ne scruteris ancillam eius, neque steteris ad lectum eius.

41:28  Ab amicis cave de sermonibus improperii: et cum dederis, ne improperes.

Chapter 42

42:1  Non duplices sermonem auditus de revelatione sermonis absconditi, et eris vere sine confusione, et invenies gratiam in conspectu omnium hominum: ne pro his omnibus confundaris, et ne accipias personam ut delinquas.

42:2  De lege Altissimi, et testamento, et de iudicio iustificare impium,

42:3  de verbo sociorum et viatorum, et de datione hereditatis amicorum,

42:4  de aequalitate staterae et ponderum, de acquisitione multorum et paucorum,

42:5  de corruptione emptionis, et negotiatorum, et de multa disciplina filiorum, et servo pessimo latus sanguinare.

42:6  Super mulierem nequam bonum est signum.

42:7  Ubi manus multae sunt, claude, et quodcumque trades, numera, et appende: datum vero, et acceptum omne describe.

42:8  De disciplina insensati et fatui, et de senioribus, qui iudicantur ab adolescentibus: et eris eruditus in omnibus, et probabilis in conspectu omnium virorum.

42:9  Filia patris abscondita est vigilia, et solicitudo eius aufert somnum, ne forte in adolescentia sua adultera efficiatur, et cum viro commorata odibilis fiat:

42:10  nequando polluatur in virginitate sua, et in paternis suis gravida inveniatur: ne forte cum viro commorata transgrediatur, aut certe sterilis efficiatur.

42:11  Super filiam luxuriosam confirma custodiam: ne quando faciat te in opprobrium venire inimicis, a detractione in civitate, et obiectione plebis, et confundat te in multitudine populi.

42:12  Omni homini noli intendere in specie: et in medio mulierum noli commorari:

42:13  de vestimentis enim procedit tinea, et a muliere iniquitas viri.

42:14  Melior est enim iniquitas viri, quam mulier benefaciens, et mulier confundens in opprobrium.

42:15  Memor ero igitur operum Domini, et quae vidi annunciabo. In sermonibus Domini opera eius.

42:16  Sol illuminans per omnia respexit, et gloria Domini plenum est opus eius.

42:17  Nonne Dominus fecit sanctos enarrare omnia mirabilia sua, quae confirmavit Dominus omnipotens stabilire in gloria sua?

42:18  Abyssum, et cor hominum investigavit: et in astutia eorum excogitavit.

42:19  Cognovit enim Dominus omnem scientiam, et inspexit in signum aevi, annuncians quae praeterierunt, et quae superventura sunt, revelans vestigia occultorum.

42:20  Non praeterit illum omnis cogitatus, et non abscondit se ab eo ullus sermo.

42:21  Magnalia sapientiae suae decoravit: qui est ante saeculum et usque in saeculum, neque adiectum est,

42:22  neque minuitur, et non eget alicuius consilio.

42:23  Quam desiderabilia omnia opera eius, et tamquam scintilla, quae est considerare!

42:24  Omnia haec vivunt, et manent in saeculum, et in omni necessitate omnia obaudiunt ei.

42:25  Omnia duplicia, unum contra unum, et non fecit quidquam deesse.

42:26  Uniuscuiusque confirmavit bona. Et quis satiabitur videns gloriam eius?

Chapter 43

43:1  Altitudinis firmamentum pulchritudo eius est, species caeli in visione gloriae.

43:2  Sol in aspectu annuncians in exitu, vas admirabile opus excelsi.

43:3  In meridiano exurit terram, et in conspectu ardoris eius quis poterit sustinere? Fornacem custodiens in operibus ardoris:

43:4  tripliciter sol exurens montes, radios igneos exufflans, et refulgens radiis suis obcaecat oculos.

43:5  Magnus Dominus qui fecit illum, et in sermonibus eius festinavit iter.

43:6  Et luna in omnibus in tempore suo, ostensio temporis, et signum aevi.

43:7  A luna signum diei festi, luminare quod minuitur in consummatione.

43:8  Mensis secundum nomen eius est, crescens mirabiliter in consummatione.

43:9  Vas castrorum in excelsis, in firmamento caeli resplendens gloriose.

43:10  Species caeli gloria stellarum, mundum illuminans in excelsis Dominus.

43:11  In verbis sanctis stabunt ad iudicium, et non deficient in vigiliis suis.

43:12  Vide arcum, et benedic eum, qui fecit illum: valde speciosus est in splendore suo.

43:13  Gyravit caelum in circuitu gloriae suae, manus Excelsi aperuerunt illum.

43:14  Imperio suo acceleravit nivem, et accelerat coruscationes emittere iudicii sui.

43:15  Propterea aperti sunt thesauri, et evolaverunt nebulae sicut aves.

43:16  In magnitudine sua posuit nubes, et confracti sunt lapides grandinis.

43:17  In conspectu eius commovebuntur montes, et in voluntate eius aspirabit Notus.

43:18  Vox tonitrui eius verberavit terram, tempestas aquilonis, et congregatio spiritus:

43:19  et sicut avis deponens ad sedendum, aspergit nivem, et sicut locusta demergens descensus eius.

43:20  Pulchritudinem candoris eius admirabitur oculus, et super imbrem eius expavescet cor.

43:21  Gelu sicut salem effundet super terram: et dum gelaverit, fiet tamquam cacumina tribuli.

43:22  Frigidus ventus aquilo flavit, et gelavit crystallus ab aqua, super omnem congregationem aquarum requiescet, et sicut lorica induet se aquis.

43:23  Et devorabit montes, et exuret desertum, et extinguet viride, sicut ignem.

43:24  Medicina omnium in festinatione nebulae: et ros obvians ab ardore venienti humilem efficiet eum.

43:25  In sermone eius siluit ventus, et cogitatione sua placavit abyssum, et plautavit illum Dominus Iesus.

43:26  Qui navigant mare, enarrent pericula eius: et audientes auribus nostris admirabimur.

43:27  Illic praeclara opera, et mirabilia: varia bestiarum genera, et omnium pecorum, et creatura belluarum.

43:28  Propter ipsum confirmatus est itineris finis, et in sermone eius composita sunt omnia.

43:29  Multa dicemus, et deficiemus in verbis; consummatio autem sermonum, ipse est in omnibus.

43:30  Gloriantes ad quid valebimus? ipse enim omnipotens super omnia opera sua.

43:31  Terribilis Dominus, et magnus vehementer, et mirabilis potentia ipsius.

43:32  Glorificantes Dominum quantumcumque potueritis, supervalebit enim adhuc, et admirabilis magnificentia eius.

43:33  Benedicentes Dominum, exaltate illum quantum potestis: maior enim est omni laude.

43:34  Exaltantes eum replemini virtute. ne laboretis: non enim comprehendetis.

43:35  Quis videbit eum, et enarrabit? et quis magnificabit eum sicut est ab initio?

43:36  Multa abscondita sunt maiora his: pauca enim vidimus operum eius.

43:37  Omnia autem Dominus fecit, et pie agentibus dedit sapientiam.

Chapter 44

44:1  Laudemus viros gloriosos, et parentes nostros in generatione sua.

44:2  Multam gloriam fecit Dominus magnificentia sua a saeculo.

44:3  Dominantes in potestatibus suis, homines magni virtute, et prudentia sua praediti, nunciantes in prophetis dignitatem prophetarum,

44:4  et imperantes in praesenti populo, et virtute prudentiae populis sanctissima verba.

44:5  In peritia sua requirentes modos musicos, et narrantes carmina scripturarum.

44:6  Homines divites in virtute, pulchritudinis studium habentes: pacificantes in domibus suis.

44:7  Omnes isti in generationibus gentis suae gloriam adepti sunt, et in diebus suis habentur in laudibus.

44:8  Qui de illis nati sunt, reliquerunt nomen narrandi laudes eorum:

44:9  et sunt quorum non est memoria: perierunt quasi qui non fuerint: et nati sunt, quasi non nati, et filii ipsorum cum ipsis.

44:10  Sed illi viri misericordiae sunt, quorum pietates non defuerunt:

44:11  cum semine eorum permanent bona,

44:12  hereditas sancta nepotes eorum, et in testamentis stetit semen eorum:

44:13  et filii eorum propter illos usque in aeternum manent: semen eorum et gloria eorum non derelinquetur.

44:14  Corpora ipsorum in pace sepulta sunt, et nomen eorum vivit in generatione et generationem.

44:15  Sapientiam ipsorum narrent populi, et laudem eorum nunciet ecclesia.

44:16  Henoch placuit Deo, et translatus est in paradisum, ut det gentibus poenitentiam.

44:17  Noe inventus est perfectus, iustus, et in tempore iracundiae factus est reconciliatio.

44:18  Ideo dimissum est reliquum terrae, cum factum est diluvium.

44:19  Testamenta saeculi posita sunt apud illum, ne deleri possit diluvio omnis caro.

44:20  Abraham magnus pater multitudinis gentium, et non est inventus similis illi in gloria: qui conservavit legem Excelsi, et fuit in testamento cum illo.

44:21  In carne eius stare fecit testamentum, et in tentatione inventus est fidelis.

44:22  Ideo iureiurando dedit illi gloriam in gente sua, crescere illum quasi terrae cumulum,

44:23  et ut stellas exaltare semen eius, et hereditare illos a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos terrae.

44:24  Et in Isaac eodem modo fecit propter Abraham patrem eius.

44:25  Benedictionem omnium Gentium dedit illi Dominus, et testamentum confirmavit super caput Iacob.

44:26  Agnovit eum in benedictionibus suis, et dedit illi hereditatem, et divisit illi partem in tribubus duodecim.

44:27  Et conservavit illi homines misericordiae, invenientes gratiam in oculis omnis carnis.

Chapter 45

45:1  Dilectus Deo, et hominibus Moyses: cuius memoria in benedictione est.

45:2  Similem illum fecit in gloria sanctorum, et magnificavit eum in timore inimicorum, et in verbis suis monstra placavit.

45:3  Glorificavit illum in conspectu regum, et iussit illi coram populo suo, et ostendit illi gloriam suam.

45:4  In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum, et elegit eum ex omni carne.

45:5  Audivit enim eum, et vocem ipsius, et induxit illum in nubem.

45:6  Et dedit illi cor ad praecepta, et legem vitae et disciplinae, docere Iacob testamentum suum, et iudicia sua Israel.

45:7  Excelsum fecit Aaron fratrem eius, et similem sibi de tribu Levi:

45:8  statuit ei testamentum aeternum, et dedit illi sacerdotium gentis: et beatificavit illum in gloria,

45:9  et circumcinxit eum zona iustitiae, et induit eum stolam gloriae, et coronavit eum in vasis virtutis.

45:10  Circumpedes, et femoralia, et humerale posuit ei, et cinxit illum tintinnabulis aureis plurimis in gyro,

45:11  dare sonitum in incessu suo, auditum facere sonitum in templo in memoriam filiis gentis suae.

45:12  Stola sancta, auro, et hyacintho, et purpura, opus textile, viri sapientis, iudicio et veritate praediti:

45:13  torto cocco opus artificis gemmis pretiosis figuratis in ligatura auri, et opere lapidarii sculptis in memoriam secundum numerum tribuum Israel.

45:14  Corona aurea super mitram eius expressa signo sanctitatis, et gloria honoris: opus virtutis, et desideria oculorum ornata.

45:15  Sic pulchra ante ipsum non fuerunt talia usque ad originem.

45:16  Non est indutus illa alienigena aliquis, sed tantum filii ipsius soli, et nepotes eius per omne tempus.

45:17  Sacrificia ipsius consumpta sunt igne quotidie.

45:18  Complevit Moyses manus eius, et unxit illum oleo sancto.

45:19  Factum est illi in testamentum aeternum, et semini eius sicut dies caeli, fungi sacerdotio, et habere laudem, et glorificare populum suum in nomine eius.

45:20  Ipsum elegit ab omni vivente, offerre sacrificium Deo, incensum, et bonum odorem, in memoriam placare pro populo suo:

45:21  et dedit illi in praeceptis suis potestatem in testamentis iudiciorum, docere Iacob testimonia, et in lege sua lucem dare Israel.

45:22  Quia contra illum steterunt alieni, et propter invidiam circumdederunt illum homines in deserto, qui erant cum Dathan et Abiron, et congregatio Core in iracundia.

45:23  Vidit Dominus Deus, et non placuit illi, et consumpti sunt in impetu iracundiae.

45:24  Fecit illis monstra, et consumpsit illos in flamma ignis.

45:25  Et addidit Aaron gloriam, et dedit illi hereditatem, et primitias frugum terrae divisit illi.

45:26  Panem ipsis in primis paravit in satietatem: nam et sacrificia Domini edent, quae dedit illi, et semini eius.

45:27  Ceterum in terra gentes non hereditabit, et pars non est illi in gente: ipse est enim pars eius, et hereditas.

45:28  Phinees filius Eleazari tertius in gloria est, imitando eum in timore Domini:

45:29  et stare in reverentia gentis: in bonitate et alacritate animae suae placuit Deo pro Israel.

45:30  Ideo statuit illi testamentum pacis, principem sanctorum et gentis suae, ut sit illi et semini eius sacerdotii dignitas in aeternum.

45:31  Et testamentum David regi filio Iesse de tribu Iuda, hereditas ipsi et semini eius, ut daret sapientiam in cor nostrum, iudicare gentem suam in iustitia, ne abolerentur bona ipsorum, et gloriam ipsorum in gentem eorum aeternam fecit.

Chapter 46

46:1  Fortis in bello Iesus Nave successor Moysi in prophetis, qui fuit magnus secundum nomen suum,

46:2  maximus in salutem electorum Dei, expugnare insurgentes hostes, ut consequeretur hereditatem Israel.

46:3  Quam gloriam adeptus est in tollendo manus suas, et iactando contra civitates romphaeas?

46:4  Quis ante illum sic restitit? Nam hostes ipse Dominus percussit:

46:5  Aut non in iracundia eius impeditus est sol, et una dies facta est quasi duo?

46:6  Invocavit Altissimum potentem in oppugnando inimicos undique, et audivit illum magnus et sanctus Deus in saxis grandinis virtutis valde fortis.

46:7  Impetum fecit contra gentem hostilem, et in descensu perdidit contrarios,

46:8  ut cognoscant Gentes potentiam eius, quia contra Deum pugnare non est facile. Et secutus est a tergo potentes:

46:9  et in diebus Moysi misericordiam fecit ipse, et Caleb filius Iephone, stare contra hostem, et prohibere gentem a peccatis, et perfringere murmur malitiae.

46:10  Et ipsi duo constituti, a periculo liberati sunt a numero sexcentorum millium peditum, inducere illos in hereditatem, in terram, quae manat lac et mel.

46:11  Et dedit Dominus ipsi Caleb fortitudinem, et usque in senectutem permansit illi virtus, ut ascenderet in excelsum terrae locum, et semen ipsius obtinuit hereditatem:

46:12  ut viderent omnes filii Israel quia bonum est obsequi sancto Deo.

46:13  Et iudices singuli suo nomine, quorum non est corruptum cor: qui non aversi sunt a Domino,

46:14  ut sit memoria illorum in benedictione, et ossa eorum pullulent de loco suo,

46:15  et nomen eorum permaneat in aeternum, permanens ad filios illorum, sanctorum virorum gloria.

46:16  Dilectus a Domino Deo suo Samuel propheta Domini, renovavit imperium, et unxit principes in gente sua.

46:17  In lege Domini congregationem iudicavit, et vidit Deum Iacob, et in fide sua probatus est propheta.

46:18  Et cognitus est in verbis suis fidelis, quia vidit Deum lucis:

46:19  et invocavit Dominum omnipotentem, in oppugnando hostes circumstantes undique in oblatione agni inviolati.

46:20  Et intonuit de caelo Dominus, et in sonitu magno auditam fecit vocem suam,

46:21  et contrivit principes Tyriorum, et omnes duces Philisthiim:

46:22  et ante tempus finis vitae suae et saeculi, testimonium praebuit in conspectu Domini, et Christi, pecunias et usque ad calceamenta ab omni carne non accepit, et non accusavit illum homo.

46:23  Et post hoc dormivit, et notum fecit regi, et ostendit illi finem vitae suae, et exaltavit vocem eius de terra in prophetia delere impietatem gentis.

Chapter 47

47:1  Post haec surrexit Nathan propheta in diebus David.

47:2  Et quasi adeps separatus a carne, sic David a filiis Israel.

47:3  Cum leonibus lusit quasi cum agnis: et in ursis similiter fecit sicut in agnis ovium in iuventute sua.

47:4  Numquid non occidit gigantem, et abstulit opprobrium de gente?

47:5  In tollendo manum, saxo fundae deiecit exultationem Goliae:

47:6  nam ubi invocavit Dominum omnipotentem, dedit in dextera eius tollere hominem fortem in bello, et exaltare cornu gentis suae.

47:7  Sic in decem millibus glorificavit eum, et laudavit eum in benedictionibus Domini in offerendo illi coronam gloriae:

47:8  contrivit enim inimicos undique, et extirpavit Philisthiim contrarios usque in hodiernum diem: contrivit cornu ipsorum usque in aeternum.

47:9  In omni opere dedit confessionem Sancto, et Excelso in verbo gloriae.

47:10  De omni corde suo laudavit Dominum, et dilexit Deum, qui fecit illum: et dedit illi contra inimicos potentiam:

47:11  Et stare fecit cantores contra altare, et in sono eorum dulces fecit modos.

47:12  et dedit in celebrationibus decus, et ornavit tempora usque ad consummationem vitae, ut laudarent nomen sanctum Domini, et amplificarent mane Dei sanctitatem.

47:13  Christus purgavit peccata ipsius, et exaltavit in aeternum cornu eius: et dedit illi testamentum regni, et sedem gloriae in Israel.

47:14  Post ipsum surrexit filius sensatus, et propter illum deiecit omnem potentiam inimicorum.

47:15  Salomon imperavit in diebus pacis, cui subiecit Deus omnes hostes, ut conderet domum in nomine suo, et pararet sanctitatem in sempiternum: quemadmodum eruditus est in iuventute sua,

47:16  et impletus est, quasi flumen, sapientia, et terram retexit anima sua.

47:17  Et replesti in comparationibus aenigmata: ad insulas longe divulgatum est nomen tuum, et dilectus es in pace tua.

47:18  In cantilenis, et proverbiis, et comparationibus, et interpretationibus miratae sunt terrae,

47:19  et in nomine Domini Dei, cui est cognomen, Deus Israel.

47:20  Collegisti quasi auricalcum aurum, et ut plumbum complesti argentum,

47:21  et inclinasti femora tua mulieribus: potestatem habuisti in corpore tuo,

47:22  dedisti maculam in gloria tua, et profanasti semen tuum inducere iracundiam ad liberos tuos, et in ceteris stultitiam tuam,

47:23  ut faceres imperium bipartitum, et ex Ephraim imperare imperium durum.

47:24  Deus autem non derelinquet misericordiam suam, et non corrumpet, nec delebit opera sua, neque perdet a stirpe nepotes electi sui: et semen eius, qui diligit Dominum non corrumpet.

47:25  Dedit autem reliquum Iacob, et David de ipsa stirpe.

47:26  Et finem habuit Salomon cum patribus suis.

47:27  Et dereliquit post se de semine suo, gentis stultitiam,

47:28  et imminutum a prudentia, Roboam, qui avertit gentem consilio suo:

47:29  et Ieroboam filium Nabat, qui peccare fecit Israel, et dedit viam peccandi Ephraim, et plurima redundaverunt peccata ipsorum.

47:30  Valde averterunt illos a terra sua.

47:31  Et quaesivit omnes nequitias usque dum perveniret ad illos defensio, et ab omnibus peccatis liberavit eos.

Chapter 48

48:1  Et surrexit Elias propheta, quasi ignis, et verbum ipsius quasi facula ardebat.

48:2  Qui induxit in illos famem, et irritantes illum invidia sua pauci facti sunt. non enim poterant sustinere praecepta Domini.

48:3  Verbo Domini continuit caelum, et deiecit a caelo ignem terrae.

48:4  sic amplificatus est Elias in mirabilibus suis. Et quis potest similiter sic gloriari tibi?

48:5  Qui sustulisti mortuum ab inferis de sorte mortis in verbo Domini Dei.

48:6  Qui deiecisti reges ad pernicem, et confregisti facile potentiam ipsorum, et gloriosos de lecto suo.

48:7  Qui audis in Sina iudicium, et in Horeb iudicia defensionis.

48:8  Qui ungis reges ad poenitentiam, et prophetas facis successores post te.

48:9  Qui receptus es in turbine ignis, in curru equorum igneorum.

48:10  Qui scriptus es in iudiciis temporum lenire iracundiam Domini: conciliare cor patris ad filium, et restituere tribus Iacob.

48:11  Beati sunt, qui te viderunt, et in amicitia tua decorati sunt.

48:12  nam nos vita vivimus tantum, post mortem autem non erit tale nomen nostrum.

48:13  Elias quidem in turbine vectus est, et in Eliseo completus est spiritus eius: in diebus suis non pertimuit principem, et potentia nemo vicit illum.

48:14  nec superavit illum verbum aliquod et mortuum prophetavit corpus eius.

48:15  In vita sua fecit monstra, et in morte mirabilia operatus est.

48:16  In omnibus istis non poenituit populus, et non recesserunt a peccatis suis usque dum eiecti sunt de terra sua, et dispersi sunt in omnem terram:

48:17  et relicta est gens perpauca, et princeps in domo David.

48:18  Quidam ipsorum fecerunt quod placeret Deo: alii autem multa commiserunt peccata.

48:19  Ezechias munivit civitatem suam, et induxit in medium ipsius aquam, et fodit ferro rupem, et aedificavit ad aquam puteum.

48:20  In diebus ipsius ascendit Sennacherib, et misit Rabsacen, et sustulit manum suam contra illos, et extulit manum suam in Sion, et superbus factus est potentia sua.

48:21  Tunc mota sunt corda, et manus ipsorum: et doluerunt quasi parturientes mulieres.

48:22  Et invocaverunt Dominum misericordem, et expandentes manus suas, extulerunt ad caelum: et sanctus Dominus Deus audivit cito vocem ipsorum.

48:23  Non est commemoratus peccatorum illorum, neque dedit illos inimicis suis, sed purgavit eos in manu Isaiae sancti prophetae.

48:24  Deiecit castra Assyriorum, et contrivit illos Angelus Domini.

48:25  nam fecit Ezechias quod placuit Deo, et fortiter ivit in via David patris sui, quam mandavit illi Isaias propheta magnus, et fidelis in conspectu Dei.

48:26  In diebus ipsius retro rediit Sol, et addidit regi vitam.

48:27  Spiritu magno vidit ultima, et consolatus est lugentes in Sion. Usque in sempiternum

48:28  ostendit futura et abscondita antequam evenirent.

Chapter 49

49:1  Memoria Iosiae in compositionem odoris facta opus pigmentarii.

49:2  In omni ore quasi mel indulcabitur eius memoria, et ut musica in convivio vini.

49:3  Ipse est directus divinitus in poenitentiam gentis, et tulit abominationes impietatis.

49:4  Et gubernavit ad Dominum cor ipsius, et in diebus peccatorum corroboravit pietatem.

49:5  Praeter David, et Ezechiam, et Iosiam, omnes peccatum commiserunt:

49:6  nam reliquerunt legem Altissimi reges Iuda, et contempserunt timorem Dei.

49:7  Dederunt enim regnum suum aliis, et gloriam suam alienigenae genti.

49:8  Incenderunt electam sanctitatis civitatem, et desertas fecerunt vias ipsius in manu Ieremiae.

49:9  Nam male tractaverunt illum, qui a ventre matris consecratus est propheta, evertere, et eruere, et perdere, et iterum aedificare, et renovare.

49:10  Ezechiel qui vidit conspectum gloriae, quam ostendit illi in curru Cherubim.

49:11  Nam commemoratus est inimicorum in imbre, benefacere illis, qui ostenderunt rectas vias.

49:12  Et duodecim prophetarum ossa pullulent de loco suo: nam corroboraverunt Iacob, et redemerunt se in fide virtutis.

49:13  Quomodo amplificemus Zorobabel? nam et ipse quasi signum in dextera manu Israel,

49:14  et Iesum filium Iosedec? qui in diebus suis aedificaverunt domum, et exaltaverunt templum sanctum Domino, paratum in gloriam sempiternam.

49:15  Et Nehemias in memoriam multi temporis, qui erexit nobis muros eversos, et stare fecit portas et seras, qui erexit domos nostras.

49:16  Nemo natus est in terra qualis Henoch: nam et ipse receptus est a terra.

49:17  Neque et Ioseph, qui natus est homo, princeps fratrum, firmamentum gentis, rector fratrum, stabilimentum populi:

49:18  et ossa ipsius visitata sunt, et post mortem prophetaverunt.

49:19  Seth, et Sem apud homines gloriam adepti sunt: et super omnem animam in origine Adam.

Chapter 50

50:1  Simon Oniae filius, sacerdos magnus, qui in vita sua suffulsit domum, et in diebus suis corroboravit templum.

50:2  Templi etiam altitudo ab ipso fundata est, duplex aedificatio et excelsi parietes templi.

50:3  In diebus ipsius emanaverunt putei aquarum, et quasi mare adimpleti sunt supra modum.

50:4  Qui curavit gentem suam, et liberavit eam a perditione.

50:5  Qui praevaluit amplificare civitatem, qui adeptus est gloriam in conversatione gentis: et ingressum domus, et atrii amplificavit.

50:6  Quasi stella matutina in medio nebulae, et quasi luna plena in diebus suis lucet.

50:7  Et quasi Sol refulgens, sic ille effulsit in templo Dei.

50:8  Quasi arcus refulgens inter nebulas gloriae, et quasi flos rosarum in diebus vernis, et quasi lilia quae sunt in transitu aquae, et quasi thus redolens in diebus aestatis.

50:9  Quasi ignis effulgens, et thus ardens in igne.

50:10  Quasi vas auri solidum, ornatum omni lapide pretioso.

50:11  Quasi oliva pullulans, et cypressus in altitudinem se extollens, in accipiendo ipsum stolam gloriae, et vestiri eum in consummationem virtutis.

50:12  In ascensu altaris sancti, gloriam dedit sanctitatis amictum.

50:13  In accipiendo autem partes de manu sacerdotum, et ipse stans iuxta aram. Et circa illum corona fratrum: quasi plantatio cedri in monte Libano,

50:14  sic circa illum steterunt quasi rami palmae, et omnes filii Aaron in gloria sua.

50:15  Oblatio autem Domini in manibus ipsorum, coram omni synagoga Israel: et consummatione fungens in ara, amplificare oblationem excelsi regis,

50:16  porrexit manum suam in libatione, et libavit de sanguine uvae.

50:17  Effudit in fundamento altaris odorem divinum excelso principi.

50:18  Tunc exclamaverunt filii Aaron, in tubis productilibus sonuerunt, et auditam fecerunt vocem magnam in memoriam coram Deo.

50:19  Tunc omnis populus simul properaverunt, et ceciderunt in faciem super terram, adorare Dominum Deum suum, et dare preces omnipotenti Deo excelso.

50:20  Et amplificaverunt psallentes in vocibus suis, et in magna domo auctus est sonus suavitatis plenus.

50:21  Et rogavit populus Dominum excelsum in prece, usquedum perfectus est honor Domini, et munus suum perfecerunt.

50:22  Tunc descendens, manus suas extulit in omne congregationem filiorum Israel dare gloriam Deo a labiis suis, et in nomine ipsius gloriari:

50:23  et iteravit orationem suam, volens ostendere virtutem Dei.

50:24  Et nunc orate Deum omnium, qui magna fecit in omni terra, qui auxit dies nostros a ventre matris nostrae, et fecit nobiscum secundum suam misericordiam:

50:25  det nobis iucunditatem cordis, et fieri pacem in diebus nostris in Israel per dies sempiternos:

50:26  credere nobiscum esse Dei misericordiam, ut liberet nos in diebus suis.

50:27  Duas gentes odit anima mea: tertia autem non est gens, quam oderim:

50:28  qui sedent in monte Seir, et Philisthiim, et stultus populus, qui habitat in Sichimis.

50:29  Doctrinam sapientiae et disciplinae scripsit in codice isto Iesus filius Sirach Ierosolymita, qui renovavit sapientiam de corde suo.

50:30  Beatus, qui in istis versatur bonis: qui ponit illa in corde suo, sapiens erit semper.

50:31  Si enim haec fecerit, ad omnia valebit: quia lux Dei, vestigium eius est.

Chapter 51

51:1  Oratio Iesu filii Sirach: Confitebor tibi Domine rex, et collaudabo te Deum salvatorem meum.

51:2  Confitebor nomini tuo: quoniam adiutor et protector factus es mihi,

51:3  et liberasti corpus meum a perditione, a laqueo linguae iniquae, et a labiis operantium mendacium, et in conspectu astantium factus es mihi adiutor.

51:4  Et liberasti me secundum multitudinem misericordiae nominis tui a rugientibus, praeparatis ad escam,

51:5  de manibus quaerentium animam meam, et de portis tribulationum quae circumdederunt me:

51:6  a pressura flammae, quae circumdedit me, et in medio ignis non sum aestuatus:

51:7  de altitudine ventris inferi, et a lingua coinquinata, et a verbo mendacii, a rege iniquo, et a lingua iniusta:

51:8  laudabit usque ad mortem anima mea Dominum,

51:9  et vita mea appropinquans erat in inferno deorsum.

51:10  Circumdederunt me undique, et non erat qui adiuvaret. Respiciens eram ad adiutorium hominum, et non erat.

51:11  Memoratus sum misericordiae tuae Domine, et operationis tuae, quae a saeculo sunt.

51:12  quoniam eruis sustinentes te Domine, et liberas eos de manibus gentium.

51:13  Exaltasti super terram habitationem meam, et pro morte defluente deprecatus sum.

51:14  Invocavi Dominum patrem Domini mei, ut non derelinquat me in die tribulationis meae, et in tempore superborum sine adiutorio.

51:15  Laudabo nomen tuum assidue, et collaudabo illud in confessione, et exaudita est oratio mea.

51:16  Et liberasti me de perditione, et eripuisti me de tempore iniquo.

51:17  Propterea confitebor, et laudem dicam tibi, et benedicam nomini Domini.

51:18  Cum adhuc iunior essem, priusquam oberrarem, quaesivi sapientiam palam in oratione mea.

51:19  Ante tempus postulabam pro illis, et usque in novissimis inquiram eam. Et florebit tamquam praecox uva,

51:20  laetatum est cor meum in ea. Ambulavit pes meus iter rectum, a iuventute mea investigabam eam.

51:21  Inclinavi modico aurem meam, et excepi illam.

51:22  Multam inveni in meipso sapientiam, et multum profeci in ea.

51:23  Danti mihi sapientiam, dabo gloriam.

51:24  Consiliatus sum enim ut facerem illam: zelatus sum bonum, et non confundar.

51:25  Colluctata est anima mea in illa, et in faciendo eam confirmatus sum.

51:26  Manus meas extendi in altum, et in sapientia eius luxit anima mea, et ignorantias meas illuminavit.

51:27  Animam meam direxi ad illam, et in agnitione inveni eam.

51:28  Possedi cum ipsa cor ab initio: propter hoc non derelinquar.

51:29  Venter meus conturbatus est quaerendo illam: propterea bonam possidebo possessionem.

51:30  Dedit mihi Dominus linguam mercedem meam: et in ipsa laudabo eum.

51:31  Appropiate ad me indocti, et congregate vos in domum disciplinae.

51:32  quid adhuc retardatis? et quid dicitis in his? animae vestrae sitiunt vehementer.

51:33  Aperui os meum, et locutus sum: Comparate vobis sine argento,

51:34  et collum vestrum subiicite iugo, et suscipiat anima vestra disciplinam: in proximo est enim invenire eam.

51:35  Videte oculis vestris quia modicum laboravi, et inveni mihi multam requiem.

51:36  Assumite disciplinam in multo numero argenti, et copiosum aurum possidete in ea.

51:37  Laetetur anima vestra in misericordia eius, et non confundemini in laude ipsius.

51:38  Operamini opus vestrum ante tempus, et dabit vobis mercedem vestram in tempore suo.